SERBEST MESLEK ERBABININ SERBEST MESLEK ERBABININ

(1)

SERBEST MESLEK ERBABININ SERBEST MESLEK ERBABININ

ALDI⁄I PANELVAN (FIAT DOBLO, ALDI⁄I PANELVAN (FIAT DOBLO, OPEL COMBO v.b.) T‹P‹ ARAÇ

OPEL COMBO v.b.) T‹P‹ ARAÇ KDV’S‹ ‹ND‹R‹M KONUSU KDV’S‹ ‹ND‹R‹M KONUSU YAPILAB‹L‹RM‹ ?

YAPILAB‹L‹RM‹ ?

Fatih GÜNDÜZ *

I-G‹R‹fi

3

065 say›l› Katma De¤er Vergisi Kanunu’nun 30. maddesi ‹ndirilemeye- cek Katma De¤er Vergisi’ni düzenlemifl bulunmaktad›r. KDV Kanu- nu’na göre indirimi kabul edilmeyen konulardan binek otomobillerin al›fl bedelinde gösterilen KDV olup, uzun y›llard›r tart›flma konusu olabilmektedir.

KDV Kanunu’nun ilgili 30. maddenin (b) bendi afla¤›daki düzenlemeyi içer- mektedir.

“Faaliyetleri k›smen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanma- s› veya çeflitli flekillerde iflletilmesi olanlar›n bu amaçla kulland›klar›

hariç olmak üzere iflletmelere ait binek otomobillerinin al›fl vesikala- r›nda gösterilen katma de¤er vergisi” fleklindedir.

Söz konusu madde de iflletmelere ait binek otomebillerin al›fl vesikalar›nda gösterilen KDV nin indirim konusu yap›lamayaca¤› belirtilmifltir. Ancak oto- motiv pazar›nda geliflflen tüketici ihtiyaçlara› çok çeflitli araç tipleri üretilmifl- tir. Söz konusu baz› araçlara›n vergi kanunlaro› aç›s›ndan tan›mlanmas›nda da güçlükler yaflanmaktad›r. Bu arçlardan Kapal› Kasa Kamyonet (Fiat Dob- lo, Renault Kangoo v.b) tarz›ndaki tafl›tlar›n vergi kanunlar› karfl›s›ndaki durumu karafl›kl›k yaratmaktad›r. Yaz›m›z›n konusuda söz konusu araçlar›n serbest meslek erbab› taraf›ndan al›nmas› halinde KDV kanununun 30/b maddesi karfl›s›ndaki durumunu aç›klamya çal›flaca¤›z.

5

* Vergi Denetmeni Samsun Vergi Dairesi Baflkanl›¤›

(2)

II-KONUYA ‹L‹fiK‹N YASAL DÜZENLEMELER

A- Karayollar› Trafik Kanununda Yap›lan Düzenlemeler

Karayollar› Trafik Kanunu’nun (1983) 3. maddesinde Kanun’da kullan›lan terimlere iliflkin aç›klamalar yap›lm›fl- t›r. An›lan maddede yer alan tan›m- lardan konumuzu ilgilendirenler afla-

¤›ya al›nm›flt›r.

Otomobil: Yap›s› itibariyle, sürücü- sünden baflka en çok yedi oturma yeri olan ve insan tafl›mak için imal edilmifl bulunan motorlu tafl›tt›r.

Minibüs: Yap›s› itibariyle sürücüsün- den baflka sekiz ila 14 oturma yeri olan ve insan tafl›mak için imal edilmifl bulunan motorlu tafl›tt›r.

Kamyonet: ‹zin verilebilen azami yüklü a¤›rl›¤› 3.500 kg’› geçmeyen ve yük tafl›mak için imal edilmifl motorlu tafl›tt›r.

Kamyon: ‹zin verilebilen azami yüklü a¤›rl›¤› 3.500 kg’dan fazla olan ve yük tafl›mak için imal edilmifl motorlu tafl›tt›r.

Otobüs: Yap›s› itibariyle sürücüsün- den baflka en az 15 oturma yeri olan ve insan tafl›mak için imal edilmifl bulunan motorlu tafl›tt›r.

