Sinir – Sinir sistemi fonksiyonları

(1)

SİNİR

(2)

Sinir – Sinir sistemi fonksiyonları

 Sinir sistemi vücudun tüm aktivitelerini koordine eder.

Organizmanın içinde bulunduğu duruma ortama uyumunu sağlar.

 Sinir sistemi iç veya dış ortamdan aldığı uyarıları (stimulus)

değerlendirir ve bunlara cevaplar (respons) verir.

(3)

Sinir – Sinir sistemi fonksiyonları

Sinir sistemi ve endokrin sistem homeostasisi korumak için

sürekli birlikte çalışır.

(4)

Sinir – Sinir sistemi fonksiyonları

Hareketlerin istemli kontrolü sağlanır.

Omurilik reflekslerinin kontrolü sağlanır.

Hafıza ve öğrenme için gerekli deneyimlerin özümsenmesi

sağlanır.

(5)

Sinir sistemi

 İç ve dış ortamdan gelen uyarılar (impulslar) reseptörler aracılığıyla alınırlar.

Reseptörler belirli uyarıcılara karşı özelleşmiş organlardır.

 Dış dünyadan alınan eksteroseptif duyular; ağrı, ıs, basınç,

dokunma, gıdıklanma, görme, işitme, koku ve tat gibi duyulardır.

(6)

Sinir sistemi

 İç organlardan alınan interoseptif duyular ise; dolgunluk, gerginlik, açlık, susuzluk gibi organik duyulardır.

 Kaslar, kirişler, eklemler, periost gibi oluşumlardan alınan derin

duyulara ise proprioseptif duyular denir.

(7)

Sinir sistemi

 Sinir sisteminin yapı ve fonksiyon birimi nöron (neuron) yani sinir hücresidir.

 Sinir sisteminde hücrelerin bir kısmı ise destek hücreleri olan nörogliyalardır (neuroglia).

Nörogliyalar, nöronları korur , nöronların beslenmesine ve

(8)

Sinir – Sinapslar (synapsıs) - Neuroglia

Görevleri ve özellikleri şunlardır;

1. Nöronları desteklemek ve korumak.

2. Nöral beslenmeyi sağlamak.

3. Nöral aktiviteye katılmak.

4. MSS’nin savunmasını sağlamak.

5. Uyarılabilme özelliği taşımazlar.

6. Organizmanın yaşamı boyunca mitoz bölünme özelliklerini korurlar .

(9)

Sinir sistemi

SS’nin temeli nöronlardır.

Birkaç milyar nöron birbiriyle farklı şekilde bağlantılar kurarak MSS’yi oluşturur.

 Hücre boyutları çok farklıdır.

(10)

Sinir - Neuron

 Neuronların görevleri şunlardır;

1. Uyarıları almak ve iletmek,

2. Bazı hücresel aktiviteleri başlatmak ve

3. Neurotransmitterleri ve diğer bilgi moleküllerini sentezleyip

salgılamak.

(11)

Sinir - Neuron

 Bir neuron üç bölümden oluşur. Bunlar;

1. Perikaryon (gövde)

2. Akson (uzantı)

(12)

Sinir - Neuron

(13)

Sinir - Neuron

(14)

Sinir - Neuron

1. Perikaryon (hücre gövdesi, soma); burada organeller ve nukleus bulunur. Nöronların operasyon merkezidir.

 Nöronun, çekirdeğini ve membran ile çevreli sitoplazmasını içeren ana bölümüdür.

 Nukleus yuvarlak, büyük, sentrik yerleşimli ve ökromatik

boyalıdır.

(15)

Sinir - Neuron

 Perikaryonda eksitatör ve inhibitör birçok sinir sonlanması vardır.

Uyarıcı özelliği vardır.

(16)

Sinir - Neuron

2. Akson (sinir impulsunu diğer hücrelere ileten uzantı); tek ve uzun olan sinir lifidir.

İmpulsu hücre gövdesinden diğer bir nörona, kasa veya beze

götürür.

(17)

Sinir - Neuron

 Bir sinir hücresinin yalnızca bir aksonu bulunur.

Ancak akson daha küçük dallara ayrılarak diğer sinir hücrelerinde, kaslarda veya organlarda sonlanabilir .

 Aksonların boyu birkaç milimetreden bir metreye kadar farklılık

gösterebilir.

(18)

Sinir - Neuron

Akson; distal kısmı dallanmış ve genişlemiştir. Buraya sinaptik yumru adı verilir.

 Bu yumru nörotransmitter (neurotransmitter) salgılar .

 Bu salgı kimyasal bir maddedir ve impulsu bir nörondan diğerine

iletir .

