• Sonuç bulunamadı

SOSYAL PARAFiSKAL GELiR TOPLAMAKLA YETKiLi YENi BiR ORGUT: BAGKUR

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "SOSYAL PARAFiSKAL GELiR TOPLAMAKLA YETKiLi YENi BiR ORGUT: BAGKUR"

Copied!
7
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

SOSYAL PARAFiSKAL GELiR TOPLAMAKLA YETKiLi YENi BiR ORGUT: BAGKUR

~. Dr. Aykut HEREKMEN

G1Rl~

Tiirkiye'de Sosyal Parafiskal gelir toplamakla yetkili orgiitle- re 2~9-1971 tarihinde ve 1479 saYlh Kanunla (I) yeni bir orgiit da- ha katdml~ oldu. Bu tarihe kadar, yapml~ oldugumuz bir ara~tIr­

mada ortaya C;lkardlglmlz iizere:

i - Sosyal sigortalar kurumu ii - Emekli sandlgl

iii - Banka ve Sigorta !?irketlerine ait sandlklar iv - Ordu yardlmla!?ma kurumu

olmak iizere iilkemizde sosyal parafiskal gelir toplamakla yetkili 4 orgiit vardl (l). Bu etiidiimiizde, sosyal parafiskal gelir toplamak.

la yetkili 5 inci bir orgiit olarak ortaya c;tkan Esnaf ve Sanatki:lrlar ve Diger Baglmslz <;ah~anlar Sosyal Sigortalar Kurumu, klsaltll-

ml~ adlyla Bagkur'u incelemek suretiyle bu eski etiidiimiizii tao mamlamaya c;ah~acaglz.

I - BAGKUR'un Toplayacagl primler sosyal parafiskal gelir kavranu i~ersine girecek midir?

Parafiskal gelir, sosyo - ekonomik alanda devlet miidahelecili·

ginin geni~lemesi sonucu artan kamu harcamalarmm bir klsmml

. (1) Esnaf ve Sanatkflrlar ve Diger Ba~mslZ Qa11~anlar Sosyal Sigortalar tarih 14 EyliiI 1971).

(2) Aykut Herekmen, Teoride ve Tlirkiye'de Parafiskal Gelirler, (BasIl- makta okm Do\!entlik Tezi).

(2)

kar;nlayarak belirli amac;laun gerc;ekle~tirilmesi ic;in kuru Ian kamu veya yan-kamu niteligindeki ekonomik, sosyal veya mesleki orgiit- lcre bu amac;larm finansmanma tahsis edilmek ve bunlarm hizmet- lcrinden yararlananlardan zorunlu olarak tahsil edilmek iizere, kac mu otoritelerince gelir toplama yetkisinin verilmesiyle ortaya C;l- kan biitc;e dUjil bir c;e~it kamu geliridir (3).

Bu tamma gore parafiskal geIirlerin teorik ogelerini ~oyle SI-

ralayabiliriz :

i - Parafiskal gelirler ozel ve belirli bir amaca aynlmak iize- re tahsil cdilir.

ii - '()demeyi yapanm bu odeme kar~Illgmda bir C;lkar elde et- mesi gerekir.

iii - Parafiskal gelirler deviet biitc;esi ic;crsinde goziikmezier.

iv - Parafiskal gelirler zoruniu olarak tahsil edilirler.

$imdi, bu teorik ogelerden hareket etmek suretiyle BAG-KUR'.

un toplayacagl primierin sosyal parafiskal gelir kavraml ic;ersine girip girmiyecegi ele~tirelim.

1 - Gelirlerin {jzel ve Belirli Bir Amaca Ayrtlmak (jzere Tah·

sil Edilmesi Dgesi :

Bagkur, Sosyal sigortalar kurumu kapsaml dl~mda kalan ve sanatkftrlar ile diger baglmslz c;ah~aniara,

i - Malulliik ii - Ya~hhk iii - '{)liim

(3) Parafiskal gelirler hakkmda hkz.: COTIN, «Fiscalite et parafiscalite en France», Revue Economique .. 1953; Eder DUCAS, «La notion juri- dique de la parafiscalite», Revue de Science Financiere, 1956; LIENTZ.

