Operasyonel Risk Kapsamında
Bankalararası Veri Gereksinimi ve Paylaşım Esasları:
Operasyonel Risk Dış Veri Tabanı
Giriş
Bu çalışmada, Basel II metni dikkate alınarak operasyonel risklerin sayısallaştırılarak ölçülmesi ve yönetilmesini esas olmak üzere, bankalararası operasyonel risk kayıp verisi gereksinimi ve paylaşım esasları kapsamında sağlıklı dış kayıp verilerinin toplanarak tek bir havuzda biriktirilmesi, kullanıcı bankalara uygun erişim imkanı sağlanarak kurumsal yapıya en uygun şekilde kullanılmasına yönelik olarak “operasyonel risk dış veri tabanı” oluşturul- ması konusu çeşitli yönleriyle değerlendirilmiştir.
Bunun yanı sıra bankacılık sektöründe uluslararası uygulamalar esas alınarak veri ta- banı tiplerine, iç ve dış veri tabanlarından sağlanan verilerin birlikte kullanımına ilişkin unsurlar detaylı olarak irdelenmiştir.
Son bölümde ise Türkiye’de bir dış veri tabanı oluşturmasına ilişkin yapılması gere- ken teknik ve organizasyonel hususlar değerlendirilmiştir.
I. Operasyonel Risk Dış Kayıp Verisi-Genel Kapsam 1. Dış Veri Kullanım Alanı
Operasyonel risk yönetimine ilişkin temel konulardan biri, operasyonel risk kayıp veri tabanının oluşturulması ve bu verilerin analiz edilmesidir.
26 Haziran 2004’de yayımlanan Basel II metninde (International Convergence of Capital Measurement and Capital Standards - A Revised Framework) de belirtildiği gibi tüm bankaların, kendi operasyonel risk ve kayıp veri tanımlamalarına uygun olarak, kendi iç veri tabanlarını oluşturmaları tavsiye edilmektedir.
Operasyonel riski ölçebilmek için ihtiyaç duyulan en önemli unsur, kurumların kendi iç kayıp veri tabanlarını oluşturmuş olmalarıdır. İç veri, operasyonel risklerin ölçümünde kullanılan en uygun ve bankanın kendi bünyesinden sağlanması nedeniyle en güvenilir kaynaktır. Ancak, operasyonel riskin ölçümünde ve yönetiminde iç veri tek başına yeterli bir kaynak değildir.
Operasyonel riskin ölçümü ile ilgili olarak yaşanan problemlerin bir çoğunun kayna- ğında, yeterli verinin olmaması, mevcut verinin kullanıma uygun olmaması gibi sorunlar yatmaktadır. İç verinin yeterli olmadığı durumlarda, dış veri ya da senaryolar kullanılabilmek- tedir. Dış verinin de en az iç veri kadar toplanıyor ve analiz ediliyor olması ve her iki verinin en etkin şekilde uyumlaştırılabiliyor olması, operasyonel risk ölçümünün gelişmiş yöntemler-
standartlar içinde bankalar arası paylaşıma sunularak ortak bir havuzda toplanması, ya da kamuya açık verilerin bir araya getirilmesi yolu ile dış kayıp verisinin de ulaşılabilir hale getirilmesi gerekir. Operasyonel risklerin ölçümünde ve yönetiminde dış veri ihtiyacını doğuran nedenlere aşağıda değinilmiştir.
1.1. Operasyonel Riskin Ölçülmesi Amacıyla Dış Veri
Bankaların bir iç kayıp veri tabanı olsa dahi, sadece iç veri tabanı kullanmanın aşağıda yer verilen bazı sakıncaları bulunmaktadır:
• İç veri tabanında yer alan kayıp kategorilerine ilişkin kayıp olaylarından bazıları, kurum içinde gerçekleşmemiş olabilir. Bu durum, bankanın kayba konu alanda faa- liyetinin olmamasından ya da kendi risk yönetim sistemleri ve kontrol becerisinin gelişmiş olmasından kaynaklanıyor olabilir. Banka kendi yaşamamış olsa veya ye- tersiz kayıp olayına sahip olsa dahi, o kayıp kategorisinde oluşabilecek beklenen ka- yıp tutarını hesaplamak durumundadır.
• İç veri tabanında yer alan kayıp kategorilerine ilişkin kayıp olaylarından bazıları gerçekleşmiş olsa bile bu olayla ilgili geçmişe ait veya kaliteli veri elde edilmesi mümkün olmayabilir.
• Bankanın bir kayıp kategorisinde yeterli veri kaydı mevcut olsa bile, bu verilerin genel olarak yüksek sıklık ve düşük şiddetli olması halinde, dağılımın uç kısımlarını oluşturan düşük sıklık ve yüksek şiddetli kayıp verileri hakkında, bankanın bir bilgi- ye sahip olması mümkün olmayabilir.
Yukarıda belirtilen nedenlerle, operasyonel risk ölçümünün gerçekçi ve güvenilir olabilmesi için iç kayıp verileri genellikle tek başına yeterli olmamaktadır. İç veri tabanının yetersiz kalacağı bölge aşağıdaki grafikte de gösterilmiştir. Bu sakıncaların giderilebilmesi için, iç veri kadar dış verinin de hazırlanmış ve erişilebilir olması gerekmektedir. Bu noktada, dış kayıp veri tabanı kullanımı ve senaryo analizi devreye alınarak sağlıklı bir ölçümlemenin yapılması sağlanabilir.
Kayıp Tutarı Olay Sayısı
İç Veri Tabanının Yetersiz Kaldığı Bölge
Basel Komitesi tarafından yayımlanan son Basel II Metni ile, belirli kriterleri karşıla- yan bankalara, Gelişmiş Ölçüm Yaklaşımlarını kullanma imkanı verilmiştir. İç veriyi dikkate alan Kayıp Dağılımı Yaklaşımı (LDA), aynı zamanda riske en duyarlı yöntem olarak kabul görmektedir. Kayıp Dağılımı Yaklaşımı, beklenen ve beklenmeyen kayıplara ilişkin objektif tahminlere ulaşabilmek için bankanın operasyonel kayıplarının sıklık (frequency) ve şiddet (severity) tahminleri aracılığıyla ve standart aktüaryel teknikler kullanılarak modellenmesidir.
Bu yaklaşım, temel veri olarak kayıp tutarını esas almaktadır. Bunun nedeni, kayıp tutarının en objektif risk göstergesi olması ve her bankanın kendine özgü risk profilini yansıtmasıdır.
Bu yaklaşımın aşamalarından biri, tüm iş kollarındaki anahtar risk alanları itibarıyla ayrı ayrı sıklık ve şiddet düzeylerinin tanımlanmasıdır. Sözü edilen sıklık ve şiddet bilgileri- nin ise dış veri ile desteklenmesi sağlıklı bir ölçümlemeye temel teşkil edecektir. Bu bilgile- rin, özellikle kuyrukta, iç veri ile yeterince karşılanması mümkün görülmemektedir.
Yukarıdaki kayıp dağılımı eğrisi grafiğinde beklenen ve beklenmeyen operasyonel risk kayıp tutarları ayrı ayrı gösterilmektedir. Özellikle beklenmeyen kayıp tutarının hesap- lanmasında dış verinin önemi açıkça görünmektedir.
1.2. Operasyonel Riskin Yönetilmesi Amacıyla Dış Veri
Dış veri tabanının kullanımı, operasyonel riskin yönetimi için de oldukça önem taşı- maktadır.