Çekici: Römork ve yar› römorklar›

çekmek için imal edilmifl olan ve yük tafl›mayan motorlu tafl›tt›r.

Arazi Tafl›t›: Karayollar›nda yolcu ve- ya yük tafl›yabilecek flekilde imal edil-

mifl olmakla beraber bütün tekerlek- leri motordan güç alan veya alabilen motorlu tafl›tlard›r.

Kanun’da yer alan ve yukar›ya alm›fl oldu¤umuz tan›mdan yola ç›karak, Karayollar› Trafik Kanunu’na göre tafl›tlar ayr›ma tabi tutulurken insan tafl›maya mahsus araçlar (Otomobil, Minibüs, Otobüs) ile yük tafl›maya mahsus araçlar ( Kamyon, Kamyonet ve Çekici) fleklinde s›n›fland›rmaya tabi tutmufltur. Kanun otomobil türün- deki tafl›tlar›n unsurlar›n› afla¤›daki flekilde belirlemifltir.

Otomobil, sürücü dahil olmak üzere, en çok “sekiz” oturma yeri bulunabi- lir.

Otomobil, münhas›ran insan tafl›mak maksad› ile imal edilmifl motorlu tafl›tt›r. Yük tafl›mak maksad› ile imal ve tescil edilmifl bir tafl›t otomobil say›la- maz.

Konuya iliflkin daha ayr›nt›l› aç›klamalar Karayollar› Trafik Yönetmeli¤i’nin (1997)

“Tan›mlar” bafll›kl› 3. maddesinde yer almaktad›r.

An›lan maddeye göre, yolcu arabala- r› afla¤›da belirtildi¤i flekilde s›n›flan- d›r›lmaktad›r.

Sedan: Gövdesi yan pencere aras›n- dan bir direkle bölünmüfl veya bölün- memifl olarak kapat›lm›fl, sabit ve sert tavanl›, bununla birlikte tavan›n›n bir k›sm›nda aç›labilme özelli¤i olabilen, sürücüden baflka en az 3 oturma ye-

(3)

ri ve en az iki s›ras› bulunan, arka kapa¤› aç›labilen, 2 veya 4 kap›l›, 4 veya daha fazla pencereli otomobiller- dir.

Heçbek: Arkas›nda üstten menfleli kap› bulunan sedan araçlar›d›r.

Steyfl›n Vagon: Gövdesi kapal›, arka flekli daha genifl bir iç hacim sa¤laya- cak flekilde dizayn edilmifl, üst tavan›

sabit ve sert tavanl›, bununla birlikte tavan›n›n bir k›sm›n›n aç›lma özelli¤i olabilen, sürücüden baflka en az 3 oturma yeri ve en az iki s›ras› bulunan (s›ra ve s›ralar öne yatmak veya çeflitli flekillerde hareket ettirilmek suretiyle daha genifl bir iç hacim sa¤- lar), arka kapa¤› aç›labilen, 2 veya 4 kap›l› ve en az 4 yan pencereli oto- mobillerdir.

Kupe: Gövdesi kapal›, genellikle da- ralt›lm›fl arka hacimli, üst tavan› sabit, sert tavanl›, bununla birlikte baz›

modellerde aç›labilir tavan› olan, sü- rücü oturma yerinden baflka en az bir oturma yeri ve en az bir s›ras› bulunan, iki tarafl› kap›lara sahip, ayr›- ca, arka kapa¤› da aç›labilen, 2 veya daha fazla kenar pencereli otomobil- lerdir.

Üstü Aç›l›r Kapan›r/Dönüfltürü-le- bilir: Aç›labilir bir gövdeye sahip, üst tavan› yumuflak veya sert olmak üze- re en az 2 pozisyonlu, ilk pozisyonda gövdesi kapanan, ikinci pozisyonda ise geriye çekilmek suretiyle gövdesi aç›lan, sürücü oturma yerinden bafl-

ka en az bir oturma yeri ve en az bir s›ras› bulunan, 2 veya 4 yan kap›l›, 2 veya daha fazla yan pencereli otomo- billerdir.