Essais sur les recettcs parafiscales en France, Paris, 1949; MERIGOT,

«Elements d'unc teorie de la parafiscalite», Revue de Science et de Legislation Financiere, 1949; MORSELLI, «Le point de vue theorique de la paraficalite», Revue de science et de legIslation Financiere.

Kurumu Kanunu, Kanun No. 1479,tadh 2/9/1971 (R.G. No. 13956, 1951, No. I; Halil NADAROGLU, Teoridc ve Pratikde Parafiskalite», MaJiye Enstitlisii Kouferanslan, Y cdinci seri, S. 1961.

(3)

hallerinde, sosyal sigorta yardlmlannda bulunmasl amaclyla kurul-

mu~tur (Md. 24). 0 hal de, Bagkur'un gelirleri ozel ve belirli bir amacm gentekIe~tiriImesine tahsis edilmektedir.

2 - Odemeyi Yapantn Bu O'deme Kar$thgmda Bir 9tkar BI- de Btmesi Ogesi :

Bagkur'un, malulliik, ya~hhk ve oliim hallerinde yapacagl yar- dimlardan yukarda bahsetmi~ oldugumuz gibi herhangi bir i~vere­

ne hizmet akdi ile bagh bulunmayaniar yararlanmaktadir. Bagkur'- un normal ve devamh gelirleri sigortah olarak adiandinian bu kimselerden te~ekkiil etmektedir (Md. 15). Kanunun sayml~ oldu- gu, para cezalan, bagl~lar, gerekli hallerde genel biitc;:eden yapIla- cak yardimlar ise devamh ve normal gelir niteliginde oimadlgm- dan goriildiigii iizere sadecc odemeyi yap an Bagkur'dan bir C;:lkar elde etmektedir.

3 - Gelirlerin Devlet Biitgesinde Yer Aimamast O'gesi : Tiirkiye'de, geneIlikie sosyal giivenligin finansmam sigortah- Iann ve i~verenlerin odedikieri primierle gerc;:ekIeli'tiriidiginden, Bagkur'da da aym prensip kabul edilmi~tir. Aynca Bagkur i~tirak­

c;:ileri, bir i~verene bagh olarak c;:ahli'madikian nedeniyle'de, kendi sosyal giivenlikierinin biitiin yiikiinii kendi iizerlerinde ta!jlImak zorundadirlar. Bu yiizden genel gelirlerle kar~Ilanmayan yani ver- gi dl~l olan bu gelirler devlet biitc;:esinde'de yer aimamaktadir. Yal- mz burada ~unu i~aret etmek isterizki, Md. 15'de yer alan «Gerek- Ii haIler de biitc;:eden yapilacak yardimlar» hiikmii, gerekli hallerin

gerc;:ekIe~mesi halinde (bu haIler zanmmIzca orgiit geIirlerinin gi- derlerini kar~Ilayamlyacak bir duruma geimesinde ortaya C;:lkacak- tIr). Bagkur'un bu tip gelirlerinin devlet biitc;:esinde yer alacagml ortaya C;:lkarmaktadlr. Onun ic;:in biz sosyal parafiskal geIir olarak sadece sigortahlarca odenen primierin kabul edilmesi gerektigi ka~

msmdaYIz.

