ESKİŞEHİR OSMANGAZİ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ. Mesleki Beceriler Laboratuvarı. 2. Sınıf 3. Kurul Ders Notları

(1)

1

ESKİŞEHİR OSMANGAZİ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ

Mesleki Beceriler Laboratuvarı

2. Sınıf 3. Kurul Ders Notları

(2)

2

MESLEKİ BECERİLER LABORATUVARI 2. SINIF 3 . KURUL KONULARI

1.İntramüsküler, Subkutan, İntrakutan Enjeksiyon Uygulama

2.Kulak Yıkama Becerisi, Kulak Zarı Muayenesi

3. Hijyenik ve Cerrahi El Yıkama, Steril Eldiven Giyme, Steril Malzeme Kullanımı

4. Fiziksel Muayene Yapma ( İlkyardım Prensipleri İle ) Becerisi 5. Glukometre İle Kan Şekeri Ölçümü

6. İntraartiküler Enjeksiyon Uygulama Becerisi

7. Pediatrik Kanülasyon ve Arterial Kan Alma Becerisi 8. Steteskop Kullanma ve Göğüs Oskültasyonu Becerisi

9. Leopold Manevraları, Uterus Muayene Uygulama Becerisi

10.Trakeal Entübasyon Uygulama Becerisi

(3)

3

1. İSTASYON

İntramüsküler, Subkutan, İntrakutan Enjeksiyon Uygulama

Sevgi GİRAY

(4)

4

İNTRAMUSKÜLER ENJEKSİYON UYGULAMA

İntramüsküler enjeksiyonda ilaç; derin kas dokusu içine verilir. Kas dokusunda az sayıda sinir ucu bulunduğundan, derin kas dokusuna tahriş edici etkisi yüksek ve yoğun olan ilaçlar verilebilir. Normal yapıda bir bireyin kas dokusuna en fazla 5 ml ilaç uygulanabilir. Çocuk, yaşlı ve kaşektik hastalara verilebilecek ilaç miktarı ise en fazla 2 ml olmalıdır. 2 yaşın altındaki çocuklarda en fazla 1 ml ilaç uygulanmalıdır. Hastanın yaşı, klinik durumu, uygulanacak ilaç ve ilaç miktarı dikkate alınarak uygun olan enjeksiyon bölgesi seçilir.

Enjeksiyon için sağlam bir doku seçilmelidir.

IM enjeksiyon uygulanabilecek bölgeler ve kaslar:

Dorsogluteal Bölge (Arka Kalça Bölgesi): Yetişkinlerde ve 3 yaş üzeri çocuklarda kullanılır ve daha çok erişkinlerde tercih edilir. Bu bölgede yer alan gluteus maksimus ve gluteus medius kasları enjeksiyon için kullanılır.

Bu bölgede enjeksiyon bölgesini tespit etmek için 2 farklı yol vardır

1. Yol: Enjeksiyon bölgesi ilyak kristanın altında ve posteriyor superiyor ilyak spina ile femurun büyük trokenterini birleştiren hayali çapraz çizginin üstünde kalan bölgedir. Enjeksiyon noktası çapraz çizginin ortasından biraz yukarıda ve dış yandadır.

2. Yol: Gluteal bölge, hayali çizgilerle dört eşit parçaya bölünür. Üstte ve dışta kalan 1/ 4’ lük parçanın üst dış kısmı, enjeksiyon alanıdır.

Ventrogluteal Bölge (Yan Kalça Bölgesi): Gluteus medius ve gluteus minimus kaslarını içeren bir enjeksiyon bölgesidir. Bu bölgedeki enjeksiyon bölgesini tespit etmek için;

El ayasının alt kısmı femurun büyük torakanterinin üzerine yerleştirilir.

Başparmak kasığa doğru hareket ettirilir. İşaret parmağı krista ilyaka anteriyor süperiora konulur, orta parmak ise krista ilyaka posteriyor superiora doğru açılarak bir “V” bölgesi oluşturulur. Enjeksiyon bölgesi bu “V” nin ortasıdır.

(5)

5

UYGULAMA BASAMAKLARI 1. Eller yıkanır

2.

Gerekli malzemeler hazırlanır (enjektör, uygulanacak ilaç, antiseptik solüsyon, pamuk)

3. İşlem hastaya açıklanır

4. İlaç kontrol edilir ( 8 doğru ilkesi ) 5.

İlaç enjektöre çekilir, 0.2- 0.3 ml hava çekilerek hava kilidi oluşturulur ve enjektör ucu değiştirilir

6. Uygun ve doğru enjeksiyon bölgesi seçilir

7.

Hastaya seçilen enjeksiyon bölgesine uygun pozisyon verilir. Hastanın mahremiyetinin korunmasına özen gösterilir, sadece enjeksiyon uygulama alanı açıkta bırakılır

8.

Bölgedeki anatomik altyapılar değerlendirilerek iğnenin doğru giriş yeri saptanır

9.

Enjeksiyon alanı antiseptik solüsyonla ıslatılmış pamuk tampon ile merkezden dışa doğru dairesel hareketlerle silinir. Antiseptik solüsyonun kuruması için 10 sn beklenir

10. İğnenin kılıfı iğneyi kontamine etmeden dikkatlice çıkarılır

(6)

6

11.

