DAGCILIKTA SPOR-TU RiZM-CEVRE iliskisi *

DAGCI LI KTA

..,

SPOR-TU RiZM-CEVRE iLiSKiSi

*

ABSTRACT

S PORT -TOURISM- ENVIRONMENT RElATIONSHIP IN MOUNTAINING

This orlide is bosed upon the relotionship between tourisııı-environıııent-sport ond nıountoining. Also ortide gives historicol developnıents of nıouııtoining ond its preseni diınensions. As o condusion outhor mention obout problems tlıot ınountoining hos to deol with ond brings proposed solulions to tlıese problems.

Gıyasellin Demirhan, lıısııuclor, School ol Spor/ Scieııces, Hoce/lepe Univeısily, Beytepe, Ankara, TURKEY.

Spnr, insanınki kadar bir gl'Ç^­ mi�^{l' s}a hipti^r. Ccm'l anlcmıd<ı, ça�d a� kişiliğin ol u ş u ımındaki bed en, ru h VL' kafa unsurl ;ırını n knordiıwli eğ^{i t}imidi r (Sanalp, 1 990). Hedde ul^.ışmak için be­

yin^,h^'nıik^, k<1s koordi nasyonu gerL^'klidi r w motor aktivitelL-ri ağır basar. Spor iizü gl'reği bir oyu ndur (Erde/Illi, 1 990) ^Vl' belli kur(lllMı v;ı rdır.

Dağcılık

sporuu­

mın da b^l'l^li kuralları bul u n mak­

tadır. ,Oyu n cı lanları iSL' ^ckığl^cırdır^, chığcıdır. Bu ;ılcııılcır �^l'lıirde yaşa­

yanlM için ,ıl ı şı l mı � olmay^an yer­

krdir VL' her zama n merak uyan­

d ırnıı::;.l;ı rd ı r.

Turizm isL' �u Şt'ki l ll'rd e ta­

nımla nnıcıktad ır:

·ı . Din lt>nnıek, eğlenmek, gör­

mek ve tcınım.1k gibi anı,ıçlarlcı y^cıpıl^an gezi d i r.

' Bu çalısma , Avust:ur·ya Kültur Mer·kezi , Is­

tanbul Unrver·srtesr Dağcrlrk Kolu ve Istanbul Dağcrlrk ll Terıısrlcrlıgınce 1 991 ^yılında düzen­

lenen "Dağcrlık ^Se^min^er^·r"nde sunulmuştur.

• ' Grycısettrrı Oemrdıan, Hacettepe Unrver·si­

tesı ^Spor· Bılrnııeı·ı ve Teknoloıısr Yuksekoku­

lu'nda oğretrrıı goı·evlısrdrr.

� �

[Yazt ^ve Fotoğraflar]

GIVASETTiN DEMiRHAN * *

2. Bir ü l keye veycı bölgeye tu­

rist ÇL'kmek için al man ekonomik, kültürel, teknik önlcmll'rin, yapı­

lcın çal ı�pı,ılcırı n tü müdür 'TOK Tiirkce Sii:::hik, 1 988).

ÇL'vre sosyolojik olcırcık, "hcıya­

tın geliş^ınesinde etki yapcın do­

ğal, toplu msal, kül türel dış fcık­

türll'rin tümüdür. Belli bir çev­

rede yaşayan kişi^ll'rⁱn sağlığını et­

kⁱl^eyen dı� ^faktörl^er w al

ı

^mın ön­

lemler ise çevre scığlığı" ^(TOK Tiirk(l' Sii:::llik, 1 988) olarak tanım­

lcınmcık^tcıdır.

Yu kcırıdcıki tcınımlcır incelendi­

ğinde görülm^ekt^cdir ki spor, tu-

rizm ve çevre kcıvrcıınları ilc ya­

kındcın ilişkilidir. Dağcılık sporu­

nun ise bu ılişkide özel bir yeri vcırdır. Çünkü dağcılık, doğa ile ve onun başdöndürücü güzelliği ile ilişki kurduran sporlcırdandır.

Ycırışma kavrcınu ise en az tartışıl­

maktadır.