4 - Gelirlerin Zorunlu Tahsil Ogesi :

Kanunia kurulan herhangi bir sosyal giivenlik orgiitiine iiye

01-

mayan bir mesiek kuruIu~u mensubu, Bagkur'a iiye oimak zorun- dadir (Md. 25). <;iinkii bir mesiek kuruIu~una bagh olarak herhangi bir i~ yerine bagh olmakslZln c;:ah~maya ba~Iayan bir kimse, c;:ah!jl-

(4)

maya ba~ladlgl tarihten itibaren en gee;: iie;: ay ie;:inde kurumun ilgili

~ubesine ba~vurarak kaYlt ve tescili yaptIrmahdlr (Md. 26). Kanu- nun bu hiikmiinii yerine getirmeyen kimse hakkmda 200 liradan 5000 liraya kadar hafif para eezaSI hiikmolunur. Tekerriir halle- rinde hiikmolunacak para eezaSI, birinci defasmda 1000 liradan, ikinei defasmda ise 1500 liradan a~agl olmaz (Md. 80). Aynca bag- 11 bulundugu mesiek kurulu~unea, bir aya kadar meslek'ten men,

tekerriirii halinde 1 aydan az olmamak iizere disiplin cezaSI verilir.

Goriildiigii iizerc iiyeligi, aynca miieyyide koymak suretiyle de, ka- e;:lmlmaz bir hale gelmi~tir. Bu durumda, kurum iiyelerinin miikel- lcfiyetlcrinin de zorunlu oldugu ortadadlr. Zaten kuruma pirim ode- me ~eklindeki parasal miikellefiyetlerini zamanmda yerine getirmi- yenlere, kaYlt olmayanlara verilen 1 aya kadar, (tekerriiriinde ise bir aydan az olmamak iizere) meslekden men ~eklindeki disiplin cczasl verilir (Md. 81).

Kurumca uyelerden toplanaeak primlerin, buraya kadar yapdan ineclcmc sonueu, goriildiigii iizere, parafiskal gelirlerin dort ogesi- ne aynen uydugunu ortaya e;:lkarmaktadlr. BoyIeee Bagkur'un i~ti­

rakeilcrindcn prim adl altmda tahsil edeeegi paralann sosyal para- fiskal gclir niteliginde oldugunu soyleyebiliriz.

II - Bagkur' ca Tahsil Edilecek Sosyal Parafiskal Gelirlerin Teknigi ile ilgili Sorunlar

1 - Mukellef :

Bagkur' ca tahsil edilecek sosyal parafiskal gelirlerin miikelle·

fi, Kanunla kurulan herhangi bir sosyal giivenlik kurumuna frye olmayan ve bir i~verene hizmet akdi ile bagh oImakslZln kendi adl- na ve hesabma bir meslek orgiitiine bagh olarak e;:ah~an esnaf ve sanatktlrlar ile diger baglmslz e;:ah~anlardlr. Kanunla kurulu mes- lek orgiitiine yazdI olmak ~artiyIe kollektif ~irket ortakIan, adi ko- mandit ~irketlerin komandite ve komanditer ortakIan, limited

~irketlerin ortaklan, sermayesi paylara bOliinmii~ komandit ~irket­

lcrin komandite ortaklan da miikellef durumundadlrlar (Md. 24).

Kanun a~agldaki hallerde ise baglmslz olarak e;:ah~anlara Bag- kur'un kapsaml dl~mda tutmak suretiyIe bir muafiyet hiikmii koy-

mu~tur :

(5)

i - Herhangi bir mesiek kuruIu!;>una yazlimasl zorunlu olma- yanlar,

ii - Kanunla kurulu emekli sandlklarma kesenek odemekte ')]anlar,

iii - Tanm i~i yapanlar, iv - Yabanci uyruklular.

Boylece ornegin hig bir mesiek orgiltiine tabi olmayan fakat serbest c;ah~an hesap uzmam ve muhasebeciler ile bir mesiek (jrgil- til olan Baroya kaYlth Avukatlar sosyal sigortalar kapsamma gir- diginden Bagkur'un kapsaml dl~mda blrakIlml~tIr. Tanm sekto- riinde baglmslz c;ah~anlar ise, Ziraat Odalarma kaYlth olsalar dahi Bagkur'un kapsaml dl~mda blrakllml~tIr. Aynca tanm i!;>cilerinin'- de S.S.K. kapsaml dl~mda blrakIldlgl hatIrlanacak olursa Tilrki- ye'de tanm sektOrilniln tamamen sosyal parafiskal gelir milkelle- fiyetinden muaf tutuldugu ortaya glkmaktadlr.