Bu kapsamda;
• Bankalar, kendi bünyelerinde yaşanmamış ancak sektörde yaşanan operasyonel risk- lerden haberdar olabilecekler ve dış veriye bakarak kendi iç verilerinin yeterliliğini değerlendirme ve sektör deneyimini anlama fırsatını bulacaklardır.
• Bankalar dış veri sayesinde yaşamadıkları bir kayıp olayı hakkında bir öngörüye sahip olacaklar, kayıp olma olasılığı ve kayıp olması halinde oluşacak kayıp tutarı konusun- da bilgi sahibi olup, risk yönetim sistemlerini bu doğrultuda geliştirme, sigorta ihtiyaç- larını gerçekçi olarak belirleme, faaliyette bulunmadıkları bir alanda ise karşılaşılabi-
Ortalama
Beklenen Kayıp Beklenmeyen
Kayıp
Olasılık
Toplam Kayıp Dağılımı
Yıllık Toplam Kayıp Belirli Güven Aralığı
Seviyesi
• Yerel denetim otoriteleri, dış veri tabanına erişimlerinin olması durumunda, dış veri tabanını inceleyerek ya da gözlemleyerek, sektörde sıklıkla maruz kalınan operasyonel risk konularından haberdar olabilecek, gerekli görecekleri tedbirleri alabileceklerdir.
Özetle, dış veri tabanları, bankaların tipik kayıp olaylarının ne olduğunu görebildikle- ri, ortak veri tabanında yaşanan olayların kendi bankalarında da görülme olasılığının olup olmadığını sorgulayabildikleri, benzer olaylarda yaşanan kayıp tutarlarını, en yüksek zararı doğuran operasyonel riskleri, risklere açık iş alanlarının hangileri olduğunu, yaşanan kayıpların iş üzerindeki etkilerini, uygulanan iç kontrol ve kullanılan risk göstergelerinin geçerliliğini izleyebildikleri ve bu bilgiler ışığında kendi veri tabanlarını, risk izleme ve yönetim şekillerini değerlendirebildikleri önemli kaynaklardır.
2. Dış Veri Tabanı Tipleri
Operasyonel risk uygulamalarında dünyada genel olarak iki tip dış veri tabanı kulla- nılmaktadır. Bunlar;
• Konsorsiyum Tabanlı (Consortium-Based) Dış Veri Tabanları,
• Kamuya Açık (Publicly Released) Dış Veri Tabanlarıdır.
2.1. Konsorsiyum Tabanlı Dış Veri Tabanı
Üye bankaların bir anlaşma çerçevesinde ilettikleri verileri bir konsorsiyum bünyesin- de toplayan veri tabanlarıdır. Finansal kuruluşların oluşturduğu konsorsiyum tabanlı veri tabanlarında, bilgilerin kaynağını konsorsiyuma dahil bankaların kendi verileri oluşturmakta- dır. Konsorsiyum, kayıp verinin toplanması, kontrol edilerek filtrelenmesi, ölçeklendirilmesi, işlenmesi, değerlendirilmesi ve üye bankalara iletilmesi sürecinin organize edilmesinden sorumludur. Bu tür veri havuzları bir çok ülkede ulusal ve uluslararası düzeyde oluşturulmak- tadır. Bunlara örnek olarak aşağıdaki veri tabanları mevcuttur:
ORX (Operational Risk Data Exchange Association) GOLD (Global Operational Loss Database)
DIPO (Database Italiano delle Perdite Operative) Avantajları:
Gizlilik: Konsorsiyum üyesi bankalar arasında yapılan anlaşma dahilinde belirlenen ilkeler, bankaların operasyonel riske ilişkin olarak kamuya açıklamak istemedikleri verilerin gizliliğinin korunması açısından son derece önemlidir. Veri tabanı güvenliği, güvenli veri aktarımı konuları hassasiyetle ele alınmalıdır.
Güvenilirlik: Veri transferi, uyumlaştırma ve ölçeklendirme gibi konularda doğru ilke- ler ortaya konduğu takdirde bu tür verilerin güvenilirliğinin de artması beklenir. Burada güvenilirliğin sağlanmasında, bankaların verilerini doğru ve açık olarak iletmeleri ve başlangıçta yapılan iş kolu ve kayıp veri sınıflamasının tutarlı olması büyük önem taşımakta- dır. Özellikle Türkiye gibi ülkelerde yüksek enflayon yaşanmış dönemler için enflasyon düzeltmelerinin, uluslararası konsosiyumlara dahil olunması durumunda kur dönüşümlerinin ve bankalar arasındaki ölçek farklılıklarının da giderilmiş olması gerekmektedir. Filtreleme ve ölçekleme doğru yapıldığı takdirde güvenilirlik artacaktır. Bu tür veri tabanı yönetimleri, bu
tür ölçeklendirme ve ölçüm metodolojilerinde sadece uygulayıcı değil, aynı zamanda hem uygulamacılardan oluşmaları hem de ortak geniş veri tabanları sayesinde yeni yöntemler sunma konusunda öncü olmalıdırlar.
Verim: Konsorsiyum tabanlı dış veriler, kamuya açık veri tabanına göre daha düşük eşik taşıması nedeniyle geniş bir örneklem fırsatı yaratarak daha kesin bir modelleme imkanı sağlar.
Esneklik: Konsorsiyum tabanlı dış veri tabanları gerek düzenleme değişiklikleri, gerek sektörel gelişimler nedeniyle ortaya çıkacak ihtiyaçlara karşı daha esnek olmaları nedeniyle tercih edilebilmektedir. Rekabet koşulları nedeniyle gelişmeleri takip etmeleri, kendilerini yenilemeleri ve yeni uygulamaları bünyelerine adapte etmeleri gerekmektedir. Bu konularda konsorsiyum üyesi bankaların beklentileri de belirleyici olmaktadır.
Dezavantajları:
Kapsam: Veriler konsorsiyum üyeleri ile sınırlıdır. Konsorsiyum üyesi olmayan ban- kaların kamuya mal olan bilgilerinin bu veri tabanlarına yansımaması nedeniyle şiddeti yüksek, sıklığı düşük olayların oranı, olması gerektiğinden daha düşük çıkmaktadır. Buna bağlı olarak modelleme kuyruk değerlerini yeteri kadar içeremeyebilir. Bankaların operasyonel kayıplarını gizli tutmaya eğilimli olmaları nedeniyle, dış veri tabanlarına tüm kayıp tutarları yansımayabilir.
Maliyet: Veri toplamak için gerekli alt yapının belirli bir maliyeti olması, konsorsiyu- ma katılan bankalar için bir dezavantaj olabilmektedir.
Heterojenlik: Dış verilerin kaynağı olan bankaların faaliyetlerinin içerikleri ve yoğun- lukları, kontrol sistemleri ile bilanço büyüklükleri farklılıklar arz etmektedir. Kontrol sistemleri zayıf bankaların kayıp verileri daha fazla olacağı için, güçlü kontrol sistemleri oluşturmuş ve operasyonel riskleri düşük olan bankaların veri tabanında temsil edilme oranı daha düşük olacaktır.
Güvenilirlik: Konsorsiyum üyesi bankaların kasıtlı olarak yanıltıcı ve hileli bilgi ver- meleri, verilerin doğru sonuç vermemesine neden olacaktır. Güvenilirlik konusundaki diğer bir dezavantaj ise bu verilerin konsorsiyum tarafından usulsüz kullanılabilme olasılığıdır. Bu tür veri tabanında güvenilirliğin sürekliliği için konsorsiyumun belirli periyotlarla dış denetimden geçmesi tavsiye edilmektedir.
