Tekdüzen Muhasebe Sisteminde Özellikli Konular

(1)

Tekdüzen Muhasebe Sisteminde

Özellikli Konular

(2)

• Vergi Usul Kanunu’na göre belirlenen muhasebe standartlarına, tek düzen hesap planına ve mali tablolara ilişkin usul ve esaslar ile muhasebeye yönelik bilgisayar programlarının üretilmesine ilişkin kural ve standartlara uymayanlara 4.800.- TL özel usulsüzlük

cezası kesilir. (VUK, m.353/6)

(3)

Usulsüzlük cezaları, vergi ziyaına yol açacak fiilleri işlemeye yönelmiş olanları uyarma amacını taşıyan

önleyici cezalardır.

(4)

• Usulsüzlük; vergi kanunlarının şekle ve usule müteallik hükümlerine riayet edilmemesidir. (VUK, m. 351)

• Kanun koyucu burada vergi ziyaının bulunup bulunmadığına, mükellef ya da sorumlunun suç işleme kastının olup

olmadığına bakılmaksızın vergi kanunlarında belirtilen şekle ve

usule ilişkin bazı kurallara uymamayı cezalandırmaktadır.

(5)

Dünyada Tekdüzen Hesap Planı Uygulaması (Zorunlu)

SMMM Mustafa Uçkaç

5

(6)

Dünyada Tekdüzen Hesap Planı Uygulaması (Zorunlu)

FRANSA

TÜRKİYE

6

(7)

Dünyada Tekdüzen Hesap Planı Uygulaması (Öneri)

RUSYA ALMANYA

İSPANYA

BELÇİKA A.B.D.

İSVEÇ AVUSTURYA

İSVİÇRE

DANİMARKA

7

(8)

Sorunlar

(9)

Sorunlar

• Hesap kodu sistematiği fonksiyonel değil;

• Üçlü kod sistematiği sadece «bilanço» ve «gelir tablosu» düzenlemeye yarıyor. Diğer tabloları düzenlemek mümkün değil.

9

(10)

Sorunlar

• Dünyadaki ve ülkemizdeki gelişmelere göre güncelleşme sağlanmıyor;

• Yıllar önce kaldırılan «nakit akım tablosu» ve «fon akım tablosu» halen devam ediyor. «Nakit akış tablosu» halen getirilmedi.

10

(11)

Sorunlar

• V.U.K. ve diğer vergi kanunları hükümleri ile çelişkiler giderilmiyor;

• Reeskont faiz gelir ve gideri, yurtdışı satışlarda cari yıl kur farklarında hasılat hesabının kullanılması, amortismana tabi iktisadi kıymet satışı gibi konularda çelişkiler devam ediyor.

11

(12)

Sorunlar

• V.U.K. ve diğer vergi kanunları hükümleri ile çelişkiler giderilmiyor;

• Reeskont faiz gelir ve gideri, yurtdışı satışlarda cari yıl kur farklarında hasılat hesabının kullanılması, amortismana tabi iktisadi kıymet satışı gibi konularda çelişkiler devam ediyor.

• Yeterli değil;

• 7/B seçeneğinin Gelir Tablosu yok, hesap planı tarım - hayvancılık ve hizmet işletmelerine yeterli gelmiyor.

12

(13)

Uyumsuzluk İşaretleri

DİKKAT!

Gözden kaçırmayın…

DURUN!

Bu hatayı yapmayın…

13

(14)

Dönemsellik Kayıtları Sık Görülen Hatalar

Tam Açıklama İhlalleri

Kanunlarla İlişkili Hesaplar

Özellikli Konular

(15)

Dönemsellik Kayıtları Sık Görülen Hatalar

Tam Açıklama İhlalleri

Kanunlarla İlişkili Hesaplar

Özellikli Konular

(16)

Ana Hesap Kullanımı

• Tek düzen hesap planında ana hesapların kullanılmaması, ihtiyaca göre alt hesap

açılması gerekmektedir. ^{100 KASA}

101 ALINAN ÇEKLER 102 BANKALAR

103 VERİLEN ÇEK VE ÖDEME EMİRLERİ 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER

120 ALICILAR

121 ALACAK SENETLERİ

122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-)

16

(17)

