(Journal of Textiles and Engineer)
http://www.tekstilvemuhendis.org.tr
Şekil Hafızalı Polimerler ve Tekstil Uygulamaları Shape Memory Polymers and Textile Applications
Nazife KORKMAZ MEMİŞ, Sibel KAPLAN
Süleyman Demirel Üniversitesi, Tekstil Mühendisliği Bölümü, Isparta Türkiye
Online Erişime Açıldığı Tarih (Available online): 1 Ekim 2018 (1 October 2018)
Bu makaleye atıf yapmak için (To cite this article):
Nazife KORKMAZ MEMİŞ, Sibel KAPLAN (2018): Şekil Hafızalı Polimerler ve Tekstil Uygulamaları, Tekstil ve Mühendis, 25: 111, 264-283.
For online version of the article: https://doi.org/10.7216/1300759920182511111 Sorumlu Yazara ait Orcid Numarası (Corresponding Author’s Orcid Number) :
https://orcid.org/0000-0003-1605-0670
Gönde Kabul
ÖZET Son yı yoğun kaplam mekan incelen uygula Anaht
ABSTR enviro temper and fab shape materi and the
Keywo
* Soru DOI: 1
Journal of Tex
ŞEK
erilme Tarihi / Tarihi / Accep
T: Şekil hafıza ıllarda, akıllı t laşılmıştır. Li ma, laminasyo nizmalarının y
nmiştir. Ayrıc amaları da tart tar Kelimeler:
TRACT: Shape nmental stim rature and wat bric formation memory poly al were exam eir potential a
ords: Shape m laminati
umlu Yazar/C 10.7216/1300
xtiles and Engineer
KİL HAFI
/ Received: 28 pted: 30.04.20
alı polimerler, tekstiller grubu iteratürdeki ça on ve bitim iş yanı sıra, bu ca şekil hafıza
tışılmıştır.
: Şekil hafızal laminasyon/k
SHAPE
e memory po muli. In recent
ter/humidity s n, film, coatin ymers were ex mined in detail applications in memory polym ion/coating, sh
Corresponding 075992018251
IZALI PO
8.11.2017 018
çevresel uyar unda yer alan alışmalarda şe şlemlerinden o u özelliğin po
alı polimerleri
ı polimerler, a kaplama, şeki
E MEMOR
olymers are sm t years, studi sensitivity. In ng, lamination xplained and a l. Furthermore n near future w mers, smart tex
hape memory
g Author: naz 11111, www.te
OLİMER
Süley
ranların etkisi şekil hafızalı ekil hafızalı po
oluşmaktadır.
olimerden tek in belirtilen te
akıllı tekstiller l hafızalı bitim
RY POLYM
mart materials ies covering
literature, tex n and finishing applications re
e, limitations were also discu xtiles, shape m
finishing.
ifekorkmaz@s ekstilvemuhen
Cilt (Vol): 25 No SAYFA 26
RLER VE
yman Demirel
i ile özellikler polimerlerle olimerlerin te Bu çalışma kstil malzeme ekstil üretim p
r, şekil hafıza m işlemi.
MERS and
s that could e shape memor xtile applicatio g applications elated to transf of shape mem ussed.
memory fiber/y
sdu.edu.tr http ndis.org.tr
o: 111 64
TEKSTİ
l Üniversitesi,
rinde belirgin ilgili çalışmal ekstil uygulam kapsamında, esine dönüşüm proseslerindek
lı lif/iplik, şek
TEXTILE
exhibit signifi ry polymers, ons of shape m
s. In this study formation of s mory polymer
yarn, shape m
tps://orcid.org
Derle
İL UYGU Na
, Tekstil Mühe
değişiklikler larda, çoğunlu maları lif çekim
şekil hafızalı mü ile ilgili ki kısıtlamalar
kil hafızalı kum
APPLICA
icant changes a branch of memory polym y, structural a shape memory s in the menti
emory fabric,
g/0000-0003-1
Tekstil v
eme Makale
ULAMAL azife KORK
endisliği Bölü
gösterebilen ukla sıcaklık v
mi, iplik ve ku polimerlerin
uygulamalar rı ile yakın ge
maş, şekil haf
ATIONS
in their prop f smart textile mers consist of and shape mem
y property fro ioned textile p
, shape memor
1605-0670
ve Mühendis
e / Review A
LARI KMAZ ME
Sibel KAP
ümü, Isparta, T
akıllı malzem ve su/nem duy umaş oluşumu
yapı ve şekil r da ayrıntılı elecekteki pot
fızalı
perties with ef es, have focu f fibre spinnin mory mechan om polymer to
production pro
ry
Article
EMİŞ*
PLAN
Türkiye
melerdir.
yarlılığa u, film, l hafıza olarak tansiyel
ffect of used on ng, yarn isms of o textile ocesses
1. G Günüm her ala dislik geçilm çoğunl birlikte gelişm faktörl polime polime olarak şekille elektri 22], s çevres şekline alaşım maliye fonksiy duyarl çevrele polime merler maktad halind nın etk meler elastik uyuml özellik geri ka lıkları yaygın çevres leri; SM cihazla robot büzüle uzay minyat [37], bakımı farklı a Malzem bağlı o tekstil 42]. So çalışm ekranl kendin yapabi geliştir lere ce
Journal of Tex
GİRİŞ müzde polime
anına girmiş v polimerlerind mez bir parçası lukla statik ya e özellikle s meler ve farklı lere karşı öze erleri daha faz erler ya da ç adlandırılan erini hafızalar k [7-10], pH olvent (çözüc el uyaranların e geri dönüş m ve seramik
et, kolay işlen yon çeşitliliği ı polimerler s erde yoğun i erler, hareket r (SMP) ve şe
dır [25]. SM en önceden p kisiyle kontro ailesinin eşsiz k deformasyo
uluk ve biyo- klerini taşımak
azanılabilirlik nedeniyle SM n olarak kulla
el faktörler e MP'lerin akıll ar [29], elekt
[31], biyomim ebilen ambalaj
araçlarında k tür manipülat
sönümleyici ı ve kimyasal alanda kullanı me ve üretim olarak geçtiği uygulamaları on yıllarda ak malarda lumine ar [44, 45], ni temizleyen
ilen tekstiller rilmiştir. Çev evap verebilen
xtiles and Engineer
erik malzeme ve gündelik p den mamul ü ı olmuştur. Po apısal parçala son yıllarda
ı sektörlerin i el fonksiyonl zla dikkat çek çevresel faktö n bu malzem rında koruya
[11-13], su/n cü) [23] ve i n etkisiyle g ş yeteneğine k malzemele nebilirlik, yüks i gibi avantajl on yıllarda he lgi görmekted t mekanizmal ekil değiştiren MP'ler şeklini,
programlanmış ollü bir biçim
z bir dalıdır [ on, düşük ma
bozunurluk gi ktadırlar. Ayr k ve geniş ara MP'ler son yıll anılmaktadır.
etkisiyle benze lı ve fonksiyon trokimyasal c metik cihazla jlar [33], mikr kendi kendin tör lokomotifl
malzemeler, reaksiyonlard ılmasını sağla
teknolojileri imiz birkaç y ıyla ilgili çalı kıllı fonksiyon
esans (parlaya duyguları alg n tekstiller [4 [48] ve ken vresel sinyalle n şekil hafıza
eler yaşamımı polimerlerden ürünler olarak olimerik malz ar olarak kulla kimya sektö istekleri doğru
ar sergileyen kmektedir. Bil örlere karşı meler, sahip arak sıcaklık nem [14-18], m
iyonik kuvve geçici şekilde sahip malze erle karşılaşt sek geri kazan lar nedeniyle em akademik h
dir. Çevresel larına göre ş n polimerler o geçici olara ş orijinal şekl mde değiştirileb
[26, 27]. Bu m aliyet, düşük ibi polimerler rıca kolay işle alıklı şekil ge larda akıllı m
Belirtilen ava ersiz şekil de nel tekstiller [ cihazlar [30], ar [32], elektr roelektromeka ni ayarlayabi ler [36], aktüa araç parçala da kimyasal b amaktadır [38]
alanında kayd yıl içerisinde ışmalar dikkat nel tekstil uyg an) tekstiller gılayabilen gi 47], sıcaklık ndinden harek
ri algılayabile alı polimerler
ızın hemen h veya ileri mü k hayatımızın zemeler ilk yıl anılmıştır. Bun öründe kayde
ultusunda çev ileri mühend limsel olarak duyarlı polim
oldukları or [1-4], ışık [ manyetik alan et [24] gibi ç en orijinal (k
emelerdir. Du tırıldığında d nılabilirlik, ya çevresel faktö hem de endüs
faktörlere du ekil hafızalı olarak sınıflan ak deforme o line, bir dış u bilen akıllı m malzemeler yü k yoğunluk,
rin yaygın ava enebilirlik, yü eri kazanım s malzeme üretim
antajların yan eğiştirme kabi [28], akıllı me , yapay kasla ronikler için anik sistemler ilen yapılar atörler ve sens
arı, oyuncak, besleme gibi b
].