Görüldü¤ü gibi, Karayollar› Trafik Yö- netmeli¤i’nde binek otomobiller sahip olduklar› niteliklere göre s›n›flan- d›r›lm›fl ve her tür binek otomobilin ay›r›c› özellikleri ortaya konmufltur.

B-Motorlu Tafl›tlar Vergisi Kanununda Yar alan Düzenlemeler

Motorlu Tafl›tlar Vergisi Kanununun 2. maddesinde tan›mlar bafll›¤› alt›n- da (www.yaklasim.com)

“Motorlu Tafl›t” karada, havada, deniz, göl ve nehirlerde insan, hay- van ve eflya tafl›maya yarayan ve ma- kine kuvvetiyle hareket eden tafl›tlar olarak tan›mlanm›fl ve Karayollar›

Trafik Kanunu’ndaki tan›mlara para- lel tan›mlar yap›lm›flt›r. Bu tan›mlara afla¤›da yer verilmifltir.

Otomobil: Yap›s› itibariyle, sürücüsü dahil en çok sekiz oturma yeri olan ve insan tafl›mak için imal edilmifl bulunan motorlu araçt›r.

Minibüs: Yap›s› itibariyle sürücüsü dahil dokuz ile 15 oturma yeri olan ve insan tafl›mak için imal edilmifl bulunan motorlu araçt›r.

Otobüs: Yap›s› itibariyle sürücüsü dahil en az 16 oturma yeri olan ve insan tafl›mak için imal edilmifl bulunan motorlu araçt›r.

(4)

Kapt›kaçt›: fioföründen baflka, otur- malar› flart›yla en çok yedi yolcu alabilen, insan tafl›mak için imal edilmifl olan ve bu maksatla kullan›lan, yerle temas halinde dört tekerle¤i bulunan, flekil ve yap›l›fl› itibariyle otomo- bilden farkl› olan motorlu tafl›tlard›r (Carry-all, Travel-all, Jeep-station ve benzerleri bu s›n›fa dahildir.).

Arazi Tafl›t›: Karayollar›nda yolcu ve- ya yük tafl›yabilecek flekilde imal edilmifl olmakla beraber bütün tekerlek- leri motordan güç alan veya alabilen motorlu araçt›r.

Panelvan: Azami toplam a¤›rl›¤›

3500 kilogram› geçmeyen, kapal› kasal› (yandan caml› olanlar dahil), sü- rücü k›sm›ndan baflka tek veya daha fazla s›ral› oturma yeri bulunan, insan ve yük tafl›mak için imal edilmifl olan tafl›tlard›r.

Kamyonet: ‹zin verilebilen azami yüklü a¤›rl›¤› 3,5 tonu geçmeyen ve yük tafl›mak için imal edilmifl motorlu araçt›r.

Kamyon: ‹zin verilebilen azami yüklü a¤›rl›¤› 3,5 tondan fazla olan ve yük tafl›mak için imal edilmifl motorlu araçt›r.

Çekici: Römork ve yar› römorklar›

çekmek için imal edilmifl olan ve yük tafl›mayan motorlu araçt›r.

Motorlu Tafl›tlar Vergisi Kanunu’nun 2. maddesinde yer alan otomobil ta- n›m› ve di¤er tafl›t tan›mlar›, Karayol-

lar› Trafik Kanunu’nda yer alan ta- n›mlara paraleldir; ancak Motorlu Ta- fl›tlar Vergisi Kanunu’nda Karayollar›

trafik kanunundan farkl› olarak “Pa- nel Van” tan›m› yap›lm›flt›r. Yine Mo- torlu Tafl›tlar Vergisi Kanununda otomobiller I say›l› tabloya göre vergilen- dirilirken Panelvanlar ise II say›l› tab- loda vergilendirmeye tabi tutulmak- tad›r.

Bu noktada, Araçlar›n ‹mal, Tadil ve Montaj› Hakk›nda Yönetmelik’te (4) yer alan, kapal› kasa kamyon veya kamyonet (panelvan) olarak imal edilen araçlar›n -yap›s› itibariyle uygun olmas› halinde- yolcu arac›na dönüflü- münün mümkün oldu¤una dair dü- zenleme dikkatten kaç›r›lmamal›d›r.

