SİYASET BİLİMİ
KAVRAM VE TANIMLAR
Genel Dağıtım
ATLAS AKADEMİK BASIM YAYIN DAĞITIM TİC. LTD. ŞTİ.
Adres: Bahçekapı mh. 2465 sk. Oto Sanayi Sitesi No:7 Bodrum Kat Şaşmaz-ANKARA - siparis@nobelyayin.com- Telefon: +90 312 278 50 77 - Faks: 0 312 278 21 65
E-Satış: www.nobelkitap.com - esatis@nobelkitap.com / www.atlaskitap.com - info@atlaskitap.com
Dağıtım ve Satış Noktaları: Alfa Basım Dağıtım, Arasta, Arkadaş Kitabevi, D&R Mağazaları, Dost Dağıtım, Ekip Dağıtım, Kida Dağıtım, Kitapsan, Nezih Kitabevleri, Pandora, Prefix, Remzi Kitabevleri
Kütüphane Bilgi Kartı Gökçe, Ali Fuat.
Siyaset Bilimi Kavram ve Tanımlar / Ali Fuat Gökçe 1. Basım. xiv + 212 s. 13,5x21,5 cm. Kaynakça var, dizin yok.
ISBN: 978-625-439-102-6 E-ISBN: 978-625-439-103-3 1.
SİYASET BİLİMİ KAVRAM VE TANIMLAR Doç. Dr. Ali Fuat Gökçe
Yayın No. : 3265
Yönetim Siyaseti ve Kamu Yönetimi No.: 072 ISBN : 978-625-439-102-6 E-ISBN : 978-625-439-103-3 Basım Sayısı : 1. Basım, Ocak 2021
© Copyright 2021, NOBEL AKADEMİK YAYINCILIK EĞİTİM DANIŞMANLIK TİC. LTD. ŞTİ. SERTİFİKA NO.: 40340
Bu baskının bütün hakları Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Yayınevinin yazılı izni olmaksızın, kitabın tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, yayımı, çoğaltımı ve dağıtımı yapılamaz.
Nobel Yayın Grubu, 1984 yılından itibaren ulusal ve 2011 yılından itibaren ise uluslararası düzeyde düzenli olarak faaliyet yürütmekte ve yayınladığı kitaplar, ulusal ve uluslararası düzeydeki yükseköğretim kurumları kataloglarında yer almaktadır.
Genel Yayın Yönetmeni : Nevzat Argun -nargun@nobelyayin.com- Yayın Koordinatörü : Gülfem Dursun -gulfem@nobelyayin.com- Redaksiyon : Süleyman Gezgin -suleyman@nobelyayin.com- Sayfa Tasarım : Samet Tekin -samet@nobelyayin.com- Görsel Tasarım Uzmanı: Mehtap Yürümez -mehtap@nobelyayin.com- Kapak Tasarım : Lale Yalçın -laleenobel@gmail.com- Baskı Sorumlusu : Yavuz Şahin -yavuz@nobelyayin.com- Baskı ve Cilt : Atalay Matbaacılık / Sertifika No.: 15689-
Büyük Sanayi 1 Cad. Elif Sok. No.:7/236-237 İskitler / ANKARA
ÖZ GEÇMİŞ
1967 Van doğumlu, ilk ve orta öğrenimini tamamladıktan sonra 1981 yılında Kuleli Askerî Lisesine girdi. 1985 Kuleli Askerî Lisesi mezunu, 1989 yılında Kara Harp Okulundan Jandarma Teğmen olarak mezun oldu. 2008 yılına kadar Silahlı Kuvvetlerde çeşitli kademelerde görevlerde bulundu. 2008 yılında Binbaşı rüt- besiyle emekli ye ayrıldı. 2006-2008 yılları arasında Konya Selçuk Üniversitesinde Kamu Yönetimi Anabilim Dalında yüksek lisans yaptı. 2007-2011 yılları arasına Malatya İnönü Üniversitesinde Kamu Yönetimi Anabilin Dalında doktorasını tamamladı. 2017 yılında Siyasal Hayat ve Kurumlar alanında Doçent unvanı aldı.