dedilen gelişm akıllı fonksiy t çekmektedir gulamalarıyla [43], tekstil e iysiler [46], k ve nem yön ketli tekstiller en ve ilgili si r, bahsedilen
Cilt (Vol): 25 No: 11 SAYFA 265
hemen ühen-
vaz- llarda nunla edilen vresel dislik akıllı merler rijinal [5-6], n [19- çeşitli kalıcı) uyarlı düşük apı ve örlere striyel uyarlı poli- ndırıl- olmuş uyara- malze- üksek
biyo- antajlı
üksek sıcak- minde nı sıra iliyet- edikal
ar ve ısıyla r [34], [35], sörler , saç birçok
melere yonel r [39-
ilgili esaslı kendi netimi r [49]
inyal- fonk-
siyon ilham 1.1.
Son polim potan yürü nın ( nokt geçiş SMP SMP da fi lerin makt ler, a zinci larda ler d nokt sorum SMP çapr Geçi ğına krist sıvı farkl lekül çözü perk ağsı (Şek siste arası mole fizik SMP dırıla türün ve s makt türün ya da da ik Mole nokt ve f ayrıl SMP olanl tirme [1].
1
nel akıllı tek m kaynağı olm
Şekil Hafızal yıllarda SMP merlerin sent nsiyel uygula ütülmektedir. S
(birincil çapra taları birbirler
ş noktalarınd P'lerin yapıla P'lerde sabit n iziksel bağlan nin entropik ö tadır. Sabit no amorf sert seg irler arasında a siklodekstrin de fiziksel sa taları ise şek
mludur [38].
P'lerde polim az bağlar, iç iş noktaları ol sahip amorf f talin faz [56,
kristalin faz lı termal geçi ler yapılar, ış ücüler tarafın kolasyon selülo
yapılar da son kil 1). Şekil
mlerinde, en ında oluşmakt eküller arası ksel veya kimy
P'ler, geçiş no abilmektedir.
ne göre SMP' u/nem duyarl tadır. Özellik ne göre camsı a kristal erime ki kategoriye a eküller arası k taların yapısın fiziksel çapra lmaktadır. Ki P olarak da a
lar ise en az ektedir ve te
stillerin gelişt muştur.
lı Polimerleri P'ler ile ilgili y
tezi, karakter ma alanları d SMP'ler, mole az bağlanmala
ine bağlayarak dan oluşan el
rı Şekil 1'de oktalar, yapıd maların ve bu zellikleri ile k oktalardaki fiz gmentler veya oluşmaktadı n inklüzyonu abit noktalar o
kil kararlılığı
merik ağsı ya içe geçmiş y larak ise gene faz [54, 55], d
57] ve düşük [58, 59] olm iş noktaları ku
ık ile indükle dan oluşturul oz nanokristal n yıllarda geç hafızalı polim tropik elastik tadır. Bu nede kuvvetler ve yasal etkileşim oktaları ve sab Geçiş nokta 'ler; sıcaklık, lı şekil hafıza kle sıcaklık d ı geçiş sıcaklı e sıcaklığı (Tm
ayrılabilmekte kuvvetler ve/v na göre ise SM
z bağlanmış imyasal çapra
adlandırılmak iki segment i rmoplastik S
Tekstil v
ştirilmesinde b
in Yapısal Öz yapılan kapsa rizasyonu, y dâhil olmak üz
eküler düzeyd ar) olduğu sab ak makroskopi lastik polime e ayrıntılı o daki kimyasal unlar arasında kalıcı şeklin h ziksel çapraz a iç içe geçmi ır. Son yıllar esaslı supram olarak kabul ı ve şekil g
apılar kimyas yapılar ile ol ellikle düşük düşük erime sı k izotropizasy mak üzere pol kullanılmaktad enen geri dön ulan tersinir
litlerin oluştur çiş noktası ola merlerde kul k kuvvetler p
enle polimer e/veya koval mlerin olması bit nokta yapı alarının duyar ışık, elektrik alı polimerler duyarlı SMP'l ığı (Tg) tipi ş
m) tipi şekil ha edir [40].
veya kovalent MP'ler, kimyas
SMP'ler olm az bağlanmış ktadır. Fizikse içeren polime SMP'ler olarak
ve Mühendis
birçok araştır
zellikleri amlı araştırma
eni mekaniz zere farklı yön de çapraz bağ bit noktalardan
ik şeklini kaza erik ağsı yap olarak gösteri (kovalent bağ aki polimer se
hatırlanmasını bağlanmalar iş (entangled rda yapılan ç moleküler kom
edilmektedir geri dönüşüm
sal ve/veya luşmaktadır [
camsı geçiş ıcaklığına sah yon sıcaklığın limer segmen dır. Ayrıca su nüşümlü ağsı y
hidrojen bağ rduğu (nanow arak kullanılm llanılan bütün polimer segm segmentleri a lent bağ ile gerekmektedi ılarına göre s rlı olduğu uy
alan, manyet olarak sınıfl ler geçiş nok ekil hafızalı p afızalı polimer
t bağ ile oluşa sal çapraz bağ mak üzere iki ş SMP'ler, te el çapraz bağ er morfolojisi k adlandırılm
rmacıya
alar; bu ma ve nlerden ğlanma-
n ve bu andıran pılardır.
ilmiştir.
ğlar) ya egment-
ı sağla- kristal- chains) alışma- mpleks- . Geçiş münden
fiziksel 50-53].
sıcaklı- hip yarı- a sahip ntlerinin upramo-
yapılar, ğları ve whisker) maktadır n geçiş mentleri arasında oluşan ir.
ınıflan- yaranın tik alan andırıl- ktasının polimer r olarak
an sabit ğlanmış i sınıfa ermoset ğlanmış gerek- maktadır
1.2. Şe Günüm malzem alanlar sıcaklı Bu tip fizikse zincirl dönüşü noktas progra adımda duyarl ısıtılıp aşamad bir sıc yüklen Yapıla Sıcaklı sıcaklı Malzem
Journal of Tex
ekil Hafızalı P müzde SMP'le me mühendi rda sahip old ık duyarlı şek p SMP'ler, gen
el (kristaller, er) veya kimy ümünden so sından oluşm amlama ve ş
a meydana g ı SMP malz deformasyo da malzeme, p caklığa soğutu nmesi ile g an bu işlemle
ık duyarlı SM ığının üstünd
me dışarıdan
xtiles and Engineer
Polimerlerin erle ilgili yap sliği ve biy dukları geniş kil hafızalı pol nellikle kalıcı amorf sert s yasal çapraz b orumlu sıcak maktadır. SM
ekil geri kaz elmektedir. K eme, geçiş s on yoluyla g
polimerin ana ularak çapraz eçici şeklin er, programla MP'lerde şekil deki sıcaklık bakıldığında
Şe
Şekil Hafıza pılan çalışma yomedikal cih
olası uygula limerlere odak ı şeklin hatırl segmentler ve bağlı sabit nok klığa duyarl MP'lerde şekil zanımı olmak Kalıcı orijinal sıcaklığının ü
geçici şeklin ahtar geçiş sıc z bağlara büy sabitlenmes ama olarak a
geri kazanım değerlerinde geçici şeklin
ekil 1. Şekil haf
Mekanizmas aların çoğu te hazlar gibi amalarından d
klanmıştır [60 lanmasını sağ eya iç içe ge ktalar ve şeki lı anahtar l hafıza öze k üzere iki t şekildeki sıc üstündeki sıca i almaktadır caklığının altın yük bir iç ge
i sağlanmak adlandırılmak mı ise anahtar e tetiklenmek ndedir ancak k
Şekil 2
Cilt (Vol): 25 No: 111 SAYFA 266 fızalı polimerle
sı ekstil,
farklı dolayı 0-64].