Alt Hesap Ayırımı

• Kullanılacak alt hesaplar; ana hesabın temel özelliklerine göre gerekli ayırımı yapabilecek

nitelikte olmalıdır. 120 ALICILAR

120.1 TL ALACAKLAR 120.1.01 Arda Ticaret 120.1.02 Vip Sanayi Ltd.

120.1.03 Yüksel Makine 120.2 EURO ALACAKLAR 120.2.01 Compent Trade 120.2.02 Daily Guess Co.

120.3 DOLAR ALACAKLAR 120.3.01 Yüksel Makine

17

(18)

Alt Hesap Ayırımı

• Her hesabın altına 01 gibi bir kod verilerek alt

hesap açılması yeterli değildir. 102 BANKALAR 102.01 Bankalar 120 ALICILAR 120.01 Alıcılar

153 TİCARİ MALLAR 153.01 Ticari Mallar 255 DEMİRBAŞLAR 255.01 Demirbaşlar 320 SATICILAR 320.01 Satıcılar

18

(19)

Yansıtma Kayıtları

• Maliyetlerle ilgili 7 ile başlayan hesapların kapatılmasında yansıtma hesapları

kullanılmalıdır.

710 ^{711 151}

720 ^{721 151} 730 ^{731 151} 740 ^{741 622} 750 ^{751 630} 760 ^{761 631} 770 ^{771 632} 780 ^{781 660}

19

(20)

Yansıtma Kayıtları

• Yansıtma hesapları kullanılmadan doğrudan

kayıt yapılması uygun değildir.

710 ^→ ¹⁵¹

720 ^→ ¹⁵¹ 730 ^→ ¹⁵¹ 740 ^→ ⁶²² 750 ^→ ⁶³⁰ 760 ^→ ⁶³¹ 770 ^→ ⁶³² 780 ^→ ⁶⁶⁰

20

(21)

Dönem İçinde Çalışmayan Hesaplar

• 17, 63 ve 66 ile başlayan hesaplara dönem içinde kayıt yapılmaz.

• Bu hesaplara ancak dönem sonunda yansıtma hesapları aracılığıyla kayıt yapılabilir.

63 FAALİYET GİDERLERİ

630 Araştırma ve Geliştirme Giderleri 631 Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri 632 Genel Yönetim Giderleri

66 FİNANSMAN GİDERLERİ

660 Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri 661 Uzun Vadeli Borçlanma Giderleri 17 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM İŞLERİ

170 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşleri

21

(22)

Ters Bakiyeler

• 1 ve 2 ile başlayan bilanço hesapları «borç bakiyesi» vermelidir.

(Bu hesaplar dönem içinde ve dönem sonunda

«alacak bakiyesi» vermemelidir.)

• 3 – 4 ve 5 ile başlayan bilanço hesapları «alacak bakiyesi» vermelidir.

(Bu hesaplar dönem içinde ve dönem sonunda

«alacak bakiyesi» vermemelidir..)

22

(23)

İmalat Defteri

• İmalat yapan işletmeler maliyet hesaplarını

• 7/A seçeneğini kullanıyorlarsa ve

• kayıtlarını «eş zamanlı kayıt sistemi» ile yapıyorlarsa

«imalat defteri» tutmayacaklardır.

710 DİREKT İLKMADDE VE MALZEME GİDERLERİ

711 DİREKT İLKMADDE VE MALZEME GİDERLERİ YANSITMA HS.

720 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ

721 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ YANS. HS.

730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ

731 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ YANS. HS.

23

(24)

İmalat Defteri

GİDER ÇEŞİTLERİ

0 İLKMADDE VE MALZEME 1 İŞÇİ ÜCRET VE GİDERLERİ 2 MEMUR ÜCRET VE GİDERLERİ

3 DIŞARIDAN SAĞLANAN FAYDA VE HİZMETLER

4 ÇEŞİTLİ GİDERLER

5 VERGİ, RESİM VE HARÇLAR

6 AMORTİSMANLAR VE TÜKENME PAYLARI 7 FİNANSMAN GİDERLERİ

24

(25)

İmalat Defteri

Örneğin;

730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ

730.0 İlkmadde ve Malzeme Giderleri 730.1 İşçi Ücret ve Giderleri

730.2 Memur Ücret ve Giderleri 730.3 Dışarıdan Sağlanan Fayda ve

Hizmetler

730.4 Çeşitli Giderler

730.5 Vergi, Resim ve Harçlar

730.6 Amortisman ve Tükenme Payları 730.7 Finansman Giderleri

25

(26)

7/A ve 7/B seçenekleri

• 7/A ve 7/B grupları adı üzerinde «bir

seçenektir» ve işletme bu gruplardan birini seçerek kullanacaktır.

