MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUK

(1)

Prof. Dr. AYSEL ÇELİKEL

MİLLETLERARASI ÖZEL

HUKUK

• Genel Kurallar

• Milletlerarası Özel Hukuk

• Milletlerarası Usul Hukuku

Yenilenmiş 12. Bası

Prof. Dr. Aysel Çelikel Prof. Dr. B. Bahadır Erdem

(2)

Yayın No : 2775 Hukuk Dizisi : 1364

1. Bası: 1984 / İSTANBUL 2. Bası: 1987 / İSTANBUL 3. Bası: 1992 / İSTANBUL 4. Bası: 1995 / İSTANBUL 5. Bası: 1997 / İSTANBUL 6. Bası: Şubat - 2000 / İSTANBUL 7. Bası: Mayıs - 2004 / İSTANBUL 8. Bası: Kasım - 2007 / İSTANBUL 9. Bası: Şubat - 2009 / İSTANBUL 10. Bası: Ocak - 2010 / İSTANBUL 11. Bası: Ocak - 2012 / İSTANBUL 12. Bası: Kasım - 2012 / İSTANBUL

ISBN 978 - 605 - 377 - 797 - 7

Cop yright^© Bu ki ta bın bu ba sı sı için Tür ki ye’de ki ya yın hak la rı BE TA Ba sım Ya yım Da ğı tım A.Ş.’ye ait tir. Her hak kı sak lı dır. Hiç bir bö lü mü ve pa rag ra fı kıs men ve ya ta- ma men ya da özet ha lin de, fo to ko pi, fak si mi le ve ya baş ka her han gi bir şe kil de ço- ğal tı la maz, da ğı tı la maz. Nor mal öl çü yü aşan ik ti bas lar ya pı la maz. Nor mal ve ka nu nî ik ti bas lar da kay nak gös te ril me si zo run lu dur.

Dizgi : B e t a B a s ı m A . Ş . Baskı -Cilt : Pasifik Ofset

Cihangir Mah. Güvercin Cad. No: 3 Baha İş Merkezi A Blok Avcılar / İSTANBUL Tel: (0212) 412 17 77 (Sertifika No. 12027) Kapak Tasarım : Gülgonca Çarpık

Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.

Narlıbahçe Sok. Damga Binası No: 11 Cağaloğlu - İSTANBUL

Tel : (0-212) 511 54 32 - 519 01 77 Fax: (0-212) 513 87 05 - 511 36 50 www.betayayincilik.com

(3)

Dayanışmanın ve paylaşmanın

en güzel örneğini veren eşim

Murtaza Ali Çelikel’e

(4)

(5)

Akademik yaşamım süresi içinde bir bilim insanı titizliği ile, severek hazırlamış olduğum kitabımın, emekli olduktan sonra da yaşamasını sağlayan, Yeni Yasanın hükümleri ile zenginleştiren, anabilim dalımızın sağlam hukuk mantığı ile dikkati çeken genç akademisyeni Doç. Dr. B. Bahadır Erdem’e teşekkürü borç biliyorum.

Prof. Dr. Aysel ÇELİKEL

(6)

(7)

Teşekkür

İ.Ü. Hukuk Fakültesi Devletler Özel Hukuku Anabilim Dalına 1988 yılında 21 yaşında genç bir asistan olarak girdiğim zaman Prof.

Dr. Aysel Çelikel, çift seksiyonun çok güzel ve canlı bir şekilde ders an- latan ve öğrenciler tarafından çok sevilen hocasıydı. Hocamın öğrenci- ler tarafından bu kadar sevilmesinin bir önemli nedeni de derslerinde öğrenciye kendi dünya görüşlerini aktarması, örnekler vermesi ve bu görüşleri ve hayata bakış açısı ile öğrencileri için örnek teşkil edip, ışık olmasıydı. Nitekim Profesör Dr. Çelikel’i en öz şekilde tanıtmak iste- seniz belki de söyleyeceğiniz ilk özelliği hayattaki duruşunu ve bakış açısını hiç çekinmeksizin ve hiç sarsılmaksızın cesurca paylaşması ve gençlere örnek olmasıdır diyebilirsiniz.

Profesör Dr. Çelikel, bir asistan için akademik kariyerin belki de ilk en zor sınavı olan pratik çalışmayı bana yaptıran hocamdır.

Asistanlığımın ikinci yılında, bütün bir ikinci ders yılında yanımda durarak benim pratik çalışma yapmamı bir kere dahi müdahale et- meksizin izlemiş ve beni hocalığa alıştırmıştır. Hoca olarak yetişmenin diğer bir önemli eğitimi olan sınav kâğıtlarının okunması konusunda da bana ilk güvenen ve sınav kâğıdı okuma görevini bana ilk veren yine hocam Prof. Dr. Çelikel olmuştur. Hocamız, insan yetiştirme ko- nusundaki bu öncülüğünü, sevgili kürsü arkadaşım Prof. Dr. Günseli Öztekin Gelgel’e ve diğer bütün gençlere de yapmıştır.

Genç bir asistan olarak Hocam Prof. Dr. Çelikel’i izlerken en faz- la etkilendiğimiz yanlarından bir tanesi de hocamızın Türkiye’deki kadın hareketinin başını çeken öncü akademisyenlerden birisi olma- sıydı. Hocamızın Hukukçu Kadınlar Derneği Başkanı olarak, Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği ve Öğretim Üyeleri Derneği’nin kurucusu olarak ve diğer dernek ve sivil toplum kuruluşlarındaki öncü rolü ile kamuoyunu aydınlatması, insan hakları, kadın hakları konusundaki çalışmaları, yeni Medeni Kanun’un kabul edilmesi için yaptığı çalış- malar bizler için her zaman gurur vesilesi olmuştur.

Profesör Dr. Çelikel’in en önemli özelliklerinden bir tanesi de üstün

ve unutulmaz idarecilik kariyeridir. Hocamızın İ.Ü. Hukuk Fakültesi

(8)

VIII

Dekanı olarak görev yaptığı dönem, Fakültemizin onurunu ve bütün- lüğünü korumak için verdiği savaş ve yine yapılan baskıları kabul etmeyerek Hukuk Fakültesi Dekanlığı’ndan istifası bütün Fakülte ve özellikle genç akademisyenler için unutulmaz bir örnek ve ders olmuş- tur. Profesör Dr. Çelikel, hiçbir makamdan güç almayan ve kendi ka- rakteriyle bulunduğu makamlara güç katan kişiliği ile hiçbir zaman makam peşinde olmamış, ancak makamlar Hocamızın peşini hiç bı- rakmamıştır. Nitekim Profesör Dr. Çelikel, emin, güvenilir ve partiler üstü kişiliği ile iki milletvekilliği seçim dönemi arasında T.C. Adalet Bakanı olarak atanmış ve hocamızın yaptığı bu görev bizlere yeni bir örnek ve gurur vesilesi olmuştur.