Milkellcfiyet'in hangi hallcrde kalkacagl hakkmda kanunda aC;lk bir hilkilm olmamakla berabcr, ihtiyari miikellefiyet hakkm- daki 79'uncu madde, 24'iln<:;ii maddede belirtilen sigortahhk nite- liklerinin kaybedilmesi hallerinin milkellefiyetin sona ermesi ola~

rak kabul edilecegini ortaya koymaktadlr. Bu durumda:

i - Serhest olarak gah!;>lhrken, hir i~vercnc hagh olarak <;a- h!?maya ba!?lama,

ii - Serbest meslegi terketmek surctiyle hagh buiunulan mes- Iek orgiltilnden C;lkanlma,

milkellefiyeti sona erdiren sebepier olmaktadlr. Boylece zorunlu milkellefiyeti ortadan kalkan kimse, !?ayet tam iki yll zorunlu mil- kellef durumunda kalml!? ve kendisinemalullilk ve ya!;>hhk ayhgl

baglanmaml~ ise, istegi ilzerine ihtiyari milkellef olabilir.

2 - Matrah ve Tarife :

Bagkur'ca tahsil edilecek parafiskal gelirler 18 basamaga ay- nlml!?tIr. Diger bir deyi!?le, milkellefler gelirlerine gore 18 basama- ga aynlml!?tlr. Yalmz buradaki gelir gerc;ek olmaYlp milkelleflerin beyamna dayanmaktadlr. Miikellef istedigi gelir basamagmdan di- ledigini sec;mekte serbesttir. 30 giin igersinde sec;iniini bildirmezse

(6)

birinci basamak se9ilmi~ kabul edilir (Md. 51). 0 hal de her bir ba- samak bir matrah dilimini Hade etmektedir. Her bir matraha % 13 oranmda sabit bir tarife uygula11lr. Yal11lz ilk giri~te beyan edilen matrahdan % 25 ora11lnda giri~ kesenegi, basamak ylikselmelerin- de aradaki artI~ farkl kadar ylikselme primi ah11lr (Md. 49) (Bkz.

TABLO I). Miikellef her iki yllda bir, list basamaga ylikselir (Md.

52).

TABLO 1

BAGKUR'ca TAHSiL EDiLEN PARAFiSKAL GELiRLERiN TARiFESi

Oran Giri:;; kesenegi Ylikselme

Basamaklar Matrahlar (%) (%) Pirimi

Birinci basamak 400 13 25 140

ikinci )} 540 13 25 160

U9iincii » 700 13 25 200

Dordiincu.: » 900 13 25 300

Be~inci » 1200 13 25 400

AltmcI )} 1600 13 25 400

Yedinci )} 2000 13 25 400

Sekizinci » 2400 13 25 400

Dokuzuncu )} 2800 13 25 450

Onuncu » 3250 13 25 500

Onbirinci » 3750 13 25 750

Onikinci » 4500 13 25

3 - Tahsil :

Bagkur, Ocak-Mart, Nisan-Haziran-, Tcmmuz-Eyli.il ve Ekim- Arahk siirelerine ait olmak iizere, ilgili donemi takip eden aym so- nuna kadar, miikelleflerden odenmesi gereken primleri tahsil eder (Md. 53/1).

Primler, siiresi i<;:inde ve tam olarak odenmezse odenmeyen kIsmma siirenin bittigi tarihten ba~hyarak ilk donem i9in % 10 fark ve bundan sonra gegecek her 'ay i9in % 2 gecikme zamml uy- gula11lr (Md. 53/11). Gecikme zamml sadece primlere uygula11lr ve tutan zammm uygulandlgl prim miktan11l ge9mez (Md. 53/111).