• 7/A ve 7/B seçeneklerinin bir arada ve karışık olarak kullanılmamalıdır.

/

790 İLKMADDE VE MALZEME GİDERLERİ 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ

191 İNDİRİLECEK KDV 329 SATICILAR

/

26

(27)

Kesin Mizan

• Kesin mizan; Gelir Tablosu Hesaplarının kapatılması ve dönem kârının bilançoya devredilmesiyle düzenlenen mizandır.

• Dolayısıyla kesin mizandaki ana hesap bakiyeleri bilanço kalemleriyle aynı rakamlar olmalıdır.

27

(28)

Kesin Mizan

• Düzenlenen kesin mizanda

• 7 ve 6 ile başlayan hesaplar bakiye vermemelidir.

28

(29)

Dönemsellik Kayıtları Sık Görülen Hatalar

Tam Açıklama İhlalleri

Kanunlarla İlişkili Hesaplar

Özellikli Konular

(30)

Dönemsellik Kavramı

• Dönemsellik kavramı, işletmenin sürekliliği

kavramı uyarınca sınırsız kabul edilen ömrünün, belli dönemlere bölünmesi ve her dönemin

faaliyet sonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız olarak saptanmasıdır.

• Gelir ve giderlerin tahakkuk esasına göre

muhasebeleştirilmesi, hasılat, gelir ve kârların aynı döneme ait maliyet, gider ve zararlarla

karşılaştırılması bu kavramın gereğidir.

• Bu kavramın işletmeler açısından geçerliliğinin bulunmadığı veya ortadan kalktığı durumlarda ise, bu husus mali tablo dipnotlarında açıklanır.

30

(31)

Dönemsellik Kavramının Uygulanması

• Dönemsellik kavramı özellikle GELİR TABLOSU İLKELERİ üzerinde etkilidir ve çoğu gelir ve gider ayırımı ve karşılaştırılmasında kavramın gerekleri kullanılmıştır.

• Dönemsellik kavramı BİLANÇO İLKELERİ üzerinde de etkili olup bir çok bilanço ilkesi bu kavramın gerektirdiği şekilde düzenlenmiştir.

31

(32)

Kira Giderlerinin Tahakkuku

• Kira giderleri «kira ödemesi yapılmamış» olsa bile tahakkuk ettirilmelidir.

• Dönemsellik kavramı gereğince «her gider doğduğu dönemde» kayda alınır.

• Bilanço ilkelerine göre işletmenin bilanço tarihi itibariyle doğmuş «tüm borçları tespit edilmeli» ve bilançoda yer almalıdır.

/

760 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ

360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 329 DİĞER TİCARİ BORÇLAR

/

32

(33)

Ödenmemiş SGK Primleri

• Dönemsellik kavramı gereği, dönem içinde doğmuş olan tim diğer giderler gibi, SGK

primleri de, ödensin – ödenmesin, oluştukları – tahakkuk ettirildikleri dönemin gideri olarak kayda alınmalıdır.

• SS ve GSS Kanunu gereği, ödenmeyen bu primler «kanunen kabul edilmeyen gider»

olarak dikkate alınacağından NAZIM HESAPLAR ile kayda alınmalıdır.

• Bu giderler 180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER hesabı kanalıyla bir dönem sonraya kaydırılamazlar.

/

900 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER

901 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER

/

33

(34)

180 – 280 Hesapların Kullanımı

• Her iki hesap cari dönem içinde ilgili gider hesaplarına kaydedilmemesi gereken giderleri kapsamaktadır.

• İçinde bulunulan dönemde ortaya çıkan, ancak gelecek dönemlere ait olan giderler 180 ve 280 hesaplarda muhasebeleştirilir.

• Her yılın sonunda bir sonraki yıl giderleşecek olan tutar, 280 hesaptan 180 hesaba devredilir.

• Ertesi yıl içerinde 180 hesaptaki tutarlar, ilgili gider hesaplarına aktarılır.

180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER 180.1 Sigorta Giderleri

180.2 Peşin Ödenen Kira Giderleri 180.3 Defter ve Tasdik Giderleri

180.4 Bakım-Onarım Sözleşme Giderleri 180.5 Abonelik Giderleri

180 GELECEK YILLARA AİT GİDERLER 180.1 Büyük Bakım-Onarım Giderleri 180.2 Abonelik Giderleri

34

(35)

Defter ve Tasdik Giderleri

• İşletmelerin yılbaşından önce yaptırmış

oldukları defter ve tasdik giderleri dönemin gideri değil; ertesi dönemin gideridir.