Hocamız, İstanbul Ticaret Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı olduğu dönemde de bu genç ve yeni Fakülteye, Hukuk Fakültesi kim- liği kazandırmış, Fakültenin özellikle genç akademisyenleri için unu- tulmaz bir ümit ve ışık olmuştur. Hocamız, bu görevinde de, her yap- tığı bilimsel etkinlikte beni ve yetiştirdiği diğer bütün akademisyenleri teşvik etmiş, bilim camiası ile uygulamacıların kaynaşmasına vesile olmuştur.

Hocamızın en önemli ve en fazla örnek alınması gereken özellikle- rinden bir tanesi de insan yetiştirmesi ve yetiştirdiği insanların bilgi- sinden, o kişiler ve yapılan işin niteliği bakımından en iyi ve en verimli şekilde yararlanmayı bilmesidir. Hocamız, belki de karakterindeki bu örnek yanı ile her zaman dinamik, her zaman genç, her zaman bütün yeniliklerin içinde ve karşılaşılan her sorunun çözümünde de, her za- man öncü olarak yer almaktadır. Profesör Dr. Çelikel, hem görev yap- tığı kurumların hem de yetiştirdiği bütün akademisyenlerin kendisine iletilen ve hatta iletilmese dahi haberi olan her sorununu hiç gocun- maksızın ve hiç üşenmeksizin görev edinir ve sorunun aşılması için çabalar.

Hocam Prof. Dr. Çelikel’in, yıllarca verdiği emeklerin ürünü olan Milletlerarası Özel Hukuk kitabının yeni basılarını birlikte çıkarma tek- lifini ilk duyduğum andaki mutluluğu tarif etmem ne derece imkânsız ise bu zor görevin verdiği sorumluluk duygusu da bir o kadar ağırdır.

Öğretim üyesi olarak yetişmemdeki emeklerini ödememin mümkün

olmadığı sevgili Hocama borcumu, bana emanet ettiği kitabını her za-

man doğru ve düzgün bir şekilde yaşatarak bir nebze olsun ödeyebilme-

yi umuyorum. Böylece Hocamın en önemli özelliği olan genç hukuk-

çuları yetiştirme görevi, Milletlerarası Özel Hukuk kitabının devamı ile

sağlanmış olacaktır.

(9)

IX

Hocam ile birlikte kitap çıkarmanın en zevkli tarafı ise hiç şüphe- siz, Milletlerarası Özel Hukuk kitabını birlikte çıkardığımız 8. basıda olduğu gibi, 9. basıda da yaptığımız çalışmalar esnasındaki tadına do- yulmaz sohbetler ve fikir alışverişleridir. Hocamın engin tecrübelerin- den ve hukuki bakış açısından yararlanma fırsatı veren ve haftalarca süren bu sıkı çalışmalarımızı bir sonraki basıyı çıkarana kadar çok özleyeceğimi itiraf etmem gerekiyor. O nedenle kitabımızın yeni basısı- nın bütün öğrencilere ve uygulamacılara faydalı olacağı ve bir an önce tükenerek bana, Hocamla yeni basıya birlikte hazırlık yapmanın eşsiz zevkini tattıracağı umuduyla, sevgili Hocama bana olan inancından ve değerli emanetinden dolayı en içten teşekkürlerimi ve saygılarımı sunuyorum.

Doç. Dr. B.Bahadır Erdem

(10)

(11)

XI

ONİKİNCİ BASIYA ÖNSÖZ

Kitabımızın onbirinci basısı Ocak 2012 tarihinde yayınlanmış bulunmaktadır.

Son basının üzerinden geçen kısa zaman diliminde kitap tükendiğinden yeni basıyı çıkarma ihtiyacı doğmuştur. Bu kadar kısa süre içinde kitabın tükenmesinden duyduğumuz memnuniyetle yeni basıya 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun ile ilgili Yargıtay kararları işlenmiş ve kısa süre içinde kitap onikinci basıya hazır hale getirilmiştir.

Kitabımızın son basısının da öğrencilerimize, akademisyenlere ve uygulamaya yararlı olacağına inanıyoruz.

Kitabın son basısındaki Yargıtay kararlarını büyük bir özen ve dikkatle araştırıp bulan İ.Ü. Hukuk Fakültesi Milletlerarası Özel Hukuk Anabilim Dalı araştırma görevlilerine en başta Dr. Mine Tan Dehmen, A. Elif Ulusu, Zeynep Nalçacıoğlu Erden, A. Yasemin Aydoğmuş, Yasemin Toros, S. Ahsen Türkmen, Cemre Tüysüz ve İlyas Arslan’a teşekkürü bir borç biliyoruz. Kitabımızın basımını gerçekleştiren BETA Basım Yayın A.Ş.’ye ve değerli yönetici sayın Seyhan Satar’a ve kitabın her basısını olduğu gibi bu basıyı da titizlikle yayına hazırlayan sayın Gülgonca Çarpık’a içtenlikle teşekkür ederiz.

Ekim 2012 Prof. Dr. Aysel ÇELİKEL Prof. Dr. B. Bahadır ERDEM

(12)

(13)

ONBİRİNCİ BASIYA ÖNSÖZ

Kitabımızın dokuzuncu basısında, 12 Aralık 2007 tarihinde yürürlüğe giren 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un yeni hükümlerine göre kitabı yenilemiş, onuncu basıda ise 5718 s. MÖHUK’un uygulanması ile oluşan yeni yargı kararlarını kitaba işlemiştik. Onuncu basıdan bugüne kadar geçen sürede ise bütün hukukçular bakımından çok büyük önem taşıyan Türk hukukundaki üç temel kanun değişmiştir.

11.01.2011 t. - 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu, 1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe girecek ve seksen beş yıldır yürürlükte bulunan 1926 t. - 818 s. Türk Borçlar Kanunu, yürürlükten kalkacaktır. 13.01.2011 t.- 6102 s. Türk Ticaret Kanunu da yine 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe girerek, elli beş yıldır Türk hukukunda yürürlükte bulunan 29.06.1956 t. - 6762 s. Türk Ticaret Kanunu’nu yürürlükten kaldıracaktır.

18.06.1927 t.- 1086 s.’lı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu ise yürürlükten kalmış ve yerine 01.10.2011 tarihi itibariyle 12.01.2011 t. - 6100 s. Hukuk Muhakemeleri Kanunu geçmiştir.

Türk özel hukukunun temeli olan bu üç Kanun’un değişmesi, “Milletlerarası Özel Hukuk” kitabımızda bir kez daha, özellikle Milletlerarası Usul Hukuku kısmı başta olmak üzere hemen her bölümünde önemli değişiklikler yapılmasına yol açmıştır.

Kitabın son basımından bugüne kadar geçen süreçte Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukukunda meydana gelen gelişmeler de yine kitabın yeni basısına işlenmiş bulunmaktadır.

Değişen her üç Kanunun yeni hükümlerini büyük bir özveri, titizlik ve dikkatle kitaba işleyerek yeni basının hazırlanmasında işimizi önemli ölçüde kolaylaştıran İ.Ü.Hukuk Fakültesi Milletlerarası Özel Hukuk Anabilim dalı öğretim üyesi Yar.Doç.