(7)

III - Hukuk ve Maliye

iImi

A~lSmdan Bagkur' ca Tahsil Edi·

lecek Parafiskal Gelirler 1 - Hukuk ilmi A<;tsmdan :

Parafiskal gelir toplamakla yetkili Bagkur bu yetkisini Anaya- samlzm 61 inci maddesinden almaktadlr. Bu maddenin hiikmiine gore «vergi, resim, han;lar ve benzeri mali yiikiimliiliikler ancak kanunla konulur.»

Bagkur'da, vergi benzeri mali yiikiimliiliik olan parafiskal ge- lirlerini tahsil yetkisini 1479 sayIlI Kanundan alml~ olup, gelirle- rin miikellefi, matrahl, tarifesi ve tahsil ~ekilleri de bu kanunda tanzim edilmi~tir.

Bagkur, kamu otoritesince kendisine gocerilen vergi benzeri gelir toplama hakkml, ozel hukuk hiikiimierine tabi, mali ve idari bakImdan ozerk bir kamu tiizel ki~isi olarak kullanabilecektir (Md.

1).

2 - Maliye ilmi A{:lsmdan :

Teoride parafiskal gelirler vergi benzeri gelirler olarak kabul edilmesine ragmen, biitc;e ve vergi kanunlan dl~mda oidukian ic;in, Tiirkiye'de bunlarm denetimi ve buniarla ilgili uyu~mazhklann c;o- ziimii de ayn, ayn esaslara baglanml~tIr.

Bagkur' ca tahsil edilecek parafiskal gelirlerle ilgili uyu~maz­

hkIarm c;oziimii ic;in, Sosyal Sigortalar Kurumunda oldugu gibi, yetkili i~ mahkemeleri veya bu davalara bakmakla gorevli mahke- meIer gorevlendirilmi~tir (Md. 70). Boylece Tiirkiye'de vergi trYU$- mazhkIan idari kazaya bagh olduklan halde burada da vergi ben- zed olan parafiskal gelirler adli kazaya baglanml$tIr.

Referanslar

Benzer Belgeler

Bu çerçevede Facebook hesapları üzerinden yapılan paylaşımlar, bu paylaşımların multimedya özellikleri, etkileşime açıklık dereceleri ve paylaşımlara

a) Bir hocanın bir oğlu vardır, evlilik çağına gelen oğlanı baba evlendirmek ister. b) Ahırda bulunan tosunu satması için oğlunu pazara göndermek isteyen

Ölçme kavramları, elektriksel büyüklüklerin ölçülmesinde kullanılan ölçü aletlerinin çalışma prensipleri, devreye bağlanma şekilleri ve yöntemleri, hataların

Dergimizin yay›n organ› olan TÜRKDERM “Deri Hastal›klar› ve Frengi Arflivi”nin amac›, Türk dermatoloji bilim dünyas›na katk›da bu- lunacak etik kurallar

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), AKP hükümetini Ilısu Barajı'nın suları altına kalacak Hasankeyf'te, kültürel mirasın korunması için alınan veya alınması

Fransa destekli MNLA ve ABD destekli darbeci Mali ordusu, daha dün Fransa ve ABD taraf ından silahlandırılıp paraya boğulmuş İslamcı örgütlerle savaş halinde.. Kimin ipi

İdare Mahkemesi, Sulukule olarak bilinen Neslişah ve Hatice Sultan Mahalleleri Yenileme Alan ı’nda yapılan projeye dair “Kamu yararına uygun değil, iptal edilmeli”

Yat ırımlar, yatırımcıların kendi olanaklarıyla insani ölçekte yerel olarak kök saldığında ve yasaların idaresi için demokratik olarak seçilmi ş hükümetler