MALİYE POLİTİKALARI ANALİZ VE DEĞERLENDİRME MODELLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ. Sağlık Sektörü Çalıştayı

3 Kasim2008 Pazartesi TOBB-ETÜ T.C. MALİYE BAKANLIĞI TÜBİTAK KAMAG 106G133 PROJESİ SAĞLIK GRUBU 1

SAĞLIK EKONOMİSİ TEORİ VE POLİTİKA-I

PİYASA MEKANİZMASI VE SAĞLIK SEKTÖRÜ

Z. Güldem Ökem, PhD

MALİYE POLİTİKALARI ANALİZ VE DEĞERLENDİRME MODELLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ

Sağlık Sektörü Çalıştayı

Sağlık Ekonomisi: Teori ve Politika

„ Piyasanın kaynak dağılımına etkisi

„ Sağlık sektöründe serbest piyasa kurallarının işlemeyişinin nedenleri

„ Sağlık ve sağlık hizmetleri Talebi ve Arzı

„ Devletin rolü

„ Verimlilik ve hakkaniyet prensipleri

Dersin Yapısı

„ Sağlık sektörünün önemi

„ Sağlık ekonomisi

„ Piyasa mekanizması

„ Sağlık sektöründe piyasa başarısızlıkları

„ Piyasa başarısızlıkları için öneriler

„ Sağlık sektörü pek çok ülke ekonomisinde önemli paya sahiptir ve ülkenin ekonomik ve politik açıdan güçlü olmasında en önemli endüstrilerden biridir.

Sağlık Sektörünün Önemi

ƒ Sağlık sektöründe çalışan insangücü ekonominin en üretken parçasıdır. Avrupa Birliği ülkelerinde çalışan nüfusun %10’u sağlık sektörü tarafından istihdam edilmektedir.

ƒ Sağlık sektörüne ayrılan pay ortalama GSMH’nın %7sini oluşturmaktadır.

ƒ Dış ticarete katkısı vardır: ilaç ve tıbbi malzeme ithalat ve ihracatı, sağlık hizmetleri turizmi ve işgücünün dolaşımı.

ƒ Sağlıklı insan gücü yetiştirir.

ƒ Ekonomik büyümeyi hızlandırır.

Sağlık hizmetlerinin etkileri

„ Sağlık düzeyinin korunması ve iyileştirilmesi

„ Ekonomik büyümeye katkı

Ekonomik büyümeye katkı

„ Doğrudan etki: GSMH’ya katkı, dış ticaret, üretim, işgücü, insan kaynakları ve altyapı yatırımlarında sağlık hizmetlerinin payı

• Sağlık sektörünün yarattığı işgücü

• Sağlık bakım teknolojisi, ürünler (ilaç, tıbbi cihaz, vd.) ve sağlık hizmetlerinin üretilmesi ve sunumuyla ortaya

çıkan katma değer

• Sağlık hizmetleri ve ürünlerinin ticareti

„ Dolaylı etki: sağlık statüsündeki iyileşmenin işgücü verimliliğini ve işgücüne katılımı artırır.

İnsan sağlığını etkileyen sağlık bakımı ile ilgili endüstriler

• Sağlık bakımı hizmetleri; hastaneler ve hastane dışı hizmetler (koruyucu ve ayaktan bakım hizmetleri)

• Sağlık bakımı ürünleri: ilaç ve aşılar; teşhis ve tıbbi cihazlar; bioteknoloji; ileri teknoloji-gen terapisi vd.

• Sağlıkla ilgili sektörler: beslenme ürünleri, sağlıklı yaşam (spor, spa vd.) turizm ve sağlık turizmi

• Sağlık bakımı yardımcı hizmetleri; Medikal IT sistemleri:

tıbbi ve sağlık enformasyon, (bio)medikal veya sağlık bakımı enformasyon, tele-sağlık, e-sağlık, telemedicine, vd.