TARIHSEL GELİŞİM

Dağlcır, inscınoğlunun varlığın­

dcın daha önce ol uşmuştur. insan­

lar uzun zamcııı onlcırla fiili ilişki­

den çok d uygusal ilişki kurınuş­

lcırdır; bazen yollarıncı çıkcın bir engel olarak gördüler, bcızen deef­

scınelerc, cışk hikayelt'rine konu

y<ıptılar; cinkrin, �wrikrin, cana­

varbrın, t<ın rı lmın yurtları olarak gördü ler; şiirlc·r, öykülcr, roman­

lar yazdıl<ır. Ağ^ıtlar yaktılar^, tür­

kükr söyledi ler, kısacası, insan ruhunun ckri nliklerine işledi dağlar. Sabit )'^l'rk^'şi^ın, merak ve bilimsel çalışmalar hıziandıkça fi­

i l i ili şki dl' başlad ı .

i talyan ozan Francesko Petrar­

ca 1 335'dc Mont Vcntou^'ya çıkışı bilinen ilk dağcılık aktivitcsidir.

Fakat ·ı 7K6 yılınd a · Dr. Michel Gabricl Pacc<ırd ilc cş_v;ıları taşı­

yaıı JacquL'S B<ılmat'ın Mont Bla^{ı ıc}h^'a hrmanışları çağd aş an­

l amc a dağcılık ^sporunun başlan­

gı^cı ^�:ayılabilir (Ano Brita n n ica, Ci/t.6: 546). ilk olarak Alplerde ortaya :;ıktığı için de, dünya^nın her yerinde Alpi nizm olarak anı­

l ır.

A vrup;ı'daki dağh-nın tırına­

nışl<ırı tama mlandığında bi rçok Rus, Alman, ingiliz, İ^sviçre ve A­

vu

s

turya'lı

dcığcı

Hi^ıncılay^cı, And, Kcı fkcıs ve Kuzey Amerika d cığla­

rına vüncldill'r. Bu cırada birçok kişi Anadolu dağları ile de ilgi­

l endi (Ağrı, Kaçkar, Aladağlar, Cilo vb. ) Bu gelişmeler, 1 953 yı­ l ın d cı Evcr^cst^'c(Himalayô^, 8848

m.) tırmcını şla doruğa ule1ştı. Ed­

mund Hillary ve T^enzing Nor­

gay^{' ın} dü nymıın daınma tırmcınış­

ları büyük y^cınkılar uye1nd ırdı.

Daha s^onra Rcinhold. Mesner ve ]crzy Kukuczka dünyan^{ı n} bü tün sekiz binlik dağlarına tırmanmayı başardı lar.

5 Haziran 1 941 günü Lough­

borough'da tren istasyonunda tople1ncın 2000 kişi çağdaş turizm orgaⁿiza^syonunun ilk öncüleri sa­

yılabilir. Dünya tarihine ilk orgô­

nizc tu r olcırak geçen bu gezi "Le­

iccster TL'ınpcrance Society" e1dına düzenlenen bir at yarışı izleme gezisiydi. Are1dan ı so yıl geçti, spor ve turizm yine yan yana (Ekin Turizm Bı-aten i 1 99 1 : 1). Tu­

rizm adına yapılan bu ilk organi­

zas^-yoⁿun öncüsü Thomas Co­

ok't^{u r}. Bugün^, diğer spor ve turizm e1ktivitclerinin yanında 50'ye yakın ülkede sportif amaçlı dağcılık kulüpl^eri bulunmakta ve birçok turizm fir^ma^sı doğa ve dağ turları organizasyonları yapmak­

tad ır. Doğaya giden insan sayısı arthkça yeni tesisler kurulmakta, buna parelel olarak da çevre so­

nınları artmaktadır.

İŞLEYİŞ

"Turizm, dünyanın en büyük endübrilerinden biri haline dö­

nüştü. Turizmde 50 milyon kişi çalışıyor, bu, uluslararası ticaret hizmetlerinde çalışan personeli n

% 25'ini oluşturuyor. Business Quarterly'nin bir çalışınasma gö­

re, uluslararası turizm gelirlerinin 1 996 yılında 3 trilyon dolara u laş­

ınası bekleniyor (Coustea11, Cımı­

hllriyet Gazetesi ^Bilim teknik Dergi­

s i). Bu denli yüksek bir geliri hiçbir ulus görmezlikten gele­

mez .. A ncak, gelecek kaygıları da unutmamak gerekmektedir.