Enjektör aktif elin başparmağı ile işaret parmağı arasında kalem tutar gibi tutulur

12.

Girişim bölgesindeki deri, aktif olmayan elin baş ve işaret parmakları ile yana doğru gerdirilir

13.

Hastaya derin nefes alması söylenerek dikkati başka yöne çekilir ve kaslarının gevşemesi sağlanır

14. İğne 90° lik açı ile hızla ve düzgün bir şekilde doku içine batırılır 15. Aktif el ile enjektör sabit bir şekilde hareket ettirilmeden tutulur

16.

Aktif olmayan el ile enjektörün pistonu geri çekilerek aspirasyon işlemi yapılır. Enjektörden kan gelirse iğne dokudan çıkarılır, iğne ucu değiştirilir ve işlem başka bir bölgede tekrarlanır

17.

Hava gelirse önce ilaç, ardından enjektördeki hava doku içine, basınç oluşturmayacak hızda verilir

18.

Kuru pamuk tampon iğnenin giriş bölgesi üzerine bastırılır ve iğne giriş açısı bozulmadan tek bir hareketle geri çekilir

19. Enjeksiyon bölgesine kanama durana kadar hafifçe basınç uygulanır 20.

Atılabilir araç gereç uygun şekilde imha edilir, diğer araç gereçler kal- dırılır

21. Eller tekrar yıkanır 22. Uygulama kaydedilir

(7)

7

SUBKUTAN ENJEKSİYON UYGULAMA

Subkutan enjeksiyon (SC); dermis tabakası altındaki gevşek bağ dokusu içine ilaç verme yöntemidir. Deri altı dokusu kan damarlarından zengin değildir. Bu alanda ilaç emilimi kapiller yolla olmaktadır. Bu nedenle bu bölgeye uygulanan ilacın emilimi, intra müsküler enjeksiyondan daha yavaş, intra dermal ve oral yoldan daha hızlıdır. Bununla birlikte, doku dolaşımı ile ilgili bir problem yoksa ilacın emilimi doz kaybı olmadan tamdır.

Subkutan enjeksiyon yavaş ve düzenli emilimi istenen, küçük hacimdeki (0.5- 1 ml), irrite olmayan, suda çözünür ilaçlar için uygundur. Bazı aşılar, narkotikler, insülin, heparin, epinefrin ve growth hormonu gibi ilaçların bu yolla vücuda zerk edilmesi önerilir.

En çok uygulanan bölgeler şunlardır: Üst kolun lateral yüzü, uyluğun ön yan kısmı (laterofemoral), sırtta skapula altı, dorsogluteal bölgenin üzeri, abdominal bölge

2.

Gerekli malzemeler hazırlanır (enjektör, uygulanacak ilaç, antiseptik solüsyon, pamuk )

4. İlaç kontrol edilir ( 8 doğru ilkesi ) 5.

İlaç enjektöre çekilir, 0.2- 0.3 ml hava çekilerek hava kilidi oluşturulur ve enjektör ucu değiştirilir

6. Uygun ve doğru enjeksiyon bölgesi seçilir

(8)

8

7.

8.

Bölgedeki anatomik altyapılar değerlendirilerek iğnenin doğru giriş yeri saptanır

9.

10. İğnenin kılıfı iğneyi kontamine etmeden dikkatlice çıkarılır 11.

Enjektör, aktif elin başparmağı ile işaret parmağı arasında kalem tutar gibi tutulur

12.

Enjeksiyon yapılacak bölge, aktif olmayan elin baş ve diğer parmakları ile çevresinden tutularak kaldırılır

13. İğne dokunun durumuna göre 45- 90⁰açıyla batırılır 14. İğne girince doku serbest bırakılır

15. Aktif el ile enjektör sabit bir şekilde hareket ettirilmeden tutulur

16.

Aktif olmayan el ile enjektörün pistonu geri çekilerek aspirasyon işlemi yapılır. (İnsülin ve heparin uygulamalarında aspirasyon / kan kontrolü doku hasarına neden olacağından yapılmamalıdır). Enjektörden kan gelirse iğne dokudan çıkarılır, iğne ucu değiştirilir ve işlem başka bir bölgede tekrarlanır

17.

Hava gelirse önce ilaç, ardından enjektördeki hava doku içine, basınç oluşturmayacak hızda verilir

18.

Kuru pamuk tampon iğnenin giriş bölgesi üzerine bastırılır ve iğne giriş açısı bozulmadan tek bir hareketle geri çekilir

19. Enjeksiyon bölgesine kanama durana kadar hafifçe basınç uygulanır

20. Atılabilir araç gereç uygun şekilde imha edilir, diğer araç gereçler kaldırılır 21. Eller tekrar yıkanır

22. Uygulama kaydedilir

(9)

9

İNTRAKUTAN ENJEKSİYON UYGULAMA

İntradermal enjeksiyon; epidermis tabakasının hemen altına, dermis tabakasının içine ilaç verme yöntemidir. Parenteral yollar içinde emilimin en yavaş olduğu yoldur. Bu nedenle, tanı amacı ile ve ilaçların lokal etkilerinin belirlenmesinde kullanılır. Genellikle tüberkülin testi, çeşitli alerjenler ve ilaçlara karşı dokunun lokal reaksiyonunu belirlemek amacıyla uygulanır.