• Sağlık sigortası

• Sağlık sektörünün insan sağlığına ve ekonomiye olumlu etkileri sağlık hizmetlerinin verimli ve yeterli biçimde tüm topluma ulaştırılmasıyla sağlanabilir.

• Sağlık hizmetlerinde sağlığın en üst düzeye çıkartılması hedeflenirken verimlilik ve hakkaniyet prensipleri unutulmamalıdır.

„ Refah artışıyla birlikte bazı ülkelerde sağlık düzeyinde iyileşmeler gözlemlenmekte, ölüme sebep olan temel sebepler yavaş yavaş ortadan kalkmakta; tüberküloz, sıtma vd. hastalıklar artık temel ölüm sebepleri arasında gösterilmemektedir.

„ Diğer taraftan, gelişmekte olan ülkelerde temel sağlık göstergelerinden sayılan yaşam beklentisi yıllara göre farklılıklar göstermekte ve azalmamaktadır.

„ Gelir düzeyi arttıkça sağlık harcamalarında artış gözlemlenmektedir.

„ Ancak, gelir artışı ile yaşam beklentisi arasında bir ilişki gözlemlenmemektedir.

„ Sağlık hizmetlerine talepte sürekli bir artış yaşanırken bu hizmetler için gerekli olan kaynaklar (bina, araç-gereç, insangücü, para, zaman, teknoloji, bilgi ve tecrübe) her zaman kısıtlıdır.

„ Bu kaynakları elde etmenin maliyetleri sürekli gelişen teknoloji ile birlikte yükselmektedir.

„ Gelişen teknoloji bir yandan verilen hizmetin etkililiği, verimliliği ve kalitesini artırırken, yarattığı yeni sağlık hizmetleri talebi sağlık harcamalarını arttırmaktadır.

„ Eldeki kısıtlı kaynaklar en verimli şekilde kullanılmalıdır.

Ekonomi

Temel Kavramlar

„ Kıtlık

„ Seçim

„ Kaynak dağılımı

„ Fırsat maliyeti

Temel sorular

„ Hangi mallar ne miktarda üretilmelidir: kaynak tahsisi

„ Bu mallar hangi yöntemle üretilmelidir: en uygun üretim kaynağı kombinasyonu: teknik verimlilik

„ Bu mallar minimum maliyetle üretilmelidir: ekonomik verimlilik

„ Bu mallar kimin için üretilmelidir: hakkaniyet

Sağlık Ekonomisi

„ Ekonomi teorilerinin sağlık sektörüne uygulanmasıdır

„ Sağlık hizmeti finansmanı ve sunumu odaklıdır .

•

Sağlık Hizmetlerinin Amaçları

„ Sağlık düzeyinin iyileştirilmesi: sağlığın maksimizasyonu

„ İhtiyaca cevap verebilme

„ Hakkaniyet: adaletli finansman, ulaşılabilirlik

„ Sürdürülebilirlik

„ Kalite

ƒ Sağlık sisteminin amaçları tarihsel, politik ve toplumsal değer yargılarına dayanır

ƒ Sağlık sisteminin pek çok karmaşık fonksiyonu vardır.

ÎFinansman fonksiyonu: fon toplama, riski birleştirme/paylaştırma ve hizmet satın alma

ÎHizmet sunumu: İhtiyaç ve talebin karşılanması, sağlık hizmetleri arzı ve düzenlenmesi

ƒ Devletin rolü

Sağlık Hizmetlerinde Politika Kararları

ƒ Kim, ne kadar, nerede, ne zaman hizmet alıyor?

ƒ Kimler, ne derece kapsamda?

ƒ Kime, hangi sağlık hizmetinden, ne kadar sunulacak?

ƒ Öncelikler nasıl belirleniyor?

ÎFiyat

ÎBekleme zamanı ÎKalite

ƒ Kim ödüyor ve karşılığında ne alıyor?