2012-2014 yılları arasında Gaziantep Üniversitesi İslâhiye İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesinde Yrd. Doç. Dr. olarak görev yaptı.
2014-2018 yılları arasında Kilis 7 Aralık Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesinde görev yaptı. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümünü kurdu. 2018 yılında Gaziantep Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü- nü kurdu. 2018 Şubat ayından itibaren ise Gaziantep Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesinde görev yapmaktadır.
Doç. Dr. Ali Fuat Gökçe, Kilis 7 Aralık Üniversitesi ile Gazi- antep Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümlerinin kurucu bölüm başkanlığını yapmıştır. 2019 yılında 13. Uluslararası Kamu Yönetimi Sempozyumunu (KAYFOR13) “Uluslararası Si- yaset ve Güvenlik Stratejileri ve Kamu Yönetimi Politikaları” te- masıyla Gaziantep Üniversitesinde icra etmiştir.
Siyasal rejimler, demokrasi, hükûmet sistemleri, güvenlik ve terör ile ombudsmanlık konularında sempozyum ve kongrelerde sunulan bildiriler ile çeşitli dergilerde yayınlanan makaleleri ile
“Siyasal Partilerde Lider ve Yönetim Değişimleri” başlıklı kitabı bulunmaktadır. Doç. Dr. Ali Fuat Gökçe, Silahlı Kuvvetler Üstün Cesaret ve Feragat Madalyası sahibidir.
TEŞEKKÜR
Kitabın son kontrolünün ve sayfa düzenlemesinin yapılmasın- da destek veren yüksek lisans öğrencim ve manevi evladım Mu- hammed Aksu’ya, kitabın yazılması süresince yalnız bıraktığım eşim Özden Gökçe’ye ve iyi bir akademisyen olacağını düşündü- ğüm oğlum Şerif Can Gökçe ile mesleğini çok titiz icra eden, pan- demi boyunca emeğini hastalarından esirgemeyen oğlum Dr. Emre Cem Gökçe’ye bana verdikleri manevi destekten dolayı teşekkür ediyorum.
ÖN SÖZ
Siyaset bilimi çeşitli disiplinlerle bağlantılı, genç bir bilim da- lı olması sebebiyle inceleme konu ve kapsamı geniş olan sosyal bilim dalıdır. Siyaset bilimini ilgilendiren konuların hepsinin bir kitap içinde incelenmesi çalışmanın hacmini büyütmesinin yanı sıra okuyucunun da gözünü korkutacaktır. Siyaset bilimiyle ilgili temel kavramların her biri ile ilgili ayrı ayrı ayrıntılı kitaplar yazı- labilir. Bu noktadan hareketle siyaset biliminin temel kavramları- nın özünü ve neler olduğunu açıklama ve ileri okumalar için temel teşkil etmesi açısından bu kitabın hazırlanması düşünülmüştür.
Temel kavramların bir bütün içinde siyaset bilimine yeni başla- yan öğrenciler veya okuyuculara öğretmek, zihinlerinde yer etmesini sağlamak kitabın temel amacını oluşturmaktadır. Siyaset biliminin temel kavramlarının bilinmemesi, ileri okumaların anlaşılmaması sorununu ortaya çıkaracaktır. Bu doğrultuda, bu kitapta siyaset bilimi- nin temel kavramları, siyaset bilimine ilk başlayanlar açısından anla- tılmıştır. Bir ders kitabı formatında hazırlanmamıştır. Ancak siyaset biliminin temel kavramlarını açıklaması bağlamında siyaset bilimi derslerinde öğretim amacına yönelik kullanılması düşünülmüştür.