Spor ve turizmin ortak yönü uluslararası ilişkileri geliştirmek, kül tür aktanını ve d ostluk köprü­

leri kurınaktır. Bu nedenle biribi­

rine parelel olarak gelişmektedir­

ler. Günümü zd e ise turizm, hiçbir şeyin kaçıp kurtulaınayacağı bir döngü oluşturu yor. Her geçen gün yeni yerler keşfediliyor ve bunlardan övgüyle bahsediliyor.

Deniz-kum-güneşe dayalı turizm bazı turistler için sıkıcı olmaya başlayınca yeni keşifler moda ol�

d u . Tatilini sadece oyun, eğlence ve denizin ötesine taşıyan, heye­

can arayan turizm talebine doğal olarak yanıt vermek gerekmekte­

dir. Fakat doğa turizminin özelli­

ği (özelde dağ turizmi) güven, dar grup, çevre koruma, doğayla bü tünleşme, az da olsa bilimsel çalışına ve yaşamda farklılıktır.

Diğer turizm ve spor organizas­

yonları gibi yumuşak d eğil, aktif­

tir ve açık mekanda yapılır. Reh­

berin görevi sadace dil sorununu çözmek, kültürel ve tarihsel akta­

rıın yapmak değil, aynı zamanda, güvenliği sağlamak, ratayı çiz­

mek, dağdaki organizasyonu yap­

maktadır. Türkiye'de ise dağ reh­

berliği siitemi bulunmamaktadır. ^· Günümüzde kentler i nsanı olumsuz etkilemektedir. Bu tür ortamlarda yaşayan i nsanlar do-

ğaycı olan gereksinimlerini tu­

rizm ^VL' spor külhirüyle giderme­

ye ça lışmakta d ır. Kırsal alanda yaş,ıycm in�anl<Hda görülmeyen bu olgu, kent insanını n chığaya ol^<ın gereksiniminden kayncıklan­

maktcıdır. Doğaya giden inscın scı­

yısının cırhı^1<ısı iil' kirlilik ve tah­

riba t da artmaktad ır. Fakat da­

ğlcırdan akan sular içilmekte, ^{o t­}

laklarda ycti ŞL'n hcıyvanların etle­

ri yenilnwkte, sebzeler tüketi l­

mektedi r. Su ların ki rlennıesi, bit­

ki iirtti sünün bnzulması VL'Va nr­

tad;m ka lk^nı,ısı, ccı nlıların azai ­ ıncısı insan s<ığlığını n yanında gL'­

ıwl sağlığı da buzımıktadır ( Ersoy, 1 988).

SORUNLAR

Alpkrde başlayan dcığcılık sponı doğal olcıı·ak en çok A lpleri etkilcd i . Dağlardaki tahribat son 200 yıldan bL'ri her geÇL'n gün da­

ha da arttı. Ancak, bölgL' insanları k\itü gidiş<ıtı d u rd u rıncı nın yolla­

rını lwp ^;:ır,ıdılar, bugün de ara­

ımıya devam l'tnwkted irlcr. "Dağ­

larla, nnlcırı ktıruy,ıra k birlikte olm,ık" ilkesi uğraşında bugün birçok kişi ...

Bugün, bu tL'hlikc Türkive dağlcırı i^çin ^o denli yüksek dL'ğil­

d ir. Fak<ı t turiznı ^ve dağ sporları­ nın hizlcı gL'Iişnwsi ıwd eni ilc ge­

lecek 10 yıl içindL' bu tehlike büyüyl'lıilir. Çünkü , dağ spurcıı­

lcırı, turist ,·c bilinıSL'l ,ıraştırmacı sayısı hızla arhııaktcı , uygun ol­

mcıyan bazı yerlcn' s,ıbit tesisler kuruınıcısı girişimleri bulumıl­

ıncıkta ha tta Ağrı Dcığı'nın kiralcı­

mır a k tl'IL'ferik hattı VL' villalcır ya­

pılması düşünülmektedir (fkono­

JJii:;t, saıtt 73, 1 99 1 ). Kıcasa^sı, dcığ­

l anı nL' ·aıncıçla ve ne or<mda gid i­

lirse gidilsin, birÇok sorun ortcıycı çıkmcıktcıdır. Bu sorunlar iÇL'risin­

dc en çnk gliZl' ç<ırpanlllr isl' şun­

lcırd ır:

l)

Y

APlLAŞMA

Yapılaşmadan önemli sorunu

doğaylcı uyuımı ve cıltyapısı dü­

şünülıncden yapılan beton bincı­

lar oluşturmaktadır. Bunun en açık örneği Rizt'-Çamlıhemşin­

Ayd cr yaylcısındcı görülmektedir.