Di¤er bir deyiflle, yük tafl›mak maksa- d›yla imal edilen bir panelvan, yap›la- cak tadilatla binek otomobile dönüfl- türülebilecektir. Bu tür bir durumda, tadil edilen panelvan tipi araca, vergi kanunlar›nda binek otomobiller için öngörülen hükümlerin uygulanaca¤›

tabiidir.

C- KDV Kanununda Yer Alan Binek Otomobil Kavram›

Yüklenilen verginin indirim konusu yap›lamad›¤› bu haller Katma De¤er Vergisi Kanunu’nun 30. maddesinde dört bent halinde say›lm›flt›r. Bunlar;

“a- Vergiye tabi olmayan veya vergi- den istisna edilmifl bulunan mallar›n teslimi ve hizmet ifas› ile ilgili al›fl ve- sikalar›nda gösterilen veya bu mal ve

(5)

hizmetlerin maliyetleri içinde yer alan katma de¤er vergisi,

b- (3297 say›l› Kanun’un 10. madde- siyle de¤iflen ve 20.06.1986 tarihin- den itibaren yürürlü¤e giren flekli) Faaliyetleri k›smen veya tamamen bi- nek otomobillerinin kiralanmas› veya çeflitli flekillerde iflletilmesi olanlar›n bu amaçla kulland›klar› hariç olmak üzere iflletmelere ait binek otomobil- lerinin al›fl vesikalar›nda gösterilen katma de¤er vergisi,…..

yukarda KDV kanununa 30/ b madd- desine göre ana düzenleme iflletme- lere ait binek otomobillerin al›fl vesi- kalar›nda gösterilen KDV sinin indi- rim konusu yap›lmamas› gerkti¤i yö- nündedir. Ancak faaliyeti k›smen bi- nek otomobillerin kiralanmas› veya çeflitli flekillerde iflletilmesi olanlar›n al›fl vesikalr›nda gösterilen binek oto- mobillerin KDV sinin ise indirim ko- nusu yap›labilece¤i hüküm alt›na al›nm›flt›r.Söz konusu madde KDV kanununun ‹ndirimi düzenleyen 29.

maadesinde “ Mükellefler yapt›klar›

vergiye tabi ifllemler üzerinden he- saplanan katma de¤er vergisinden bu kanunda aksine hüküm olmad›k- ça , faaliyetlerine iliflkin olarak afla¤›- daki vergileri indirebilirler:

a) Kendilerine yap›lan teslim ve hiz- metler dolay›s›yla hesaplanarak dü- zenlenen fatura ve benzeri vesikalar- da gösterilen Katma De¤er vergi- si….” fieklinde hüküm alt›na al›nm›fl-

t›r. Söz konusu maddeler birlikte ele al›nd›¤›nda binek otomobiller ticari faaliyet elde etmek maksad›yla( Kira- lama ,‹nsan tafl›mak maksad›yla) kullan›lmas› halinde KDV sinin indi- rim konusu yap›labilece¤i ancak tica- ri faaliyet d›fl›nda kullan›lmas› halin- de ise indirim konusu yap›lmas›n›n mümkün olmad›¤› sonucuna var- maktay›z. Yukarda Karayollar› trafik kanunu ve Motorlu Tafl›tlar Vergisi kanununda binek otomobil diye bir tan›m yap›lmama›flt›r. Sadece oto- mobil tan›m›na yer verilmifltir.Ancak Motorlu Tafl›tlar Vergisi Kanununda ise Panelvan tan›m›na yer vermifltir.

