GÖREVİ AÇIKÇA BELİRLEME Görevi Açıkça Belirlemenin Önemi
Tasarım görevi:
o Bir geliştirme siparişi olarak (Şirket dışından veya şirket ürün planlama bölümünden gelen bir ürün önerisi şeklinde)
o Belirli bir sipariş olarak
o Bir talep olarak (satış, araştırma, test veya montaj personeli tarafından veya tasarım bölümü kaynaklı
Görev Tanımı;
o Ürünün işlevsellik ve performansı gibi ifadeleri
o Teslim tarihi
o Maliyet bilgisi içerir.
Ayrıntılı tanım için şunlar da sorgulanır (Müşteri veya öneri sahipleri ile birlikte görüşme):
o Amaçlanan çözüm neleri karşılamalıdır?
o Ürün hangi özelliklere sahip olmalıdır?
o Ürün ne tür özelliklere sahip olmamalıdır?
Sonuçta bir İhtiyaç Listesi (Tasarım
Şartnamesi) ortaya çıkar ve bu belgedeki istekler tasarım çözümünce
karşılanmalıdır.
İhtiyaç listesi
(Tasarım şartnamesi) hazırlamadaki ana basamaklar
Tasarım Safhaları
Toplantılar
Bir ihtiyaç listesi içeriği İhtiyaç listesinin amacı:
Geliştirme / tasarım işlemine çalışma zemini oluşturmak ve ürünün karşılanması gereken ihtiyaçları kalıcı dokümante etmektir
Bir ihtiyaç listesi içeriği İstekler:
Her durumda karşılanması gerekli ihtiyaçlardır. Bu ihtiyaçlardan herhangi birisini karşılamayan öneri
çözüm olarak kabul edilemez. Örneğin; P > 20 kw, L >
400 mm.
Arzular:
Mümkün olduğunda dikkate alınması gereken
ihtiyaçlardır. Ek maliyetler izin verdiği ölçüde karşılanır (Merkezi kilitleme, az bakım (servis gereksinimi) v.b.).
Çok, orta ve az önemli olarak sınıflandırılmalıdır.
Nitel ve Nicel olarak, istek ve arzu listesi tam olarak oluşturulmalıdır.
Nicel Veri:
Rakam ve büyüklük içeren tüm veriler (maksimum ağırlık, debi, güç çıktısı…)Nitel Veri:
Müsaade edilebilir değişim veya özel ihtiyaçları kapsayan tüm verilerdir (su geçirmez, aşınmaya dayanıklı, darbeye dayanıklı …)Format-İhtiyaç Listesi
İhtiyaç Listesi düzenli bir şekilde en az aşağıdaki bilgiyi içermelidir:
o
Kullanıcı şirket veya bölüm
o
Proje veya ürün adı
o
İstek ve arzular olarak belirlenmiş ihtiyaçlar
o
Her bir ihtiyaçtan sorumlu şahıs
o
Tüm (genel) ihtiyaç listesi hazırlama tarihi
o
En son değişim tarihi
o
Versiyon sayısı ve/veya indeks sayısı
o
Sayfa numarası
Amaç:
İlk ve en önemli ihtiyaç listesi hazırlama adımı, ürün amacını açıkça belirlemektir
Amaç
Amaç, herhangi özel bir çözümünden bağımsız şekilde ürünün talep edilen kullanımını tanıtır
NOT: genelde “amaç”; “görev” veya “tüm (genel) fonksiyon” ile eş anlamlı olarak kullanılır
Amaç - Örnek
Ürün: Bisiklet Freni Amaç: Bisiklet Hızını Yavaşlatmak
Ürün: Buzdolabı Amaç: Sıcaklığı azaltmak, yiyecekleri
Ürün : Kova Amaç: Sıvı madde depolamak
Ürün : Fotokopi Makinesi
Amaç: Yazılı belgeleri çoğaltmak
Amaç – Örnek
Bir çim biçme makinesinin amacı nedir?
“Çim kesme” ifadesi, çözümden bağımsız bir şekil-
de amacı açıklıyor mu?