ğlayan eçmiş il geri geçiş elliği, temel caklık aklığa r. Bu ndaki erilim ktadır.
ktadır.
geçiş ktedir.
kalıcı şekli geçiş geçiş dolay bırak olma Belir özell ayrıl polim arası gerç çekm kaza kaldı şekil yaşa hafız orijin tutab
2. Şekil hafıza ö
1
erin olası formla
ini hafızasına ş sıcaklığının ş noktasının yısıyla da ça kılmasının bir aktadır (Şekil rtilen yapısal liğine göre t lmaktadır. Çif merler, uyara ındaki şekil ekleştirebilen me ve eğme andırılıp şek ırılmasıyla ge l hafızalı polim anan gelişmel
zaya sahip SM nal) almasına bilen malzeme
özelliği.
arı.
a kaydetmişti üstündeki d erimesine ya apraz bağlard
r sonucu olar 2) [65].
özelliklerin tek yönlü ve ft yönlü (ters an etkisi al değişimini bi malzemelerd gibi bir dış kil hafıza e erçekleştirebil
mer sentez ve lerle birlikte MP'ler olarak a
a ek olarak elere odaklanm
Tekstil v
ir. Sıcaklığın değerlere artır a da kauçuğum da yüklenen
rak şekil ger
yanı sıra SM e çift yönlü
sinir) şekil h ltında orijina ir dış kuvve dir. Tek yönlü
ş kuvvet etk etkisini bu lmektedir (Şe e malzeme üre
araştırmacıl adlandırılan v
üçüncü bir mışlardır (Şek
ve Mühendis
n polimerin ılması SMP msu hale gel iç gerilimin ri kazanımına
MP'ler, şekil olmak üzere hafıza etkisine al ve geçici ete maruz ka ü olanlar ise kisi ile geçic kuvvetin o ekil 3). Son y etim teknoloji ar, ikili vey ve iki şekil (ge
şekli daha kil 3).
anahtar anahtar lmesine serbest a neden
hafıza e ikiye e sahip i şekli almadan germe, ci şekil ortadan yıllarda ilerinde ya üçlü eçici ve aklında
Son y bazı a oda sı sıcaklı uyaran yapılar lerin su bağlı o şekil h Su/nem dönüşü için öz yıllard hem ak [24].
Su/nem indükl dönüşü dostu yapılar arası h camsı şekil g polime veya s ile şek ketle s şıklığı yapısa şekil h farklı yaşana çözüm madde malzem verilm malzem kompo fazlı k edilme nanotü nanokr
Journal of Tex
yıllarda özellik alanlarda kull
caklığı (~20°
ık aralığı ile nlara karşı du
rın geliştirilm u ile polimer olarak şekil d hafızalı polim m ile indükl ümü vücut sıv zellikle biyom da bu tip terma kademik hem
me duyarlı ş enebilen ve üm oranı ile t
ve yeşil ene rda, polimer t hidrojen bağla
geçiş sıcaklığ geri dönüşümü er yapısında suda çözünebi kil geri kazan son yıllarda öz
ve suyla ind al özelliğine b
hafıza etkisine yaklaşımlar d an gelişmelerl münde, polime
elerin eklenm melerin elde mesini sağlayan
mesi ile fiziks ozit/nanokomp kopolimer gibi
esini sağlamak üp [73], grafe
ristalit (nanow
xtiles and Engineer
Ş
kle biyomedi lanılan malze
°C) veya 37°C e sınırlı olma uyarlı şekil h mesine ihtiyaç matrisinde ser değiştirme öz merler, bu sor lenen şekil h vısına maruz k medikal uygula al olmayan uy
de endüstriye
şekil hafızalı ekstra ısı en ermal şekil ha erji tasarrufu
tarafından em arının kopma ğının düşmesi üne neden olm
bulunan/yapıs ilen yapılar iç nımı hızlanma zellikle kimya düklenme öze bağlı olarak de
e sahip polim dikkat çekme le birlikte ara er matris ma mesi ile elde
edilmesine od n "anahtar geç sel birleşimind pozit malzem i davranarak u ktadır [72]. Po en [74], cam
whisker) [77-
Şekil 3. SMP'ler
ikal ve doku meler için uy C (vücut sıca ası nedeniyle hafıza etkisin ç duyulmakta rgilediği düşü zelliği göstere runu çözmek hafızalı polim kaldıktan sonr amalar için da yaranlara karşı el çevrelerde d
polimerler, nerjisinden ba
afızalı polime sağlayan bir milen su molek asını, plastikle ini sağlayarak maktadır [68].
sına eklenen çeriyorsa [69- aktadır [72]. B
asal moleküle elliğinin polim
eğişmesi nede merik yapıların ektedir. Nano aştırmacılar b alzemesine ç edilen komp daklanmıştır.
çiş" elemanını den meydana eler şekil hafı uygun şekil ha olimer matrisi
partikülleri [7 -80] (Şekil 4)
rin şekil hafıza mühendisliği ygulama sıca aklığı) gibi da e termal olm ne sahip polim
dır [67]. Pol ük geçiş sıcakl
n su/neme du için kullanıla merler, şekil ra meydana ge aha uygundur ı giderek artan dikkat çekmek
su/nem etkis ağımsız şekil erlerden daha r yaklaşımdır külleri; molek eştirme etkisin k belirgin dere Eğer şekil ha
hidrofilik gr - 71] su/nem Bu noktadan er tasarımın ka mer segmentle eniyle suya du n elde edilme oteknoloji alan
elirtilen sorun çeşitli nano d ozit/nanokom
Dış uyarana ın polimerik m
gelen şekil ha ıza döngüsünd afıza etkisinin ine eklenen ka 75, 76] ve se ) gibi nano d
Cilt (Vol): 25 No: 11 SAYFA 267 etkisi mekaniz i gibi aklığı, ar bir mayan merik limer-
lığına uyarlı abilir.
geri eldiği r. Son n ilgi, ktedir
si ile l geri çevre r. Bu küller ni ve ecede afızalı ruplar etkisi hare- arma- erinin uyarlı esinde nında nların dolgu mpozit tepki matris afızalı de iki n elde arbon elüloz dolgu
madd malz sağla
Şekil
2.
Şeki malz [82, işlem 95], labil sıcak arası poliü lerin
1
zmasının şemati deleri, yüksek zeme mukave
amaktadır.
l 4. Selüloz n poliüretan mekanizm SICAKLIK POLİMERL l hafızalı p zemeleri üretim
83], film [84 mi maddesi [9 dokuma ve ö mektedir. Şek klık duyarlı şe ında sistemati üretanlar (SM n tipi ve oranın
k gösterimi [66 k performansl emet özellikl
anokristalit (na kompozit mal ası [81].
DUYARLI Ş LER
olimer yapıl mi için lif (m 4-87], köpük [
92], laminasy örme kumaş [ kil hafızalı pol
ekil hafızalı p k bilgi birikim MPU), yapıları
na bağlı olarak
Tekstil v
6].
lı şekil hafız lerinde de ar
anowhisker) p lzeme için suy
ŞEKİL HAFI
lan araştırma makro, mikro v [88, 89], kap yon [92, 93], [96] gibi fark limerlerin tek polimerler öze minin en çok ındaki sert ve k geniş sıcakl
ve Mühendis
a etkisinin ya rtış elde edi
erkolasyon ağı ya duyarlı şeki
IZALI
alarda akıllı ve nanolif), so
lama [90, 91]
dokusuz yüz lı formlarda k kstil uygulama
ellikle bu pol olduğu şekil h e yumuşak se
ık aralığında d anı sıra
lmesini
ı içeren il hafıza
tekstil olüsyon ], bitim ey [94, kullanı- alarında limerler hafızalı egment-
değişen
geçiş geniş siyelle hafıza yumuş heteroj termod Mikro ve şek Belirti hafızal maları ve iler odakla 2.1. Ş SMP'le getirile kullan karşıla büyük teller, yüzeyi SMA Ayrıca yapılar içerisin yapılar Günüm haline tekstil veya g maktad Şekil h ile lif kayded ağırlığ sürece için ye işleneb tedir.
Şekil 116], k üretim formun üretim çekim biyom molekü eğirme yüksek şekil h eğirme arkada morfol
Journal of Tex
sıcaklığına s yelpazeye ya eri ile dikkat
özelliğine sa şak tersinir f jen bir yapıya dinamik uyum
yapıda meyd kil hafıza pe
len avantajla lı polimerik y n büyük bir ç rleyen bölüml anılmıştır.