Dr. Emre Esen’e, kitabın “Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması” kısmındaki yardımlarından dolayı Araş.Gör. Elif Ulusu’ya ve kitabın basıya hazırlanmasındaki yardımlarından dolayı Araş.Görevlileri Zeynep Nalçacıoğlu Erden’e, Cemre Tüysüz’e ve İlyas Arslan’a teşekkür ederiz. Her basıda olduğu gibi Kitabımızın 11. Basısını da kısa sürede büyük bir titizlikle hazırlayan Sayın Gülgonca Çarpık’a ve yayınlayan BETA Basım A.Ş. ile değerli yöneticisi Sayın Seyhan Satar’a da ayrıca teşekkür ederiz.

Aralık 2011 Prof. Dr. Aysel ÇELİKEL Prof. Dr. B. Bahadır ERDEM

(14)

(15)

SEKİZİNCİ BASIYA ÖNSÖZ

Küreselleşme olgusunun iletişim teknolojisindeki olağanüstü gelişme ile birleşmesi, bütün dünyayı etkileyen yeni düşüncelerin, kavramların, yeni ilişkilerin ve davranışların doğumuna neden olmuştur. Ülke sınırlarının eski önemini yitirdiği bu yeni düzende, uluslararası ilişkilerin hızla gelişmesi, ekonomilerin dışa daha çok açılması, uluslararası ticaretin öneminin gittikçe artması olgusunu gündeme getirmiştir.

Bu gelişmeler ışığında Milletlerarası Özel Hukuk’un konusuna giren olaylar ve uyuşmazlıkların çözümüne ilişkin kuralların önemi her gün artmaktadır. Bu konuda bilimsel eserlerin yayınlanması, Türk hukukuna ve ticaret hayatına önemli katkılar sağlayacaktır.

Kitabımızın 2007 yılında gerçekleştirdiğimiz 8.baskısını İ.Ü. Hukuk Fakültesi Devletler Özel Hukuku anabilim dalının değerli öğretim üyesi Doç.Dr. B.Bahadır Erdem’le beraber hazırladık. Bu baskıda 1982’den beri yürürlükte olan 2675 sayılı Yasanın yerini alacak olan ve TBMM Komisyonlarından geçerek yasalaşmayı bekleyen Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkındaki Kanun Tasarısının hükümlerine de, her konuya ilişkin ayrı başlıklar halinde yer verdik.

Yaklaşık 25 yıldan beri yürürlükte olan 2675 sayılı Yasayı, gelişen ihtiyaçlar ve AB hukukunun kuralları ile uyum içinde yeniden düzenleyen Tasarı, Türk Devletler Özel Hukuku için bir yenilik teşkil etmektedir. Kanunlaşması beklenen yeni Yasanın, Türkiye’nin gelişen uluslararası ilişkilerinin ve uluslararası ticaretinin ihtiyaçlarına cevap vereceği umudunu taşıyoruz.

Kitabımızın özellikle akitler, milletlerarası yetki, tebligat ile ilgili konuları ve yasalaşmayı bekleyen Tasarı hükümleri Doç.Dr.Bahadır Erdem tarafından kaleme alınmış, konular birlikte tartışılarak kitaba geçirilmiştir. Kanunlaşma aşamasında olan Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun Tasarısı ile ilgili açıklamaları içeren kitabın yeni basısının hukukçularımız ve öğrencilerimize yararlı olacağı inancını taşımaktayım.

Gösterdikleri özen ve dikkat ile kitabın kısa sürede baskıya hazırlanmasında emeği geçen Hukuk Fakültemiz Devletler Özel Hukuku Anabilim Dalındaki araştırma görevlileri Kerem Giray, Emre Esen, Mine Tan Dehmen ve Elif Ulusu’ya teşekkür ederim. Sekizinci baskıyı gerçekleştiren BETA Basım Yayın AŞ.’ye ve değerli yöneticisi sayın Seyhan Satar’a, dizgiyi kısa sürede dikkatle gerçekleştiren sayın Gülgonca Çarpık’a içtenlikle teşekkür ederim.

Ekim 2007 Prof.Dr. Aysel ÇELİKEL

(16)

(17)

BİRİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ

Milletlerarası özel hukukun Türkiye’de eski ve köklü bir geçmişi yoktur.

Ekonomik, sosyal, kültürel konuların uluslararası alanda geniş ölçüde önem kazanması, bu hukuk dalının gelişmesini de aynı ölçüde etkilemiştir. Bugün ekonomik ve kültürel alanda bütün dünya milletleri ile ilişki içinde olan Türkiye, milletlerarası özel hukukun konusuna giren birçok mesele ile karşı karşıya bulunmaktadır. Bu gerçek 20.5.1982 tarihinde Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkındaki Kanun’un kabulü sonucunu doğurmuştur. Milletlerarası özel hukuk alanında önemli bir boşluğu doldurmuş olan Kanun, yaklaşık iki yıldır yürürlüktedir. Kanunun yorumu, boşluklarının doldurulması, eleştirisi hakkında uygulama ve doktrinin henüz yerleşmemiş olduğu açıktır. Ancak Kanun’un kabulünün, uluslararası alanda Türk hukukuna olan güvenin artmasında önemli rolü olmuştur.

Milletlerarası özel hukukun konusuna giren ilişkilerin çözüme ulaştırılmasında, Kanunda yer alan bağlama kurallarının yanında, bu hukukun genel ve teorik esaslarının da önemli bir yeri vardır. Esasen kanunlar ihtilafı kurallarının özellikleri, bu kuralların konulmasındaki amaçlar tespit edilmeden bu hukukun geliştirilmesi, yorumu, boşluklarının amaca uygun şekilde doldurulması mümkün değildir. Ayrıca yabancı unsurlu ilişkilerin çözümü için milletlerarası özel hukuk kurallarının bulunması yeterli değildir. Bu kuralların uygulanabilmesi için vasıflandırma, kanuna karşı hile, atıf, önmesele, kamu düzeni gibi her hukuki olayda uygulama alanı bulabilen genel prensiplerin bilinmesinde zaruret vardır. Bu nedenle bu kitabı milletlerarası özel hukukun genel kurallarına ayırdık. Bu temel esaslar bağlama kurallarının uygulanmasında hukukçularımıza ışık tutacaktır.

Hukuk Fakültesi öğrencilerine okutulmak üzere hazırlanmış olan Kitabın hukukçularımıza yardımcı olacağını umuyoruz. Kitabın kavram indeksini hazırlayan Araştırma Görevlisi Şefika Akın’a, kitabın basımında emeği geçenlere, Fakülteler Matbaası mensuplarına burada bir daha teşekkürü borç bilirim.