İntradermal enjeksiyonda, 0.1- 0.5 ml ilaç uygulanır. Kullanılan iğnenin numarası 26- 27, iğnenin boyu 0,6- 1 cm olup, iğnenin giriş açısı 5- 15 derecedir.

Sıklıkla kullanılan bölgeler ; Ön kolun iç yüzü, Üst kolun arka yüzü, Sırtın üst yüzü ve Üst göğüs bölgesidir.

2.

Gerekli malzemeler hazırlanır (enjektör, uygulanacak ilaç, antiseptik solüsyon, pamuk )

4. İlaç kontrol edilir ( 8 doğru ilkesi )

5. İlaç enjektöre çekilir ve enjektör ucu değiştirilir 6. Uygun ve doğru enjeksiyon bölgesi seçilir

7.

8.

Bölgedeki anatomik altyapılar değerlendirilerek iğnenin doğru giriş yeri saptanır (Bölge az tüylü/ tüysüz olmalıdır)

(10)

10

9.

10. İğnenin kılıfı iğneyi kontamine etmeden dikkatlice çıkarılır

11. Enjektör avucun ve parmakların altında kalacak şekilde kavranır 12.

Pasif el ile hastanın ön kolu altından tutulup, deri baş ve diğer parmaklar ile gerilir

13.

Enjektör, iğnenin kesik ucu yukarı bakacak şekilde tutulur. Deriye 5- 15 derecelik açıyla yaklaşık 2 mm kadar girilir

14.

İlaç deride birkaç mm’ lik (mercimek büyüklüğü kadar) kabartı oluşturana kadar yavaşça verilir ve iğnenin giriş açısı bozulmadan geri çekilir.

İlaç verildiğinde deride kabarcık oluşmuyorsa, iğne aynı açı ile geri çekilerek, uygulama yapılan alanın en az 5 cm uzağına tekrar uygulanır.

Kabarcığın oluşmaması ilacın subkutan dokuya gittiğini gösterir

15.

Enjeksiyon bölgesine iğnenin çıkarılması sırasında ve sonrasında tampon uygulanmaz ve ovulmaz. Bölge tek bir hareketle kuru pamukla silinir

16.

Enjeksiyon bölgesinin çevresi kalem ile daire içine alınarak bölge daha sonra kontrol edilmek üzere işaretlenir

17. Eller tekrar yıkanır 18. Uygulama kaydedilir

(11)

11

2. İSTASYON

Kulak Yıkama Becerisi Kulak Zarı Muayenesi

Yard.Doç.Dr. Ercan KAYA

K.B.B ABD

tarafından ders notları gönderilmemiştir

(12)

12

3. İSTASYON

Hijyenik ve Cerrahi El Yıkama Steril Eldiven Giyme

Steril Malzeme Kullanımı

Rüksan ÜSTÜN

(13)

13

EL YIKAMA

El yıkama, günlük yaşantı içinde her şeyden önce kişinin kendi sağlığı için önemliyken, çalışma ortamında, diğer kişilerin sağlığı için de önem kazanmaktadır.

- Başta sağlık sektörü olmak üzere bir çok iş kolunda, çalışanların el yıkamasındaki aksaklıklar, hızla toplumu tehdit eden ciddi sorunlara yol açabilmektedir.

- El hijyeni, ellerin normal sıvı sabun antiseptik ajan ve su ile yıkanarak yada;

alkolsüz susuz el antiseptiği ile ovuşturularak geçici floranın uzaklaştırılmasıyla sağlanır.

- Doğru el hijyeni tekniği, sıvı sabunun yada; alkollü el antiseptiğinin avuç içi, el sırtı, parmak araları, tırnak yüzeyleri ve bileklerin her tarafına temas ederek temizlenmesidir.

- Hastaneye yatan hastaların % 5 ile % 15’ inde hastane infeksiyonu gelişir.

- Uygun el hijyeni, sağlık personeli ve hastalar arasındaki mikroorganizma transferini ve fekal-oral geçişi önlemede en etkili yöntemdir.

- Göreve başlamadan önce ve görev bitiminden sonra

- Kişisel ihtiyaçların (yemek yeme, tuvalet) giderilmesinden önce ve sonra, - Gözle görülür kirlilik durumunda,

- Hasta ile her temas öncesinde ve sonrasında,

- Hasta bakımında, kullanılan aletlere temas öncesinde ve sonrasında - Hastaya girişimsel bir işlem yapmadan önce ve sonra

- İmmün sistemi baskılanmış ve yenidoğan ünitesindeki hastalar ile temas öncesi ve sonrası

- Vücut sıvı ve sekresyonları ile, bütünlüğü bozulmus cilt veya mukoz membranlarla temas sonrasında

- Eldiven giymeden önce ve sonra

SOSYAL EL YIKAMA: Elde gözle görünür kir ve geçici mikroorganizma florasının uzaklaştırılmasıdır.

- El yıkama öncesinde takı ve mücevherler çıkarılır, akmakta olan su altında eller ıslatılır, avuç içine sıvı sabun alınır bilekler avuç içi, parmak araları,tırnakların kenarları ve uçları iyice köpürtülerek yıkanır. En az 15 sn sürer.