Kitapta incelenen kavramlar örneklerle desteklenmeye çalı- şılmış, siyaset bilimi alanında uzman yerli ve yabancı akademis- yenlerin eserlerinden faydalanılmıştır. Klasik siyaset bilimi kav- ramlarının yanı sıra günümüzde çok kullanılan “Küreselleşme”
kavramı ile “İdeoloji” kavramına değinilmiştir. İdeolojilerin ayrın- tısına girilmemiştir. Zira ideolojilerin her biri hakkında kitaplar yazılmıştır. Bu çalışmada sadece her bir ideoloji tanıtılmaya çalı- şılmıştır. Bunun dışında da kavramların ayrıntısına girmeden, kav- ramsal anlamı, tarihsel süreci ve günümüzdeki durumu ile ilgili açıklamalar yapılmaya çalışılmıştır. Kitabın okunmasının kolay olması açısından bölüm sonu not ekleme yöntemi her bölümün sonuna uygulanmış ve kaynakça da ayrıca belirtilmiştir
İÇİNDEKİLER
ÖZ GEÇMİŞ ... iii
TEŞEKKÜR ... v
ÖN SÖZ ... vii
Birinci Bölüm SİYASET VE SİYASET BİLİMİ ... 1
1.1. SİYASET ... 1
1.2. SİYASET BİLİMİ KONUSU VE KAPSAMI ... 3
1.3. SİYASET BİLİMİNİN DOĞUŞU VE MODERN GELİŞMELER .... 5
1.4. SİYASET BİLİMİ İLE İLGİLİ DİSİPLİNLER ... 6
1.4.1. Sosyoloji ... 6
1.4.2. Psikoloji ... 7
1.4.3. Kamu Yönetimi ... 7
1.4.4. İktisat ... 7
1.4.5. Tarih ... 7
1.4.6. Hukuk ... 8
1.4.7. Siyaset Bilimi ve Pozitif Bilimler ... 8
İkinci Bölüm SİYASAL İKTİDAR, EGEMENLİK VE MEŞRUİYET ... 9
2.1. İKTİDAR ... 9
2.1.1. İktidar, Sosyal İktidar, Siyasal İktidar ... 9
2.1.2. Siyasal İktidarı Elde Etme Yöntemleri ... 11
2.1.3. Siyasal İktidar ve Otorite ... 12
2.2. SİYASAL İKTİDAR VE EGEMENLİK ... 12
2.2.1. Egemenliğin Tarihî Süreci ... 13
2.2.2. Egemenlik Teorileri ... 14
2.2.3. Klasik (Mutlakiyetçi) Egemenlik Teorisinin Bugünkü Durumu ... 17
x
2.3. SİYASAL İKTİDARIN MEŞRUİYETİ ... 19
2.3.1. Max Weber'in Meşru İktidar (Otorite) Sınıflandırması ... 23
2.3.2. Geleneksel Otorite ... 23
2.3.3. Karizmatik Otorite ... 24
2.3.4. Hukuki (Yasal-Ussal Otorite)... 25
2.3.5. David Easton'un Meşruluk Sınıflandırması ... 25
Üçüncü Bölüm DEVLET ... 27
3.1. DEVLET NEDİR? DEVLET KAVRAMINA FARKLI YAKLAŞIMLAR ... 27
3.2. DEVLETİ DİĞER TOPLUMSAL YAPILARDAN AYIRAN ÖZELLİKLER... 30
3.3. DEVLETİN UNSURLARI ... 32
3.3.1. İnsan Topluluğu ... 32
3.3.2. Ülke (Egemenlik Alanı) ... 34
3.3.3. Egemenlik (Hükûmet ya da Siyasal Otorite) ... 35
3.4. DEVLETİN KAYNAĞINA İLİŞKİN YAKLAŞIMLAR ... 36