Şekil Hafızalı er, günümüzd ebilmekte ve
ılabilmektedir aştırıldığında
bir uygulam mekanik ve y inde çıkıntı o
teller, kumaş a, sert tutum rdan kumaş ne entegre etm rı nedeniyle müzde çeşitli p
getirilebilen lifleri ile birl giysi içerisine
dır [65].
hafızalı polim elde edilebilm dilen önemli ğı, viskozite v
lif çekimi m eterli mukavem bilirliği param
hafızalı polim kuru lif çekim m (elektrospinn
na getirilebil mi için eriyikte yöntemleri medikal aland
ül ağırlıklı p e yöntemi, Ma k moleküler a hafızalı lif üre e yöntemi i aşları [119], g
lojisi ve mole
xtiles and Engineer
ahip olmalar ayılan hamma
çekmektedir ahip termoplas
faz olmak üz a sahiptir. Mik msuzluk faz dana gelen bu erformansını arından dolayı yapılarla ilgili
çoğunluğu sıc lerde SMPU
ı Lifler de farklı üre e bu formda r. Şekil hafı SMP lifler te ma potansiyeli yüzey özellik oluşturmaktad ş tutumunun
ve düşük uza oluşturmak v mek kolay de
insan vücud polimer işlem SMP'ler, tek likte iplik for e entegre edile
merlerden kon mesi, akıllı te
adımlardan b veya uygun mümkün olmak
met, uzama, tu metrelerinin d
merler yaş (ı m [117], jel [ ning) ile lif çe lmektedirler.
en, yaş ve elek kullanılsa da da sınırlı ola polimerlerden aksimkin ve a ağırlıklı poliet etiminde kulla ile şekil haf germe-çekme
eküler boyutta
ı, kolay şeki adde ve katk [24, 97]. Sıc stik poliüretan zere iki fark kro yapıda seg
ayırımına n faz ayrımı me önemli ölçüd ı tekstil uygu akademik ve caklık duyarlı merkezli teks
etim teknikler kolaylıkla t ızalı alaşım ekstil, giyim ine ve avanta kleri nedeniyle dır. Gereğinde serleşmesine ayabilirlik öze veya bu yapı eğildir. SMP l du ile uyum me ve lif eğirm
başına ya da rmuna getirile erek tekstil se
vansiyonel lif ekstillerin gel biridir. Polim erime noktas kla birlikte te utum ve elde de dikkate al
slak) [98-102 118, 119], re ekimi gibi fark
Çoğunlukla ktro üretim (e a kuru lif ç arak kullanıl lif çekimi i arkadaşları [11 tilen (UHMW anılmıştır. Be fızalı lif üre
işlemi esnası a meydana ge
illendirilebilm kı maddesi p aklık duyarlı n polimeri, se lı segment i gmentler arasın
neden olmak ekanik özellik de etkilemek ulamalarında endüstriyel ar SMPU ile ilg stil uygulamal
ri ile lif form tekstil ürünle
(SMA) telle ve ilgili ürün aja sahiptir.
e genellikle k en fazla kulla neden olmak elliği nedeniy ıları kumaş y lifler ise polim mlu malzemel
me teknikleri i a çeşitli gelen rek örme, dok ektöründe kul
f eğirme tekn liştirilebilmesi mer uygun mo sına sahip ol ekstil uygulam
edilen lif yapı lınması gerek
2], eriyikten aksiyon ve el klı yöntemler şekil hafıza elektrospinnin ekim yöntem maktadır. Ay için kullanıla 18] tarafından WPE) polimeri nzer şekilde j eten Litvinov
nda UHMWP elen değişimle
Cilt (Vol): 25 No: 111 SAYFA 268
meleri, potan-
şekil ert ve içeren ndaki ktadır.
klerini ktedir.
şekil raştır- gilidir
larına
muna erinde er ile nlerde SMA kumaş anılan ktadır.
yle bu yapısı merik lerdir.
ile lif neksel kuma llanıl-
nikleri i için olekül lduğu maları ısının kmek-
[103- lektro
ile lif alı lif ng) lif mi de yrıca, an jel n ultra inden jel lif v ve PE lif eri de
incel krist oluşa bölg form birid tek b gelen özlü kulla lifler likle mıştı düşü büzü rin ş [99].
şekil krist sebe işlem duya hale çekim mod yaş l konv Eriyi üreti hızı grup ilk d MM Çalış ve t perfo Men göre alanı lif e hafız son edile SMP yoğu şekil Men lık d lerdi çapın SMP giysi salın alanı aynı
1
lemişlerdir. E talin faz içerm
an nano boşl e içermektedi munda tekstil dir [98-102]. B başlarına iplik
neksel tekstil iplik, friksiy anılmaktadır rin tekstil uy
ri ve oluşumu ır. Bununla bi ük olması ve ülme ve geri d şekil değiştirm . Yaş çekim y l hafıza öze talinite, faz ay p olan term mi sonucu, ş arlı hale gelm gelmektedirl m yöntemler dül ve daha se
lif çekim yön vansiyonel tek ikten lif çek ilmesinde yaş ve solvent iht pları tarafından defa şekil hafı
-4510 tipi SM şma kapsamın termofiksaj i ormansı üzer ng ve arkadaşl sentezledikle ı bulan SMPU elde etmişlerd za özellikleri i
işlemler arası en şekil hafız PU liflere kıy unluk ve elas l geri kazanım ng ve arkadaşl
duyarlı iç çap ir. Bu içi boşl nı sıcaklık u PU içi boşlukl ilerde ısı yöne nımı ve sıvı tra
ına sahiptir. A lif çekim yön
Elde edilen şe mekle birlikte luklar nedeniy ir. Yaş lif çeki
uygulamalar Bu yöntem il formuna geti lifleri ile birli yon ya da fan
[102]. Yaş li gulamaları iç u ile ilgili bir irlikte yaş çek erimi olumsuz dönüşümü olm me performan
yöntemi ile el elliğini iyileş yrımı ve lif y ofiksaj işlem ekil hafızalı mekte ve giysil
ler. Bu yönte ine kıyasla d ert bir tutuma
temi ile elde kstil üretim me kim yöntemi
lif çekim yön tiyacını ortada n kullanılmıştı za lifler, Kaur MPU polimer nda lif üretim işlemlerinin l rindeki etkiler arı [103-109]
eri ve tekstil U polimerinde
dir. Yapılan ile lif morfoloj ındaki ilişki a zalı lifler, yaş yasla daha yü tisite özelliği m özelliklerin ları [113] eriy
a sahip hollow luklu lif yapıs uyaranındaki
lu lifler, lif bo etiminin yanı s ansferi gibi fa Ayrıca, Meng ntemi ile polim
Tekstil v
ekil hafızalı l e germe çekm yle yalnızca im yöntemi öz rına öncelik le elde edilen irilebildikleri g ikte uygulama ntezi iplik for lif çekim yön çin çekim par irçok teorik v kim yöntemin uz yönde etk mayan gerinim nsı üzerinde e
lde edilen lifl ştirmek için yapısı üzerine mi uygulanma lifler, çevres lik kullanım ş emle elde ed daha düşük a sahiptir. Bel
edilen liflerin etotlarında ku özellikle şe nteminde karşı an kaldırmak tır. Eriyikten l ursioin ve Agr ri kullanılarak
prosesinin ya lif mukavem eri ayrıntılı o yığın polimer l malzemeleri en eriyikten li çalışmalarda ojisi, kimyasal ayrıntılı olarak
ş çekim yönt üksek mukav inin yanı sıra ne sahiptir. B yikten lif çekim
w (boşluklu) sı, şekil hafız değişim ile oşluk çapındak
sıra akıllı filtr arklı alanlarda g ve ark. fark merizasyon es
ve Mühendis
lifler yüksek me işlemi esn
%1 oranında zellikle SMP'l etmiş yöntem n şekil hafızal
gibi genellikle a alanına bağlı rmuna getirile ntemi, şekil h rametreleri, li ve pratik bilgi nde lif eğirme ilemektedir.
m şekil hafıza etkili paramet erde sıcaklık sert segme e önemli deği
aktadır. Term sel uyaranlar şartlarına da u dilen lifler di
mukavemet, lirtilen dezava n dokuma, örm ullanımı sınırlı
ekil hafızalı ılaşılan düşük
için çeşitli ar lif çekme yönt rawa tarafında k üretilmiştir anı sıra germe met ve şekil olarak incelen
rizasyonu yön inde geniş ku if çekim yönt
lif oluşumu l yapısı ve uyg k incelenmişti temi ile elde emet, uzama, a şekil kararlı Bir başka çal m yöntemi ile filamentler ü a etkisi ile iç değiştirebilme ki değişim say rasyon, kontro a potansiyel ku klı bir çalışma
snasında ve so oranda nasında a amorf lerin lif mlerden lı lifler, e çeşitli ı olarak erek de hafızalı if özel- i sağla- hızının Termal alı lifle-
relerdir duyarlı entlerin şimlere mofiksaj ra daha uyumlu iğer lif elastik antajlar me gibi ıdır.