HİJYENİK EL YIKAMA

Hijyenik el yıkamanın süresi sosyal el yıkamadan daha uzundur. En az 15-30 sn sürer. Avuç içi, parmak araları ve bilekler başta olmak üzere ellerin her noktası titizlikle yıkanır.

(14)

14

EL ANTİSEPTİĞİ KULLANIMI

-El antiseptiği ellerde major bir kontaminasyon ve gözle görünür kir olmadığı sürece her işlem öncesi ve sonrası el hijyeni için kullanılır.

- Ellerde major kontaminasyon olması durumunda el yıkama işleminden sonra kuru elde antiseptik kullanılmalıdır.

- Avuç içerisinde el antiseptiği alınarak mekanik hareketler ile el yıkanıyormuş gibi en az 15- 20 saniye süre ile ovuşturulur.

- El antiseptiği doz pompaları ile kullanılır.

- El yıkama lavabosu bulunmayan alanlarda, bebek bakım alanlarında, girişim yapılan tüm alanlarda yoğun bakım ünitelerinde ve hasta başında el antiseptiği bulundurulur.

- İzolasyonda olan tüm hastalarda mutlaka hasta odasında el antiseptiği temin edilir.

-“El hijyeni, enfeksiyonların yayılımını kontrol etmede en etkili metoddur.

- Hastane infeksiyonlarının oluşmasında, tüm dünyada bu konuda çalışan uzmanlar tarafından en önemli faktör olarak gösterilen olay kişilerin el temizliğidir.

- Eldiven kullanımı asla el hijyeninin yerini alacak bir uygulama değildir.”

(15)

15

CERRAHİ EL YIKAMA

Cerrahi işlemler öncesinde, antiseptik solüsyon ile parmak ucundan başlanarak;parmak, parmak araları, el, kol ve dirsekten dört parmak yukarıya kadar olan kısımların ovalanarak yıkanmasıdır ve ortalama 3-5 dk sürer.

Cerrahi el yıkama öncesi dikkat edilecekler - Deri ve tırnakların temiz olması sağlanır.

-Tırnakların parmak uçlarını geçmemesi sağlanır.

-Oje kullanılmaması, yapay tırnak takılmamalı.

- Elde küçük kesikler var ise steril özel bantlar ile kapatılır.

- Eldeki takıların tamamı çıkarılır.

- Saçlar bone içerisine yerleştirilir, maske burun ve ağzı kapatacak şekilde bağlanır.

- Yıkanma için tek kullanımlık fırça hazır bulundurulur.

- Su ısısının yıkanmaya elverişli olması sağlanır.

Gerekli malzemeler: Lavabo, musluk, antiseptik solüsyon ve el pompası, steril havlu (yeşil) , cerrahi steril eldiven, steril el fırçası.

UYGULAMA BASAMAKLARI

1. Yıkanmaya başlamadan önce ellerdeki takı, oje ve benzeri yabancı cisimlerin çıkarılması, tırnakların uzun olmaması.

2. Cerrahi kıyafetin kollarının dirsekler açıkta kalacak şekilde katlanması.

3. Musluğun açılarak suyun ısı ve debisinin ayarlanması.

4. Elin akan suyun altında dirseklere kadar ıslatılması yıkanma solüsyonu pompasına sağ dirsekle basılıp sol avuca solüsyonun alınması.

5.

Ellerden başlanıp dirsekleri de içine alacak şekilde tüm ön kolun yıkanması, parmak aralarının, avuç içinin ovulması, bu işlem sırasında dirseklerin aşağıda, ellerin yukarıda olacak şekilde pozisyon alınması.

6.

Yıkanan kolların, önce sağ elden başlanarak hiçbir yere dokunulmadan musluğun altında durulanması ve durulama işleminin eller yukarıda dirsekler aşağıda olacak şekilde, dirseklere kadar yapılması.

7.

Aynı yıkama işleminin ikinci kez yapılıp steril fırçayla tüm tırnak diplerinin, parmak aralarının bileğe kadar fırçalanması ve usulüne uygun şekilde durulanması.

8. Aynı yıkama işlemi fırçasız olarak üçüncü kez tekrarlanıp, usulüne uygun şekilde durulanması.

9. Son yıkama işleminden sonra musluğun sağ dirsekle kapatılması.

10. Eller yukarıda, dirsekler aşağıda olacak şekilde pozisyon alınması. Steril havlu ile ellerin dirseklere kadar kurulanması.

(16)

16

STERiL GÖMLEK GiYME

İşlem basamakları Gerekçe

1. Ellerini yıka.

2. Gömleğin dışına dokunmadan iç kısımdan kolları geçir.

3. Yardımcı kişiden arkadan omuz içlerinden tutarak, gömleği kollara yerleştirmesini iste.

4. Yardımcı kişiden bel bağlarını bağlamasını iste. Bel bağı bağlanırken iplerin ucundan tutulmalı, gömleğin dış ve ön yüzüne dokunulmamalıdır

1. Eller en önemli bulaşma yoludur.

2. Gömleğin dışı steril olduğu için kontamine edilmemiş olur.

3. Yardımcı kişi sayesinde gömlek kontamine olmaz .

4. Aksi halde gömlek kontamine olur.

STERiL BOHÇA AÇMA

1.Ellerini yıka

2. Seti açmadan önce indikatörü inceleyerek steril olup olmadığını kontrol et.

3. Steril seti bel düzeyinin üstünde kuru ve temiz bir alana bırak.

4. İlk önce steril setin kendinden uzak olan karşı ucunu aç.