3.5. DEVLET BİÇİMLERİ ... 38
Dördüncü Bölüm ELİTİZM (SEÇKİNCİLİK) ... 49
4.1. ELİT, ELİTİZM KAVRAMI VE TEORİLERİ ... 49
4.2. KLASİK ELİT TEORİLERİ ... 50
4.2.1. Gaetano Mosca ve Yönetici Sınıf Teorisi ... 50
4.2.2. Vilfredo Pareto ve Elitizm ... 52
4.3. DEMOKRATİK ELİT TEORİLERİ ... 54
4.3.1. Harold D. Laswell ... 55
4.3.2. Raymond Aron ... 55
4.3.3. Joseph Schumpeter ... 56
4.3.4. Giovanni Sartori ... 56
4.3.5. C. Wright Mills ... 57
4.3.6. Marksizm ve Elit Kavramı ... 57
Beşinci Bölüm DEMOKRASİ ... 59
5.1. DEMOKRASİ KAVRAMI ... 59
5.2. DEMOKRASİNİN TEMEL ŞARTLARI ... 62
5.3. DEMOKRASİ BİÇİMLERİ ... 64
5.3.1. Doğrudan Demokrasi ... 64
5.3.2. Temsili Demokrasi ... 65
5.3.3. Yarı Doğrudan Demokrasi ... 66
5.3.4. Referandum ... 66
5.3.5. Halk Vetosu ... 68
5.3.6. Halk Girişimi... 68
5.4. DEMOKRASİ TEORİLERİ ... 68
5.4.1. Normatif Demokrasi Teorisi ... 68
5.4.2. Ampirik Demokrasi Teorisi ... 69
Altıncı Bölüm SİYASAL KÜLTÜR VE SİYASAL KATILMA ... 71
6.1. SİYASAL KÜLTÜR KAVRAMI ... 71
6.1.1. Siyasal Kültürün Oluşumu ve Siyasal Toplumsallaşma .. 75
6.2. SİYASAL KATILMA ... 76
6.2.1. Siyasal Katılmayı Etkileyen Faktörler ... 79
6.2.2. Siyasal Katılmanın Boyutları ... 85
6.2.3. Siyasal Sistemler ve Siyasal Katılma ... 86
Yedinci Bölüm SİYASİ PARTİLER VE SEÇİM SİSTEMLERİ ... 89
7.1. SİYASİ PARTİLER ... 89
7.1.1. Siyasi Partilerin Tarihsel Kökenleri ... 90
7.1.2. Siyasi Partilerin Yapısı ve Türleri ... 93
7.1.3. Siyasi Partilerin İşlevleri ... 98
7.1.4. Siyasi Partilerin Mali Kaynakları ... 99
7.1.5. Siyasi Parti Örgütleri ... 100
7.2. PARTİ SİSTEMLERİ ... 101
7.2.1. Tek Parti Sistemi ... 103
7.2.2. İki Parti Sistemi ... 105
7.2.3. Çok Parti Sistemi ... 107
7.3. SEÇİMLER ... 108
7.3.1. Seçimlerin İşlevleri ... 114
7.3.2. Seçim Sistemleri ... 116
7.3.3. Türkiye’de Uygulanan Seçim Sistemleri ... 127
xii Sekizinci Bölüm
BASKI VE ÇIKAR GRUPLARI ... 129
8.1. BASKI VE ÇIKAR GRUPLARI ... 129
8.2. BASKI VE ÇIKAR GRUPLARININ SINIFLANDIRILMASI ... 131
8.2.1. Yapıları Bakımından Baskı ve Çıkar Grupları ... 131
8.2.2. İdeolojik Baskı ve Çıkar Grupları ... 132
8.2.3. Mesleki Baskı ve Çıkar Grupları ... 133
8.3. BASKI GRUPLARININ UYGULADIĞI BASKI YÖNTEMLER . 134 8.3.1. İkna Yöntemi ... 134
8.3.2. Tehdit ... 134
8.3.3. Mali Araçlar ... 135