liflerin k üretim raştırma temi ile an ticari r [103].
e çekme hafıza nmiştir.
ntemine ullanım temi ile u, şekil gulanan ir. Elde edilen , lineer ılığı ve lışmada e sıcak- üretmiş- boşluk ektedir.
yesinde ollü ilaç ullanım alarında onrasın-
da karb hafıza etmişle kopoli hafızal özelliğ Komp ince li yöntem ve ark boyutu nanoli eden y dan ö perform malzem nanoli cevap yüksek yanı s fonksiy Politek SMPU çekim 125, 1 özellik nanoli beslem gözlen düşük de ele değişm yüzey şekil k sıra su koruyu alabilir gerekli nem) g sahip ( lifler çekme hafızal liğini, araştırm yapılar grafen çeşitli özel fo ların ü şekil d uyaran [139, damarl rinde d
Journal of Tex
bon nanotüp e özellikleri he erdir [112].
merlerden eri lı lifler, yap ği de sergileye ozitler ve ser ifler oluşturm mi, şekil hafız kadaşları taraf
unda nanolifl f üretimi ile i yıllarda birçok
zellikle SMP mansları ayrı me formlarıyl f dokusuz yü
verme, daha k geri kazanım
ıra ilave edile yonel özellik knik Üniversi U solüsyonları yöntemi ile b 130]. Hu ve kleri ile yaptı
f çapı polim me oranı, po nmiştir [122,
geçiş sıcaklığ ektrospinning mektedir [124 kumaşlar, yü kararlılığı (%8 u buharı geçirg
ucu giysilerd rliğinin yanı s i özelliklerden göre değişen (gözenek boyu özellikle son ektedir [126-1
lı nanoliflerin nanolif çekim mışlardır [8].
ra karbon nan n, selüloz nan
nanopartikül onksiyonel gru üretilmesi mu değişimi, iki y na tepki vereb 140]. Bununl ları, kontrolü de kullanım po
xtiles and Engineer
ekleyerek hem em de elektro Aynı grup iyikten lif çek ılarındaki PE ebilmektedir [ ramikler gibi ak için kullan zalı polimerle fından SMPU
lerin elde ed ilgili ilk çalışm k farklı araştır PU polimerin
ıntılı olarak la karşılaştırıl
üzeyler; uyar geniş geri ka m oranı ve ge en partikül ve kler gibi ava itesi'nde Hu v ından şekil ha başarılı şekilde
grubunun SM ıkları sistemat mer solüsyonu olimer solüsy 123]. SMPU ğına sahip olm g ve rekrista ]. SMPU nan ün ve pamuk 80) ve şekil ge
genliği özelliğ de su buharı sıra toksik kim
n biridir. Ort ve yüksek su utunun değişi yıllarda bel 28]. Benzer ş n akıllı giyim mini koruyuc . Ayrıca günü notüp, karbon nolif ve many , nanolif, kim upların sentez ultifonksiyone yönlü-çoklu şe bilen malzeme
la birlikte şek ü ilaç salınımı
otansiyeline s
m daha yüksek o aktif şekil
tarafından kim yöntemi il EG sayesinde
106].
çok çeşitli m nılan elektrik r için de kull polimerinden dildiği çalışm madır [120]. B rmacı ve çalı den nanolifle incelenmiştir dığında şekil ranlara daha azanım kuvve elişmiş su buh e yapılarla an antajlara sahi ve grubu taraf afızalı nanolifl e elde edilmiş MPU nanolifl
tik araştırmal una uygulana yonuna bağlı nanolifler film manın yanı sıra
alize koşullar noliflerden eld
kumaşlara kı eri kazanım (%
ğine de sahipt ı geçirgenliğ myasal direnci tam şartlarına u buharı geçi imine bağlı ol lirtilen neden ekilde Park v malzemesi ol cu bir kumaş ümüzde şekil n siyah, gümü yetik partikül myasal madde zlenmesi yoluy el özelliklerin
ekil hafıza etk elerin elde edil kil hafızalı n ı, doku iskele ahiptir [140-1
k mekanik ve hafızalı lifler PEG bazlı le elde edilen e termoregüla
materyallerden alan ile lif çe anılmaktadır.
n yaklaşık 70 ma, şekil ha Bu çalışmayı şma grubu tar er ve şekil h [121-131]. D hafızalı nano
kısa sürede tleri, hızlı ve harı geçirgenli ntibakteriyelli iptir. Hong K fından sentez ler elektrik al ştir [121, 122, er ve şekil h larda şekil ha an voltaj, po ı olarak değ mlere kıyasla a termal özell rına bağlı o de edilen dok yasla daha yü
%98) oranının tir [125]. Öze i, kumaşın ini de artırdığ
(sıcaklık ve irgenliği özell arak) şekil ha den dolayı d e arkadaşları, arak kullanıla yüzeyine yap l hafızalı nan üş, karbon na
ler [132-138]
e eklenmesi y yla kompozit n yanı sıra te kisi ve birden lmesini sağlam nanolifler suni
esi ve yara ö 144].
Cilt (Vol): 25 No: 11 SAYFA 269
şekil r elde akıllı şekil asyon
ultra ekimi Jung 00 nm afızalı takip rafın- hafıza
Diğer olif ve hızlı daha iğinin ik vb.
Kong zlenen lan lif , 123, hafıza afızalı olimer ğiştiği daha likleri olarak kusuz üksek n yanı ellikle nefes ğı için bağıl liğine afızalı dikkat şekil abilir-
parak nolifli anolif, ] gibi ya da yapı- ersinir
fazla mıştır i kan örtüle-
Şeki gibi form edile friks şekil iken mini uygu 2.2.
Şeki tekni me mate hafız kalın tedir elde yapıl Belir karış yand ların düze yapıl kum karar katıl azalm lifler daha iplik olabi dikk büzü tedir alter kum hafız yanı veril 2.2.1 Liter likle ya d yapıl çalış karış karşı lanm sıcak özell Kum
1
l hafızalı lifle genellikle çe muna getiriler en karışım ipl siyon ya da fa l hafızalı poli daha yüksek in yanı sıra undur.
Şekil Hafıza l hafızalı pol ikleri ile elde kendi kendin eryallerinin ü za özellikleri nlığı, eğilme v r. Şekil hafıza edilen lifle ları, şekil haf rtilen bu nede ştırılarak ya d dan, şekil hafı ndan elde ed eyde şekil haf larda dikkat maşlarda ilmek
rlılığına enge ığı da şekil ha masına neden ri camsı geçiş a yüksek) uz klere verilen
ileceği için kate alınması
ülmesinin yan r. Son yıllard rnatif olarak şe maşlar da dikk zalı lif ve ipli sıra dampin lecektir.
1. Şekil Hafız ratürdeki çalış farklı oranla da özlü iplik larıdır [49, 96 şmada SMPU şımlarından o ı duyarlılığını ma deformasy klıklarda belir likleri, SMPU maş yapısının
er, tek başların eşitli geleneks rek de kullan ikler uygulam ntezi iplik for imerik lifler ö k uzama özelli elastik özlü
alı Polimerik limerik liflerd
edilen kuma ni düzenleyer üretiminde ku kumaş yapıs ve çekme öze alı polimerler
rin kullanıldı fızalı lifin tut enden dolayı da özlü iplik ızalı lif ve ipli dilen dokuma
fıza etkisinin edilmesi ger k hareketinin l olabilecekke afızalı lif/iplik n olabilmekted ş sıcaklıkların
atılarak geçic bu geçici uz
şekil hafızal gerekmekte ı sıra şekil ha daki çalışmal ekil hafızalı li kat çekmekte iklerden elde ng/sönümleyic
zalı Liflerden şmalarda şeki rda pamuk lif yapısının ku 6, 114-116, 14 lifleri ve far oluşan iplikler ın değerlendir yonu ve şek rlenmiştir. Eld U lif içeriğind n şekil hafız
Tekstil v
ına iplik form sel tekstil lifl nılmaktadır.
ma alanına bağ rmundadır. Dü özlü iplik ve liğine sahip o iplik ve kıl
Kumaşlar den konvansi aşlar, çevresel rek uyum sa ullanılmaktadı sı (dokuma/ör elliklerine bağ rden çeşitli eğ dığı örme ve utumundan do şekil hafızalı k formunda k
liklerden ve fa a ve örme k elde edilebilm reken noktala
esnekliği, k en dokuma ku klerin şekil ge dir. Ayrıca, k na bağlı olara
ci şekle getir zama, kumaş
lı kumaşların edir. Geçici
afıza perform larda kumaş iflerden elde e edir [38, 40].