Zaman: Kamuya açık dış veri tabanı oluşturulma sürecine göre daha uzun bir süreç ge- rektirir.
2.2. Kamuya Açık Dış Veri Tabanı
Kamuya açık dış veri tabanları, sadece kamuya duyurulan çok yüksek şiddetteki kayıp olaylarını içerir. Bu tür veriler mahkeme kayıtlarından, haber raporlarından, borsa kayıtları gibi kamuya açık kaynaklardan elde edilir. Bu tipteki veri tabanları için kayıp eşiği konsorsi- yum tabanlı veri tabanlarından çok daha yüksektir.
Avantajları:
Maliyet: Kamuya açık verilerden oluşan dış veri kaynakları zaman, iş gücü ve finansal açıdan daha düşük maliyetlidir.
Zaman: Konsorsiyum tabanlı dış veri tabanına göre oluşturulma süreci daha kısadır.
Güvenilirlik: Kamuya açık kaynaklardan elde edilen dış veriler olması nedeniyle gü- venilirliği yüksektir.
Amaca Uygunluk: Genelde bu tür veri kaynakları, sıklığı düşük, şiddeti yüksek verile- ri içermekte ve ölçüm sürecinde, iç veriden daha düşük verim sağlamakla birlikte, geniş çapta kuyruk olaylarının ölçüme katılmasını ve beklenmeyen kayıp miktarının daha tutarlı hesap- lanması sağladığı için olumlu bulunmaktadır.
Dezavantajları:
Kapsam: Veri eşiğinin yüksek olması ve sadece sıklığı düşük, şiddeti yüksek verileri içermesi nedeniyle, sadece bu verilerin kullanılması durumunda, modelleme için yeterli olmamaktadır.
Amaca Uygunluk: Konsorsiyum tabanlı dış veri tabanına göre verinin adeti ve çeşitli- liği daha azdır. Operasyonel riskin ölçümü ve yönetilmesi amacıyla kullanımı kısıtlıdır.
3. Dış Veri Tabanları –Uluslararası Uygulamalar 3.1. Konsorsiyum Tabanlı Dış Veri Tabanları
Uygulamada konsolide veri tabanları, operasyonel riskin sayısallaştırılmasına ve karşı- laştırılmasına yönelik (benchmarking) veri hizmetleri ile tahminsel faktörler hakkında bilgi toplanması, kayıp olaylarının raporlanması, risk analizi, operasyonel risk kayıp olaylarının incelenmesi ve senaryo analizi gibi imkanlar sunmaktadır.
Güvenli bir ortamda, üyelerin gizliliğini koruyacak biçimde kaliteli verinin paylaşımı- nın sağlanması amaçlanır.
Üyelerden gelen verinin kaliteli olmasını teminen, verinin önceden belirlenen standart- lara uygun olması gerekir. Bu amaçla her kayıp olayın bildiriminde zorunlu olan bilgi setinin hazırlanması, raporlanacak bilgilerin tanımlanması; veri tabanının oluşturulması, verilerin depolanması ve kullanılmasıyla ilgili detay prosedürlerin belirlenmesi; veri onaylama, temizleme ve ölçümüne ilişkin standartların ve kullanılan analiz metodlarının açıklandığı bir rehberin oluşturulduğu görülmektedir.
Konsorsiyuma katılmak isteyen bir bankanın veri toplama ve gönderme kapasitesini kanıtlaması beklenir. Veri toplama kapasitesini kanıtlayan bankalardan toplanan veriler, kontrol ve onaylama sürecinden geçirilir. Anonim, temiz ve ölçeklendirilmiş kayıp verisi, analizler ve standart raporlar üyelere dağıtılır. Veriler önceden belirlenen eşik değeri dikkate alınarak toplanır.
Verilerin toplanıp dağıtılması sırasında, verinin temin edildiği üyenin gizliliği ilkesi benimsenmektedir. Bu nedenle, veriler bağımsız bir yetkili tarafından, kaybı bildiren bankanın kimliğinin gizliliği korunacak biçimde ölçeklendirilir.
İngiliz ve İtalyan Bankalar Birlikleri, konsorsiyum tabanlı GOLD ve DIPO veri taban- ları örneklerinde olduğu gibi, veri tabanı organizasyonlarında tarafsız merciler olarak aktif görev almaktadırlar.
Uygulamalarda veri gönderimi, yılda dört defa, üç ayda bir gerçekleştirilir. Kayıp o- laylarının tespiti ve tahsilatların sonuçlanması ve detaylı hazırlanan dönemsel bilançolar göz önüne alındığında bu süre makul gözükmektedir.
3.2. Kamuya Açık Dış Veri Tabanları
Kamuya açık dış veri tabanlarındaki veriler, kullanıcıların operasyonel riskleri anla- malarını, kayıp olasılıklarını analiz etmelerini, veri tabanındaki kayıpları kendi bankalarına göre ölçeklendirerek operasyonel risk profillerini belirlemelerini ve riske maruz sermayeyi hesaplamalarını sağlar.
Operasyonel kayıpların sıklık ve şiddetleri ile ilgili grafiksel analizler kayıp olaylarına dair açıklamalar, idari yönetim ve risk yöneticilerine operasyonel risk kaynaklarını anlama ve sayısallaştırma konusunda yol gösterecek ölçütler sunar.
OpVar Sistemi, Monte Carlo Simulasyonu, En Çok Olabilirlik Kestirimi Yaklaşımı, sigorta fayda analizi, iç ve dış veri tabanlarını birleştirme teknikleri gibi birçok teknik/araç sunar.
Veri tabanları yılda 4 ya da 2 kere güncellenmektedir.
4. Dış Verinin İç Veri İle Birlikte Kullanımı Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
Operasyonel risk sermayesinin hesaplamasında iç ve dış verinin birlikte kullanılması ile ilgili olarak öncelikle iki temel noktanın üzerinde durulması faydalı olacaktır.
4.1.Verinin Geçerliliği
Bankanın kendi yapısına uygun dış veriyi kullanması operasyonel risk ölçümlerinin doğruluğu açısından önemlidir. Bir bankanın operasyonel risklerden kaynaklanan kayıplarının temel sebeplerinden birisi iç kontrol sistemi ve kendi iç süreçlerinde meydana gelen aksaklık- lardır. Her bankanın işleyişi farklı olacağından, bir bankanın kayıp verisi bir diğeri için geçerli olmayabilir. Örneğin, kontrol faaliyetleri güçlü olan bankaların kayıp dağılımlarında kuyruğun ortalamadan daha ince olması beklenir.
Bu nedenle, dış verinin gruplara ayırılması ve sadece ilgili grubun verilerinin kulla- nılması ya da her bir dış veri için uzman görüşüne başvurularak uygun olmayan verilerin veri setinden ayıklanması faydalı olacaktır.
4.2. Veriyi Sağlayan Bankanın Büyüklüğü ve Ölçeklendirme
Bilgi paylaşımında bulunacak bankaların farklı yapı ve büyüklükte olmaları, toplanan kayıpların belirli bir sınıflandırmaya tabi tutulmasını gerektirecektir.