8.3.4. Hükûmet Çalışmalarını Engelleme ... 135
8.3.5. Kitlesel Eylem... 136
8.4. BASKI GRUPLARININ GÜÇ KAYNAKLARI ... 136
8.4.1. Üye Sayısı ... 137
8.4.2. Mali Kaynaklar ... 137
8.4.3. Örgütlenme ve Toplumsal Statü ... 137
8.5. BASKI GRUPLARININ SİYASAL ROLÜ ... 138
Dokuzuncu Bölüm KAMUOYU ... 139
9.1. KAMUOYU NEDİR? ... 139
9.2. KAMUOYUNUN OLUŞMASI ... 140
9.3. SİYASAL SİSTEMLER VE KAMUOYU ... 142
9.3.1. Demokrasilerde Kamuoyu ... 142
9.3.2. Totaliter Sistemlerde Kamuoyu ... 143
9.3.3. Azgelişmiş Ülkelerde Kamuoyu ... 143
Onuncu Bölüm İDEOLOJİ ... 145
10.1. İDEOLOJİ NEDİR ... 145
10.2. LİBERALİZM ... 148
10.2.1. Klasik Liberalizm ... 151
10.2.2. Modern Liberalizm ... 152
10.2.3. Neoliberalizm ... 153
10.3. SOSYALİZM ... 154
10.3.1. Marksizm ... 157
10.3.2. Klasik Marksizm ... 158
10.3.3. Ortodoks Komünizm ... 159
10.3.4. Modern Marksizm ... 160
10.3.5. Sosyal Demokrasi ... 161
10.4. MUHAFAZAKÂRLIK ... 163
10.4.1. Otoriter Muhafazakârlık ... 165
10.4.2. Paternalist Muhafazakârlık ... 166
10.4.3. Liberteryen Muhafazakârlık ... 166
10.4.4. Yeni Sağ ... 167
10.5. ANARŞİZM ... 168
10.6. FAŞİZM ... 169
10.7. FEMİNİZM ... 171
10.7.1. Liberal Feminizm ... 174
10.7.2. Sosyalist Feminizm ... 175
10.7.3. Radikal Feminizm ... 176
10.8. MİLLİYETÇİLİK ... 176
10.8.1. Liberal Milliyetçilik ... 181
10.8.2. Muhafazakâr Milliyetçilik ... 181
10.8.3. Yayılmacı Milliyetçilik ... 182
10.8.4. Sömürge Karşıtı Milliyetçilik ... 183
10.9. EKOLOJİZM... 184
10.10. DİNİ FUNDAMENTALİZM ... 188
10.10.1. İslami Fundamentalizm ... 191
10.10.2. Hıristiyan Fundamentalizm ... 192
10.10.3. Diğer Dinî Fundamentalist Akımlar ... 193
On Birinci Bölüm KÜRESELLEŞME ... 195
11.1. KÜRESELLEŞME ... 195
11.2. KÜRESELLEŞMENİN TARİHİNE BİR BAKIŞ ... 197
11.3. KÜRESELLEŞMENİN BİR BOYUTU OLARAK EKONOMİK KÜRESELLEŞME ... 198
11.3.1. Üretimin Küreselleşmesi ... 199
11.3.2. Finansal Faaliyetlerin Küreselleşmesi ... 199
11.4. SİYASET VE GÜVENLİĞİN KÜRESELLEŞMESİ ... 200
11.5. TEKNOLOJİK/İLETİŞİMSEL OLARAK KÜRESELLEŞME ... 201
11.6. KÜRESELLEŞMENİN SOSYOKÜLTÜREL BOYUTU ... 202
xiv
11.7. KÜRESELLEŞMENİN DEMOGRAFİK VE
ÇEVRESEL BOYUTU ... 202
11.8. KÜRESELLEŞME İLE İLGİLİ TEMEL YAKLAŞIMLAR ... 203
11.8.1. Gelenekçi Yaklaşım ... 203
11.8.2. Aşırı Küreselleşmeci Yaklaşımı ... 204
KAYNAKÇA ... 205