• Bu nedenle gider hesabında değil 180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER

hesabında muhasebeleştirilecektir.

/

180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER 191 İNDİRİLECEK KDV

100 KASA /

35

(36)

Sigorta Giderleri

• Yangın, deprem, işyeri, kasko gibi sigorta

giderleri «1 yıllık süreleri» kapsaması nedeniyle sadece takvim yılına isabet eden kısmı

dönemin gideri olarak kaydedilebilmektedir.

• Ertesi yıla isabet eden kısmı ise 180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER hesabında

muhasebeleştirilecektir.

/

770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER

100 KASA /

36

(37)

Sarf Malzemeleri

• Satın alındığında gider hesaplarına kaydedilen sarf malzemeleri (kırtasiye, yakıt, iş güvenliği malzemeleri gibi) o dönem içerisinde

tüketilmemiş ise elde kalan miktar 180 hesaba değil 150 İLKMADDE VE MALZEME hesabına aktarılmalıdır.

• 180 ve 280 hesaplar STOK HESABI ÖZELLİĞİ taşımaz.

/

150 İLKMADDE VE MALZEMELER 770 GENEL YÖNETİM

GİDERLERİ /

37

(38)

Dönemsellik Kayıtları Sık Görülen Hatalar

Tam Açıklama İhlalleri

Kanunlarla İlişkili Hesaplar

Özellikli Konular

(39)

Tam Açıklama Kavramı

• Tam Açıklama Kavramı; mali tabloların, bu

tablolardan yararlanacak kişi ve kuruluşların doğru karar vermelerine yardımcı olacak ölçüde yeterli, açık ve anlaşılır olmasını ifade eder.

• Mali tablolarda finansal bilgilerin tam olarak açıklanması yanında, mali tablo kalemleri

kapsamında yer almayan ancak alınacak kararları etkileyebilecek, gerçekleşmesi muhtemel olaylara da yer verilmesi bu kavramın gereğidir.

39

(40)

368 Vadesi Geçmiş, Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Borçlar

• Vadesinde ödenmeyen

• Vergi ve diğer yükümlülükler,

• Erteleme veya taksitlendirme süresi bir yıldan az olanlar ile

• Vadesi bir yılın altına düştüğü için 438 KAMUYA OLAN ERTELENMİŞ VEYA TAKSİTLENDİRİLMİŞ BORÇLAR hesabından bu hesaba aktarılanlar

368 VADESİ GEÇMİŞ, ERTELENMİŞ VEYA TAKSİTLENDİRİLMİŞ VERGİ VE DİĞER

YÜKÜMLÜLÜKLER hesabında izlenmelidir.

/

360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 361 ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLİK

KESİNTİLERİ

368 VADESİ GEÇMİŞ, ERTELENMİŞ VEYA TAKSİTLENDİRİLMİŞ BORÇLAR

/

40

(41)

368 Vadesi Geçmiş, Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Borçlar

• Vadesinde ödenmeyen

• Vergi ve diğer yükümlülükler,

• Erteleme veya taksitlendirme süresi bir yıldan az olanlar ile

• Vadesi bir yılın altına düştüğü için 438 KAMUYA OLAN ERTELENMİŞ VEYA TAKSİTLENDİRİLMİŞ BORÇLAR hesabından bu hesaba aktarılanlar

368 VADESİ GEÇMİŞ, ERTELENMİŞ VEYA TAKSİTLENDİRİLMİŞ VERGİ VE DİĞER

YÜKÜMLÜLÜKLER hesabında izlenmelidir.

/

360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 361 ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLİK

KESİNTİLERİ

600 VADESİ GEÇMİŞ, ERTELENMİŞ VEYA TAKSİTLENDİRİLMİŞ BORÇLAR

/

41

Dolayısıyla 31.12.20XX tarihli BİLANÇO üzerinde 360 ve 361 hesaplarda;

• Sadece vadesi gelmemiş vergi ve SGK borçları

gözükmelidir;

• 31 Aralık C.tesi/Pazar gününe denk geliyorsa Kasım ayı SGK primleri,

• Aralık ayı SGK primleri,

• Aralık ayı KDV ve MUHTASAR vergiler,

• Ekim/Kasım/Aralık 3 aylık MUHTASAR vergiler gibi.