Verinin geçerliliğinin belirlenmesinde kullanılan gruplama yöntemi burada da kullanı- labilir. Bir başka yöntem ise banka büyüklüğü ve veri sıklığı arasındaki ilişkiyi belirlemek amacıyla bir regresyon analizi yapmaktır. Banka büyüklüğü ve kayıp olayı şiddet verisi arasındaki ilişki de aynı şekilde belirlenebilir.
Bunun için bankalar çeşitli kriterler bazında ölçeklendirilerek gruplandırılabilir.
Ölçeklendirmede;
• Bildirimi Yapan Bankanın Büyüklüğü (Aktifler, Gelirler, Karlılık,Şube sayısı...)
• Kaybın Gerçekleştiği İş Kolunun Büyüklüğü (Aktif Toplamı, Gelir/Gider Toplamı)
• Çevresel / Fiziki Faktörler
• İç denetim ortamı (müfettiş ve iç kontrol elemanı sayıları, iç kontrolün şube ve birim- lerin tümünde etkin olup olmadığı, denetim sıklığı vb.)
gibi kriterler dikkate alınabilir.
Hem dış verinin geçerliliğinin hem de dış veriyi sağlayan bankanın büyüklüğünün dış veriyi kullanacak banka için uygun olup olmadığının tespitinde birden fazla yöntem uygula- nabilir. Her yöntemin avantaj ve dezavantajları olabilir. Önemli olan her bankanın kendi yöntemini oluşturması, bu yöntemi yazılı hale getirmesi ve düzenli olarak gözden geçirmesi- dir.
II. Dış Veri Ve Türkiye Değerlendirmesi
1. Türkiye’de Dış Veri Tabanının Kapsamının Belirlenmesi
Dış veri tabanı kurulmasına ilişkin çalışmalara başlamadan önce, Türkiye uygulama- sında karar verilmesi gereken ilk husus, dış veri tabanının, bankaların bir araya gelerek oluşturduğu konsorsiyuma dayalı bir veri tabanı mı ya da kamuya açık verilere dayalı bir veri tabanı mı olacağıdır. Ülkemizde bankaların yararlanabileceği ortak bir dış veri tabanı oluşturulmasına ilişkin süreçte, karar verilmesi gereken ikinci husus ise, konsorsiyuma dayalı bir veri tabanı söz konusu olursa kapsamının ne olacağıdır;
• Bankaların kendi iç veri tabanlarından beslenen geniş kapsamlı bir dış veri tabanı mı?
• Bankaların ortaklaşa belirledikleri kayıp kategorilerinde topladıkları iç verilerinden oluşturulan, daha dar kapsamlı bir dış veri tabanı mı?
Bu aşamada seçim yapılırken göz önünde bulundurulması gereken en önemli husus, dış verinin hangi amaçla kullanılacağıdır.
• Operasyonel Riskin Ölçümü: Dış verinin, gelişmiş ölçüm yaklaşımlarından biri olan kayıp dağılımı yaklaşımında operasyonel riskin ölçümü amacıyla kullanılması söz ko-
nusu ise bu yaklaşımda öncelikli olarak iç veri kullanıldığından, bankaların kendi iç veri tabanlarını oluşturmaları gereklidir. Ayrıca operasyonel riskler için senaryo oluş- turma ve öz değerlendirme çalışmaları için de referans değerler olarak dış veri tabanla- rından faydalanılabilir.
• Operasyonel Riskin Yönetilmesi: Dış verinin operasyonel riskin yönetilmesi amacıyla kullanımı söz konusu ise, bankaların kendi iç veri tabanlarını oluşturmalarını bekle- meden belirledikleri bazı risk kategorilerinde kayıp verilerini paylaşmaları faydalı ola- bilecektir. Bu tür bir dış veri tabanının ileride bankaların kendi iç veri tabanlarını oluş- turmaları sonrasında, operasyonel riskin ölçümünde de kullanılabilmesi için özellikle sıklığı düşük, şiddeti büyük olan olay tiplerine odaklı, dar kapsamlı bir veri tabanı o- luşturulması tercih edilebilir. Dış olaylardan kaynaklanan risklerin tüm bankaları etki- leyebileceği ve bankalar açısından paylaşılmasının daha kolay olabileceği düşüncesin- den hareketle, ilk aşamada bu tür risklere ilişkin kayıp verilerinin toplanması uygun olabilecektir. Dış dolandırıcılık olayları ve doğal felaketlerden kaynaklanan kayıplar buna örnek olarak gösterilebilir. Dış dolandırıcılık olaylarında, halen bankalar arasında paylaşılan dolandırıcılık girişimlerine ilişkin bildirime benzer bir sistemin uygulanma- sı mümkündür.
Sektörde bir dış veri tabanı oluşturulması çalışması başlatılması durumunda, öncelikle sektördeki tüm bankaların iç veri tabanı oluşturma konusunda ne aşamada olduklarının düzenlenecek yeni bir anket yardımıyla tespit edilmesi dış veri tabanının kapsamının ne olacağına ilişkin yukarıda belirtilen soruların sağlıklı olarak cevaplandırılması açısından yararlı olacaktır.
2. Türkiye’de Dış Veri Tabanı Uygulaması
Türkiye’de dış veri tabanı oluşturulması sürecinde, öncelikli olarak toplanacak verile- rin hangi çatı altında birleştirileceğinin, dış veri tabanının oluşturulması ve bilgi paylaşımının takibi sorumluluklarının hangi kurum tarafından üstlenileceğinin belirlenmesi gerekecektir.
Dış veri tabanı oluşturulmasında uluslararası uygulamaların, banka ortaklı özerk fir- malar (konsorsiyumlar) ve kamuya açık veriler toplayan özel firmalar kurulması şeklinde oluştuğu görülmektedir.
Dış veri tabanı tiplerine göre ülkemizde nasıl bir yapı kurulması gerektiği konusunda- ki durum değerlendirmesi aşağıda sunulmuştur.
2.1. Konsorsiyum Tabanlı Dış Veri Tabanı
Konsorsiyum tabanlı dış veri tabanının kurulması aşamasında dikkat edilmesi gereken hususların başında gizlilik gelmektedir. Operasyonel risk kayıpları genelde, içeriği itibarıyla kurumların başkaları tarafından bilinmesini istemeyebilecekleri tecrübelerini içerecektir. Bu nedenle bankalar operasyonel kayıplarını paylaşırken, bu bilgilerin tam gizlilik esasına dayalı olarak saklanıp kullanıma sunulacağından emin olmak isteyeceklerdir. Bunun yanı sıra katılımcı bankalar, konsorsiyum yönetiminin, toplanacak verilerin güvenilirliğini (tam ve doğru olmasını) filtreleme ve ölçekleme gibi yöntemlerle sağlamasını bekleyeceklerdir.
Bu görevi üstlenecek kurumun bilgilerin paylaşımı, saklanması ve kullanıma sunulma- sı aşamalarında gerekli alt yapıya sahip ve bu süreçlerin en rahat şekilde işlemesini sağlayabi- lecek kabiliyette olması gerekmektedir.
Söz konusu kurumun yapısı, banka ortaklı özerk bir yapı şeklinde olabilir. Bu yapı TBB’nin yönetici olarak görev alacağı bir şekilde de oluşturulabilir. TBB desteği ile kurulabi- lecek ya da TBB’nin yöneticiliğini üstlenebileceği bir yapı, benzer şekilde konsorsiyum tabanlı dış veri tabanları olan GOLD’da (Global Operational Loss Database) BBA (British Bankes’ Association) ve DIPO’da (Database Italiano delle Perdite Operative) ABI (Associazione Bancaria Italiana) temsilcilerinin yönetimde yeraldığı organizasyon yapılarında görülmektedir.