5. Daha sonra setin sağ ve sol kenarlarını setin iç yüzeyine dokunmadan aç.

6.Setin yakın taraf alt ucunu aç.

7. Set açıldıktan sonra setin üzerine konuşma, öksürme, aksırma, sıvı sıçratma ve seti görüş alanından çıkarma.

8. Kullanılmayan malzemeyi başka bir hasta için asla kullanma, setin sterilizasyon numarasını hasta kayıt formlarına işle.

1.Eller en önemli bulaşma yoludur.

2. Sterilliğinden emin olunur.

3. Kontaminasyon riski olmaz .

4. Önce kendinize doğru olan ucu açarsanız, diğer uçları açarken seti kontamine edebilirsiniz.

5. Set kontamine olmaz.

6. Setin sterilliği bozulmaz.

7. Aksi halde set kontamine olur.

8. Yasal dayanak sağlar.

(17)

17

STERiL ELDiVEN GiYME

1. Elin büyüklüğüne uygun numaralı steril eldiven seç.

2. Eldiven paketinin son kullanma tarihini, ıslak, yırtık olup olmadığını kontrol et.

3. Takılarını çıkar, ellerini yıka, kurula.

4. Eldivenin dış paketini aç. İç paketi kuru ve temiz bir alana yerleştir.

5. Eldivenin paketini sağa ve sola kitap gibi, içine dokunmadan aç.

6. Önce aktif ele sonra diğer ele eldiven giyilmelidir. Aktif olmayan el ile eldivenin üste kıvrılmış iç kenarından baş ve işaret parmağınla tut ve kaldır. Aktif olan eli dikkatlice eldivenin içine sok. Bu sırada steril olan eldivenin dış yüzeyine dokunulmamalıdır.

7. Eldivenli elin (aktif el) başparmağını diğer parmaklardan uzaklaştırarak dört parmağı birleştir ve aktif olmayan ele giyilecek eldivenin katlı kısmının içine yerleştirip eldiveni kaldır. Aktif olmayan eli eldivenin içine düz bir şekilde ilerlet.

Eldiveni giydikten sonra katlanmış kısmı bilek üzerine çevir ve bırak.

8. Her iki elin parmaklarını birbiri arasına geçirerek eldivenleri iyice yerleştir. Bu sırada eldiven konçlarına ve steril olmayan yüzeylere dokunma

9. Eldivenin delik, yırtık olup olmadığını kontrol et

10. İşlem başlayıncaya kadar ellerini bel düzeyinin üzerinde ve görüş alanı içinde birbirine kenetleyerek tut

11. İşlem bittikten sonra hiçbir yere dokunmadan eldivenleri çıkar. Bunun için önce aktif olmayan eldeki eldiveni bilek kısmından ve dışından tutarak ters yüzünü çevirerek çıkar. Daha sonra eldivensiz elin işaret ve orta parmağını diğer eldivenin bilek kısmına iç yüzünden sokarak tut ve ters çevirerek çıkar

1.Küçük eldiven giyerken yırtılabilir, büyük eldiven çalışmayı zorlaştırır.

2. Eldivenin son kullanma tarihi geçmişse, paket ıslak ya da delikse sterilliği bozulmuş kabul edilir.

3. Mikroorganizmaların uzaklaşmasını sağlar.

4. Kontamine olması önlenir.

5. Bu şekilde paketin iç yüzeyi ve eldivenler kontamine olmaz.

6. Eldivenin dış yüzüne dokunulmadığı için kontamine olmaz.

7. Bu şekilde eldivenli elin başparmağının kontamine olması önlenir.

8. Eldivenin ellere iyice yerleşmesi sağlanır ve kontamine olması önlenir.

9.Kontaminasyonu önler.

10.Kontaminasyonu önler.

11.Kullanılmış eldiven kontamine olduğu için çıplak elle dış yüzeyine dokunulmaz.

(18)

18

4. İSTASYON

Fiziksel Muayene Yapma ( İlkyardım Prensipleri İle ) Becerisi

Yrd. Doç. Dr. Pınar YILDIZ

İç Hastalıkları ABD

tarafından ders notları gönderilmemiştir

(19)

19

5. İSTASYON

Glukometre İle Kan Şekeri Ölçümü

Yrd. Doç. Dr. Fahrettin AKYÜZ

(20)

20

GLUKOMETRE İLE KAN ŞEKERİ ÖLÇÜMÜ

GENEL BİLGİLER

Kan glukoz düzeyi ölçümü için günümüzde ticari olarak büyüklük, ağırlık, kalibrasyon yöntemi ve diğer bazı özellikleri açısından farklılıklar gösteren çok sayıda ölçüm cihazı bulunmaktadır. Taşınabilir kan glukozu ölçüm cihazı (Glukometre) bunlardan biri olup, diyabetli hastaların takibinin yapılabilmesi amacıyla tasarlanmıştır; tanı koymada değil diyabet kontrol programlarının etkinliğinin izlenmesinde yardımcıdır.