Sağlık Ekonomisi

„ Sağlık Hizmeti İhtiyacı, Talep, Kullanım

„ Sağlık hizmetlerinin sunumu: Arz

ÎSağlığa ayrılan kaynakların sağlık düzeyini iyileştirici çeşitli

faaliyetler arasında dağılımı: koruyucu, tedavi edici, uzun dönemli bakım

ÎSağlık kuruluşlarının örgütlenmesi: Birinci, İkinci, Üçüncü Basamak, Sevk zinciri

„ Sağlık hizmetlerinin finansmanı

ÎSağlık hizmeti sunumu için ihtiyaç duyulan kaynağın belirlenmesi ve toplanması: vergiler, prim, cepten ödemeler -Talebin finansmanı ÎSağlık hizmetleri kapsamının belirlenmesi: Hizmet kapsamı

(benefit package), geri ödeme kararları, sağlık harcamaları

ÎSağlık hizmet sunucuların finansmanı: hizmet sunuculara ödeme yöntemleri- Arzın finansmanı

Sağlık Ekonomisi Uygulama Alanları

„ Sağlık harcamalarını etkileyen faktörlerin analizi

„ Sağlık harcamalarının etkin kullanımının sağlanması için sağlık sistemi performansının değerlendirilmesi

„ Arz ve talebi etkileyen faktörler

„ Sağlık sektörünün ekonomik büyümeye doğrudan etkisi

(sağlık sektörü işgücü, sağlık hizmetleri ve ürünleri ticareti, sağlık turizmi)

„ Sağlık hizmetlerinin ekonomik büyümeye dolaylı etkisi,

eğitim ve sağlık harcamalarının beşeri sermayeye etkileri ve ekonomik büyümeye etkilerinin ölçülmesi

Verimlilik

„ Teknik verimlilik (technical efficiency)

Îmevcut kaynakla elde edilen çıktının maksimizasyonu

Üretim verimliliği (productive efficiency)

Îkaynak sabit tutularak bu kaynakla maksimum çıktı elde etmek, veya

Îçıktı sabit tutularak bunu minimum maliyetle elde etmek

„ Ekonomik verimlilik (economic effciency)

Îmevcut çıktının minimum maliyetle üretilmesi

„ Tahsis verimliliği (allocative efficiency / Pareto efficiency)

ÎKaynak tahsisi çıktının değerini maksimize edecek biçimde yapılır, böylelikle toplam fayda maksimize edilir.

ÎKaynak dağılımında gelinen noktada verilen her yeni karara ilişkin yeni dağılım en az bir kişinin faydasını olumsuz etkileyecektir.

ÎTüketim ve üretimden elde edilecek faydanın maskimize ediir.

Verimlilik

„ Serbest piyasa koşulları kaynak dağılımında optimum noktayı sağlar.

„ Üretimde ve tüketimde firma karları ve tüketicinin faydası maksimum düzeye ulaşır.

„ Pareto optimum: Bu noktadan itibaren kaynak tahsisinde yapılacak değişiklik bir kişinin durumunu iyileştirirken

diğerininkini kötüleştirecektir:

Sağlık Sektörü

„ Teknik verimlilik

ÎHarcanan paraya karşılık elde edilen çıktı nedir, nasıl ölçülür?

ÎSağlık sistemi olması

gerekenden daha fazlaya mı mal olmakta? Öyleyse

neden?

ÎHizmet sunuculara ödeme yöntemleri verimliliği nasıl etkiler?

„ Tahsis verimliliği

ÎSağlık sektörü ne kadar büyük olmalı?

ÎSağlık kaynakları sağlık hizmet basamakları ve hizmetleri arasında nasıl dağıtılmalı?

ÎHizmet sunumunda eşit ihtiyaca eşit ulaşılabilirlik nasıl teşvik edilmeli?

ÎHakkaniyet mi verimlilik mi?

ÎKarar mekanizması?

Neden verimlilik sağlanamamakta ?