Trabzon-Çcıykara-Uzungöl'deki bu ngalowlar ile N iğde Çcımardı­

Deınirkazık'tcıki dağevi uyumlu yapılcışnıcının örneği olarak göste­

rikbilir. Kaçkcır dağlarının Dilber­

düzü kamp yeri veya Ağrı Dcı­

ğı'nın 4200 metresinde kuru ıcıcak olcın bir dcığ L'vini hayal bile ct­

nwk istemiyorum. Yerleşi m yerin­ den uzakta, kış koşullarıncı daycı­

nıklı olcırcık yapıl<ıccık olcın sığı­

naklar ise bazı bölgl'kr için gerek­

sinmedir. Faka t Türkiye'deki dcığ tu rizmi ve dağ sporları örgütlen­

ınesi bugün için bunu kcıld ıra­

mcız. Çünkü sığınaklardan hava ulaşımı ilc düzenli olarak çöp tcı­

şımak gerekmektedir. Bu neden­

lerden dolayı, "nereye, ne zcıman, ne tip evler ycıpılmalıdır?" sorusu tcırhşı lma lı d ır.

2) YOLLAR

Ağrı Dağı'nın 3200 metresine artı k özel aracınız ik hrmancıbilir­

siniz. Önümüzdeki yıllarda belki daha yukarılcırcı da çıkcıbileccksi­

niz; belki Kaçkar'dcı Öküz Çayı­

rı'nda, belki Dilberdüzü'ne, belki dL' Aladağlar'daki Yedigöllcre de ... "Nt' kadar hnyalcisiniz diye ?"

düşünnll'yin, yakın zamana kcı­

darz Ağrı Dağı'nın ancı kcımpıncı dcı, Y . Kcı vron yayiasma da yürü­

yerek vey<ı hayvanla gidiyordu­ mız. Y.Kavron yerleşi m yeridir ve yöre hcılkının geçim kcıynağıdır. Hcıyır demek güç bu nedenle .. Fcı­

bt Ağrı Dağı tartışıhr ... Bugün için ülkemizde tam anlamıy la hiz­

met veren bir sığınaktan söz ede­

meyiz. Erciyes, Aladağlar (Yedi­

göller) gibi yerlerdeki sığımıklar yarım ka lmışlcır vcycı tahrip edi l­

mişlerdir. Fcıkat durum ne olursa olsun sığınaklcınn yerleşim yerin­

den uzcık olması ve yürüyerek

ulaşılması anlcımlıdır. Bu neden­

lerden dolayıdır ki "Nereye kadar yol yapılmalı?" sorusu tarhşılma­

lıdır.

3) SABİT KAMPLAR

Kaçkar, Aladcığlar ve Ağrı Da­

ğı'nda yaz aylarında kurulan sa­

bi t kamplar doğal çevreyi olum­

suz etkilediği gibi, d ağlara turizm dışındcı gidenlere kamp yeri bı­

rakmamaktcıdır. Dcığda zcıten çok az olcın bu tür yerler bazı grup ve turizm firmalarınca kcıpatılmaktcı, turist olnıad ığı zaman çad ırlar boş kalmcıktcıdır. Bu d urum hem kamp yeri, hem de doğal yapının bozulması sorunlarını ortaya çı­

karmaktadır. Sabi t yerleşim yerle­

rinin ycırattığı kirlilik ise ayrı bir sorundur. Bu nedenledir ki, "Dağ­

larda s cı bit kampların kurulması doğru mud ur?" sqrusu tarhşılına­

lıdır.