Bu cihazlarda, yansıtılan ışık miktarını ölçme prensibine dayanan ''Reflektans Fotometri'' veya test stribiyle birleştirilmiş elektrot içindeki enzim reaksiyonunun bir elektron akışına neden olduğu ''Elektrokimya'' gibi yöntemlerden yararlanılabilmektedir. Elektrokimya yönteminin kullanıldığı cihazlarda, test stribi üzerindeki kimyasal maddeler ile strip üzerine damlatılan kan örneği arasında meydana gelen

reaksiyon sonucu oluşan küçük elektrik akımı ölçülür ( Biyoamperometri ) ve bu akım cihazda dijital bir veriye

dönüştürülür.

Cihazlar arasında test süresi açısından (5-120 saniye) ve okuma aralığı (0-600 mg/dl) bakımından farklılıklar vardır. Bazı cihazlarda kalibrasyon otomatiktir; bazılarında ise stribe spesifik kodlu ''Kod-çip'' ler kullanılır.

Ayrıca cihazın ve test çubuklarının performansını değerlendirmek üzere, belirli aralıklarla kalite kontrolü yapmak için üretici firma tarafından sağlanan ve içerisindeki glukoz konsantrasyonu bilinen ''Kontrol Solüsyonları'' kullanılır.

Glukoz Test Stribinin Yapısı ve Özellikleri

Strip, ölçümü yapılacak analite uygun reaktifler emdirilmiş bir test çubuğudur. Tek bir strip üzerinde sadece ölçümü yapılacak tek bir maddeyle ilgili reaktif bulunabileceği gibi (glukoz ve keton stripleri), birden fazla maddeye ilişkin reaktifler de bulunabilir (idrar stripleri).

(21)

21

Bir glukoz test stribinde en üstten alta doğru sırasıyla: Damlatılan kanın test alanını doldurduğunu görmeyi sağlayan bir Film Tabaka (Tape Layer); bir İzolasyon Tabakası (İnsulation Layer) ve Örnek Ölçüm Haznesi (Sample Measurement Chamber); kanın transferini sağlayan bir Ağ Tabaka (Mesh Layer); testin yalnızca yeterli kan uygulandığında başlatılmasını sağlayan Dolum-Tetikleyici Elektrodunu (Fill-trigger Electrode), Çalışma Elektrodunu (Working Electrode) ve Referans Elektrodunu (Reference electrode) taşıyan bir tabaka; bu elektrodlar için iletken yollar sağlayan Karbon Print Tabakası (Carbon Print Layer) ve en altta ise Polyester Destek Tabaka (Polyester Base Layer) bulunur.

Test Numunesi ve Ölçüm Prensibi

Genel olarak kan glukozu ölçüm stripleri kapiller (parmaktan), venöz, arteryel ve neonatal taze TAM KAN örneklerinde nicel glukoz (D-glukoz) ölçümü için uygundur; serum veya plazma örnekleri ile kullanıma uygun değildir. Venöz ve arteriyel tam kan örnekleri için heparin ve EDTA içeren tüpler uygundur; florür ve oksalat içeren tüpler kullanılmamalıdır.

Glukometre kullanımında kapiller kan örneği sıklıkla elin 3. ve 4. parmak uçlarından (orta ya da yüzük parmağı) alınır. Kan alma işlemi sırasında bölgeye aşırı basınç uygulanmaması gerekir. Aşırı basınç interstisyel sıvının, analizi yapılacak kana geçerek kanın sulanmasına neden olur ve bu durum analiz sonuçlarının doğruluğunu etkiler.

(22)

22

Glukoz test stribi Glukoz dehidrojenaz enzimi (GDH), NAD⁺, Fenantrolin kinon (PQ) ve reaktif olmayan bazı bileşikler emdirilmiş olarak hazır haldedir. Glukoz ölçümü prensibi, kandaki glukozun glukoz dehidrojenaz enzimi ile reaksiyona girmesi, bu reaksiyon sonucu NADH oluşması ve bir elektron mediyatörü olan feantrolin kinon bileşiğini indirgemesi esasına dayanır.

Bu reaksiyonlar sonucunda test stribi üzerinde bir akım oluşur ve kan glukoz düzeyi ile orantılı olan bu akım cihazda biyoamperometrik olarak ölçülerek dijital bir sonuca

dönüştürülür. Sonuçlar genellikle mg / dl veya mmol / L cinsinden verilir [( mg / dl) / 18 = mmol / L].

Ölçüm sonucunda elde edilen sonuçlar aşırı yüksekse (>300 mg/dl) veya düşükse (<50 mg/dl) ya da sonuçlar fiziksel semptomlarla tutarlı değilse, test yeni bir striple tekrarlanmalıdır.

Cihazda ölçümler sırasında bazı mesajlar görülebilir. Bunlar:

 LO : (Düşük) Kan glukozunun 20 mg/dl' nin altında olabileceği anlamına gelir.

 HI : (Yüksek) Kan glukozunun 500 mg/dl' nin üstünde olabileceği anlamına gelir.

 E-3 : Bir test hatası olabileceği anlamına gelir.

 E-4 : Kan glukozunun sistem tarafından okunamayacak kadar yüksek olduğu anlamına gelir.