2.2. Kamuya Açık Dış Veri Tabanı
Bu tür bir veri tabanının kurulabilmesi için ilk aşamada, büyük kayıp olaylarını kamu- ya açık kaynaklardan araştıracak ve önceden belirlenen kriterlere uygun kayıp olaylarının veri tabanına girişini gerçekleştirecek bir ekibe gereksinim duyulacaktır. Türkiye’de bu tür bir veri tabanı kurulmak istenirse bunu gerçekleştirecek en uygun kurumun, yurt dışı uygulamalarda da olduğu gibi, bu tür bir ekibin maliyetini karşılayabilecek özerk bir kurum olacağı düşü- nülmektedir. Bankalar belirli bir ücret karşılığında bu kurumun oluşturduğu veri tabanından faydalanabilirler. Yurt dışındaki uygulamalarda bu tür veri tabanlarının, özel firmalar tarafından, operasyonel riskin ölçümüne yönelik yazılımlarla birlikte bir paket olarak, kurulum ve kullanım aşamalarında danışmanlık da sağlanarak bankalara sunulduğu görül- mektedir. Bu şekilde sektörün operasyonel riskin ölçümüne yönelik bilgisinin artması da beklenen olumlu bir sonuç olacaktır.
Veri tabanında toplanan veriler kamuya açıklanan veriler olduğundan gizlilik bir so- run teşkil etmemekte, dolayısıyla kayıp olay tipine, iş koluna ya da istenilen herhangi başka bir kritere göre arama ve filtreleme yapmaya olanak sağlayan excel ya da access tabanlı bir veri tabanı uygun olmaktadır.
2.3. Veri Tabanı Hakkında Karar Verilmesi Gereken Genel Hususlar
• Veri tabanı dış denetime tabi olup olmama durumu,
• Veri tabanı BDDK kontrolü: Denetim otoritesinin bu veri tabanını ne şekilde izleyeceği, banka verileri görüntüleyip görüntüleyemeyeceği,
• Veri tabanı oluşturulmasında danışmanlık alımı,
• Veri tabanı konsorsiyumunda TBB’nin görevi,
• Sektörde iç veri tabanı çalışmalarının durumunu tespit etmek üzere bir anket yapılması
• Verinin doğru ve tutarlı olup olmadığının kontrolü için, olay tipi bazında muhasebe skontlarının standart hale getirilmesi hususuna katılıp katınılmadığı
gibi hususlar netleştirilmelidir.
3. Dış Veri Tabanı Oluşturma Sürecinin Temel Aşamaları
Türkiye uygulamasında dış veri tabanı oluşturulmasına yönelik olarak öncelikle ya- pılması gerekenler ve temel aşamaları aşağıda kısaca belirtilmiştir:
• Dış veri tabanı kurulmasına yönelik ilk adımı atmak üzere bankalar bir araya gelmeli- dir.
• Dış veri tabanının nasıl bir yapıda kurulacağı belirlenmelidir. Konsorsiyum şeklinde kurulacaksa yönetiminin nasıl oluşturulucağına, Türkiye’de yerleşik kamuya açık bir veri tabanı kurulacak ise operasyonel risk verisi toplayan uluslararası kurumlardan biri tarafından mı ya da yeni kurulacak özerk bir kuruluş tarafından mı oluşturulacağına karar verilmelidir.
• Veri tabanının konsorsiyum şeklinde kurulması halinde, katılımcı bankaların hüküm- lerine ortaklaşa karar verecekleri bir anlaşma imzalamaları ve konsorsiyumun kuruluş ve işletim masraflarını paylaşmaları sağlanmalıdır.
• Ortak bir “operasyonel risk” tanımı yapılmalıdır.
• İhtiyaç duyulan veri detayı kapsamlı olarak belirlenmelidir.
• Dış kayıp veri tabanı oluşturulması ve veri paylaşımı konusundaki olası tüm sorulara cevap verebilecek tanımlamaları (operasyonel risk, kayıp, işkolu, olay ve etki türü ta- nımları, sınıflandırmada dikkat edilecek hususlar, eşik değeri, brüt kayıp hesaplaması, zaman değerlendirmesi vb.) içeren prosedürler oluşturulmalı, veri gönderimine ilişkin görev ve sorumluluklar belirlenmelidir.
• Veri tabanında yer alacak kayıp için eşik koyulup koyulmayacağına karar verilmeli, eşik koyulmasına karar verilmesi durumunda bu eşiğin ne olacağı belirlenmelidir. Eşik miktarı belirlenirken bankalararası ölçek farklılıkları göz önünde bulundurulmalıdır.
• Kaybın sayısallaştırılması ve sınıflandırılmasında sistematik bir yol izlenmelidir.
• Yazılıma ilişkin güvenlik sağlanmalıdır.
• Konsorsiyum tabanlı bir veri tabanı kurulması halinde, verilerin doğru, tutarlı ve ama- ca uygun olması, diğer bir deyişle veri kalitesinin sağlanması konusunda teşvik ve yaptırım mekanizmaları oluşturularak gerekli tedbirler alınmalıdır.
- Gizliliğin korunması: Veri bildirimi yapan banka ve olayla ilgili kişilerin isminin saklı tutulması, şifreleme, vb. yöntemlerle yetki ve sorumluluklar paralelinde veri- lere ulaşımın sınırlandırılması.
- Objektifliğin temin edilmesi: Dış veri tabanının oluşturulması ve paylaşılmasında görev alan kurum ve kişilerin objektif ve bağımsız olmalarını sağlayacak tedbirle- rin alınması.
- Veri gönderimi için standart periyotların belirlenmesi (örneğin; uluslararası uygu- lamalarda olduğu üzere çeyreklerde bildirim yapılması
- Raporlanan verilerin merkezi olarak kontrolü yapıldıktan, anonimleştirilip temiz- lendikten sonra girişinin yapılması ve doğru / amaca uygun olmayan verilerin a- yıklanması.
- Bildirim yapan bankalara, faydalı ve anlaşılabilir geri bildirimde bulunulması.
- Bildirimde kullanılan raporlama sistemlerinin kullanımının kolay ve anlaşılır ol-
- İlk etapta veri tabanı üzerinde iyileştirmeler devam edeceğinden, katılımcı banka- lara geçmiş dönemlerde raporladıkları kayıp olaylarını düzelterek tekrar gönderme şansının verilmesi.
- Veri kalitesinin sağlanması için, konu ile ilgili karşılaşılabilecek soru ve sorunlara ilişkin kurum bünyesinde konunun uzmanına danışabilme imkanının sağlanması.
- Verinin doğru ve tutarlı olup olmadığının kontrolü için, olay tipi bazında muhase- be skontlarının standart hale getirilmesi.
• Ölçeklendirme yöntemleri oluşturulmalıdır.
Bu noktada veri tabanı oluşturma projelerinin uzun zaman alan çalışmalar olduğu ve ülkemizde iç veri tabanlarının sektördeki gelişiminin de yeni ivme kazandığı dikkate alındığında, uluslararası örneklerin dikkatle incelenmesi, risk ölçüm ve raporlama sistemleri için de danışmanlık desteği alınması sektöre avantaj sağlayabilecektir.