14 Aralık 1984, Levent Prof. Dr. Aysel ÇELİKEL

(18)

(19)

İÇİNDEKİLER

BİRİNCİ KISIM

MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUK GENEL KURALLAR

Birinci Bölüm

MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUKUN KONUSU, ÖZELLİKLERİ, KAPSAMI, ÇEŞİTLERİ, AMAÇLARI,

KAYNAKLARI VE TARİHİ GELİŞİMİ

§1. Milletlerarası Özel Hukukun Konusu ... 5

I. Kavram ... 5

II. Milletlerarası Özel Hukukun Varoluş Nedenleri ... 9

§2. Milletlerarası Özel Hukuk Kurallarının Özellikleri ... 11

I. Milletlerarası Özel Hukuk Sistemi - İç Hukuk Sistemi ... 11

II. Milletlerarası Özel Hukuk - İç Hukuk - Milletlerarası Hukuk ... 12

III. Gösterici Nitelikte Milletlerarası Özel Hukuk Kuralları ... 13

IV. Gösterici Nitelikte Olmayan Milletlerarası Özel Hukuk Kuralları ... 14

§3. Milletlerarası Özel Hukukun Kapsamı ... 17

I. Genel Olarak ... 17

II. Milletlerarası Özel Hukuk ve Milletlerarası Usul Hukuku ... 19

III. Kanunlar İhtilafı - Vatandaşlık Hukuku ... 20

IV. Kanunlar İhtilafı - Yabancılar Hukuku ... 21

§4. Kanunlar İhtilafının Çeşitleri ... 23

I. Milletlerarası Kanunlar İhtilafı - Bölgelerarası Kanunlar İhtilafı ... 23

II. Milletlerarası Kanunlar İhtilafı - Şahıslararası Özel Hukuk ... 26

III. Milletlerarası Kanunlar İhtilafı - Zamanlararası Hukuk İhtilafları ... 27

IV. Milletlerarası Kanunlar İhtilafı - Statü Değişikliğinden Doğan İhtilaflar (Conflit Mobile) ... 29

§5. Milletlerarası Özel Hukuk Kurallarının Amaçları ... 32

I. Adaletin Sağlanması ... 34

II. Muamelede Güvenliğin Sağlanması ... 34

III. Sonucun Önceden Bilinmesi ... 36

IV. Toplumun Temel Yapısı ve Temel Çıkarlarının Korunması ... 36

(20)

XX

V. Milletlerarası Karar Ahenginin Sağlanması ... 37

VI. Hakkın Aranmasında Basitlik ... 39

§6. Milletlerarası Özel Hukukun Kaynakları ... 40

I. Kanunlar ... 40

II. Milletlerarası Sözleşmeler ... 42

III. Örf ve Adet Hukuku ... 45

IV. Mahkeme Kararları ve Doktrin ... 46

§7. Milletlerarası Özel Hukuk Kurallarının Oluşumu ... 48

I. Statü Teorileri ... 49

II. İlk Kodifikasyon Hareketleri ... 52

III. 19. Yüzyıldaki Doktrinler ... 52

IV. Modern Kodifikasyonlar ... 56

V. Milletlerarası Özel Hukukta Yeni Doktrinler ... 57

İkinci Bölüm MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUKUN GENEL KURALLARI §8. Kanunlar İhtilafı Kurallarının Yapısı ... 63

I. Bağlama Konusu ve Bağlama Noktasının Tayini ... 63

II. Genel Olarak Bağlama Noktaları ... 64

A- Hukuki İlişkinin Niteliği Esas Alınarak Tayin Edilen Bağlama Noktaları ... 65

B- Bağlama Noktalarının Objektif ve Sübjektif Esasa Göre Tayini ... 68

C- İlgilinin Birden Fazla Vatandaşlığının Bulunması- Vatansız Olması ... 70

§9. Kanunlar İhtilafı Kurallarının Niteliklerine Göre Sınıflandırılması ... 73

I. Tek Taraflı - Çok Taraflı Kanunlar İhtilafı Kuralları ... 73

II. Lex Fori’nin Özel Nitelikli Kanunlar İhtilafı Kuralı Olarak Uygulanması ... 74

III. Lex Fori’nin Kademeli Olarak Tayin Edilen Kanunlar İhtilafı Kuralı Olarak Uygulanması ... 75

§10. Milletlerarası Özel Hukukta Vasıf İhtilafı ... 77

I. Hukuki Mahiyeti ... 77

A- Bağlama Noktasında Vasıf İhtilafı ... 78

B- Bağlama Konusunda Vasıf İhtilafı ... 80

C- Klasik Vasıf İhtilafı Örnekleri ... 82

D- Vasıflandırma Konusu ... 82

II. Vasıf İhtilafının Çözümünde Yetkili Hukuk ... 83

A- Bağlama Konusunun Vasıflandırılması ... 83

1. Mahkemenin İç Maddi Hukuk Düzenine Göre Vasıflandırma (Lex Fori’ye Göre Vasıflandırma) ... 83

2. Vasıflandırmanın Olayın Esasına Uygulanacak Hukuka Göre Yapılması (Lex Causae’ya Göre Vasıflandırma) ... 85

(21)

XXI 3. Vasıflandırmanın Mukayeseli Hukukun Esasları ve

Hukuk İlmi Yolu ile Yapılması ... 86

4. Vasıflandırmanın Birinci Derece ve İkinci Derece Vasıflandırma Olarak Ele Alınması ... 87

5. Türk Hukukunda Vasıflandırma ... 88

B- Bağlama Noktasının Vasıflandırılması ... 93

§11. Milletlerarası Özel Hukukta Kanuna Karşı Hile... 95

I. Kavram ... 95

II. Klasik Kanuna Karşı Hile Örnekleri ... 100

III. Kanuna Karşı Hilenin Sonuçları ... 101

IV. Kanuna Karşı Hilenin Çeşitli Hukuklarda Uygulanışı ... 105

V. Türk Hukukunda Kanuna Karşı Hile ... 107

§12. Milletlerarası Özel Hukukta Atıf Teorisi ... 111

I. Kavram ve Örnekler ... 111

II. Atıf Teorisinin Gelişimi ... 114

III. Atıf Çeşitleri ... 119

A- Hakimin Hukukuna Geri Gönderme (İade Atıf) ... 119

B- Üçüncü Bir Devletin Hukukuna Gönderme (Devam Eden Atıf) ... 119

C- Tam Atıf veya İkili Atıf ... 120

D- Farazi Atıf ve Gizli Atıf ... 120

IV. Atıf Teorisine Yapılan Eleştiriler ... 121

V. Bazı Hukuki İlişkilerde Atfın Uygulanma Durumu ... 126

VI. Yeni Milletlerarası Özel Hukuk Düzenlemelerinde Atıf ... 128

VII. Türk Hukukunda Atıf ... 129

A- 22.5.1982 Tarihli ve 2675 Sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’da Atıf ... 129

B- 27.11.2007 Tarihli ve 5718 Sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’da Atıf ... 131

C- Türk Ticaret Kanunu’nda Atıf ... 134

VIII.Kanaatimiz ... 135

§13. Milletlerarası Özel Hukukta Önmesele ... 138

I. Kavram ve Örnekler ... 138

II. Önmeselenin Çözümünde Uygulanacak Hukuk ... 140

A- Önmeselenin Hakimin Kanunlar İhtilafı Sistemine (Lex Fori’ye) Göre Çözümü ... 140