Ana akışa göre tasnif
girdi ara
yüzleri çıktı ara
yüzleri
Ürün tanım içerikleri
Ürünün hangi amacı karşılaması gerekir?
o Enerji dönüştürme
o Malzeme dönüştürme
o Sinyal / bilgi dönüştürme
Hangi sınır koşulları / kısıtlamalar dikkate alınmalıdır?
o Piyasa ihtiyaçları
o Yasalar, yönergeler…
o Kendi payınızda: üretim, sevkiyat…
Kısıtların oluşması
İki önemli alandan kısıtlamalar oluşur
o Çevre:
− Müşteri
− Şirket içindeki departmanlar
− Yasalar, yönergeler
o Ürün
− Fonksiyon
− Maliyetler
− Performans
Fonksiyon ve çözümlerin kapsamı önemli oranda kısıtlanır
Tasarım İlişkileri
İhtiyaç çeşitleri
Açık: Kontrat (sözleşme) veya teknik şartnamede öngörülür veya müşteri tarafından talep edilir
Örtülü: Genelde tek başına müşterice bilinmediği için öngörülmez ve talep edilmez.
Bunları belirlemek mühendislik görevidir.
Niçin ihtiyaç listesi?
Satıcı Alıcı
İyi ürünü var Yeterli parası var
Kontrat gerekli mi?!
Ama: İyi ürünler bile kusurlu ola- bilir
Ve: Alıcı fikirleri de değişebilir (nakit azlığı, talep değişi- mi …)
Böylece: yazılı mukavele!
Teknik Şartname
Bir teknik şartname şöyle olmalıdır:
o Kesin : Yoruma yer bırakmamalı
o Açık : Kolay anlaşılmalı
o Tam : Siparişi yapmadan beklenilen gerekli tüm veriyi içeren
1. Örnek
Ali’nin sattığı ürün böyleydi Veli, onu böyle tasarlamıştı
2. Örnek
Alp, onu böyle yorumlamıştı Can, onu böyle yapmıştı
3. Örnek
İbrahim, onu böyle değiştirmişti Aslında Sema bunu istemişti
Müşteri ve ihtiyaç çeşitleri Müşteri çeşitleri
Özel müşteriler
● Hizmet verilen mevcut müşteriler
● Tüm rakip firmalarca hizmet verilen müşteriler (pazarlar)
İsimsiz müşteriler
● Satışta gerek duyulur
● Pazar payıyla belirlenir
Müşteri ve ihtiyaç çeşitleri İhtiyaçlar
Müşteriye özgü teknik ihtiyaçlar
● Müşterice özelikle istenir, aranır
● Müşterinin rakip ürünlerle mukayese yapmasını sağlar
● Genelde müşteri bunların önemine kendisi karar verir
Temel ihtiyaçlar
● İfade edilmez ama kendini ortaya koyar
● Müşteri tatmini için en yüksek önceliğe sahiptir
● Başarı hakkında karar verme sağlar
Müşteri ve ihtiyaç çeşitleri İhtiyaçlar
Çekicilik ihtiyaçları
● ifade edilmeyen ama “sessizce” umulan arzular
● genelde müşteri tarafından fark edilmez
● özellikle maliyeti artırmadan olmaları istenir
● önemi fark yaratıcı karakteristiktir
İhtiyaç listesi hazırlama yöntemleri
İhtiyaç listesi hazırlama yöntemleri
Ürün anketleri
Ürün anketleri
En basit ihtiyaç hazırlama yolu:
o 10 veya maksimum 20 arası soru
o Ana sorular, çözümün amaç ve özeliklerini hedeflemelidir
o İlave sorular, ürün ile çevresi arasındaki etkileşimlere açıklık kazandırmalıdır
Ürün anketleri
o Problemin özü nedir?
o Çözüm; hangi amaca hizmet etmelidir, hangi özeliklere sahip olmalıdır?
o Ürün ve çevresi (insanlar, sistemler, malzemeler vb.) arasında hangi etkileşimler vardır?
o Bu etkileşimler ne türdendir?
o Bunların süresi, etki anı ve frekansı (sıklığı) nedir?
o Bu etkileşimler; düzenli, kaçınılmaz / kazaen mi olur?
o Bunlar amaçlanır mı; eğer öyleyse, kimce ve niçin?
o Etkileşimler, istenir mi / istenmez mi?
o Etkileşimlerin ürün özelliklerine etkisi nedir?