Panlevan› tan›mlarken ise “ Azami toplam a¤›rl›¤› 3500 kilogram› geç- meyen, kapal› kasal› (yandan caml›

olanlar dahil), sürücü k›sm›ndan baflka tek veya daha fazla s›ral› oturma yeri bulunan, insan ve yük tafl›mak için imal edilmifl olan tafl›tlard›r.” fieklinde tan›mlam›flt›r. Söz konusu ara- c›n serbest meslek sahibi taraf›ndan iktisab edilmesi halinde ise ödenen KDV nin inidirim konusu yap›lmas›

hakk›nda gerek Maliye Bakanl›¤›nca gerekse mükelleflerce farkl› uygula- malar yap›lmaktad›r.Serbest meslek faaliyeti sermayeden ziyade flahsi mesaiye, ilmi ve mesleki bilgiye daya- l› olarak yap›lan bir faaliyettir.Bu nedenle Serbest meslek faliyeti sahibi- nin alm›fl oldu¤u panelvan tarz› bir tafl›t›n serbest meslek faaliyeti icra ederken hangi maksatla kullan›ld›¤›

(6)

önem arzetmektedir.Ancak serbest meslek faaliyetinin kullanm›fl oldu¤u tafl›t› binmek maksad›yla alm›fl oldu-

¤u varsay›m›na dayand›rmak çok güç olmasa gerek.E¤er al›nan panelvan tarz› araç sadece ilgili kanun maddesinde dayanarak binek otombil tan›- m›na girmemesi nedeniyle indirim konusu yap›l›rsa kanaatimizce hata yap›lm›fl olur. Örne¤in Serbest Mes- lek Erbab›n›n kamy›n veya TIR ald›¤›- n› ve bunuda envanterine dahil etti¤i- ni düflünürsek ayn› mant›kla söz konusu kamyon için yüklenmifl oldu¤u KDV yi de indirim konusu yap›labilmesi gerekmketdir.Oysa ödenen Kat- ma De¤er vergisinin inidirim konusu yap›labilmesi için faaliyetine uygun bir teslim ve hizmet olmas› gere- kir.Yani Ticari faaliyetle u¤raflan bir kimse panelvan tarz› bir araç ald›¤›n- da yük tafl›makta kulland›¤› ba¤lant›- s› kolayca kurulabilirken serbest meslek erbab› için ise yük tafl›mak maksa- d›yla al›nan bir arac›n serbest meslek faaliyetiyle ba¤lant›s›n› kurmak güç- tür. Bu nedenle serbest meslek erba- b›n›n alm›fl oldu¤u panelvan tarz›

arac› serbest meslek faaliyetinde insan tafl›mak maksad›yla yani binek otomobil gibi kullan›lmaktad›r.Sonuç olrak panelvan tarz› serbest meslek faaliyeti icra ederken ancak binek otomobil olarak kullan›labilir. KDV Kanunun 30. maddesinde binek otomobilin ticari faaliyet amac›yla kulla- n›lmas› halinde KDV sinin indirim ko-

nusu yap›lmas› mümkün olurken ticari olarak nitelendirilen bir arac›nda ticari faaliyet amac› güdülmeden kulla- n›lmas› halinde KDV sinin indirim konusu yap›lmas› imkan› yoktur.

Nitekim, ‹stanbul Defterdarl›¤›’n›n bir muktezas›nda; “Bir tafl›t›n binek otomobili benzeri olup olmad›¤› arac›n niteli¤ine göre belirlenecektir. Nitelik- leri itibariyle binek otomobili olarak kullan›labilecek yap›da olan panel van, kapt›kaçt› (carry-all, travel-all, jeep-station) gibi tafl›tlar, binek otomobili benzeri tafl›tlar olarak de¤erlendi- rilecektir.

Ancak, bu araçlar›n nitelikleri itibariyle binek otomobili olarak de¤il de, sadece yük tafl›mak amac›yla kullan›labilecek bir yap› arz etmesi durumunda, binek otomobili ve benzeri araç- lar kapsam›nda de¤erlendirilmeye- cektir. Örne¤in, bir panel van›n sadece ön koltuklar›n›n bulunmas› ve ara- c›n arkas›nda koltuk ve cam bulun- mamas› durumunda, bu arac›n binek otomobiline benzedi¤inden söz edi- lemez.” (www.yaklasim.com) Yine ayn› defterdarl›k taraf›ndan veri- len bir Özelgede (www.yaklasim.com), ilgili sicile kay›t yap›lmadan (plakas›z durumda iken) tadilat yap›- larak otomobile çevrilen arac›n Mo- torlu Tafl›t Vergisi’nin otomobil s›n›f›

üzerinden al›nmas›nda kanuna ayk›r›

bir durum bulunmad›¤› belirtilmifltir.