B- Önmeselenin Esas Meselede Yetkili Olan Hukukun Kanunlar İhtilafı Sistemine (Lex Causae’ya) Göre Çözümü ... 141

C- Sonuç ... 143

D- Çözüm ... 146

§14. Milletlerarası Özel Hukukta Kamu Düzeni ... 148

I. Kavram ... 148

II. Hukuki Mahiyeti ... 150

(22)

XXII

III. Kamu Düzeni İstisnası - Tek Yönlü Kurallar -

Doğrudan Uygulanan Kurallar ... 153

IV. Türk Hukukunda Kamu Düzeninin Uygulanması ... 156

V. Kamu Düzeninin Özellikleri ... 158

VI. Kamu Düzeninin Kapsamı ... 161

§15. Milletlerarası Özel Hukukta Kazanılmış Haklar... 164

I. Kanunların Zaman İtibariyle Uygulanmasından Doğan Sorunlar ... 164

II. Statü Değişikliğinden Doğan Sorunlar (Conflit Mobile) ... 168

§16. Yabancı Hukukun Uygulanması ... 172

I. Kavram ... 172

II. Türk Hukukunda Yabancı Hukukun Uygulanması ... 173

III. Yabancı Hukukun Yanlış Uygulanmasının Sonuçları ... 177

IV. Yabancı Hukukun Uygulanmasında Ortaya Çıkabilecek Hukuki Sorunlar ... 179

İKİNCİ KISIM MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUK KURALLARI (Kanunlar İhtilafı) (Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun) Şerh (m. 9-39) Birinci Bölüm HUKUKİ İLİŞKİNİN UNSURLARI VE MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUKTA TABİ OLDUKLARI REJİM §17. Hukuki İlişkinin Unsurları ve Milletlerarası Özel Hukukta Tabi Oldukları Rejime Giriş ... 185

§18. Hukuki İşlemde Ehliyet ... 186

I. Ehliyete İlişkin Bağlama Noktaları ... 186

A- Milli Hukukun Tercihindeki Özellikler ... 186

B- İkametgah Hukukunun Özellikleri ... 187

C- Mutad Mesken Hukukunun Özellikleri ... 188

II. Türk Hukukunda Ehliyete İlişkin Bağlama Kuralı ... 188

§19. Hukuki İşlemde Şekil... 189

II. Türk Milletlararası Özel Hukuk Sisteminde Şekil ... 190

A- Genel Şekil Kuralı ... 190

B- Özel Şekil Kuralları ... 193

§20. Hukuki İşlemlerin Hükümleri ... 195

(23)

XXIII İkinci Bölüm

MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUK KURALLARI ŞERHİ (MÖHUK m. 9-39)

§21. MÖHUK Madde 9 — Ehliyet ... 199

I. Gerçek Kişilerin Ehliyeti ... 199

A- Medeni Haklardan Yararlanma Ehliyeti (Hak Ehliyeti) ... 199

B- Medeni Hakları Kullanma Ehliyeti (Fiil Ehliyeti) ... 201

1. Genel Kural ... 202

2. İstisna Kuralı ... 205

II. Tüzel Kişilerin Ehliyeti ... 206

§22. MÖHUK Madde 10 — Vesayet, Kısıtlılık ve Kayyımlık... 208

I. Genel Kural ... 208

II. İstisna Kuralı ... 210

§23. MÖHUK Madde 11 — Gaiplik veya Ölmüş Sayılma ... 213

I. İç Hukukta Durum ... 213

II. MÖHUK’ta Uygulanacak Hukuk ... 214

§24. MÖHUK Madde 12 — Nişanlılık ... 216

II. Nişanlılıkta Ehliyete ve Hükümlere Uygulanacak Hukuk ... 216

§25. MÖHUK Madde 13 — Evlilik ve Genel Hükümleri ... 218

I. Evlenmenin Geçerlik Şartları ... 218

A- Genel Olarak ... 218

B- Evlenmenin Maddi Şartları ... 221

1. Evlenme Ehliyeti ... 221

2. Evlenme Engelleri ... 222

a) Yakın Hısımlık ... 223

b) Önceki Evlilik ... 224

c) Akıl Hastalığı ... 225

d) Bekleme Süreleri ... 225

e) Evlenmeye Engel Bulaşıcı Hastalıklar ... 225

f) Tarafların Aynı Cinsiyete Sahip Olmaları ... 226

3. Yetkili Hukukun Uygulanma Anı ... 226

4. Geçerli Olmayan Evlenmenin Sonuçları ... 226

C- Evlenmenin Şekline İlişkin Şartlar ... 228

1. Locus Regit Actum Kuralına Uygun Evlenmeler ... 229

a) Türkiye’de Yapılan Evlenmeler ... 229

b) Yabancı Ülkede Yapılan Evlenmeler ... 230

2. Konsolosluk Evlenmeleri ... 231

a) Türkiye’de Yapılan Konsolosluk Evlenmeleri ... 231

b) Yabancı Ülkede Yapılan Konsolosluk Evlenmeleri .... 233

II. Evliliğin Genel Hükümleri ... 234

(24)

XXIV

§26. MÖHUK Madde 14 — Boşanma ve Ayrılık ... 238

II. Boşanmada ve Ayrılıkta Yetkili Hukuk ... 240

§27. MÖHUK Madde 15 — Evlilik Malları ... 246

II. Eşlerin Yetkili Hukuku Tayin Etme Yetkisi ... 247

III. Eşlerin Hukuk Seçimi Yapmamaları Halinde Mal Rejimine Uygulanacak Hukuk ... 248

§28. Soybağına Uygulanacak Hukuk ... 252

MÖHUK Madde 16 — Soybağının Kurulması ... 252

MÖHUK Madde 17 — Soybağının Hükümleri ... 252

II. Yürürlükten Kalkan 2675 Sayılı MÖHUK’un Sistemi ... 253

III. 5718 Sayılı MÖHUK’ta Soybağına Uygulanan Hukuk ... 256

IV. Milletlerarası Sözleşmeler ... 260

§29. MÖHUK Madde 18 — Evlat Edinme ... 274

II. Yetkili Hukuk ... 276

A- Maddi Şartlar ... 276

B- Şekle İlişkin Şartlar... 277

C- Evlat Edinmede Diğer Eşin Rızası ... 278

D- Evlat Edinmenin Hükümleri ... 279

§30. MÖHUK Madde 19 — Nafaka ... 280

II. MÖHUK’ta Nafakaya Uygulanacak Hukuk ... 281

§31. MÖHUK Madde 20 — Miras ... 288

A- Mirasın Açılması ... 291

B- Mirasın İktisabı ... 292

C- Mirasın Taksimi ... 293

III. Mirasçısız Tereke ... 293

IV. Ölüme Bağlı Tasarruflar ... 294

§32. MÖHUK Madde 21 — Ayni Haklar... 298

II. Taşınır Mallar Üzerindeki Ayni Haklarla İlgili Sorunlar ... 299

A- Yetkili Hukuk ... 300

B- Taşınmakta Olan Mallar (Res in transitu) ... 303

C- Lex Rei Sitae Kuralının Uygulanmadığı Haller ... 304

III. Taşınmaz Mallar Üzerindeki Ayni Haklarla İlgili Sorunlar ... 305

§33. MÖHUK Madde 22 — Taşıma Araçları ... 307

I. Taşıma Araçlarına Uygulanacak Hukuk ... 307

(25)