4) ÇÖPLER

Dağcıların ve diğer dağ spor­

cuıcırının özel likle de turist gru p­

larının uğradığı dağlcıra yolunuz düşerse mu tlcıka naylon torbcılar, plastik şişcler, piller, deterjcın ve şeker ku tu ları vb. atıklcırla karşı­

lcışırsınız. Tırmcınırken dereden su içcrsiniz. Kcımp yerine ulaşhğı­

nızda bir de bakarsınız ki su içti­

ğiniz derenin ü zerine tuvaJet ve duş kurulmuştur (Kaçkar Dilber­

d üzü). Çöp sorunu özellikle, Ulu­

dcığ, Aladcığlar, Erciyes Dağı, Kaçkcır Dağlcırı, Ağrı Dağı ile, So­

laklı ve Fırtına derelerinde açık olcırak görülmektedir. Türkiye'de, düzenli olarak çöp toplcıyan hava köprüsü bulunmadığındcın sorun daha da büyümektedir. Çünkü, dağcıycı da sorscınız, turizmciye de sorsanız çöpünü şehire iⁿdirdiğini söyler. Ancak dağlardcı halen çok fcızlcı çöp bulunmaktadır. U­

n u tulmamalıdır ki atıkleırın dağ­ lardcı kalıncısı sadece inscın sağlığı­

nı değil, sadece görüntüyü değil,

orcıda, ycışayan ccınlılcırı dcı etkile­

ıneklt'dir. Öylcyst' "Çöpler nic;iıı şe­

lı iriere ta�llllllnlıdır?" sorusu dcı tcır­

lı�ılımılıd ı r.

5)

HUKUKİ BOŞLUKLAR

Türkiye'dt' milli pcırklcır ülke yüzölçümünü n ı1c. 0.3'ünü tut­

m^,ıktadır( Dı>llıim.ı!nk,'/ 988). Bu oran clhl'ttl' ki veterli de<"ildir ve _{o .::ı} mil l i pcırk olma iizelliğini tcı�ıycın birçok bölge, bunların ıçerisinde Lk birçok dağ bul u nmcıktcıdır.

Doğu Anadolu, K<ırcıdeniz ve Ak­

ckniz biilgekri bu konuda zengin

<.kğL'rlcn' scı lıiptir^. Fcı kat neden­

dir bil innwz "fvl illi Pcırk" ala nlcırı d,ı hızla t<ı hrip olmcıktcıdır. Ulu­

d cığ Milli Pcırk aleını bun;ı bir ör­

ıwktir.

Tü rkiyv'dc bugün dağ turiz­

mi, d�ığ turizmi altycıpısı ve dağ l'L'hlwrliği yönetmel ikleri bulun­

nıcımakti1d ı r. Bunlar şu <1nda t<1S­

li1k hcılind t' t^cırtışılm^,ıkt^;ıdır^. Ne znm<ı n w n<ısıl çık<ıccığı ise belli d eğild i r.

Dağları n ki rlcnnwsinc neden olcın i.-i�ı ve gnıplora veycı ku­

nı ml<ıra ne ti.i r yaptırımların uy­

gul<m<ıcağı, bunun ncısıl yapılcıccı­

ğı, ycıpılıynr.a örıwkleri bulun­

m,ımaktcıdır.

Bu ve benzeri eksi k likleri gi­

d^L'rmck VL' olumsuzl uklmı orta­

d<m ka ldı rırıok içi n " ^c tü r huku ­ ki yaptırıml^<ıra gt'reksinim du­

y ulmakt<ıd ır ve bu nun soru ml usu kimdi r" snnı:-u t<ırtışılmcılıd ır.

NELER YAPILABİLİR?

i nscınoğ l u tcıri lıscl gl'lişiıni içe­

risinde istL'ycrek veya istemeyc­

n'k dnğoyı tnhrip etmiştir. Bu tahrip h<ıkn ek sü rmekted i r . T,ıh­

ri ptcn bugün için L'll son payını cılonlardan biri de dağlard ır. Di­

ğL'r tcıra ft<ın i st' doğcının korun­

mcısı için mi lyonl<ı rccı ·inscın bu kon uyu tmtışıp çiizüm yolinn ar<^ımaktad ır.

H ızl<ı art<ın geli­

ri ile, kentlerin m­

tan sıkıcıl ığı ilc in­

Sonnğlu ^· kendine yeni uğraşlm ma­

y<ıcaktır. Bu neden­

le turizm L'ngell e­

ncıneyecek tir. Bu tür bir girişimde bulu nmaya kimsc­

nin hakkı yoktur.