o Bu etkileşimlere göre ürün hangi ihtiyaçları karşılamalı-
İhtiyaç listesi hazırlama yöntemleri
İlişkisel yöntemler
İhtiyaç listesi hazırlama yöntemleri İlişkisel yöntemler:
o Kılavuzlar / Yönetmelikler / Ana başlıklarla çalışma:
İlişkili terimler ihtiyaçları belirlemeye yardım eder
o Senaryo yöntemiyle çalışma:
Tüm ürün yaşamı dikkate alınır ve yaşam aşaması ilişkili ihtiyaçlar hakkında sorular sorulur
İhtiyaç listesiyle ilgili çeşitli bakış açıları
Hafif raylı sistem uygulama yönetmelikleri - Örn
Örtülü ihtiyaç ve arzular önemlidir ve genelde
oldukça büyük ölçektedir Bu tür ihtiyaçların ihmali genelde ciddi problemlere yol açar
İhtiyaç listesi hazırlama kontrol listesi - 1
İhtiyaç listesi hazırlama kontrol listesi - 2
İhtiyaç listesi hazırlama
Senaryo yöntemiyle çalışmak:
● her ürün yaşam aşamasında
● ürün yaşamının her durumunda
Ne olabilir?
Ürün/sistem buna nasıl tepki göstermelidir?
ihtiyaçlar
Bazı Senaryolar oluşturularak, buna göre problemler belirlenir ve bu problemlerden ihtiyaçlar tespit edilir.
Yağ Kaçağı, Basınç Kaybı
Senaryo : Fren Hortumu Patlak
Fren ile ilgili ihtiyaçlar
Senaryo yöntemi
Performans aşırı düşük Fren hortumu patlak
Parça teslim edilmiyor
Volan
yavaşlar ve durur
Yağ kaçağı, basınç
kaybı
İş takvimi aksar
Güç yönetimi
Frenle ilgilenme
Minimum stok yapma
İhtiyaç listesi hazırlama yöntemleri
Ürün çevresini analiz etme
Teknik sistemlerin sınır şartları
Ürün çevresini analiz etme
İşletim koşullarına göre ürün analizi:
o Çalışma bölgesine göre çevreyi analiz etmek
o Geliştirilecek ürün üzerine odaklanılırsa bunun çevreyle birçok sayıda etkileşimi görülebilir.
- Pasif çalışma sistemi
− Aktif çalışma sistemi
− Kumanda sistemi
− Çalışma bölgesi
− Bakım sistemi
Ürün çevresini analiz etme
Senaryo yöntemi: Hassas dairesel testere
Ürün çevresini analiz etme
Kelepçe
Delik
Ürün çevresini analiz etme
Hassas dairesel testere:
kullanım sonrası
İhtiyaç listesi hazırlama yöntemleri
Ürün yaşam aşamalarını analiz etme TIPS yöntemiyle ihtiyaçları belirleme
(TIPS: Yenilik bulmaya dayalı Problem Çözme Teorisi)
“9-Pencere-Yöntemi”
TIPS: İhtiyaçları belirleme
İhtiyaç listesi hazırlama yöntemleri
Ürün yaşam aşamalarını analiz etme
Ürün yaşam aşamalarını analiz etme
o Oldukça büyük ölçüde sistematik hale getirme
o En kapsamlı yöntem
o Ürünle etkileşimlere göre tüm çevreyi analiz etme
Yani:
Her yaşam aşamasında ürün veya ürünün parçaları ile etkileşim halindeki tüm sistemler
Ürün yaşam aşamalarını analiz etme
(Tüm matrisi çıkartma)
İhtiyaç listesi hazırlama ana adımları - 1
Derleme:
o Müşteri bildirimleri
o Pazar analizleri
o Kendi alan bilginiz: Servis, kabul etme, üretim…
o AR-GE bulguları
o Karşılaştırmalı değerlendirmeler Gruplama:
o Ana konu alanlarını belirleme
o Yardımcı konu alanlarını belirleme
İhtiyaç listesi hazırlama ana adımları - 2
Analiz:
o Ana amaç nedir?
o Ana fonksiyonlar nelerdir?
o Ana karakteristikler nelerdir?
Düzeltme:
o Bir ihtiyacı gerçekleştirecek her çalışma adım ana engelleri incelenir ve gerekirse ihtiyaçlar değiştirilir
İhtiyaç Listesi Derleme
o Kontrol listesi yardımıyla nicel ve nitel ifade içeren ihtiyaçlar belirlenir
o Sorular: Çözüm hangi amacı sağlamalı?
Hangi karakteristikler göstermeli?