(42)

127 Diğer Ticari Alacaklar

• Hasılatı 60 grubunda kayda alınan esas faaliyet gelirlerinin elde edilmesinden doğan senetsiz veya senetli alacaklar 120 ALICILAR veya 121 ALACAK SENETLERİ hesaplarında izlenir.

• Ticari bir işlem olsa da, faaliyet konusu

dışındaki bir işlemden doğan senetsiz veya senetli alacaklar 127 DİĞER TİCARİ

ALACAKLAR hesabında izlenmelidir.

• Örneğin, işletmenin aktifindeki bir demirbaşın satışından doğan alacak senetli bile olsa 127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR hesabında izlenecektir.

/

127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR

255 DEMİRBAŞLAR

391 HESAPLANAN KDV 679 DİĞER O.DIŞI GELİR VE

KÂRLAR /

42

(43)

Duran Varlık Satışları

• KDV beyannamesinde yapılan değişiklik ile duran varlık satışlarının muhasebe kaydında 600 YURTİÇİ SATIŞLAR ve 623 DİĞER

SATIŞLARIN MALİYETİ hesaplarının kullanıldığı görülmektedir.

/

127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR

255 DEMİRBAŞLAR

391 HESAPLANAN KDV 679 DİĞER O.DIŞI GELİR VE

KÂRLAR /

43

(44)

Duran Varlık Satışları

• KDV beyannamesinde yapılan değişiklik ile duran varlık satışlarının muhasebe kaydında 600 YURTİÇİ SATIŞLAR ve 623 DİĞER

SATIŞLARIN MALİYETİ hesaplarının kullanıldığı görülmektedir.

• Ancak duran varlık satışlarının kaydında DİREKT YÖNTEM esastır ve bulunan çözüm tekdüzen muhasebe sistemine uygun değildir.

44

/

127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 623 SATIŞLARIN MALİYETİ

600 YURTİÇİ ATIŞLAR 391 HESAPLANAN KDV 255 DEMİRBAŞLAR

/

(45)

157 Diğer Stoklar

• 157 DİĞER STOKLAR hesabı «yan ürün, artık ve hurda» gibi kalemlerin izlendiği hesaptır.

• İşletmelerin tüketim için toplu olarak aldığı

kağıt, kırtasiye, temizlik malzemesi ve yakıt gibi malzemeler 150 İLKMADDE VE MALZEME

hesabında izlenmelidir.

45

(46)

SGK Primlerinde Hazine Katkısı

• SGK primine esas kazancın %5 oranındaki

Hazine Katkısı 602 DİĞER GELİRLER hesabında izlenir.

• Bu işlem bir indirim değil, tahakkuk eden bir borcun bir kısmının hazine tarafından

ödenmesi sonucu oluşan bir gelirdir.)

/

361 ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLİK KESİNTİLERİ

602 DİĞER GELİRLER /

46

(47)

SGK Primlerinde Hazine Katkısı

• SGK primine esas kazancın %5 oranındaki

Hazine Katkısı 602 DİĞER GELİRLER hesabında izlenir.

• Bu işlem bir indirim değil, tahakkuk eden bir borcun bir kısmının hazine tarafından

ödenmesi sonucu oluşan bir gelirdir.)

• Dolayısıyla tahakkuk kaydı yapılırken, hazine katkısının giderden indirerek kalan tutarın muhasebeleştirilmesi uygun değildir.

/

602 DİĞER GELİRLER /

47

/

720 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ /

(48)

Dönem Kârından Kurumlar Vergisi İçin Karşılık Ayrılması

• Dönem kârı üzerinden hesaplanan kurumlar vergisi, diğer vergi ve kesintiler, fonlar ve benzeri diğer yükümlülükler için ayrılan

karşılıklar 370 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI hesabında izlenir.

• Gerçek kişi işletmelerin bilançolarında dönem kârından karşılık ayrılmaz ve gösterilmez.

/

691 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI

370 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK

KARŞILIKLARI /

48

(49)

Peşin Ödenen Vergilerin Karşılık Hesabına Alınması

• Kurumlar vergisi için ödenen geçici vergiler dönem sonunda 371 DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜKLERİ hesabına aktarılır.

• Böylece bilançoda tahakkuk etmemiş ancak karşılık ayrılmış Kurumlar Vergisi ve bunun için ödenen Geçici Vergi gösterilmiş olacaktır.