4. Türkiye’de Kurumlar Arası Veri Paylaşımına Örnek Teşkil Eden Uygulamalar
Türkiye uygulamalarına baktığımızda, konsorsiyum şeklinde yapılandırılmış kurumla- ra Kredi Kayıt Bürosu A.Ş. (KKB) ve Bankalar Kart Merkezi A.Ş. (BKM) örnek gösterilebi- lir.
4.1. Kredi Kayıt Bürosu A.Ş. (KKB)
Kurumun amacı, Türkiye Bankalar Birliği'nin de desteği ile, ana faaliyet konuları para ve sermaye piyasaları ile sigortacılık olan mali kurumlar arasında bireysel kredilerin takip ve kontrolünü sağlamak üzere gerekli olan bilgi paylaşımını gerçekleştirmektir.
1993 yılında 3182 sayılı Bankalar Kanunu'nun 83. maddesine eklenen ve kredilerin takip ve kontrolüne olanak sağlayan bir hükümle mali kurumların ihtiyaç duyduğu "kurumlar arasında kredi müşterilerine yönelik bilgi paylaşımı” ile ilgili düzenleme doğrultusunda, 1995 yılında 11 bankanın ortaklığı ile kurulmuştur. 4389 sayılı Bankalar Kanunun 22. maddesi, 9 numaralı fıkrası 17.12.1999 tarihli ve 4491 sayılı kanunun 13.maddesi ile değiştirilerek, bilgi paylaşım olanağından, ana faaliyet konuları para ve sermaye piyasaları ile sigortacılık olan mali kurumların yanı sıra Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından uygun görülecek şirketlerin de yararlanabilmeleri ve bu amaçla KKB A.Ş.'ye üye olabilmeleri sağlanmıştır.
Kurucu üye konumundaki 11 bankanın 25 Milyar TL sermaye payı ve toplam 275 Milyar TL sermaye ile faaliyetine başlayan KKB A.Ş.’de üye statüsüne sahip olarak hizmet almak isteyen diğer kurumlar Yönetim Kurulu tarafından belirlenen üyelik tesis ücretini ödeyerek Kredi Referans Sistemi hizmetlerinden faydalanma olanağına sahip olabilmektedir- ler.
Aralık 2005 itibarıyla 27 aktif üyeye sahip olan kurum;
• Üyelerine veri tabanında mevcut bulunan, son 5 yıl içindeki açık ve kapalı tüm kredi hesaplarına ait kişisel ve finansal bilgilere (toplam kredi riskine, hesap bazında ödeme performasına, vb.), online/real-time erişebilme imkanı sunmaktadır.
• Tüm üyelerin sorgulama sonrasında elde edeceği bilgiyi aynı şekilde yorumlamasına olanak sağlayacak standart raporlar geliştirmiştir.
• Kredi hesap ve başvuru kayıtlarında, bilgiyi sağlamış olan, yani kaydın sahibi konu- munda olan üye kuruluşun ismini (unvanını) gizli tutmakta; sorgulama işlemi ile bir başka üye kurumun bu tür bilgisine ulaşan kurumun, bilginin hangi üyeye ait olduğu- nu öğrenmesini engellemektedir.
• Üyelerin bünyesinde mevcut bilgilerin KRS veri tabanına aktarılması aşamasında gerçekleştirilen her türlü bilgi bildirimini (ilk veri bildirimi, güncelleme bildirimi) ilgi- li validasyon işlemlerinden geçirmekte ve çeşitli kontrol kriterleri ile irdelemektedir.
Hatalı bildirimlerde üyeyi uyarmakta ve bildirimin tekrarını istemektedir.
• Üyelerin KRS veri tabanında bulunan kayıtlara kısa sürelerde ulaşmasına olanak sağ- layan bir arama motorunu oluşturmuştur.
KKB’nin geliştirmiş olduğu sistemin yararları aşağıda yer almaktadır;
• Bireysel kredi riskinin minimize edilmesini sağlayacak erken uyarı sinyallerini içer- mesi,
• Kredi risk yönetimi konusunda kredi riski ölçüm sistemi olması,
• Veri ambarı yönetimi sağlaması,
• Müşteri yönetimi sağlaması,
• Kredi başvurularına ilişkin sahtekarlık girişimlerinin minimize edilmesini sağlaması.
4.2. Bankalar Arası Kart Merkezi (BKM)
Bankalar Arası Kart Merkezi (BKM), kartlı ödeme sistemi içerisinde ortak sorunlara çözüm bulmak, ülkemizdeki banka ve kredi kartları kural ve standartlarını geliştirmek amacıyla 1990 yılında, 13 kamu ve özel Türk bankasının ortaklığı ile kurulmuştur.
BKM'nin ana faaliyetleri arasında;
Kart hamillerinin yaptıkları alışverişlerden kaynaklanan borç ve alacaklarının bankalar arasındaki takası sağlamak, bankalar arasındaki otorizasyon işlemini yürütmek, kredi kartı ve banka kartı sektörü içerisinde bulunan bankalar arasında uygulanacak prosedürleri geliştir- mek, yurt içi kuralları oluşturmak, standardizasyonu sağlamaya yönelik çalışmalar yaparak kararlar almak, yurt dışı kuruluş ve komisyonlar ile ilişkiler kurmak ve gerektiğinde üyelerini bu kuruluşlarda temsil etmek, halen her banka tarafından devam ettirilen işlemleri daha güvenli, süratli ve daha az maliyetli tek bir merkezden yürütmek yer almaktadır.
BKM Yönetim Kurulu eşit oy hakkına sahip dokuz üye ve iki mali kontrolörden oluşmaktadır. Uygulama Geliştirme, Operasyon, Üye İlişkileri ve Kurallar, Mali ve İdari İşler olmak üzere Genel Müdüre bağlı dört bölüm faaliyet göstermektedir.
5. Dış Veri Tabanında Bulunması Önerilen Ortak Bilgiler
Mevcut ölçüm yöntemleri ve yönetsel ihtiyaçlar doğrultusunda uluslararası uygulama- lar da dikkate alınarak, oluşturulması söz konusu olabilecek ortak dış veri tabanında bulunma- sı önerilen veri belirlenmiş ve bir örnek olaya yer verilmiştir (Bkz. Ek-1).
Ayrıca Ek-1 dışında, ölçeklendirme çalışmaları için;
• Bildirimi Yapan Bankanın Büyüklüğü (Aktifler, Gelirler, Karlılık,Şube sayısı...)
• Kaybın Gerçekleştiği İş Kolunun Büyüklüğü (Aktif Toplamı, Gelir/Gider Toplamı)
• Çevresel / Fiziki Faktörler
• İç denetim ortamı (müfettiş ve iç kontrol elemanı sayıları, iç kontrolün şube ve birim- lerin tümünde etkin olup olmadığı, denetim sıklığı vb.)
gibi kriterler de konsorsiyuma veri güncelleme dönemleri itibarıyla iletilmelidir.
Bankalarca çeşitli kaynaklardan dış veri kullanılması durumunda, bankaların iç veri tabanlarında yer alan bilgi alanlarına dış veri referans numarası ve dış veri kaynağı şeklinde iki alan daha eklemeleri, iç ve dış verilerin ayrıştırılması ve ayrı olarak takibi açısından yararlı olacaktır (Bkz. Ek-2).
Kaynakça
TBB, (2004) Operasyonel Risk Veri Tabanı, Türkiye Bankalar Birliği Operasyonel Alt Çalışma Grubu, Türkiye Bankalar Birliği Bankacılar Dergisi, Haziran 2004.