edilen örme, ici kumaşlar
n Elde Edilen il hafızalı örm fi ile şekil ha ullanılması ile 45]. Liu vd. [9 rklı oranlarda rden örülen k rilmesi için b kil geri dönü de edilen kum deki artışa ba za performan
ve Mühendis
muna getirilebi leri ile birlikt SMP liflerde ğlı olarak özl üşük uzama ö dokuma için lanlar ise örm lıf iplikleri i
iyonel tekstil koşullardaki ğlayan akıllı r. Kumaşların rme/dokusuz y ğlı olarak değ ğirme yöntem eya dokuma olayı oldukça
ı lifler doğal kullanılmaktad arklı liflerle k kumaşlarda is mesinin yanı ar da vardır.
kumaşın şekil umaşlarda ise eri kazanım et kumaşlardaki
k (oda sıcaklı rilirler. SMP büzülmesine n üretimi esn
şekil/uzama mansını da etki
üretim meto edilen dokusuz . Bu bölümd
dokuma kum hakkında da
n Örme Kuma me kumaşlar, afızalı lif karı e elde edilen 6] tarafından aki pamuk-SM
kumaşların sı bu kumaşların üş özellikleri maşların şekil ağlı olarak ar nsındaki en
ildikleri te iplik en elde ü iplik, özellikli n uygun me işle-
için de
üretim değişi-
tekstil n şekil yüzey), ğişmek- mleri ile
kumaş serttir.
liflerle dır. Öte karışım-
stenilen sıra bu Örme hafıza kumaş tkisinin SMPU ığından lif ve neden nasında kumaş ilemek- otlarına z yüzey de şekil maşların a bilgi
aşlar genel- şımının
kumaş yapılan MPU lif ıcaklığa n torba-
i farklı l hafıza rtmıştır.
önemli
param 144]. Ü şeklind dönme elde ed lerine giysi iy kuvvet Kurutm kumaş 2.2.2.
Şekil kumaş kullan kumaş oldukl iplikle dokun sahipti da SM dir. Bu yönün bir şek de nem 7).
Şekil 5
Journal of Tex
etre SMPU li Üretilen SMP de, sıcaklığın e kabiliyetine dilen belirli b uyacak şekild yi bir şekil sab t olmadan y ma işlemi ile ş geçici şeklin Şekil Hafıza Kumaşlar hafızalı lif v şlarda, şekil
ılmaktadır [96 ş eldesine yön
arı çalışmada r, atkı ipliği abilirlik, şek ir. Stylios ve a MP lif, iplik ve u çalışmalarda
de kullanılmış kilde dokunm m yönetimi ya
5. Şekil hafıza şekle geri dö
Şe
xtiles and Engineer
if içeriği oran PU kumaşlar;
n artması ile sahiptir (Şek boyuta sahip g de deforme ed bitleme özelli yeni boyutuna SMPU lifinin den ilk orijina alı Liflerden
veya ipliklerd hafızalı mat 6, 146-150].
nelik olarak L a [96] şekil olarak kullan kil kararlılığı
ark. [147] ve C e bu ipliklerde
a da şekil haf ş ve şekil haf muştur. Elde e apabilen şekil
alı kumaşların;
önüşü (c) [40].
ekil 6. SMP lifl
nı ve oryanta oda sıcaklığın
orijinal pürü kil 5). Ayrıca, giysilerin fark dilmesi durum iğine sahip old a uyum sağl
n geçiş sıcakl al şekline dönm
Elde Edilen D
den elde edi teryal genelli Şekil hafızalı Liu ve ark. 20 hafıza özel nılmıştır. Kul ve geri ka Chan Vili [14 en dokuma ku fızalı polimeri fıza etkisi için dilen kumaş, hafızalı kum
160°C'de orijin
flerinden ve elas
asyonudur [49 nda geçici bur üzsüz şekline
SMPU lifleri klı kişilerin be munda, genişle duğu için ekst
amıştır (Şeki lığının üstünd müştür.
Dokuma
ilen şekil ha kle atkı yön ı liflerden dok 007 yılında ya
lliğine sahip lanılan iplikle azanım özell 8] de çalışma umaşlar üretm ik filamentler n gevşek ve ar hem sıcaklık maş örneğidir (
nal 3 boyutlu ş
stik liflerden eld
Cilt (Vol): 25 No: 111 SAYFA 270
9, 96, ruşuk e geri inden eden- etilen tra bir il 6).
de ise
afızalı nünde kuma apmış özlü er iyi liğine aların- mişler- r, atkı ralıklı k hem (Şekil
Hu v eğirm duğu edilm olara Şeki birlik lerin sergi Şeki ise p şekil boyu jakar sının SMP sahip abso lifler keme uygu lifler eriyi kulla abso şekil
şekli (a), oda sı
de edilen giysil
1
ve grubu taraf me yöntemi il u özlü iplik miştir. Elde ed ak şekil hafız l hafızalı do kte çözgü yön n transfer edi
ilemiştir [62].
l hafızalı lif k pamuk veya l hafızalı kum utlu bir şekil m rlı dokuma k n kabul edilebi P'ler, camsı ge p oldukları s orbe edebilirle ri kullanılarak
eri kumaşı, ulamasına örn ri, poli(etilen ikten çekim y anılarak geliş orbe eder ve s
lde artırabilme
ıcaklığında bur
lerin vücut şekl
fından yapılan le elde edilen
ile şekil hafı dilen kumaş y zalı iplik sad okuma kumaş nünde de kum
lmesi nedeni
kullanılarak e poliester jaka maşların kırışı meydana getir umaşlarda şek ilir olduğu bel eçiş sıcaklığı önümleme öz r [150]. Allied k (Securus lifl
SMP darbe nektir. Emniy n tereftalat)-p
yöntemi ile e ştirilen bu em
önümleme etk ektedir.
ruşturulmuş şek
ini alabilme per
Tekstil v
n çalışmada i pamuk ve SM fızalı dokuma
yapısında diğe dece atkı yön ş atkı yönün maş yapısına iyle iyi şekil
edilen jakarlı arlı kumaş ile
ık önleme et rebildiği görül ekil hafızalı ip lirtilmiştir [14 (anahtar geçi zelliği sayesin dSignal Inc. [ fleri) geliştirile
e sönümleme yet kemerini poli(kaprolakt elde edilmiş l emniyet keme kisi ile yolcu
kli (b), sıcaklığ
rformansları [3
ve Mühendis
se, ring ve fr MP liflerinin o a kumaş yapı
er çalışmalara nünde kullanı nde yüksek o
bağlı olarak k hafıza perfo
dokuma kum e karşılaştırıld kisi sağladığı lmüştür. Bu n pliklerin kulla 49].
iş noktası) civ nde darbe en 151] tarafında en otomotiv e e özelliğinin i oluşturan S
on) kopolime liflerdir. SMP eri, kinetik e emniyetini et
ğın artışı ile ilk
8].
riksiyon oluştur- ısı elde
benzer ılmıştır.
olmakla kuvvet- ormansı
maşlarda dığında ı ve üç nedenle, anılma-
varında nerjisini an SMP emniyet n ticari Securus erinden P lifleri enerjiyi tkili bir
k orijinal
Şekil 7
2.3. Şe İş Şekil kumaş birçok yalleri rüzgâr geri ka nın eld yonel mekan sıcaklı ve su yapısa tarafın Su bu duyarl koşulla sıcaklı tekstil sağlam farklı rinden larda s ğının a gasyon deki sı yarıçap Sıcaklı yüksek WVP sıcaklı ölçüde şekilde camsı hacim Sonuç masını altında termal poliüre koşulla leriyle [154].