/

371 DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜKLERİ

193 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR

/

49

(50)

Peşin Ödenen Vergilerin Ortaklar Cari Hesabına Alınması

• Gerçek kişi işletmeleri, işletme kazancı üzerinden herhangi bir vergi ödemezler.

• Ödenen vergi, işletme sahip ya da ortaklarının kişisel vergisidir ve işletmeye ait değildir.

• Dolayısıyla ödenen geçici vergiler işletme sahip ya da ortaklarından tahsil edilerek tasfiye edilmelidir.

/

131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR

193 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR

/

50

(51)

Dönemsellik Kayıtları Vergi İncelemelerinde Tespit Edilen

Tekdüzen Hesap Planı

Uyumsuzlukları

Sık Görülen Hatalar

Tam Açıklama İhlalleri

Kanunlarla İlişkili Hesaplar

Özellikli Konular

(52)

Ortaklardan Alacaklar Hesabı ve Faiz Hesaplanması

• «Pay sahipleri, sermaye taahhüdünden doğan vadesi gelmiş borçlarını ifa etmedikçe ve şirketin serbest yedek akçelerle birlikte kârı geçmiş yıl zararları karşılayacak düzeyde olmadıkça şirkete borçlanamaz.» (T.T.K. m.358)

• Dolayısıyla ortakların şirkete borçlanmasında öncelikle bu hüküm dikkate alınmalıdır.

• Yukarıdaki şart yerine gelmiş ve şirket ortağa borç para vermiş ise bu defa söz konusu alacağa faiz yürütülmesi söz konusudur.

• Vergi idaresinin görüşü, şirketin gerçek kişi ortaklarına verdiği borçları bir finansman hizmeti sayıp adatlandırma sonucuna göre KDV’li fatura düzenlenmesi gerektiği yönündedir.

52

(53)

Ortaklara Borçlar Hesabı ve Örtülü Sermaye

• Kurumların ortaklarından doğrudan veya dolaylı olarak temin ederek işletmede kullandıkları borçların, hesap dönemi içinde herhangi bir tarihte kurumun öz sermayesinin üç katını aşan kısmı, ilgili hesap dönemi için «örtülü sermaye» sayılmaktadır. (K.V.K. m.11-12-13)

• Bu nedenle 331 ORTAKLARA BORÇLAR hesabının muavin defteri kontrol edilmeli ve «örtülü sermaye» kapsamına girilip girilmediği denetlenmelidir. [Öz sermaye; kurumun hesap dönemi başındaki öz sermayesini (aktif toplamı ile borçlar arasındaki farkı) ifade eder. (V.U.K. m.192)]

• Eğer 331 ORTAKLARA BORÇLAR hesabı dönem içinde herhangi bir tarihte öz sermayenin üç katını aşıyorsa ÖRTÜLÜ SERMAYE ile ilgili hükümlerin kapsamına girilmiş olunacaktır.

53

(54)

120 ve 320 Hesapların Mahsubu

• İşletmenin alıcı olduğu bir işletmeden aynı

zamanda satın alma yapması sık karşılaşılan bir durumdur.

• Vergi idaresi bu tür işletmeler için 120 ve 320 hesapların ayrı ayrı yürütülmesini ve birbirlerine mahsup edilmemesi savunmaktadır.

• Dolayısıyla işletmede 120 ve 320 hesapların karşılıklı mahsup edilmesi söz konusu ise bu işlemin bir sözleşmeye dayandırılarak

belgelendirilmesi işletme lehine olacaktır.

/ 320 SATICILAR

120 ALICILAR /

54

(55)

Şüpheli Alacaklar ve Karşılık Ayrılması

• V.U.K. m.323 hükmüne göre bir alacağın

«şüpheli alacak» sayılabilmesi için dava veya icra safhasında olması gerekir.

• Ancak herhangi bir belgeye gerek kalmaksızın

«tekdüzen hesap planı açıklamasında»

belirtilen «perakende satış yöntemi»

kullanılarak ayrılan şüpheli alacak karşılıkları

«kanunen kabul edilmeyen gider» olarak dikkate alınmalıdır.