„ Sağlık sektörünün kendine has özellikleri nedeniyle serbest piyasa kuralları tam işlemez.

„ Yeterli ve etkili sağlık hizmetinin sağlanması için kontrol ve teşvik mekanizmaları gereklidir.

Serbest piyasa kuralları

„ Çok sayıda tüketici ve üretici

„ Tüketiciler ve üreticiler tam bilgi sahibi

„ Kişiler kendileri için en iyi olan kararı verebilirler

„ Kişisel fayda maksimizasyonu toplumsal faydanın maksimize edilmesi anlamına gelir

„ Piyasaya giriş ve çıkış serbest

„ Tekel gücü yok

„ Dışsalık yoktur: Bir üretim veya tüketim faaliyetinin, başka bir (veya birçok) üretim veya tüketim faaliyeti üzerinde

olumlu veya olumsuz etkisi yoktur.

Rasyonel kararlar

Tüketici tercihleri

Amaç: Fayda maksimizasyonu - Bütçe kısıtı

- Mal ve hizmetler fiyatları - Tüketici tercihleri

„ Mal ve hizmet ve fiyatları hakkında tam bilgi sahibi

„ Fiyat değişiklikleri tüketim tercihlerini etkiler

Firma kararları

Amaç: Kar maksimizasyonu - Ürün ve faktör piyasalarında belirlenen fiyatlar

- Teknoloji

„ Tam bilgi sahibi (piyasa fiyatları, kaynakların fırsat maliyeti,

teknoloji)

„ Ortalama maliyet eğrileri U şeklindedir (azalan getiriler)

„ Firmalar piyasaya giriş ve çıkış kararlarında serbesttir.

„ Hangi maldan ne kadar

üreteceklerine kendileri karar verirler

Verimlilik sağlanmaz

„ Talep veya arzı belirleyen koşullar oluşmayabilir

„ Ürünün özellikleri nedeniyle fiyat mekanizması işlemeyebilir

„ Hakkaniyetin önceliklendirilmesi gerekebilir

Piyasa başarısızlığı

„ Yetersiz sayıda üretici

„ Piyasaya girişte engeller

„ Dışsallıklar: piyasa değeri sosyal değere eşit değil - pozitif

- negatif

„ Kamu malı

ÎRakipsiz

ÎAyrı tutulamaz (non-excludable)

ÎBedavacılar (Free-rider)

„ Riskler ve Belirsizlik

„ Yetersiz bilgi (tüketici veya üretici dezavantajlı)

ÎAsimetrik bilgi

ÎFiyat mekanizması etkin değil (gerçek talep veya maliyetler hakkında sinyal verecek kadar efektif değil)

ÎBelirsizlikler ve karmaşıklık ÎBölünmezlik (uzmanlaşma)

„ Piyasa başarısızlığı

„ Kaynak tahsisinde verimsizlik

„ Devlet müdahaleleri

Sağlık hizmetlerine özgü piyasa başarısızlığı

„ Asimetrik bilgi: (vekalet)

„ Sağlık bakımında belirsizlik

„ Piyasaya giriş-çıkış serbest değil

„ Tekel ve bölünmezlik

„ Dışsallık

„ Kamu malı niteliği

„ Devletin rolü

Asimetrik bilgi

„ Tüketicilerin hangi sağlık hizmetini kullanacağına ilişkin bilgisi eksiktir

ÎZamanlama: sağlık bakımı ihtiyacı

ÎGerçek ihtiyaç (hissedilen/algılanan, doktor tarafından doğrulanan):

teşhis

ÎBelirlenen ihtiyacı karşılayacak tedavi olasılıkları: en uygun tedavi ÎTedavinin etkinliği ve sonuca ilişkin fayda: hastalığın seyri

Asimetrik bilgi - Vekil (Agency)