XXV

§34. MÖHUK Madde 23 — Fikri Mülkiyete İlişkin Haklara

Uygulanacak Hukuk ... 310

I. Fikri Haklara (Gayrimaddi Mallara) Uygulanacak Hukuk ... 310

II. MÖHUK’ta Fikri Haklara Uygulanacak Hukuk ... 316

§35. MÖHUK Madde 24 — Sözleşmeden Doğan Borç İlişkilerinde Uygulanacak Hukuk ... 317

II. İrade Özgürlüğü (Akitlerde Hukuk Seçimi İlkesi) ... 321

III. Tarafların Hukuk Seçimi Yapmamaları Halinde Yetkili Hukuk (Akitlerde Objektif Bağlama Kuralı) ... 325

IV. Yürürlükten Kalkan 2675 Sayılı MÖHUK’un 24. Maddesindeki Düzenlemeye Göre Akitlere Uygulanacak Hukuk ... 331

V. MÖHUK’ta Sözleşmeden Doğan Borç İlişkilerine Uygulanacak Hukuk ... 338

VI. Bazı Özel Akit Tipleri ... 341

A- Gayrimenkulün Devrine İlişkin Sözleşmeler ... 341

B- İnşaat Sözleşmeleri ... 342

VII. Akit Statüsünün Uygulanmadığı Haller ... 343

VIII. Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması ... 345

A- Antlaşmanın Milletlerarası Uygulama Alanı (CISG m.1) .... 346

B- Antlaşmanın Konu İtibariyle Uygulama Alanı (CISG m.2-5) ... 348

C- Antlaşmanın Zaman Bakımından Uygulama Alanı (CISG m. 100) ... 348

§36. MÖHUK Madde 25 — Taşınmazlara İlişkin Sözleşmeler ... 356

§37. MÖHUK Madde 26 — Tüketici Sözleşmeleri ... 357

I. Genel Olarak Tüketici Sözleşmeleri ... 357

II. Yürürlükten Kalkan 2675 Sayılı MÖHUK’ta Tüketici Sözleşmelerine Uygulanacak Hukuk ... 360

III. MÖHUK’ta Tüketici Sözleşmelerine Uygulanacak Hukuk ... 361

§38. MÖHUK Madde 27 — İş Sözleşmeleri ... 363

I. Genel Olarak İş Sözleşmeleri ... 363

II. 2675 Sayılı Eski Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanunda İş Sözleşmelerine Uygulanacak Hukuk ... 367

III. MÖHUK’ta İş Sözleşmelerine Uygulanacak Hukuk ... 370

§39. MÖHUK Madde 28 — Fikri Mülkiyet Haklarına İlişkin Sözleşmeler ... 374

I. Genel Olarak Fikri Hukuka İlişkin Sözleşmeler ... 374

II. 2675 Sayılı Eski MÖHUK’ta Fikri Mülkiyet Haklarına İlişkin Sözleşmelere Uygulanacak hukuk ... 378

III. MÖHUK’ta Fikri Mülkiyet Haklarına İlişkin Sözleşmelere Uygulanacak Hukuk ... 382

(26)

XXVI

§40. MÖHUK Madde 29 — Eşyanın Taşınmasına İlişkin

Sözleşmeler ... 385

§41. MÖHUK Madde 30 — Temsil Yetkisi ... 389

§42. MÖHUK Madde 31 — Doğrudan Uygulanan Kurallar ... 391

§43. MÖHUK Madde 32 — Sözleşmeden Doğan İlişkinin Varlığı ve Maddi Geçerliliği ... 395

§44. MÖHUK Madde 33 — İfanın Gerçekleştirilme Biçimi ve Tedbirler ... 396

§45. MÖHUK Madde 34 — Haksız Fiiller ... 397

§46. MÖHUK Madde 35 — Kişilik Haklarının İhlalinde Sorumluluk ... 406

I. Genel Olarak Kişilik Haklarının İhlalinde Sorumluluk... 406

II. MÖHUK’ta Kişilik Haklarının İhlalinden Doğan Haksız Fiillere Uygulanacak Hukuk ... 409

§47. MÖHUK Madde 36 — İmalatçının Sözleşme Dışı Sorumluluğu ... 412

I. Genel Olarak İmalatçının Sözleşme Dışı Sorumluluğu ... 412

II. MÖHUK’ta İmalatçının Sözleşme Dışı Sorumluluğuna Uygulanacak Hukuk ... 415

§48. MÖHUK Madde 37 — Haksız Rekabet ... 417

I. Genel Olarak Haksız Rekabete Uygulanacak Hukuk... 417

II. MÖHUK’ta Haksız Rekabete Uygulanacak Hukuk ... 418

§49. MÖHUK Madde 38 — Rekabetin Engellenmesi ... 420

§50. MÖHUK Madde 39 — Sebepsiz Zenginleşme ... 422

I. Sebepsiz Zenginleşmeye Uygulanacak Hukuk ... 422

ÜÇÜNCÜ KISIM MİLLETLERARASI USUL HUKUKU (Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun) Şerh (m. 40-63) Birinci Bölüm YABANCI UNSURLU DAVALARDA YARGILAMA HUKUKU §51. Yabancı Unsurlu Davalarda Yargılama Hukukuna Giriş ... 429

§52. Yargılama Usulüne Ait Sorunlar Lex Fori’ye Tabidir ... 433

§53. Vasıflandırma ... 436

§54. Yargısal Faaliyet ile İlgili Bazı Konuların Nitelikleri ... 438

I. Dava Şartları ... 438

II. Taraf Ehliyeti ve Dava Ehliyeti ... 441

A- Türk Hukukuna Göre Taraf Ehliyeti ve Dava Ehliyeti ... 441

B- Yabancı Unsurlu Davalarda Taraf Ehliyeti ve Dava Ehliyeti ... 443

(27)