Diyabetik/Gebe olmayan yetişkinlerde beklenen sonuçlar:

Açlık: 74-106 mg/dl

Tokluk (yemekten 1-2 saat sonra): < 160 mg/dl

(23)

23

Preanalitik Hata Kaynakları

 Hastanın hipotansif ve şok tablosunda olması

 Örnek hacminin yetersiz olması

 Parmak ucu alkolle silindikten sonra kuruması beklenmeden kan alınması

 Parmak ucuna fazla kuvvet uygulanması

 Parmak delindikten sonra kan örneğinin hemen cihaza verilmemesi

 Taze kapiller kan yerine serum veya plazma kullanılması

 Hastanın hemotokrit değerinin çok yüksek ya da çok düşük olması

- Artmış hematokrit düzeyleri glukoz düzeyinin düşük okunmasına; azalmış hematokrit düzeyleri ise yüksek okunmasına neden olur.

- Kapiller kanda artan eritrositler mekanik etkiyle plazmanın reaktif tabakalarına geçişini engelleyerek glukoz düzeyinin düşük ölçülmesine neden olur.

UYGULAMA

Gerekli malzemeler: Glukometre, strip, kod, alkol, lanset, pamuk veya gazlı bez.

1. Eldiven takılır ve kullanılacak bütün malzemeler ile hasta başına gidilir.

2.

Çip - kod, üzerindeki kod yukarıda kalacak şekilde cihaza yerleştirilerek stribin kod tanıtımı yapılır ( Bu işlem strip kutusu ilk açıldığında yapılır, her ölçüm öncesi tekrarlanmasına gerek yoktur ).

3. Kan alınacak bölge alkollü pamuk ile temizlenir; alkolün kuruması için 30 saniye beklenir.

4. Strip paketi, üzerindeki çentikten yırtılarak açılır ve cihaz içerisine itilerek yerleştirilir.

5. Damla işaretinin çıkması beklenir.

6. Lanset ile kan alınacak bölge delinir.

7. İlk kan damlası kuru pamuk ile silinir.

8. Strip , test başlayıncaya kadar kan ile temas halinde tutulur ve cihazın okuması beklenir.

9. Çıkan sonuç kaydedilir. Açlık veya tokluk olduğu belirtilir.

10. Kullanılan pamuk, lanset ve stripler kırmızı tıbbi atık kutu veya poşetinden uygun olanına atılır.

YARARLANILAN KAYNAKLAR:

 Burtis CA, Ashwood ER. Klinik Kimyada Temel İlkeler. Tietz 5. baskıdan çeviri. Çeviri Editörü: Prof.Dr.Diler Aslan. Palme Yayıncılık, Ankara, 2005.

 https://abbottdiabetescare.co.uk/images/uploads/documents/White_Paper__Clinical_FreeStyle_Optium_Neo.pdf

 http://myfreestyle.com.au/products/freestyle-optium-blood-glucose/

 http://diabetes-mellitus-info.com/glucometers-omron-optium-abbott

 Kemal Türker Ulutaş. Glukometre Cihazı Kullanma ve Kalite Semineri. İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi, 2007.

(http://slideplayer.biz.tr/slide/2286679)

(24)

24

6. İSTASYON

İntraartiküler Enjeksiyon Uygulama Becerisi

Doç.Dr. Merih ÖZGEN

(25)

25

İNTRAARTİKÜLER ENJEKSİYON

Gerekli malzemeler : 20 veya 50 cc.’lik enjektör, kan seti iğnesi, dezenfektan, steril spanç, steril eldiven

Uygulanan eklemler: Omuz, dirsek, el

1. Enjeksiyon yapılacak ekleme göre giriş yerinin tespit edilmesi 2. Seçilen yerin içten dışa sirküler bir şekilde silinmesi

3. İkinci steril spançla enjeksiyon yerinin tekrar silinmesi 4. Enjektöre ilacın çekilmesi

5. Eklem aralığına girilmesi

6. Pistonu çekerek eklem mayisinin gelmesinin beklenmesi 7.

Eklem içinde bulunulduğuna emin olduktan sonra enjeksiyonun yapılması

(26)

26

7. İSTASYON

Pediatrik Kanülasyon ve Arterial Kan Alma Becerisi

Yard.Doç.Dr. Umut ALICI

Çocuk Cerrahisi ABD

tarafından ders notları gönderilmemiştir

(27)

27

8. İSTASYON

Steteskop Kullanma ve Göğüs Oskültasyonu Becerisi

Doç. Dr. Güntülü AK

(28)

28

OSKÜLTASYON

Fizik muayene belirli bir sistem dahilinde yapılmalı ve tüm vücudu kapsamalıdır. Solunum sistemi muayenesinin 4 temel tekniği vardır:

- İnspeksiyon - Palpasyon - Perküsyon - Oskültasyon

Fizik muayene bulgularını aynı anatomik bölge, çizgi ve noktalardan oluşan referanslara göre değerlendirmek ve ortak bir dil ile ifade edebilmek için topografik anatomik bilgiler kullanılır.

Göğüs kafesi önde sternum, arkada 12 adet torakal vertebra (T1-12), yanlarda 12 çift kosta ile interkostal kaslar ve aşağıda diafragmadan oluşan, yukarıdan aşağıya doğru genişleyen bir koni şeklindedir. Fizik muayene ile tespit edilen patolojileri lokalize edebilmek için özel anatomik nirengi noktaları ve referans çizgiler kullanılır.