Serbest meslek erbab›, serbest mes-

(7)

lek faaliyetini icra ederken kulland›¤›

tafl›tlar›n giderlerini has›lattan indire- bilir. Tafl›tlar›n giderlerinden kas›t, genel olarak tafl›tlar›n tamir, bak›m› ya- k›t ve benzeri cari giderleridir. Ancak bu tür giderlerin has›lattan indirilebil- mesi için söz konusu tafl›tlar›n kira- lanm›fl veya envantere dahil olmas›

gerekmektedir.

Burada tart›fl›lmas› gereken en önem- li husus; binek otomobillerinin al›fl vesikalar›nda gösterilen ve indiri- lemeyen KDV’nin maliyet veya gi- der yaz›lmas› konusudur. Uygula- mada, binek otomobillerinin al›m› s›- ras›nda yüklenilen ancak Kanun’un 30/b maddesi gere¤i indirim konusu yap›lamayan bu KDV’lerin, do¤rudan gider mi yaz›laca¤›, yoksa maliyet unsuru olarak m› dikkate al›naca¤› hu- susunda tereddütlerle karfl›lafl›lmaktad›r.

Serbest meslek erbab›n›n iflinde kulla- n›lmak üzere sat›n ald›¤› binek otomobili nedeniyle ödedi¤i KDV’yi, Ka- nun’un 30/b maddesine göre indir- mesi mümkün de¤ildir. ‹ndirilemeyen bu KDV, do¤rudan gider yaz›labilece-

¤i gibi, maliyete de intikal ettirilebilir.

Bu konudaki seçimlik hakk›, tamamen mükellefe aittir.

Bakanl›k 23 Seri No.lu KDV Genel Tebli¤i’nin (I) bölümünde, mükellef- lerin iflletme amac› d›fl›nda iktisap et- tikleri binek otomobillerinin al›m› s›ra- s›nda ödedikleri ve kanun gere¤i indirimi mümkün olmayan KDV’nin, Ge-

lir ve Kurumlar Vergisi Kanunlar› çer- çevesinde iflin mahiyetine göre gi- der veya maliyet unsuru olarak dikkate al›nabilece¤ini aç›klam›flt›r.

Ayn› Tebli¤’de, bu uygulaman›n binek otomobili iflletmecili¤i ile u¤raflan mükelleflerin iflletme amac› d›fl›n- da sat›n ald›klar› binek otomobilleri için de geçerli oldu¤u belirtilmifltir.

III-SONUÇ

Yukarda ayr›nt›l› olarak aç›kland›¤›

üzere serbest meslek faaliyetiyle iflti- gal edenler taraf›ndan al›nan panelvan tarz› tafl›tlar›n al›m›nda yükleni- len KDV sinin indirim konusu yap›lma imkan› yoktur. ‹ndirim konusu yap›lamayan KDV tutar›n›n gider veya maliyet olarak dikkate al›nmas›nda se- çimlik haklar› vard›r. Bu nedenle mü- kellefler söz konusu durumu göz önünde bulundurarak ifllem yapmala- r›n› tavsiye ederiz.

Kaynakça

01. 05. 2002 tarih ve 2712 say›l› Özelge 02.01.2004 mükerrer Resmi Gazete’de yay›mlanan 5035 say›l› Kanun ile de¤iflik.

17. 12. 2004 tarih ve 17923 say›l› Özelge

“Karayollar› Trafik Yönetmeli¤i“ 18.07.1997 tarih ve 23053 mükerrer say›l› Resmi Ga- zete’de yay›mlanm›flt›r.

“Trafik Kanunu” 18.10.1983 tarih ve 18195 say›l› Resmi Gazete’de yay›mlan- m›flt›r.

www.yaklasim.com/mevzuat/dergi/ma- kaleler/2006

(8)