XXVII

III. Taraf Sıfatı ... 447

IV. İspat, İspat Yükü ve Deliller ... 449

A- İspat Yükü ... 450

1. Genel Olarak ... 450

2. Yabancı Unsurlu Davalar ... 451

B- Delillerin Çeşitleri ve İspat Gücü ... 452

1. Senet ... 453

2. Yemin ... 458

3. Tanık ... 458

4. Bilirkişi ... 460

5. Delil Sözleşmesi ... 461

V. Zamanaşımı ... 462

VI. İlk İtirazlar ... 465

VII. Geçici (İhtiyati) Tedbirler ... 466

§55. Milletlerarası Hukuki Yardım ... 476

II. Yabancı Devlet Mahkemesinden İstinabe Talebi ... 480

III. Türkiye’den Yabancı Ülkeye Tebligat ... 484

A- Tebligat Kanunu ve Tebligat Tüzüğü ... 485

1. Türkiye’den Yabancı Ülkeye Tebligat ... 486

2. Yabancı Ülkeden Türkiye’deki Kişilere Tebligat ... 488

B- Uluslararası Sözleşmelere Göre Yurt Dışına Tebligat ... 488

1. Arada İki Taraflı Tebligat Sözleşmesi Olması Durumunda Tebligatın Yapılması ... 489

2. Arada Çok Taraflı Milletlerarası Tebligat Sözleşmesi Olması Durumunda Tebligatın Yapılması ... 490

a) 1954 Tarihli Hukuk Usulüne Dair La Haye Sözleşmesine Göre Tebligatın Yapılması ... 490

b) 1965 Tarihli Hukuki veya Ticari Konularda Adli ve Gayri Adli Belgelerin Yabancı Memleketlerde Tebliğine İlişkin La Haye Sözleşmesine Göre Tebligatın Yapılması ... 491

c) 1965 Tarihli Sözleşmenin 10/a Maddesine Göre Doğrudan Posta Yolu ile Tebligat ... 493

3. Arada Birden Çok Sözleşme Olması Halinde Yurt Dışına Yapılacak Tebligat ... 496

C- Usulsüz Tebligat ... 498

D- Yurt İçinde Adresi Bulunmayan Davalıların Cevap Dilekçelerinde Yurt İçinde Tebligat Adresi Gösterme Zorunluluğu ... 499

(28)

XXVIII

İkinci Bölüm

MİLLETLERARASI USUL HUKUKU KURALLARI ŞERHİ (MÖHUK m.40-63)

§56. MÖHUK Madde 40 — Milletlerarası Yetki ... 503

I. Genel Bilgiler ... 503

II. Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi... 504

III. Yer İtibariyle Yetki Kuralları ... 507

A- Genel Yetki Kuralı ... 508

B- Özel Yetki Kuralları ... 513

1. Sözleşmenin İfa Yeri Mahkemesi ... 513

2. Haksız Fiilden Doğan Davalarda Yetki ... 514

3. Türkiye’de Yerleşim Yeri Bulunmayanlar Aleyhine Açılacak Mal ve Alacak Davalarında İhtilaf Konusu Malvarlığının Bulunduğu Yer Mahkemesinin Yetkisi ... 516

4. Karşı Davada Yetki ... 519

5. Şubeler ve Tüzel Kişilerle İlgili Davalarda Mahkemenin Yetkisi ... 519

6. İç Hukuktaki Diğer Bazı Kanunlardaki Özel Yetki Kuralları ... 520

a) 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu’nda Düzenlenen Mahkemelerin Yetkisine İlişkin Kurallar ... 520

aa) Kişilik Haklarının İhlaline İlişkin Davalarda Yetkili Mahkeme ... 521

bb) Gaiplik Kararı Verme Konusunda Yetkili Mahkeme ... 521

cc) Boşanma ve Ayrılık Davalarında – Boşanmadan Sonra Açılacak Nafaka Davalarında – Evlilik Birliğinin Korunmasına Yönelik Tedbirleri Almak Konusunda Yetkili Mahkeme ... 521

dd) Mal Rejimine İlişkin Davalarda Yetkili Mahkeme ... 523

ee) Soybağına İlişkin Davalarda Mahkemenin Yetkisi... 524

ff) Evlat Edinme İşlemlerinde Yetkili Mahkeme ... 525

gg) Üst ve Alt Soy ile Kardeşlere Karşı Nafaka Yükümlülüğünden Doğan Davalarda Yetkili Mahkeme ... 525

hh) Vesayet İşlerinde Yetkili Mahkeme ... 526

ıı) Miras Davalarında Yetkili Mahkeme ... 526

b) İcra İflas Kanunu’ndaki Mahkemelerin Yetkisine İlişkin Hükümler ... 527

c) Fikri Haklarda Türk Mahkemelerinin Yetkisi ... 527

C- Kesin Yetki Kuralları ... 531

D- Milletlerarası Yetkisizlik İtirazı ... 536

(29)

XXIX

§57. MÖHUK Madde 41 — Türklerin Kişi Hallerine İlişkin

Davalar ... 540

I. Maddenin Tarihçesi... 541

II. Maddenin Uygulanma Şartları ... 543

§58. MÖHUK Madde 42 — Yabancıların Kişi Hallerine İlişkin Bazı Davalar ... 546

I. Maddenin Kabul Nedeni... 546

II. Maddenin Uygulanma Şartları ... 547

§59. MÖHUK Madde 43 — Miras Davaları ... 548

I. Miras Davalarında Yetkili Mahkeme ... 548

§60. MÖHUK Madde 44 — İş Sözleşmesi ve İş İlişkisi Davaları ... 552

§61. MÖHUK Madde 45 — Tüketici Sözleşmesine İlişkin Davalar ... 555

§62. MÖHUK Madde 46 — Sigorta Sözleşmesine İlişkin Davalar ... 557

§63. MÖHUK Madde 47 — Yetki Anlaşması ve Sınırları ... 559

I. Yetki Sözleşmesi ile Yabancı Mahkemelerin Yetkili Kılınması ... 560

A- Yetki Sözleşmesinin Şartları ... 561

B- Yabancı Mahkemeye Yetki Veren Sözleşmenin Doğurduğu Hukuki Sonuçlar ... 564

II. Yetki Sözleşmesi ile Bir Türk Mahkemesinin Yetkili Kılınması ... 574

§64. MÖHUK Madde 48 — Teminat ... 578

I. Türkiye’de Mutad Meskeni Bulunmayan Türk Vatandaşlarının Teminat Gösterme Yükümlülüğü ... 579

A- Genel Kural ... 579

B- Teminat Göstermekten Muafiyet ... 582

C- Teminat Olarak Gösterilecek Kıymetler Hangileridir? ... 582

D- Teminatın Gösterilmemesinin Sonuçları Nelerdir? ... 583

II. Yabancının Teminat Gösterme Yükümlülüğü ... 583

A- Genel Kural ... 583

B- Teminat Göstermenin İstisnası ... 586

C- Teminat ile İlgili Uluslararası Sözleşmeler ... 587

§65. MÖHUK Madde 49 — Yabancı Devletin Yargı Muafiyetinden Yararlanamayacağı Haller ... 590

I. Devletin Yargı Bağışıklığı ... 591

A- Genel Olarak ... 591

1. Mutlak Bağışıklık ... 592

2. Sınırlı Bağışıklık ... 592

3. Yargı Bağışıklığının Bazı İstisnalarla Kaldırılması ... 593

B- Devletin Yargı Bağışıklığının İstisnaları ... 593

C- Özel Hukuka İlişkin Uyuşmazlıklarda Devletin Diplomatik Temsilcisine Tebligat ... 596

(30)