Anatomik nirengi noktaları:

- C7’nin atlantoaksiyel çıkıntısı - T1 ve buna bağlı 1. kosta

- Skapula ve bunun kestiği 1 ve 7. kostalar - Sternum

- Suprasternal çentik

- Louis açısı ve 2. kosta eklemi - T12 vertebra ve 12. kosta - Vertebraların spinöz çıkıntıları

(29)

29

Referans çizgileri: göğüs ön, arka ve yan duvarından çizilen hayali çizgilerden oluşur.

- Orta ön çizgi

- Klavikula ortası çizgiler - Ön koltuk altı çizgisi - Orta koltuk altı çizgisi - Arka koltuk altı çizgisi - Arka orta çizgi

- Skapula çizgileri

(30)

30

Akciğerin lob ve fissürlerinin yerinin bilinmesi fizik muayene bulgularının lokalizasyonunda yardımcı olur:

- Oblik fissür - Horizontal fissür

Solunum sisteminin oskültasyonu solunum seslerinin direkt veya indirekt (steteskop yardımıyla) olarak göğüs duvarından dinlenmesidir. Sistematik bir şekilde simetrik yapılmalıdır. Her alan en az bir inspiryum ve bir ekspiryum süresince dinlenmelidir.

(31)

31

Oskültasyonda duyulan sesler:

- Normal solunum sesleri - Anormal solunum sesleri - Ek sesler

Normal solunum seslerinin karakterleri:

Özellik Trakeal Bronşial Bronkoveziküler Veziküler

Şiddet Çok fazla Fazla Orta derecede Yumuşak

Ses perdesi Çok yüksek Yüksek Orta derecede Alçak

I : E oranı 1 : 1 1 : 3 1 : 1 3 : 1

Vasfı Sert Tubuler Hışırtı gibi Yumuşak,

hışırtılı Lokalizasyonu Ekstratorasi

k trakea

Manubrium Ana bronşlar Periferik akciğer

Anormal solunum sesleri:

- Normal solunum seslerinin farklı lokalizasyonlarda duyulması, - Ekspiryumun uzaması,

- Normal solunum seslerinin azalması veya şiddetinin artması Ek sesler:

- Kesintili (raller: ince, kaba)

- Kesintisiz (ronküs: sibilan, sonör) - Konuşma sesleri / işitsel titreşimler - Plevral frotman (plevral sürtünme sesi)

(32)

32

9. İSTASYON

Leopold Manevraları

Uterus Muayene Uygulama Becerisi

Yard.Doç.Dr. Melih VELİPAŞAOĞLU

Kadın Hastalıkları ve Doğum ABD

tarafından ders notları gönderilmemiştir

(33)

33

10. İSTASYON

Trakeal Entübasyon uygulama becerisi

Yard.Doç.Dr. Engin ÖZAKIN

(34)

34

ENTÜBASYON UYGULAMASI

Malzemeler: Oksijen kaynağı, laringoskop, endotrakeal tüpler, oral airwayler, Yüz maskesi, aspiratör, balon-valv-maske sistemi, enjektör, steteskop, tüp tespiti

UYGULAMA BASAMAKLARI 1. Aletlerin kontrolü ve hastaya uygun pozisyon verilir.

Uygun boyuttaki bleyd, laringoskop sapına takılır.

Laringoskop ampülün ışığı test edilir.

Endotrakeal tüp kaf sistemi 10 luk enjektör kullanılarak kafın şişirilip kontrol edilir.

Balon valv maske sisteminin oksijen kaynağı ile bağlantısı yapılır.

2. Hava yolunu temizlemek için aspirasyon sistemi her basamakta hazır bulundurulur . ( ağız içi sekresyon, kan, mukus vb.)

3. Hava yolu açılması ve baş boyun uygun pozisyon sağlanır. Gerekli durumda oral airway takılır. Airway ters şekilde sert damağı geçinceye

kadar ilerletildikten sonra çevrilerek hava yolunu açması sağlanır.

4. Sol elle maske C şeklinde tutulurken, sağ elle ambunun üst kısmından tutularak havalandırma yapılır.

5. Laringoskop sol elle tutulur. Laringoskop bleydi ağız içine, dilin anatomisine uygun bir şekilde sağdan sola doğru epiglotik kıvrıma yerleştirilir. Daha sonra laringoskop sapı yukarı ve mandibulaya dik açı olacak şekilde kaldırılır.

6. Endotrakeal tüp sağ elle kalem gibi tutulur. Tüp vokal kordlar arasından geçirilir. Tüp kafı, trakeadan hava kaçışını önlemeye yetecek en düşük hava volümü olacak şekilde 10’luk enjektör ile şişirilir.

7. Laringoskop bleydi hastanın ağzından çıkarılırken, endotrakeal tüpün tespiti yapılıncaya kadar sağ el iki parmakla ağız kenarına sabitlenir. Tüp daha sonra yüze sabit olacak şekilde sağ veya sol dudak kenarına tespit edilir.

8. Balon valv sistemi ile hasta endorakeal tüpten havalandırılırken

inspeksiyon ile göğüs duvar hareketleri, oskültasyon ile de akciğer sesleri dinlenerek tüpün yeri doğrulanır.

Endotrakeal entübasyonun altın standart göstergesi ise kapnograf cihazı kullanılarak soluk sonu karbondioksit ( end tidal CO₂ ) değerinin

gösterilmesidir.

(35)

35