BDDK, (2005) Operasyonel Riske Basel Yaklaşımı: Risk Verilerine İlişkin Bir Değerlendirme, Murat Mazıbaş, BDDK Araştırma Raporları 2005/2.
An LDA-Based Advanced Measurement Approach for the Measurement of Operational Risk Ideas, Issues and Emerging Practices, (www.newyorkfed.org), Mayıs 2003 (Sunum).
ABI, (2005) Collecting loss data:characteristics and purposes of the characteristics and purposes of the Italian Database on Operational Losses, Temmuz 2005 (Sunum).
British Bankers’ Association , (2005) Global Operational Loss Database(GOLD), www.bba.org.uk.
Ek-1: Operasyonel Risk Dış Veri Tabanı Ortak Veri Alanları
A. KAYIP BİLGİLERİ
Bilgi Alanı Detay Bilgi Alanı Örnek
Referans No. 20041711012
Grup kodu 1
Organizasyon / Banka İsmi ve
Kodu XYZ Bankası
Kayıt Girişini Yapan Kişinin Adı
Soyadı Alper Çamlı
Onay Veren Bölüm / Kişi Ortak Veri Tabanı Yönetimi
Olayın Tanımı / Açıklaması Suiistimal sonucu aktif kaybının
oluşması
Olayın Sebebi Limit Aşımları, Yetkisiz İşlemler
Faaliyet Kolu Bkz. Risk Matrisi İşlevsel Faaliyet
Listesi 1. ve 2. düzey Yatırım Bankacılığı
Kayıp Kategorileri Bkz. BIS Kayıp Kategorileri İç Dolandırıcılık
Sistem 2
Süreç 2
İnsan 2
Riskin Kaynağı
Dış Olaylar -
Birim FX-TL Masası
Bölüm Hazine
Kaybın Yeri
Coğrafi Bölge / Ülke İstanbul
Oluştuğu Tarih 01/10/2004
Tespit Edildiği Tarih 01/10/2004
Tarih Bilgileri
İptal veya Revize Tarihi -
Denetim Sonucu -
Müşteri Şikayeti -
Personel Bildirimi -
Kaybın Nasıl Tespit Edildiği
Diğer 2
Brüt Kayıp Tutarı (Tutar, Döviz
Cinsi) Gerçekleşen Kayıp Tutarı 5.000.000.000.000.- TL
Sigorta (Tazmin Tutarı, Prim Tutarı) 1.000.000.000.000.-TL
Mahkeme -
Karşı Taraf / Müşteri -
Personel 40.000.000.000.- TL
Kayba İlişkin Tahsilat Bilgileri (Tutar, Tarih, Açıklama)
Diğer -
Ölçeklendirilmiş Kayıp Tutarı -
Kaybın Muhasebeleştirilme Tarihi 13/12/2004
Kaybın Kayıtlara Alındığı Hesap
Skontu 861
Finansal Kayıp 2
Muhasebe Düzeltmesi -
Fiziksel Varlıkların Zarar Görmesi / Çalınması / Kay- bolması / Tahrip Edilmesi
-
Kayıp / Kazanç 2
Müşteri Zararının Tazmini -
Olayın Direkt Etkisi
Ceza / Yaptırım -
Dış Etki -
Medyaya Yansımayan
Müşteri Şikayetleri -
Medyaya Yansıyan Müşteri
Şikayetleri 2
Olayın Maddi Olmayan Etkisi
Diğer -
Veri Kalitesi Yönünden
Onaylanmış 2
Kriterlere Uygun
Ölçeklendirme Yapıldığına
İlişkin Onaylanmış -
Olayın Statüsü
İptal -
Veri Kalitesinden Sorumlu Kişi -
B. RİSK YÖNETİMİ
Bilgi Alanı Detay Bilgi Alanı Örnek
İç Kontrol Merkezi H
Denetime Tabi Olup Olmadığı
(Evet(E) / Hayır (H)) Teftiş Kurulu Başkanlığı H
Sistem Yetersizliği 2
Yetki İhlali 2
Mutabakat Eksikliği 2
Prosedür İhlali 2
Kontrol Eksiklikleri
Diğer -
Soruşturma 2
İnceleme -
Dava konusu -
Kaybın Soruşturma / İnceleme / Dava konusu Yapılıp Yapılmadığı
Diğer -
Piyasa Riski 2
Kredi Riski -
Kaybın Piyasa veya Kredi Riski ile Birleşik Operasyonel Riskten
Kaynaklanıp Kaynaklanmadığı Operasyonel Risk 2
Bilgi Alanları Açıklamaları :
Bilgi Alanı Açıklama
Referans No. İşlem referansı
Grup Kodu Grup kodu ( Konsorsiyum üyelerinin belirli kriterler dahilinde belirlenen grup kodları)
Organizasyon / Banka İsmi ve
Kodu Konsorsiyum üyesi kuruluşun ismi ve kodu (EFT sistemindeki kodlar kullanılabilir)
Kayıt Girişini Yapan Kişinin Adı
Soyadı Üye bankanın, veri giriş ve düzeltme işlemlerini yapmaya yetkili personeli Onay Veren Bölüm / Kişi Konsorsiyumun belirlediği onay mercii (veri alanlarının tam ve doğru
doldurulup doldurulmadığından sorumlu mercii) Olayın Tanımı / Açıklaması Olay istenilen ölçüde detaylı yazılabilir.
Olayın Sebebi Kaybın gerçekleşmesine yol açan temel sebep belirlenerek girilir.
Faaliyet Kolu BDDK - İşlevsel Faaliyet Listesi
Kayıp Kategorileri BIS - Kayıp kategorileri dikkate alınır, Banka uygun görürse kendi alt tanımlarını oluşturabilir. Çoklu seçim yapılabilir.
Riskin Kaynağı BIS - Risk kaynakları dikkate alınır, banka uygun görürse kendi alt tanımlarını oluşturabilir. Çoklu seçim yapılabilir.
Kaybın Nasıl Tespit Edildiği Banka kendi yapısına uygun seçenekleri oluşturur.
Brüt Kayıp Tutarı (Tutar, Döviz
Cinsi) Bankaların bildirdiği tahsilatı sağlanmış kısım dahil kayıp tutarı.
Kayba İlişkin Tahsilat Bilgileri Banka kendi yapısına uygun seçenekleri oluşturur.
Ölçeklendirilmiş Kayıp Tutarı Konsorsiyum tarafından belirlenmiş kriterlere ve formülasyona göre kayıp tutarının ölçeklendirilmiş hali
Olayın Direkt Etkisi BIS - Kayıp türleri dikkate alınır, banka uygun görürse kendi alt tanımlarını oluşturabilir. Çoklu seçim yapılabilir.
Olayın Maddi Olmayan Etkisi Banka kendi yapısına uygun seçenekleri oluşturur.
Olayın Statüsü Veri kalitesinin ve yapılan ölçeklendirmenin konsorsiyumun belirlediği sorumlu tarafından onayı
Veri Kalitesinden Sorumlu Kişi Ortak Veri Tabanı Yönetimi'nde veri kalitesinden sorumlu olan kişi Kontrol Eksiklikleri Banka kendi yapısına uygun seçenekleri oluşturur.