(19)

Sinir - Neuron

Periferik sinir sistemine ait nöronların aksonları içte myelin kılıf, dışta hücresel kılıf (schwann) ile sarılıdır.

Hücresel kılıf sinir hücresi yaralanmalarında önemli rol oynar.

Yalnızca schwann hücrelerinin çevrelediği aksonlar travma

sonrası rejenere olabilirler.

(20)

Sinir - Neuron

Büyük sinir lifleri (iskelet kaslarını uyaranlar gibi), akson miyelin kılıfı ile çevrilidir. Miyelin kılıf, büyük oranda yağ ve proteinden oluşur.

Myelin beyaz ve yağlıdır. Elektrik izolasyonu çok iyidir ve sinir impulsunu çok hızlı taşır.

Miyelin kılıf içeren sinir liflerine miyelinli, medullalı sinir lifi

(21)

Sinir - Neuron

Miyelin kılıfı sinir lifi boyunca devamlı değildir. Kesintilere

uğrayarak sinir lifini segmentlere ayırır. Bu kesinti yerlerine

Ranvier boğumu (düğümü) denir.

(22)

Sinir - Neuron

Myelin kılıfı aksonu çevredeki dokulardan izole eder ve sinirdeki uyarı iletimini hızlandırır , çünkü myelinli sinirlerde uyarı bir boğumdan diğerine sıçrayıcı tarzda iletilir.

Myelinsiz sinirlerde ileti hızı 0.25 m/sn iken myelinli sinirlerde

100 m/sn olabilir.

(23)

Sinir - Neuron

(24)

Sinir - Neuron

 Beynin beyaz cevheri (substantia alba) ve omuriliğin beyaz

cevheri myelin sayesinde beyaz renkte görülür.

(25)

Sinir - Neuron

3. Dendrit (uyarıları almak için özelleşmiş çok sayıdaki uzantı);

hücre gövdesinden çıkan, bir veya birden fazla olabilen kısa liflerdir.

Periferden hücre gövdesine impuls getirirler. Reseptör görevi

yaparlar.

(26)

Sinir - Nervus

 Sinir (nervus); bağ dokusu ile sarılmış aksonlar demetidir.

Sinir hücresinin gövdesi ve aksonun başlangıç kısmı gruplar halinde birleştiğinde oluşan yapıya gangliyon (ganglion) denir.

Gangliyonların çoğu omuriliğin dışına yerleşmişlerdir.

(27)

Sinir - Nervus

Santral sinir sisteminde akson demetlerine sinir yerine traktus (tractus) denir.

Santral sinir sisteminde gangliyonlara nukleus (nucleus) adı

verilir.

(28)

Sinir – Uzantılarına göre neuronlar

 Nöronlar uzantılarının sayılarına göre dörde ayrılırlar. Bunlar;

1. Unipolar nöron; nöron gövdesinden tek uzantı çıkar.

2. Bipolar nöron; nöron gövdesinden bir akson bir dendrit çıkar.

(29)

Sinir – Uzantılarına göre neuronlar

(30)

Sinir – Uzantılarına göre neuronlar

3. Multipolar nöron; nöron gövdesinden bir akson birden çok dendrit çıkar.

4. Psödounipolar nöron; nöron gövdesinden tek uzantı çıkar.

Ancak bu uzantı daha sonra ‘’T’’ şeklinde ikiye ayrılır.

(31)

Sinir – Uzantılarına göre neuronlar

(32)

Sinir – Fonksiyonlarına göre neuronlar

 Nöronlar fonksiyonlarına göre de üç grupta incelenirler. Bunlar;

1. Motor nöronlar,

2. Duyu nöronları ve

3. İnter nöronlar dır.

(33)

Sinir – Fonksiyonlarına göre neuronlar

1. Motor (efferent) nöronlar; santral sinir sisteminde merkezde oluşan motor uyarıları organlara iletirler .

Kas hücreleri, endokrin ve ekzokrin bezler gibi effektör organları

kontrol ederler.

(34)

Sinir – Fonksiyonlarına göre neuronlar

2. Duyu (afferent) nöronları; periferdeki reseptörlerden aldıkları

duyu impulslarını santral sinir sistemindeki duyu merkezlerine

taşırlar .

(35)

Sinir – Fonksiyonlarına göre neuronlar

3. İnter nöronlar; nöronlar arasındaki bağlantıyı ve iletişimi

sağlayan nöronlardır.

(36)

Sinir – Sinapslar (synapsıs)

 İki neuron arasındaki bağlantıya sinaps denir.

Sinapslar bir nörondan diğerine uyarı iletirler.

(37)

Sinir – Sinapslar (synapsıs)

 Sinir impulsunun iletildiği özelleşmiş yapılardır.

Nöronların veya diğer efektör hücrenin membran potansiyelini

değiştirerek işlev görür.