/

128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR 103 ALACAK SENETLERİ

//

654 KARŞILIK GİDERLERİ

129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI

//

900 K.K.E.G.

901 K.K.E.G.

/

55

(56)

3.Yıl 549 ÖZEL FONLAR

679 DİĞER O.DIŞI GELİR VE KÂRLAR

/

Sabit Kıymeti Yenileme Fonu (Özel Fonlar)

• Duran varlık satışlarında elde edilen kazançlar dönemin gelirlerine alınmak yerine özel bir fon hesabına alınabilir.

• Yenileme fonu ayrılmasındaki üç yıllık süre, aslında iki yıl vergi matrahına dahil edilmeme şeklindedir. (Yenileme fonunun iki

vergilendirme dönemi için vergilendirilmeyip üçüncü vergilendirme dönemi sonunda vergi matrahına ilave edilmesi şeklinde anlaşılması gerekir.)

• Danıştay 3 yıllık sürenin hesabında satışın yapıldığı yılı izleyen yılı birinci yıl olarak kabul etmektedir.

Elden Çıkarma 127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR

255 DEMİRBAŞLAR 392 DİĞER KDV 549 ÖZEL FONLAR

56

(57)

Alınan Vadeli Çekler

• Çekte vade olmaması nedeniyle dönem sonunda 101 ALINAN ÇEKLER hesabının bakiyesi 121 ALACAK SENETLERİ veya 127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR gibi bir alacak hesabına aktarılmalıdır.

• 31.12.20XX tarihi C.tesi ve 30/31.12.20XX

tarihleri C.tesi/Pazar günlerine denk geliyorsa 101 ALINAN ÇEKLER hesabı bakiye verebilir.

(Bakiye tutarı günü C.tesi/Pazar gününe denk gelen çeklerin tutarıdır.)

/ 121 ALACAK SENETLERİ

101 ALINAN ÇEKLER /

57

(58)

Verilen Vadeli Çekler

• Ayın şekilde verilen çeklerde de dönem sonunda 103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ hesabının bakiyesi 321 BORÇ

SENETLERİ veya 329 DİĞER TİCARİ BORÇLAR gibi bir alacak hesabına aktarılmalıdır.

• 31.12.20XX tarihi C.tesi ve 30/31.12.20XX

tarihleri C.tesi/Pazar günlerine denk geliyorsa 103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ hesabı bakiye verebilir. (Bakiye tutarı günü C.tesi/Pazar gününe denk gelen çeklerin tutarıdır.)

/

103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ 321 BORÇ SENETLERİ

/

58

(59)

Dönemsellik Kayıtları Sık Görülen Hatalar

Tam Açıklama İhlalleri

Kanunlarla İlişkili Hesaplar

Özellikli Konular

(60)

Cari Hesapların Ters Bakiye Vermesi

• 120 ve 320 hesaplar dönem içinde herhangi bir zamanda ve dönem sonunda ters bakiye vermemelidir.

• 120 ve 320 hesapların ters bakiye vermemesi için «ödeme veya ödeme aracı verildiğinde»

bakiye kontrolü yapılmalı ve fark varsa, bu fark kadar kısım 159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI veya 340 ALINAN AVANSLAR hesabına

kaydedilmelidir.

/ 320 SATICILAR

159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI

103 VERİLEN ÇEK VE ÖDEME EMİRLERİ

//

101 ALINAN ÇEKLER 120 ALICILAR

340 ALINAN AVANSLAR /

60

(61)

Cari Hesapların Ters Bakiye Vermesi

• 120 ve 320 hesaplar dönem içinde herhangi bir zamanda ve dönem sonunda ters bakiye vermemelidir.

• 120 ve 320 hesapların ters bakiye vermemesi için «ödeme veya ödeme aracı verildiğinde»

bakiye kontrolü yapılmalı ve fark varsa, bu fark kadar kısım 159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI veya 340 ALINAN AVANSLAR hesabına

kaydedilmelidir.

320 SATICILAR

159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI

//

101 ALINAN ÇEKLER 120 ALICILAR

340 ALINAN AVANSLAR /

120 ve 320 hesapların bakiye kontrolü

genellikle dönem sonlarında yapılmakta ve eğer «ters bakiye» veriyorsa, söz konusu bakiye tutarı 159 VERİLEN SİPARİŞ

AVANSLARI veya 340 ALINAN AVANSLAR hesabına aktarılmaktadır.

Ancak söz konusu işlem tekdüzen hesap planına uygun değildir.

61

(62)

Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler

• Çoğu kez kanunen kabul edilmeyen giderlerin 689 DİĞER O.DIŞI GİDER VE ZARARLAR

hesabında veya gider hesaplarının altında bir alt hesapta muhasebeleştirildiği görülmektedir.