Çü nkü milyonlor­

ca ins<ın bu iş s<ıye­

sindcyaşaınını sür­

dürmekted ir. Dü n­

yanın en büyük en­

d üstri leri ndcn biri­

sid ir. Öyleyse yapı­

lacok en önemli iş, dağların bakirliği­

ni bozmamoyo ça­

lışmak, ekonomik yc1rar getiren hN doğ<ı l kaynak gibi on IM< dc1 "bir gü n no sıl olsa bi teCL�k"

gözüyle b<ıkmcı­

ın<ıktır. Bu konuda dcığcılcırı da, diğer

dağ sporculMı da, tu rizmcileri de, h.ıristleri de zor günler beklemek­

tedi r. Dnğ sporları ilc turizmi biri­

birinden ayı rmak birincil çözüm­

dür. Bunların içinde dağcılık spo­

runu diğer yerinden <ıyırm<ık da­

h<ı birincil bir önem toşım<ıktadır.

Ancak unu tulm<ım<ılıdır ki dcığcı­

lık ile turizm biribirine p<ırelcl nlara k gcli �L'ccktir.

SONUÇ

Birçok ülkede old uğu gibi Tür­

ki'ye'de de varolan ve gelecekte ortaya çıkacak olan sorunların çö­

zümüıw yönelik çalışmalar her geçen gün daho da artmnktadır.

Bu bağlamd<ı herkesçe bi linen ve tartışılan şu öncrikri burad<ı da tekrarlamakta yorar vcırdır.

1 ) Doğa, spesi fik olarak d<ığcı­

lık turizmi konusund<ı Turizm Bnkcınığı, TÜRSAB, D<ığcılık Fe-

der<ısyonu, üniversiteler, doğa ile sportif, bilimsel ve korum<ı amacı ile uğr<ışan d ernek ve kurumlarla ort<ık bir çalışma grubu oluşturu­

l<ır<ık, "Dağ Turizmi" sistemi oluş­

turulabilir. D<ığcılık Fedcrosyonu ise sporculara yönelik /olarak,

"Dağların Korunm<ısı" konusunda eğitim ve uygul<ıma ç<ılışm<ıları yapabilir.

2) D<ığ rehberliği ve dağ öğret­

menliği sisteminin oluştu rulm<ısı acil bir gereksinimdir. Dağ reh­

berliği, d<ığcılıkt<ı gelinebilecek en ü st nokt<ıdır. Dağ öğretmenliği i­

se diğer spor dallarındaki "Antre­

nör"ün karşılığıdır. Dağ rehberi, hem dağcıya, hem de turiste; dağ öğretmeni ise dağcı sporculara ilk bilgileri verecek ve oniM<ı aktivi­

te sü resine<.:' yardı mcı ol<ıcaktır.

Bu nedenle, rehberlik ve öğret­

menlik sistemi oluşturulurken ay­

rıntılı olor<ık tnrtışılmalı, konu-

ı'un nitcli•'"ininin vanında Türki-^' _o �

ye kn;;ulları da dikkate alınmalı- dır.

\) DLı<'l-nvla uyuınlu nlmayan

"' tı ,1

ynpıla�manın önüne geçilcbilım:­

si için, in�aat mühendislerı mı­

m;ırlar odası

ve

ünivL'rsitelcr ile A vrupa'dtıki örneklerinden yar­

d ım istcnilmclidir. Gerekirse ilgi­

lileriıi nlu�turacağı bir komite bir yiinctmelik hazırlanmnlı

ve

çıkar­

tılımısına çalı�ılmalıdır. Bu nlmaz ise dağ turizmi altyapı yönl'tnwli­

,,.i detayla ndırı lmnlıdır. Pra tik bir

� özüm lıbrak da yayla evlerinin restorasvonu ve hizmctL' sunu l­

ması d i.i.şünülcbilir. Yolbr iSL' da­

ğ<ı en yakın yerlc�im yerini geç­

memclid ir. Gereki

i

yerlere yapı­

lacak olan sığınaklara yürüyerek ula�ılmalıd ır.

4) Da•'Tiarda biriken çöpler aşa-_"

ğıya ta�ınmalı, çöpleri bırakanlar uyarılmalıd ır.