„ Tüketicilerin bilgisi eksiktir

„ Tercihlerini belirleyemezler

„ Taleplerini oluşturamazlar

„ Bu kararları onlar adına bir ‘vekil’ verir: doktor

„ Sağlık sektöründe hizmet sunumunu arz yönlendirir

„ Doktorun bilgi ve tedavi sunumunda tekel gücü

„ Belirsizlik ve karmaşıklık arttıkça tekel gücü artar

Sağlık hizmetleri piyasasına giriş-çıkış serbest değildir

„ Sağlık hizmeti piyasasına giriş sınırlı: Devlet kontrolü

ÎDevletin belirlediği hizmet standardı ÎDiploma ve sertifika zorunluluğu

„ Hizmet sunucular sağlık hizmeti verip vermeme kararlarında serbest değildir

„ Etik kurallar

Kamu malı niteliği

„ Bazı sağlık hizmetleri kamu eliyle verilmek zorundadır

„ Dışsallık yaratan hizmetler kamu malı niteliğindedir ve devlet tarafından verilmelidir

ÎAşılama, aile planlaması, sağlık eğitimi, vd.

Tekel

„ Tek ürün, ikamesi yok

„ Tek piyasa, fiyat farklılaştırması yok

„ Piyasaya giriş sınırlı

„ Üreticiler tam bilgi sahibi

„ Kar maksimizasyonu

„ Fazla kar elde edebilirler

Sağlık hizmetlerinde piyasa başarısızlığı

„ Genellikle kişiler ceplerinden ödemez

„ Yaygın olarak devlet veya sigorta kuruluşları ödemeleri yapar

„ Ahlaki tehlike (moral hazard)

ÎDoktor ihtiyaçtan fazla hizmet verebilir

ÎKişiler sağlıklarına dikkat etmezler ve ödeme yapmadıkları için fazla hizmet kullanma eğilimindedirler

Belirsizlik ve Karmaşıklık

„ Sağlık bakımı stoklanamaz

„ Kişiler arasında transfer edilemez

„ Benzer özelliklerdeki kişilerin sağlık hizmeti ihtiyacı farklılık gösterebilir

„ Hastalıkta belirsizlik ve karmaşıklık arttıkça hizmet standardı farklılaşır (customized)

Sağlık hizmetlerinde piyasa başarısızlığı

„ Piyasanın cevap verebilmesi mümkün olabilecek tüm çıktıların ve olasılıklarının belirlenmesini gerektirir.

„ Bu çıktılara göre beklenen arz ve talebin oluşturacağı fiyatın da belirlenmesi gereklidir.

„ Hastalığın seyrindeki her aşamada yukarıdakiler belirlenmelidir.

Tekel ve bölünmezlik

„ Üretimde tekel ve bölünemezlik vardır.

„ Belirsizlik ve karmaşıklığın artışı uzman bakımını gerektirir.

„ Uzmanlaşmayla birlikte tekel gücü artar

„ Uzmanlaşmayla birlikte artan getiriler ortaya çıkar;

uzmanlaşma hizmet maliyetlerini arttırır.

Dışsallık

„ Piyasa koşullarında verimlilik bireysel bazda belirlenir - Tüketiciler ve üreticilerin alışverişi

- Bireysel faydalar ve bireysel maliyetler

Dışsallık

„ Bireysel çıktılar toplumsal çıktılardan farklıdır.

„ Bireylerin faydası diğer bireylerin sağlık hizmeti kullanımından veya kullanamamasından etkilenir.

„ Sağlık hizmetinin bireysel bazda belirlenen faydası ve maliyeti optimum düzeyde olmayacaktır.

„ Bazı sağlık hizmetleri kamu malı özelliği taşır.

Sağlık hizmetlerinde dışsallık

„ Kamu malı: bazı sağlık hizmetleri bir kişiye sunulan bir hizmetin faydaları diğer kişileri de etkiler; hizmet pozitif dışsallık yaratır.

„ Sağlık ve sağlık hizmetleri pozitif ve negatif dışsallık yaratır.