XXX

II. Devlet Temsilcilerinin Yargı Bağışıklığı ... 601

III. Konsolosların Yargı Bağışıklığı ... 603

§66. Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi ... 605

I. Genel Bilgiler ... 605

II. Mahkeme Kararlarının Çeşitleri ve Sonuçları ... 606

III. İhtilaflı ve İhtilafsız Kaza ... 609

§67. MÖHUK Madde 50 — Tenfiz Kararı ... 610

I. Hukuk Davalarına Ait Bir Yargı Kararı Olması ... 610

II. Kesinleşme ... 612

III. Tenfiz Kararı (Exequatur) ... 614

§68. MÖHUK Madde 51 — Görev ve Yetki ... 616

I. Hükmün Açıklaması ... 616

§69. MÖHUK Madde 52 — Tenfiz İstemi ... 617

§70. MÖHUK Madde 53 — Dilekçeye Eklenecek Belgeler ... 619

§71. MÖHUK Madde 54 — Tenfiz Şartları ... 621

I. Karşılıklılık ... 621

II. Kararın Yetkili Bir Mahkemeden Alınmış Olması ... 629

III. Kararın Türk Kamu Düzenine Aykırı Olmaması ... 636

IV. Savunma Haklarına Uyulmuş Olması ... 645

§72. MÖHUK Madde 55 — Tebliğ ve İtiraz ... 651

§73. MÖHUK Madde 56 — Karar ... 654

§74. MÖHUK Madde 57 — Yerine Getirme ve Temyiz Yolu... 656

§75. MÖHUK Madde 58 — Tanıma ... 658

I. Tanıma ve Şartları ... 658

II. Tanımanın Uygulanma Biçimi ... 660

A- Yabancı Kararın Türk Mahkemesinde Kesin Delil veya Kesin Hüküm Olarak İleri Sürülmesi ... 660

B- Yabancı Karara Dayanarak Türkiye’de Bir Hukuki İşlem Yapmak Amacıyla Tanıma Davası Açılması ... 662

III. Tanıma Davasında Usul ... 663

IV. İhtilafsız Kaza Kararlarının Tanınması ... 664

§76. MÖHUK Madde 59 — Tanımanın Kesin Hüküm ve Kesin Delil Etkisi ... 666

§77. Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve Tenfizi ... 670

II. Yabancı Hakem Kararları ... 676

(31)

XXXI

III. Milletlerarası Hakem Kararı ... 680

IV. Milletlerarası Tahkim ve Türk Hukuku ... 682

V. Milletlerarası Tahkimde Hakemlerin Kendi Yetkileri Hakkında Karar Verme (Kompetenz-Kompetenz) Kuralı ... 688

§78. MÖHUK Madde 60 — Yabancı Hakem Kararlarının Tenfizi ... 690

§79. MÖHUK Madde 61 — Dilekçe ve İnceleme Usulü ... 692

I. Tenfiz Dilekçesine Eklenecek Belgeler ve İnceleme Usulü ... 692

§80. MÖHUK Madde 62 — Red Sebepleri ... 694

I. Yabancı Hakem Kararlarının Tenfiz Şartları ... 694

§81. MÖHUK Madde 63 — Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ... 700

Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun ... 701

YARARLANILAN KİTAP VE MAKALELER ... 719

KAVRAMLAR DİZİNİ ... 737

(32)

(33)

KISALTMALAR

AB : Avrupa Birliği ABD : Ankara Baro Dergisi

AET : Avrupa Ekonomik Topluluğu

AJCL : American Journal of Comparative Law Art : Article, Artikel

ATRG : Avrupa Topluluğu Resmi Gazetesi

Aufl : Auflage

AÜHFD : Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi BATİDER : Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi

BGB : Bürgerliches Gesetzbuch BGH : Bundesgerichtshof

BGHZ : Entscheidungen des Bundesgerichtshofes in Zivilsachen

BK : Borçlar Kanunu

Bkz (bkz) : Bakınız

BM : Birleşmiş Milletler

BYIL : British Yearbook of International Law

CISG : United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods

Clunet : Journal du Droit International

Coğ.İş.KHK : Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname

Col. LR. : Columbia Law Review

CUMK : Ceza Usulu Muhakemeleri Kanunu

Çev : Çeviren

dn : dip notu

DÖH : Devletler Özel Hukuku

E : Esas

ed : edition

EGBGB : Einführungsgesetz zum Bürgerlichen Gesetzbuch

EHVHK : Türkiye’de Bulunan Ecnebilerin Hak ve Vazifeleri Hakkında 1930 tarihli Muvakkat Kanun

End.T.KHK : Endüstriyel Tasarımların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname

(34)

XXXIV

ESŞHK. : Yabancı Anonim ve Sermayesi Paylara Bölünmüş Şirketlerle Yabancı Sigorta Şirketleri Hakkında Muvakkat Kanun

Fam. RZ : Zeitschrift für das gesamte Familienrecht FSHK : Fikir ve Sanat Eserleri Hakkında Kanun Har.LR : Harvard Law Review

HD : Hukuk Dairesi

HGK : Hukuk Genel Kurulu

HMK : Hukuk Muhakemeleri Kanunu HUMK : Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu

ICLQ : International and Comparative Law Quarterly İBD : İstanbul Barosu Dergisi

İHFD : İstanbul Hukuk Fakültesi Dergisi İHİD : İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi İKİD : İlmi ve Kazai İçtihatlar Dergisi IPR : Internationales Privatrecht

IPRax : Praxis des Internationales Privat und Verfahrensrechts

K : Karar

Kan : Kanun

LR : Law Review

m : madde

Mar.KHK : Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname

MHB : Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni

MK : Medeni Kanun

MÖH : Milletlerarası Özel Hukuk

MÖHUK : Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun MTK : Milletlerarası Tahkim Kanunu

NJW : Neue Juristische Wochenschrift OLG : Oberlandesgericht

Pat.KHK : Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname

PICC : Principles of International Commercial Contracts PIL : Private International Law

RabelsZ : Zeitschrift für ausländisches und internationales Privatrecht Rec. des Cours : Recueil des cours de l’Acedamié de droit International de la

Haye

Rev.Crit. (RCDIP) : Revue Critique de Droit International Privé

RG : Resmi Gazete

RKD : Resmi Kararlar Dergisi

(35)

XXXV

Sec : section

TMK (MK) : Türk Medeni Kanunu TTK : Türk Ticaret Kanunu UHK : Umumi Hıfzıssıhha Kanunu

ULFC : Convention relating to a Uniform Law on the Formation of Contracts for the International Sale of Goods

ULIS : Convention relating to a Uniform Law on the International Sale of Goods

UNCITRAL : United Nations Commission on International Trade Law UNIDROIT : International Institute For the Unification of Private Law UNTS : United Nations Treaty Series

vb. : ve benzeri

vd. : ve devamı

vol : volume

Yale LJ. : Yale Law Journal

Y : Yargıtay

YASA Der : Yasa ve Hukuk Dergisi YD : Yargıtay Dergisi

YKD : Yargıtay Kararları Dergisi

(36)

XXXVI