Journal of Tex
7. SMP iplikler 30 saniye (b)
ekil Hafızalı P lemi Uygulam hafızalı poli şlarda fonksiy k farklı uygula
ne çeşitli ür r iticilik, su bu
azanımının ya de edilmesini
özelliklerin o nik özellikleri ıkları veya kri buharı geçi al parametrele ndan incelenm
uharı geçirge ı şekil hafıza ardaki değişim ık duyarlı şek
endüstrisinde mıştır. Özellikl sıcaklık ve n n dolayı nefes son yıllarda s altındaki sıcak nundan dolay
ıcaklık değerl pının artması ık değişimini k WVP özelli değeri azalm ığının üstünde e artar ve ısı e çevreye ak geçiş sıcaklı azalarak ha olarak şekil ı sağlamaktad aki sıcaklıklar yalıtım sağla etan ile lamin arında değişe
yüksek term
xtiles and Engineer
r ile dokunmuş ) ve 60 saniyed
Polimerik Fil maları imerik filmle yonel özellik aması mevcutt retim metotla uharı geçirgen anı sıra kırışm i sağlamaktad optimize edilm i [84], molek
istal erime no irgenlik özel er [90, 152, miştir.
enlik fonksiyo a etkisine sah me adapte ola kil hafıza etk e geniş bir k le şekil hafıza nem koşulların s alabilen lam sık kullanılma klık değerleri yı WVP düşük
lerinde ise ser ı nedeniyle k in yanı sıra y iği elde edilirk maktadır [154
e ise filmin m ve su buhar ktarılmasını s ığının altında ava ve su m hafızalı film dır. Bu özelli rda düşük ve amaktadır. Bu
ne edilmiş ku en su buharı
mal konfor f
ş kumaşların 50 deki (c) şekil ger
lm, Laminasy
erin laminasy klerin elde e tur. SMP film arı ile uygula nliği, dikiş ko ma dayanımı g dır [34]. Elde
mesi için SM kül ağırlıkları oktalarının [86 liklerinin üze 153] farklı
onu (WVP) ip polimerik abilen bir özel kisine sahip p kullanım alanı alı segmente p ndaki benzers mine edilmiş g
aya başlanmış inde moleküle k iken geçiş rbest hacim b keskin bir şe yüksek nem ken düşük ne ]. Vücut sıca moleküler serb rının terleme sağlar. Vücut a olduğunda moleküllerinin m, vücut sıcak ik, oda sıcakl
yüksek geçirg nedenle şekil umaşlar, soğu geçirgenliği v fonksiyonuna
0°C'de başlangı ri kazanımı [14
yon ve Bitim
yonlu/lamine dilmesine yö mlerin tekstil m
anması su iti laylığı ve bur gibi fonksiyon
edilen bu fo P filmlerin te [85], camsı 6] yanı sıra fiz
erinde etkili çalışma gru
özellikle sıc filmlerin, çev lliğidir. Bu öz polimerik film
ına sahip olm poliüretan poli
iz WVP özel gözeneksiz ku
ştır. Geçiş sıc er zincirlerin
sıcaklığının ü boşluk sayısın ekilde artmak değerlerinde m değerlerind aklığı camsı best hacmi ön
yoluyla raha t sıcaklığı S
moleküler se geçmesini ö klığının sabit
lığının üstünd genlik değerle l hafızalı segm uk ve sıcak ve yalıtım öz
sahip olmak
Cilt (Vol): 25 No: 11 SAYFA 271 ıç (a), 48].
akıllı önelik mater-
icilik, ruşma onları-
onksi- ermo- geçiş ziksel olan upları
caklık vresel zellik, mlerin masını imeri, llikle- umaş- caklı- agre- üstün- nın ve ktadır.
daha de ise geçiş nemli at bir MPU erbest önler.
tutul- de ve eri ile mente iklim zellik-
ktadır Jeon amor polim WVP çalış tersin rında çalış yon Şeki eldes bitim işlem polim yalle Özel lerin geçiş kırış nabil nin g görm nokt nokt yıkam olur.
şekil özell kum yöne tutul mişti Üniv SMP nımı özell
Şekil
1
ng ve arkadaşl rf geri dönü merinden eld P özelliklerin şmalara benze
nir bir faza s a gözlenmiştir şmalarda [40]
ve kumaş katm l hafızalı poli sinin yanı sıra m maddesi ol mi prosesi ile mer kullanara eri elde edileb llikle sıcaklık n bitim işlemin ş sıcaklığının tırılmış formd lmektedir. Ku genel mekani müş kumaşta S
talarını oluştu tası görevini y ma sırasında . Ağlar arasın l hafızalı mak liklerinin dah maşa transfer e elik pamuklu lması ilk defa
ir [155]. Kon versitesi'nde H P bitim işlem
ı, kat sabitlen likleri sistema
l 8. Şekil hafız anahtar geç [4].
ları tarafından şüm fazlı şe e edilen mem ni araştırmışl
r şekilde akıll ahip SMPU'la r. Bu konuda
şekil hafızalı manları arasın imerik lif ya d a şekil hafızalı larak kumaş/t de diğer yön ak fonksiyone ilmektedir [15 uyaranına ka nde kullanımı n üzerine çı dan orijinal d umaşlara uygu zması Şekil 8 SMP ağları ile urur ve yumu yapmaktadır. B
özelliğini koru a nüfuz edere kromoleküller ha dayanıklı o
dilmesini sağ kumaşların Yeqiu ve ark nu ile ilgili Hu ve grubu mi uygulanmış nmesi, düz gö atik olarak değ
zalı bitim işlem çiş noktaları (a
Tekstil v
n 2000 yılınd ekil hafızalı s
mbran ile ka lardır [154].
llı WVP fonks arın erime no a Hu ve grub ı film; kumaş na astar olarak da iplikler ile ı polimer çöze /tekstil yapısı ntemlere kıyas
el özelliklere 55].
arşı duyarlı şe ı ile elde edile ıkıldığında b düz veya kat ulanan şekil h 8'de gösterilm e lifler arasınd uşak segmentl Böylece SMP ruyacak şekild ek oluşan ve l rden oluşan k olmasını sağl ğlamaktadır. K SMPU ile b kadaşları taraf özellikle Hon u tarafından y ş kumaşların örünüm ve tor
ğerlendirilmiş
mi uygulamasınd a) bitim işlemi
ve Mühendis
a yapılan çalı segmente pol aplanmış kum Literatürdeki siyonu, yarı k oktası sıcaklığ u tarafından
kaplaması, la k kullanmıştır.
şekil hafızalı eltisinin altern
na aktarıldığ sla daha az m
sahip tekstil
ekil hafızalı p en kumaşlar, buruşuk ve r
lı şeklini ger hafızalı bitim miştir. SMP ile
daki çapraz bağ ler SMP'nin
'in şekil hafız de kumaşa akt lif yüzeyine a katman, şekil layarak bu öz Kırışıklık daya
bitim işlemin fından gerçek ng Kong Pol yapılan çalışm
buruşma ger rbalanma geri tir [83, 156-16
da; uygulanan S uygulanmış ku
ışmada, liüretan maşların i diğer kristalin ğı civa-
yapılan aminas- .
kumaş natif bir ı bitim miktarda mater-
olimer- SMP'in rastgele ri kaza-
işlemi- e işlem ğlar, ağ anahtar za etkisi tarılmış aşılanan l hafıza zelliğin anımına ne tabii kleştiril-
liteknik malarda ri kaza-
i dönüş 60].
SMP'nin umaş (b)
Özellik kayma küçük gösteri üzerler orijina dönebi yanı sı de eş kırışm DMDH işlemi (1,2,3, bir diğ kumaş şekilde kadar k Buruşm ile bit alanına durum SPMP olarak civarın katlanm görme
Şekil 9
Şekil 1
Journal of Tex
kle pamuklu ası nedeniyle kuvvetlerle b ildiği gibi S rine buhar ü al düz şekille
ilmektedir. SM ıra su geçirme
zamanlı tek ma dayanımına
HEU (dimetil sağlığa zara 4-bütan tetra ğer buruşmazlı şın beyazlık in e etkilememek kumaş mukav ma/kırışma dü tim işlemi uy a bağlı olarak m) de kazand
U ile bitim işl 60°C (şekil nda sıcak su
mış yapıyı k miş kumaşlar
9. SMPU uygu üfleme (b), b
0. SMPU uyg oluşumu ve
xtiles and Engineer
kumaşlar, h giyim, yıkam bile kolaylıkl SPMU ile bi üfleme işlemi erine bir dak MPU bitim işl
ez, nefes alab bir işlem ile a yönelik gü loldihidroksie arlı formalde -karboksilik a ık bitim işlem ndeksi ve muk ktedir. Hatta S vemet özellikle üzelmesi özell
ygulanması s k kat izi vey dırılabilmekted lemi görmüş v hafızalı pol u ile yıkanı korurken (ori rda kat açılmak
ulanmış kumaşın buruşukluğun d
gulanmış kuma e ilk şekle geri d
hidrojen bağla ma ve depolam a buruşabilm itim işlemi g
ile nem ve kika içerisind lemi ile buruş bilir ve termal e elde edilebi ünümüzde en etilen üre) kı ehit salgılama asit) polikarb minin aksine S kavemet değe SMPU bitim i erini artırmışt liğinin yanı sı sonucu uygul ya kat tutma dir. Orta kıs ve görmemiş imerin anahta ırsa, işlem ijinal şekle g
ktadır (Şekil 1
n buruşma düze düzelmesi ve ilk
aşın kat tutma m dönüş (c) [161]
arının kopma ma sırasında o ektedir. Şekil görmüş kum sıcaklık etk de kolaylıkla şma geri kazan l konfor özell
lmektedir. Ay çok tercih e ıyasla SMP amaktadır. B oksilik asit i MPU bitim iş erlerini belirgi işlemi bir dere tır [161].