„ Dışsallıklar sağlık hizmetlerini kullanma/kullanmama ya da üretim faaliyetlerinden dolayı ortaya çıkar.

Dışsallığa örnekler

„ Pozitif Dışsallıklar

ÎAşılama,

ÎHalk sağlığı önlemleri;

kanalizasyon, temiz su ÎBulaşıcı hastalık tedavisi

„ Negatif Dışsallıklar

ÎTedavi edilmeyen bulaşıcı hastalıklar

ÎDeniz veya akarsu kenarında kurulan bir ilaç fabrikasının atıklarını arıtmaya tabi

tutmadan denize veya akarsuya akıtması.

Piyasa başarısızlıklarına ilişkin öneriler

„ Sağlık Sigortası

„ Ulusal Sağlık Sigortası

„ Devletin rolü

Sağlık Sigortası

„ Hastalığa bağlı risk ve belirsizlik sigorta ihtiyacını doğurur.

„ Kişiler sağlık hizmetine ihtiyaç duyacaklarını bilemezler.

„ Sağlık hizmetleri maliyelerini ve harcamalarını kestiremezler.

„ Sigorta belirsizliği ortadan kaldırır.

„ Hastalık nedeniyle ortaya çıkacak parasal kayıpları karşılar.

„ Kişiler belirsiz ve daha fazla miktarlardaki sağlık kayıplarına karşı sigortalanmayı tercih ederler.

„ Düzenli ve daha düşük düzeyde ortaya çıkacak kayıplardan daha az çekinirler.

Sağlık Sigortası

„ Verimliliği etkileyen faktörler

ÎTers seçim - Adverse selection

ÎAhlaki tehlike - Moral hazard

Ters seçim - Adverse selection

„ Asimetrik bilgi: Sigortalanmak isteyenlerin, kendi sağlıkları hakkında bilgileri sigortalayandan fazladır.

„ Sigortalayan hastalığın ortaya çıkışını ortalama olasılığa göre hesaplar ve buna göre prim miktarı belirlenir.

„ Bazı kişiler daha yüksek olasılıkta hastalanma riski olduğunu bilir.

„ Bu bilgiyi sigortalayana bildirmez ve ortalama prim ödemek ister.

„ Eğer yüksek riskli kişilerin çoğunluğu bu bilgiyi saklarsa sigorta sistemi zarar eder.

„ Bu zararın karşılanması için prim miktarı artırılır.

„ Düşük risk grubundakiler kendi risk düzeylerine göre bu prim miktarını yüksek bularak sigortadan ayrılırlar.

„ Bu durumda yüksek risk grubundakiler sigortalı olarak kalırlar.

„ Yüksek riskliler düşük risklileri sistemden çıkarır ve sistem çöker.

„ Düşük risk grubundakiler yeterli derecede sigorta kapsamında olmazlar.

Ters seçim - Adverse selection

„ Problem yüksek ve düşük riskleri ayırmaktırç

„ Yüksek risk grubundakiler kendilerini düşük risk grubunda göstermek isterler-tersi doğru değildirç

„ Prim düzeyi yüksek risk grubunu değil düşük risk

grubundaki kişileri sisteme çekecek biçimde belirlenebilir:

Dar kapsamlı sigorta

„ Yüksek risk grubuna daha fazla primle daha kapsamlı sigorta.

„ Sağlık hizmetlerinde bu sistem işler mi?

ÎDüşük risk grubu yüzdesi yüksek grubuna göre çok fazlaysa ÎYüksek risk grubu sigortalı olmayı tercih etmeyebilir

ÎDüşük risk grubunu belirleme (sağlık taraması) ÎSadece çalışanlar sigortalı olabilir

ÎHakkaniyet prensibi?

Ahlaki tehlike - Moral hazard

„ Sigortalandıktan sonra tüketiciler ve hizmet sunucular sağlık hizmetini sınırsız kullanma ve sunma eğilimine girerler.