(38)

Sinir – Sinapslar (synapsıs)

Sinapslar;

Akso-dendrit; aksonla dendrit arasında,

Akso-somatik; aksonla soma arasında,

Akso-aksonik; iki akson arasında veya

Dendro-dendrit; iki dendrit arasında olabilir.

(39)

Sinir – Sinapslar (synapsıs)

(40)

Sinir – Sinapslar (synapsıs)

Sinaptik düğümler , bilginin nöronlar arasında taşınmasında önemli rol oynarlar.

Uyarıyı sinapsa getiren ilk nöron Pre-sinaptik, diğeri ise Post-

sinaptik nöron adını alır.

(41)

Sinir – Sinapslar (synapsıs)

(42)

Sinir – Sinapslar (synapsıs)

 Sinapslarda impuls iletimi elektriksel veya kimyasal yollarla olur.

Elektriksel sinapslarda impuls iletimi çok daha hızlıdır .

Kimyasal sinapslarda impuls iletimi nörotransmitterler

aracılığıyla gerçekleşir.

(43)

Sinir – Sinapslar (synapsıs)

Presinaptik membran; sitoplazması mitokondri, sinaptik vezikül içerir.

 Sinaptik veziküllerde nörotransmitter bulunur.

 Bu veziküller genellikle somada yapılır .

(44)

Sinir – Sinapslar (synapsıs)

Aksiyon potansiyeli presinaptik membrana ulaşınca voltaj kapılı Ca

²⁺

kanalları açılır.

Kalsiyum hücre içine girer. Sinaptik veziküller presinaptik

membran ile kaynaşır ve nörotransmitter ekzositoz ile sinaps

aralığına verilir.

(45)

Sinir – Sinapslar (synapsıs)

Postsinaptik membran; postsinaptik hücre membranının kalınlaşmış bölümüdür.

 Nörotransmitter reseptörlerini taşır .

 Nörotransmitter reseptöre bağlanınca iyon kanalları açılır ve bazı

iyonlar hücre içine girer .

(46)

Sinir – Sinapslar (synapsıs)

 Bir stimulus postsinaptik membranda depolarizasyona neden oluyor ve aksiyon potansiyelini başlatıyorsa eksitatör (uyarıcı) olarak adlandırılır .

 Postsinaptik potansiyel hiperpolarizasyona neden oluyorsa

inhibitör (baskılayıcı) postsinaptik potansiyel olarak adlandırılır .

(47)

Sinir – Sinapslar (synapsıs)

 Bir nöronun ateşlenmesi için gerekli minimal elektrik düzeyine uyarı eşiği denir.

Hiperpolarite, dinlenik membran potansiyelini kuvvetlendirerek

aksiyon potansiyelinin oluşmasını engeller .

(48)

Sinir – Sinapslar (synapsıs)

 Yeterli Na+ iyonunun hücre içine geçişi aksiyon potansiyeli oluşturur .

K+ ve Cl- iyonları ise istirahat membran potansiyelini artırır .

 Yani hiperpolarite oluşur ve nöronun uyarılması engellenir .

(49)

Sinir – Sinapslar (synapsıs) - Neurotransmitter

Sinyal molekülleridir.

İki sinir hücresi arasındaki bağlantıyı sağlayan kimyasal bir maddedir.

Presinaptik bölgede sentezlenir ve veziküllerde depolanır.

Elektrik uyarısı geldiğinde parçalanan vezikülden ekzositoz

(50)

Sinir – Sinapslar (synapsıs) - Neurotransmitter

 Yeni nörotransmitter sentezi için O sistemi tarafından üretilen ATP’ye ihtiyaç duyulduğundan sinaptik düğümlerde mitokondri de bulunur .

Nörotransmetter az miktarda depo edildiğinden sürekli

sentezlenmelidir.

(51)

Sinir – Sinapslar (synapsıs) - Neurotransmitter

 Postsinaptik membranda özgül reseptörlere bağlanan nörotransmitterler uyarıcı veya inhibitör etki oluştururlar .

Gamma amino bütirik asidin (GABA), taurin, alanin ve glycine inhibitör nörotransmitterlerdir.

Glutamik ve asparik asitler ise uyarıcı etkisi olan

(52)

Sinir – Sinapslar (synapsıs) – Sumasyonlar

Sinaptik aralığa gelen her stimulus tek başına post-sinaptik nöronu etkileyecek kadar kuvvetli olmayabilir .

 Ancak birçok pre-sinaptik terminalden aynı anda veya kısa bir

süre içerisinde arka arkaya alınan stimuluslar birikir ve post-

sinaptik nöronda eksitasyon veya inhibasyona neden olurlar.

(53)