Hangi karakteristikler göstermemeli?
o Ek enformasyon derlenir (benzer sistemler)
o Arzu ve ihtiyaçlar düzenlenir
o Gerekirse çok, orta ve az önemli arzular belirlenir
İhtiyaç somutlaştırma seviyeleri - 1
Birinci seviye:
Müşteri arzuları: operasyonda makineyi kolay idare İkinci seviye:
İhtiyaç veya müşteri arzusunun olası içerikleri (müşteri arzusu yeniden ifade edilir)
o Operatör kullanımına uygun olmalı
o Kullanım ilkesi kolay anlaşılabilmeli
o Öğrenenler / stajyerlere kolay gelmeli
o Yanlış kullanımı düzeltmek kolay olmalı
o
İhtiyaç somutlaştırma seviyeleri - 2
Üçüncü seviye:
Gerçek somut içerikleri araştırmak
o Operasyon, operatörü rahatsız edebilir
− ayarlanabilir çalışma yüksekliği / konumu
− az ısı etkisi olması
− tek başına operatörün uygulama olasılığı
− hoşa giden renk seçimi
− ergonomik harekete geçiriciler
o Kolay anlaşılabilir kullanım ilkesi
− açık temel eleman olması
İhtiyaçları gruplandırmak
Başlıklara göre ihtiyaç grupları düzenleme:
o Ana amaç ve ana karakteristikler tanımlama
o Bölme
− tanımlanabilir alt sistemler (önce, sonra ve bitişik)
− az temel eleman olması
− fonksiyonlar
− montajlar veya
− kontrol listesi ana başlıklarına göre
Standart bir format kullanılarak ihtiyaç listesi hazırlanır ve ilgili tüm gruplar arasında dolaştırılır
İhtiyaç listesi: Karşıt ihtiyaçlar
İhtiyaçları analiz etmek
Karşıt ihtiyaçlar:
o Sabit ve kabul edilebilir bir ihtiyaca kadar bölme
o Bunlara min ve max değer belirleme (sayısal ihtiyaçlarla)
o birbirine göre ağırlık değeri verilir ve az olan ihtiyaç iptal edilir
İhtiyaç listesi: Karşıt ihtiyaçlar
İhtiyaçları analiz etme
çelişen ihtiyaçlar:
● birbirine göre ağırlık değeri verilir ve az olan ihtiyaç iptal edilir
i = alakasız
s = destekleyici o = karşıt
İhtiyaç listesi: Örnek (format)
İhtiyaç listesi: Örnek (format ve içerik)
İhtiyaç listesi hazırla- ma adımları
Kısmi ihtiyaç listesi
Kısmi ihtiyaç listesi, sadece elde mevcut geliştirme / mühendislik görevini yapmada gereken ihtiyaçları içerir
Kısmi ihtiyaç listesi içerikleri (1)
Başlangıçta:
o önemli oranda kavramı / konsepti belirleyen
o ürün yapısını etkileyen
o şekillendirme özelliklerini tanımlayan
tüm ürün parametre ve karakteristikleri saptanmalıdır
Kısmi ihtiyaç listesi içerikleri (2)
o Kısmi ihtiyaç listesi, genelde tasarlanacak ürün hakkındaki veri ve ihtiyaçların tasarım işlemi başında bilineceği olgusunu dikkate alır
o Kısmi ihtiyaç listesinde sadece bir sonraki tasarım işlemi çalışma adımını hazırlamada kesin gerekli ihtiyaçlar listelenir
o Yani: Kısmi ihtiyaç listesi içerikleri ürün ve çalışma adımına bağlıdır
Kısmi ihtiyaç listesi içerikleri (3)
o Kısmi ihtiyaç listesi, anında açıklık kazanmayan soru ve ihtiyaçlarla zaman kaybını önler
Örnek:
Kavramsal aşamada verniğin yapı ve parlama derecesini tanımlamak gerekmez. Bu soru sadece ayrıntılı tasarım aşamasında cevaplandırılır
Zaman-bağımlı parametreler olarak ihtiyaçlar
o İhtiyaç listesi hazırlarken ihtiyaçların değişebilir olduğu gerçeği dikkate alınmalıdır.
o İhtiyaçları müşteri ve şirket arasında çift taraflı yönetmek şirket ve müşteri arasında iyi ve uzun süreli ilişkiler sağlar.
o İhtiyaç ağırlık (önem) değerleri, zamanın bir fonksiyonu olarak değişebilir.
Zaman-bağımlı parametreler olarak ihtiyaçlar
Müşteri
ürün-kalite değer takdir değişimi
Ürün kullanımı sırasında müşteri ürün değer takdirleri değişebilir. Örneğin, bir ürünün daha uzun süre
kullanımda olması uzun bakım aralıkları ve güvenilirlik gibi önemli kalite sorunları oluşturabilir.
Bitiş / sonsöz
…tam bir ihtiyaç Görkemli bir zaman