ıra kumaşlara lama ve kull özelliği (iste mından katla kumaşlar, yak ar geçiş sıca
görmüş kum geri dönüş) 10).
elmesi mekaniz k şekle geri dön
mekanizması: k ].
Cilt (Vol): 25 No: 111 SAYFA 272
ası ve oluşan l 9'da maşlar, kisiyle a geri nımın likleri yrıca, edilen bitim BTCA içeren şlemi, in bir eceye
SMP lanım enilen anmış klaşık aklığı) maşlar işlem
Yünl emül Şeki diren ması nüm lanm SMP nunu etkis bir b işlem de ö kum görm Şeki dehid için işlem rağm gerek hafız mikt kapl kötü
zması: kumaşlar nüş (c) [161].
kumaşlara ütü
1
lü kumaşlara lsiyonu eşliği l hafızalı işle nci, dokunsal, ıyla birlikte ş m, kat tutma, g ma geri kazanım
P emülsiyonu un yün liflerin sinin azalması boyutsal stabi mi yün lifleri a önemli ölçüde maşın 25 yıkam
memiş kumaş l hafızalı bit drasyon, bitim yün kumaşlar mi ile kumaşla men hala bu k kmektedir. Ş za etkisinin tarına dikkat
amalar özelli üleşmesine seb
rın buruşturulm
ile kat izi veril
da pamuklu inde şekil haf
m uygulanmı , esneklik ve şekil hafıza et giyim sırasınd mı gibi özellik u ile işlem gö nin yüzeyini ka ı nedeniyle h ilite değerine arasındaki sürt e azaltmaktad
madan sonra 5 yıkamadan s tim işlemi te m işlemi ajan ra uygulanabil ara yeni fonks konu ile bazı ekil hafızalı
elde edileb t edilmelidir kle yün ve p bep olabilmekt
ması (a), şekil g
lmesi (a), sıcak
Tekstil v
kumaşlara be fızalı bitim iş ış yünlü kuma mukavemet ö tkili boyutsal da veya yıkam
klere sahip ol örmüş kumaş aplaması ve b ham kumaşa k e sahiptir. Ay rtünmeyi azalt dır (Şekil 11) bile dokusu sonra keçeleşm eknolojisi ayn nı, kurutma, k lir [159, 160]
siyonel özellik ı sıkıntıların ç
bitim işleml bilmesi için r. Aksi tak pamuk gibi k ktedir.
geri kazanım içi
k suya daldırm
ve Mühendis
enzer şekilde şlemi uygulan aşların boncu özelliklerinin stabilite, düz ma sonrasında
dukları gözlen ş, SMPU em bu nedenle keç kıyasla daha yrıca, SMP ile
ttığı için keçel . İşlem görm aynı kalırken mektedir [83]
nı zamanda y kürleme ve so
. Şekil hafıza kler eklenebil çözüme ulaştı lerinde iyi bi uygulanan kdirde kalın
kumaşlarda tu
n kumaşlara bu
ma (b), kat izini SMPU nmıştır.
uklanma korun- z görü- a torba- nmiştir.
mülsiyo- çeleşme
yüksek e bitim leşmeyi müş yün n işlem
. yıkama,
oğutma lı bitim lmesine ırılması ir şekil madde SMP utumun
uhar
in tekrar
Şekil 1
3. ŞE TE Şekil kimya yöntem yöntem şekil h için ge
Adım 1
Adım 2
Adım 3 Adım 4
𝑅
Journal of Tex
1. Yünlü kum kumaşın 5 t 25 tekrarlı y
EKİL HAFIZ ESTLERİ VE hafızalı polim sal, fiziksel ö m ve prensip m ve analizler hafızalı polime eçerlidir.
1: Şekil hafızal (Tgeçiş) üzeri 2: Şekil hafıza uygulanan k 3: Geçici şekil ü 4: Geçici şekil
aşamadaki n
, ü
,
xtiles and Engineer
maşın ham (a), tekrarlı yıkama yıkama sonrası
ZALI POLİM E KARAKTE merlerin şekil özelliklerini ka
pler bu kısım r; polimer, film erlerin farklı f
Şekil 12. Şeki
ı polimer kalıcı indeki bir değer alı polimerin ge kuvvet altında s
üzerindeki geril üzerindeki kuv numune boyutu
𝑅
SMP ile işlem a sonrası (c), işl
(d) yüzey görü
MER PERFO ERİZASYON l hafıza özell
arakterize etm mda özetlenm
m, lif, filamen formlardaki te
il hafızalı bir po ı (orjinal) şeklin rde belirlenen g eçici şeklinin s
oğutulur.
lim ortadan kal vvet kaldırıldıkt
u Lson olarak kay
, ü , ü
m görmüş (b), lem görmüş ku
ntüleri [82].
RMANS N TEKNİKLE
iklerinin yanı mek için kulla miştir. Bahse nt, iplik, köpü ekstil uygulam
olimerin gerilm nden dış bir ku geçici uzamaya abitlenmesi içi dırılır ve sabitle tan sonra numu ydedilir. Bu aşa
Cilt (Vol): 25 No: 11 SAYFA 273 , ham umaşın
ERİ ı sıra anılan edilen ük ve maları
3.1.
Şeki edile da k bahs likle şekil tedir 3.1.1 Liter geliş ünite kanti Şeki ile p edile kont kulla tanım ve z tipi t oluşm Bu t kulla geri
me kontrollü term uvvet yardımı il
(LƐ, yük) maruz b in camsı geçiş
enen geçici uza une tekrar geçiş ama ile ilk döng
(1)
1
Şekil Hafıza l hafızalı pol en polimerleri kullanılan tes sedilen testler rini tanımlaya l geri kazanım r.
1. Termom ratürde ilk ol ştirilen termo eye sahip mek itatif olarak b l hafızalı poli polimere uyg en parametrele trollü olarak b anılan uzama mlanan uzama
amana bağlı u termomekanik maktadır.
test yöntemi anılan iki para
kazanım oran
momekanik dön e deformasyon bırakılır.
sıcaklığının alt ama değeri LƐ, k ş sıcaklığının ü gü tamamlanmış
)
a Performansı limerlerin öze n şekil hafıza stler bu bölü ile şekil hafız an şekil karar m gerilimi gib
mekanik Döng larak Tobushi omekanik dö kanik test ciha belirlendiği bi imerlerin özel ulanan progr ere bağlı olar belirlenebilme kontrollü dön a ve sıcaklık uzunluk kayd k döngü testi
ile şekil hafı ametre olan ş nı (Rr) Eşitlik 1
ngü testine ait a sıcaklığında ya tına (genellikle kaydedilir.
üstüne ısıtılarak ş olur ve numun
Tekstil v
sını Belirleme elikle sıcaklık a özelliklerinin ümde özetlenm
zalı polimerle rlığı, şekil ge bi farklı param
gü Testleri i ve arkadaşl öngü testleri azı ile şekil h ir test yöntem llikleri, termo ramlama pros rak gerilme ko ektedir [164, ngü termomek
şekil hafızalı dedilir. N dön Şekil 12'de g
ıza performan şekil sabitlem 1 ile hesaplan
adım programı.
ani genellikle c e oda sıcaklığı
k orijinal şeklin ne ikinci döngü
ve Mühendis
eye Yönelik T k uyaranı ile n karakterizas miştir. Bu bö
rin şekil hafız eri kazanım o metreler belirle
ları [163] tara sıcaklık ko afıza perform midir [97, 144 omekanik döng
sedürüne ve ontrollü veya 165]. Yaygın kanik testte, ö ı polimere uy güden oluşan gösterilen adım
nsını belirlem me oranı (Rf) v
ır.
camsı geçiş sıca değerleri) ilk a
ni alınması sağl ü için hazırdır.
Testler aktive syonun-
ölümde za özel-
ranı ve enmek-
afından ontrollü mansının 4, 164].
gü testi kontrol uzama n olarak önceden ygulanır uzama mlardan
mek için ve şekil
aklığının aşamada
anır. Bu