• Ancak bu tür giderler «kendi fonksiyonunda»

muhasebeleştirilmeli ve altına NAZIM HESAP kaydı yapılmalıdır.

/

770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 191 İNDİRİLECEK KDV

320 SATICILAR //

900 K.K.E.G.

950 K.K.E.G.

/

62

(63)

Kredi Kartıyla Yapılan Satışlar

• İşletmenin bir gün içerisinde kredi kartı ile yaptıkları satışların tutarını ertesi gün belirli bir oranda komisyon kesintisi yaparak işletmenin banka nezdindeki cari hesaplarına aktarıyorsa 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER hesabı

kullanılmaktadır.

• Bankaya ödenen komisyon gibi ücretler gider kaydedilirken, bonus-para puan gibi

promosyonlar gelir olarak kaydedilmelidir.

/

108 DİĞER HAZIR DEĞERLER 600 YURTİÇİ SATIŞLAR 391 HESAPLANAN KDV

/

63

(64)

Bonuslar-Parapuanlar Unutulmamalı!

• İşletmenin cirosu ya da kart merkezinin

yürüttüğü kampanyalar nedeniyle kazanılan bonus-parapuan gibi promosyonların «gelir olarak kaydı» unutulmamalıdır.

/

127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR

649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR

/

64

/

108 DİĞER HAZIR DEĞERLER

649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR

/

(65)

Bina ve Arsa Ayırımı

• İşletmenin bir bina satın alması durumunda, binanın üzerinde oturduğu arsanın ayrıca muhasebeleştirilmesi gerekir.

• Uygulamada binanın bedeli içinde arsanın bedeli de bulunmakta, ancak arsanın bedeli tam olarak bilinmemektedir. VUK değerleme ölçülerine göre «vergi değeri» üzerinden

ayrıştırmak mümkündür.

/ 252 BİNALAR

250 ARAZİ VE ARSALAR

/

65

(66)

Kargo Giderleri

• Kargo giderleri öncelikle «maliyet» veya

«gider» olarak ayrıştırılmalıdır.

• Alınan bir ilk madde malzeme, ticari mal veya demirbaş gibi bir maddi duran varlık edinimi söz konusu ise gider olarak

muhasebeleştirilmesi mümkün değildir.

/ 153 TİCARİ MALLAR 191 İNDİRİLECEK KDV

100 KASA /

66

(67)

Alıcı Hesabına Ödenen Nakliye Giderleri

• Bir satışta «mal veya hizmet» ile birlikte

«nakliye bedeli» de fatura ediliyorsa, o nakliye için işletmenin kendi adına aldığı nakliye

faturası gider değil indirim olarak gösterilir.

• Nakliye bedeli ayrıca alıcıdan alınıyor ve alınan bu bedel fatura üzerinde açıkça gösteriliyorsa, işletmenin aldığı nakliye faturası gider olarak kaydedilemez.

/ 612 DİĞER İNDİRİMLER 191 İNDİRİLECEK KDV

100 KASA /

67

(68)

Duran Varlık Ediniminde Finansman Giderleri

• Duran varlık ediniminde katlanılan finansman giderlerinin ilk takvim yılına isabet eden kısmı gider olarak muhasebeleştirilmez; maliyet olarak kaydedilmelidir.

• Finansman giderlerinin kalan kısmı, izleyen takvim yıllarında gider kaydedilebilir.

/ 254 TAŞITLAR

300 BANKA KREDİLERİ 102 BANKALAR

//

780 FİNANSMAN GİDERLERİ 300 BANKA KREDİLERİ

102 BANKALAR /

68

(69)

Stok Ediniminde Finansman Giderleri

• Stok ediniminde katlanılan finansman giderlerinin, söz konusu stokların teslim alınmasına kadar geçen süreye isabet eden kısmı gider olarak muhasebeleştirilmez;

maliyet olarak kaydedilmelidir.

• Stoklar teslim alındıktan sonraki sürede

tahakkuk edecek finansman giderleri «gider»

kaydedilebilir.

/

150 İLKMADDE VE MALZEME 300 BANKA KREDİLERİ

102 BANKALAR //

780 FİNANSMAN GİDERLERİ 300 BANKA KREDİLERİ

102 BANKALAR /

69

(70)

Tekdüzen Muhasebe Sisteminde Özellikli Konular