Ahlaki tehlikenin önlenmesi: Katılım payı

„ Hizmet kullanımında belirli ücret (örneğin, hizmet maliyetinin belirli bir yüzdesi)

Örnek Araştırma:

„ Amerika RAND Sağlık Sigortası Araştırması (Newhouse)

„ 5000 kişiye randomize kontrollü çalışma uygulandı

„ 14 farklı hizmet başına ücret planı

„ Katılım payları %25, %50 ve %95 düzeyinde

„ Maksimum harcama limiti aile gelirinin %5, %10 ve %15 ini geçmeyecek şekilde belirlendi (maksimum 1000$)

Ahlaki tehlikenin önlenmesi: Katılım payı

„ Bedava sağlık hizmeti kullananlar için yapılan kişi başına

harcama %95 katılım payı ödeyenlere göre %45 daha fazla gerçekleşmiştir.

„ Ayaktan sağlık bakımı harcamaları %95 katılım payı ödeyenlere göre %67 daha fazla gerçekleşmiştir.

„ Fiyat esnekliği -0.1 ile -0.2 (sağlık hizmeti kullanımı

fiyatlarında %10 luk bir artış sağlık bakımı talebini %1 ıle

%2 arasında düşürmüştür).

„ Fakir ailelere etkisi daha fazladır.

„ Benzer sonuçlar İngiltere ve diğer az gelişmiş ülkelerde de gözlemlenmiştir.

Sosyal Sigorta

„ Vergiye dayalı ya da prim katkılı sistem

„ Riskle ilgili değil

„ Dağıtım fonksiyonu

ÎRisk, ÎMaliyet ÎFayda

ÎSağlıklıdan sağlıksıza

„ Zorunlu olduğunda ‘ters seçim’ problemi yok

„ Kamu ve özel hizmet sunuculardan hizmet alımı

Sosyal Sigorta

„ Tartışmalı Hususlar:

ÎParasal olmayan maliyetler mevcut ÎSeçim sınırlı

ÎFarklı riskler ve bunlara ilişkin farklı hizmet seçimleri maliyetleri doğru olarak tahmin edılemeyebilir

ÎArzı kaynaklı ahlaki tehlikeyi önlemede problem

ÎSürekli gelişen teknolojiyle ortaya çıkan tedavi imkanları ÎDoktorların tedavi özgürlüğüne müdahale problemi

ÎFiyat mekanizması işlemez: sadece bekleme zamanı tek tahsis mekanizmasıdır

ÎBekleme zamanı bekleme süresince harcanan zamanın maliyeti veya özel sağlık hizmeti maliyetleri ile ölçülür

„ Sağlık ve sağlık sigortası piyasalarında piyasa kuralları aksamakta

„ Bireylerin maliyetlere katılımı arttırıldığında sağlık hizmetleri kullanımını azaltmakta

ÎEn fazla düşük gelir grubunun hizmet kullanımı düşmekte

ÎAmpirik çalışmalar katılım payının sağlık hizmeti kullanımına etkisini göstermekte, sağlık düzeyine etkisi tam olarak gösterilememiştir.

Sağlık Hizmetlerinde Devletin rolü

„ Doğrudan hizmet sunumu

„ Piyasa şartlarına bırakılamayacak hizmetlerin sunumu:

koruyucu hizmetler, aşı üretimi ve dağıtımı, sağlığın geliştirilmesi, kan üretimi

„ Sağlık sektörü insan gücü yetiştirilmesi ve yapılacak araştırmalara mali destek sağlanması

„ Kontrol

ÎDiploma veya sertifika zorunluluğu

ÎHizmet standartları ve bu standartlara uyumun takibi

ÎSağlık pazarında kullanılan ilaç ve cihazların ruhsatlandırılması

„ Fiyatlandırma

„ Destekleme

ÎÖdeme gücü olmayan bireylerin sağlık hizmetine ulaşımının finanse edilmesi

ÎDoğrudan veya dolaylı sübvansiyon