5)

Dnğa ve dağcılıkla ilgili her kurum ve grup bünyL'sinde çevre konıma birimi kurmalıdır. Okul­

larda bu konuların i�lcnmesi için Milli Eği tim Bakanlığı iJ.c proto­

kol y�pılmalı, basın ve yay.ın .or­

ganları ilc daha samiını ılışkıler kurulmalıdır. Bunları yapacak o­

lan Tur izm Bakanlığı ve Dağcılık Fcdcrasyonu 'dur. Çevre ilc ilgili grup ve kurumlar ise bizk�r � ^{n en}

büvük destekcikri ndL'n bırısı ola­

bilir.

6)

Da

ğlarda kirliliğc neden

olan,

çöpierini toplamayan tu­

rizın fi rmalarına, kişilere, dağcı sporculara VL' diğer dağ sporcuia­

rına yaptırımlar uygulannıcılıdır.

bunun için ise ilgili kurumlar hu­

kuki boşl ukları doldurma çalış­

maları yapmalıd ır.

Her yıl ilgili ku ru mlar ortakla­

�a tl'mizlik kcımpanyal<ırı di.izen­

lcnmcli, gerekirse parcıyla eleman tu tulmalıdır. Bu nun f<ı turasına turizıncikr de ortak olmalıdır.

Öı;<.>rilcr ve çözüm yolları da-

ha da çoğaltılabilir. Ancak, bunla­

rı yap<ırken ve h<ıyat<ı geçirirken, ülkenin, turizmin ve d<ığcılığın geleceği de göz önüıw alınmalı, gereksiz yere insanlar suçlanma­

malıdır. Dağların da birer ekono­

mik değer old uğunu unutmama­

lıyız Onu korur ve seversek, on­

d�n d<ıha çok yararlanırız.

Sonuç olarcık dünyanın ve Türkive'nin bu anlamda başına gelln�klcrdcn, po li tikcıcı da, bü­

rokrat da, turizmci de, rehber de, dağcı sporcu da, sokaktaki vatan­

da� da sorumludur. Bu nedenle, herbirimiz birazcık da ols<ı davra­

nışlcırımızı değiştirmcliyiz. Yeni da vrcınışlar kazanmalıyız. Sessiz­

liğin doyumsuz rahatlığını ve gö­

rüntünün deri n sonsuzluğunu ya­

rın bulanıama endişesi taşıma­

mak için, dünyamızın geleceği gi­

bi, çocuklarımızın yaşamı gibi, paradan dah<ı değerli şeylere de sahip olduğumuzu bir an olsun anımsamak ve başkalarına da anınısatmak zorundayız. Çünkü doğa, bizimdir ve ortak geleceği­

mizdir.

Bizden sonrakilerin bize, "dik­

katsiz kişiler" dememesi ve ilk gördü<'l-ümüz yeri gördüğümüz

�ndak

i

gibi bırakmamız dileğiy­

le ...

KAYNAKÇA

COUSTEAU, J.M., "Turist v�

Doğal Çevre" Cumhuriyet Bıliın Teknik, ²⁰ Nisan 1 991 .

DEMiRAYAK, Filiz, "Türkiye Dağlarında Çevre Sorunları", Dağcılık Sempozyumu Kitapcı­

ğı, ODTÜ Dağcılık ve Kış Sporları Kolu, A nk<ıra, 1 988.

ERDEMLi, Atilla, " Hümüniz­

ma Olcırak Spor", Spor Bilimleri

ı. Ulusal Sempozy umu Bildirile­

ri Türk Tarih Kurumu Basınevi, '

Ankara, 1 990.

ERSOY, Ayhan, "Dağları mız­

da Çevre Kirliliği", Dağcı�.ık Sem­

pozyum Kitapcığı, ODTU Dağcı­

lık ve Kış Sporları Kolu, A nkcıra, 1 988.

SARlALP, Ruhi, "Spor-Kültür­

Felsefe İlişkileri, Anadolumuzda A ntik Sportif Mekanlar ve Bir Hi­

potez", Spor Bilimleri

1.

Ul�sal Sempozyumu Bildirileri, Turk Tarih Kurumu Basımevi, A nkara,

1990.

Türkçe Sözlük, Türk Dil Ku­

rumu Y<ıyınları, Ankara, 1 988.

Ortak Geleceğimiz, Çevre ve İnsan, Başb<ıkanlık Çevre Genel Müdürlüğü, Ankara, 1 988.

Ana Britannica, Cil t 6.