Ek-2: Operasyonel Kayıp İç Veri Tabanı
A. KAYIP BİLGİLERİ
Bilgi Alanı Detay Bilgi Alanı Örnek
Evet 2
İç Veri
Hayır -
Dış Veri Ref. No. -
Konsorsiyum -
Medya -
Mahkeme Kayıtları -
Veri Sağlayan Firma -
Dış Veri Kaynağı
Diğer -
İç Veri Ref. No. 1217
Kayıt Girişi Yapan Kişinin Sicil No. 36886
Kayıt Girişi Yapan Kişinin
Birimi/Bölümü Gen. Müd./Muhasebe
Onay Veren Bölüm / Kişi Risk Yönetimi
Olayın Tanımı / Açıklaması Müşteri Hesaplarından
Zimmet Faaliyet Kolu Bkz. Risk Matrisi İşlevsel Faaliyet Listesi
1. ve 2. düzey
Perakende (Bireysel) Bankacılık
Kayıp Kategorileri Bkz. BIS Kayıp Kategorileri İç Dolandırıcılık
Sistem 2
Süreç -
İnsan 2
Riskin Kaynağı
Dış Olaylar -
Birim Antalya Şubesi
Bölüm Akdeniz Bölge Yönetimi
Kaybın Yeri
Coğrafi Bölge / Ülke Akdeniz Bölgesi
Oluştuğu Tarih 10/01/2004
Tespit Edildiği Tarih 10/04/2004
Tarih Bilgileri
İptal veya Revize Tarihi -
Denetim Sonucu -
Müşteri Şikayeti 2
Personel Bildirimi -
Kaybın Nasıl Tespit Edildiği
Diğer -
Brüt Kayıp Tutarı (Tutar, Döviz
Cinsi) Gerçekleşen Kayıp Tutarı USD 10.567.-
Sigorta (Tazmin Tutarı, Prim Tutarı) -
Mahkeme -
Karşı Taraf / Müşteri -
Personel 2.000.-USD
Diğer -
Beklenen Tahsilat -
Sigorta -
Mahkeme -
Müşteri -
Personel 8.567.-USD
Kayba İlişkin Tahsilat Bilgileri (Tutar, Tarih, Açıklama)
Diğer -
Kaybın Muhasebeleştirilme Tarihi 13/12/2004
Kaybın Kayıtlara Alındığı Hesap
Skontu 820
Finansal Kayıp 2
Muhasebe Düzeltmesi -
Fiziksel Var. Zarar Görmesi /Çalınmsı/Kaybolması/Tahrip
Edilmesi -
Kayıp / Kazanç -
Müşteri Zararının Tazmini 2
Olayın Direkt Etkisi
Ceza / Yaptırım -
Dış Etki -
Medyaya Yansımayan Müşteri
Şikayetleri -
Medyaya Yansıyan Müşteri Olayın Maddi Olmayan Etkisi
A. KAYIP BİLGİLERİ
Bilgi Alanı Detay Bilgi Alanı Örnek
Olası Kayıp Bilgileri (Tutar,
Açıklama) -
Açık 2
Kapanmış -
İptal -
Olayın Statüsü (Durum, Tarih)
Diğer
Olayı Takipten Sorumlu Kişi -
B. RİSK YÖNETİMİ
Bilgi Alanı Detay Bilgi Alanı Örnek
İç Kontrol Merkezi E
Denetime Tabi Olup Olmadığı
(Evet(E) / Hayır (H)) Teftiş Kurulu Başkanlığı E
Sistem Yetersizliği 2
Yetki İhlali -
Mutabakat Eksikliği -
Prosedür İhlali 2
Kontrol Eksiklikleri
Diğer -
Soruşturma 2
İnceleme -
Dava konusu -
Kaybın Soruşturma / İnceleme / Dava konusu Yapılıp Yapılmadığı
Diğer -
Sistemsel Kontrollerin
Gözden Geçirilmesi 2
Disiplin Kuruluna Sevk 2
Yönetimin Aldığı Kararlar
Diğer -
Piyasa Riski -
Kredi Riski -
Kaybın Piyasa veya Kredi Riski ile Birleşik Operasyonel Riskten
Kaynaklanıp Kaynaklanmadığı Operasyonel Risk 2
Bilgi Alanları Açıklamaları :
Bilgi Alanı Açıklama
İç Veri (Evet/Hayır) Veri tabanına girilecek kaydın Banka içinden olup olmadığını belirtir.
Dış Veri Ref. No. Dış veri işlem referansı (Dış verilerin ayrıca takibinin yapılabilmesi amacı ile girilir)
Dış Veri Kaynağı Konsorsiyum, Medya, Mahkeme Kayıtları, Firma vb. dış veri kaynağı belirtilir.
İç Veri Ref. No. İşlem referansı
Kayıt Girişini Yapan Kişinin Sicil No. İlk kayıt, düzeltme gibi her türlü giriş için ilgili kişi Kayıt Girişini Yapan Kişinin
Birimi/Bölümü İlk kayıt, düzeltme gibi her türlü giriş için ilgili bölüm Onay Veren Bölüm / Kişi Banka kendi yapısına uygun onay merciilerini tespit eder.
Olayın Tanımı / Açıklaması Olayın detayı serbest format yazılabilir.
Olayın Sebebi Kaybın gerçekleşmesine yol açan temel sebep belirlenerek girilir.
Faaliyet Kolu BDDK - İşlevsel Faaliyet Listesi
Kayıp Kategorileri BIS - Kayıp kategorileri dikkate alınır, Banka uygun görürse kendi alt tanımlarını oluşturabilir. Çoklu seçim yapılabilir.
Riskin Kaynağı BIS - Risk kaynakları dikkate alınır, banka uygun görürse kendi alt tanımlarını oluşturabilir. Çoklu seçim yapılabilir.
Kaybın Nasıl Tespit Edildiği Banka kendi yapısına uygun seçenekleri oluşturur.
Brüt Kayıp Tutarı (Tutar, Döviz
Cinsi) Bankaların bildirdiği tahsilatı sağlanmış kısım dahil kayıp tutarı Kayba İlişkin Tahsilat Bilgileri Banka kendi yapısına uygun seçenekleri oluşturur.
Olayın Direkt Etkisi BIS - Kayıp türleri dikkate alınır, banka uygun görürse kendi alt tanımlarını oluşturabilir. Çoklu seçim yapılabilir.
Olayın Maddi Olmayan Etkisi Banka kendi yapısına uygun seçenekleri oluşturur.
Yönetimin Aldığı Kararlar / Tedbirler Karşılaşılan riskin giderilmesi/azaltılması/kontrol edilmesine dönük bankanın vereceği kararlar Kontrol Eksiklikleri Banka kendi yapısına uygun seçenekleri oluşturur.
T ÜRKİYE B ANKALAR B İRLİĞİ
SUÇ GELİRLERİNİN AKLANAMSI VE TERÖRİZMİN FİNANSMANI İLE
MÜCADELENİN ÖNEMİ VE TÜRK BANKACILIK SİSTEMİNDE
UYGULAMA KLAVUZU
Mayıs 2006
Yayın No: 246
İsteme Adresi: Türkiye Bankalar Birliği
Nispetiye Caddesi Akmerkez B 3 Blok Kat 13 80630 Etiler – İstanbul Tel: (212) 282 09 73 Faks: 282 09 46 Web sitesi: www. tbb.org.tr
T ÜRKİYE B ANKALAR B İRLİĞİ
TÜRKİYE BANKALAR BİRLİĞİ STATÜSÜ
İsteme Adresi: Türkiye Bankalar Birliği
Nispetiye Caddesi Akmerkez B 3 Blok Kat 13 80630 Etiler – İstanbul Tel: (212) 282 09 73 Faks: 282 09 46 Web sitesi: www. tbb.org.tr
