• Sonuç bulunamadı

5510 SAYILI KANUNA GÖRE S‹GORTALILI⁄IN BAfiLANGICI VE SOSYAL GÜVENL‹K KURUMUNA B‹LD‹R‹LMES‹

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "5510 SAYILI KANUNA GÖRE S‹GORTALILI⁄IN BAfiLANGICI VE SOSYAL GÜVENL‹K KURUMUNA B‹LD‹R‹LMES‹"

Copied!
8
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

5510 SAYILI KANUNA GÖRE

S‹GORTALILI⁄IN BAfiLANGICI VE SOSYAL GÜVENL‹K KURUMUNA B‹LD‹R‹LMES‹

l

Murat ÖZDAMAR*

l

Erden ÇAKAR**

I- G‹R‹fi

Türk sosyal güvenlik sisteminde 5510 say›l› “Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanunu”nun(5510 say›l› yasa, 2006) geneli itibariyle yürür- lü¤e girdi¤i 01.10.2008 tarihinden önce çal›flanlar›n sosyal güvenli¤i farkl›

sosyal sigorta kanunlar›na tabi olarak sa¤lanmaktayd›. 5510 say›l› Kanun ile birlikte tüm çal›flanlar tek kanun kapsam› içine al›narak sosyal güvenli¤e ka- vuflturulmufllard›r. Bir baflka ifadeyle 5510 say›l› Kanunun yürürlü¤e girmesi ile daha önce 506 say›l› Kanun kapsam›nda sigortal› say›lanlar 4/I-a’l› olarak, 1479 say›l› Kanun kapsam›nda sigortal› say›lanlar 4/I-b’li olarak, 5434 say›l›

Kanun kapsam›nda sigortal› say›lanlar ise 4/I-c’li olarak kabul edilerek sigor- tal› say›lm›fllard›r.

Belirtmeliyiz ki, 5510 say›l› yasayla birlikte “çok yasa”dan “tek yasa” ya geçifl öngörülürken di¤er taraftan “sosyal sigorta yard›mlar›” olarak adland›- r›lan parasal yard›mlar ile sa¤l›k hizmet sunumu birbirinden ayr›lm›flt›r. Bu ikili yap›ya uygun olarak da kanununun 4. maddesinde “sosyal sigortal›”lar, 60. maddesinde ise “genel sa¤l›k sigortal›s›” tarif edilmifltir(Güzel ve ötekiler,

* ‹stanbul Sosyal Güvenlik ‹l Müdür Dan›flman›, Doktora Ö¤rencisi, S.G.Kontrol Memuru

** Çal›flma Ekonomisi Bilim Uzman›, Sosyal Güvenlik Kontrol Memuru

(2)

2009, 94). Biz bu yaz›m›zda, 5510 say›l› Kanun kapsam›nda “sosyal sigorta- l›” olarak tabir edilen kiflilerin sigortal›l›klar›n›n bafllang›c› ve bildirim yü- kümlülü¤ü üzerinde durulaca¤›z.

II- 5510 Say›l› Kanuna Göre 4/I-a Statüsünde Çal›flanlar›n Sigortal›l›k Bafllang›c› ve Bildirimi

5510 say›l› Kanunun 4. maddesinin birinci f›kras›n›n (a) bendi kapsa- m›nda sigortal› say›lan “hizmet akdi ile bir veya birden fazla iflveren taraf›n- dan çal›flt›r›lanlar›n” sigortal› hak ve yükümlülükleri çal›flmaya, mesleki e¤i- time veya zorunlu staja bafllad›klar› tarihten itibaren bafllar(5510., m.7/I,a).

Kanunda ki düzenlemeden de anlafl›laca¤› üzere bu kiflilerin sigortal› hak ve yükümlülükleri fiilen çal›flmaya bafllad›klar› tarihte bafllayacakt›r.

4/I-a kapsam›nda sigortal› say›lanlar›n çal›flmaya bafllamadan önce ifle girifl bildirgesi ile Kuruma bildirilmeleri esas olmakla birlikte Kanun koyucu belli ifl kollar›nda çal›flt›r›lan sigortal›lar›n Kuruma bildirilme sürelerinde is- tisnalar getirmifltir. (Kurt, 2009, 61) Buna göre; inflaat, bal›kç›l›k ve tar›m ifl- yerlerinde hizmet akdi ile ifle bafllat›lacak sigortal›lar için çal›flmaya bafllat›l- d›klar› gün, yabanc› ülkelerde sefer yapan ulaflt›rma araçlar›na sefer esnas›n- da ifle al›narak çal›flt›r›lanlar için çal›flmaya bafllad›klar› tarihten itibaren en geç bir ay içinde, kamu idarelerince istihdam edilen 4447 say›l› “‹flsizlik Si- gortas› Kanunu”na göre iflsizlik sigortas›na tabi olmayan sözleflmeli personel ile kamu idarelerince yurt d›fl› görevde çal›flmak üzere ifle al›nanlar›n çal›flma- ya bafllad›klar› tarihten itibaren bir ay içinde, ifle girifl bildirgelerinin Kuruma verilmesi halinde bildirimlerin yasal süresi içinde yap›ld›¤› kabul edilecektir.

(5510., m. 8/a,b,c)

Hemen belirtmeliyiz ki; sigortal›n›n ifle girifl bildirgesinin verilmesi ge- reken son gün hafta tatili, resmi tatil yada bayram tatiline denk geldi¤i takdir- de takip eden ilk ifl günü içinde ifle girifl bildirgesi verilebilmektedir. Örne¤in pazartesi günü ifle bafllayan sigortal›ya ait ifle girifl bildirgesi bir gün öncesi

(3)

Pazar gününe yani hafta tatiline denk geldi¤i için Pazartesi günü bildirge ve- rilebilecek, iflveren bunun için cezai iflleme maruz kalmayacakt›r.

Kanunla tan›nan di¤er bir istisna ise Kuruma ilk defa iflyeri bildirgesi ve- rilecek iflyerleri içindir. Kuruma ilk defa iflyeri bildirgesi verilecek bu iflyerle- rinde; ilk defa sigortal› çal›flt›rmaya bafllan›lan tarihten itibaren bir ay içinde çal›flmaya bafllayan sigortal›lar için, çal›flmaya bafllad›klar› tarihten itibaren en geç söz konusu bir ayl›k sürenin doldu¤u tarihe kadar verilen ifle girifl bildir- geleri yasal süresi içinde verilmifl say›lacakt›r. Belirtmeliyiz ki, ilk iflyerinde- ki çal›flmas›na ait sigortal› ifle girifl bildirgesi süresinde Kuruma verilerek, tes- cil ifllemi yap›lm›fl olan sigortal›n›n, naklen ve hizmet akdi ifllemi sona erme- den ayn› iflverenin ayn› yada baflka bir ünitede tescil edilmifl di¤er iflyerinde çal›flmaya bafllamas› halinde yasal süresi d›fl›nda yap›lan bildirimler de süre- sinde yap›lm›fl say›l›r. Yukarda belirtilen yükümlülükleri yasal süresi içinde yerine getirmeyen iflverenlere 5510 say›l› Kanunun 102. maddesinin 1. f›kra- s›n›n (a) bendi uyar›nca her bir sigortal› için ayr› ayr› bir asgari ücret tutar›n- da idari para cezas› uygulan›r.

5510 say›l› Kanunda, sigortal› olarak çal›flt›r›lacak kiflilerin ifle girifl bil- dirgelerinin fleklinin, içeri¤inin ve bildirgenin verilme yönteminin Kurum ta- raf›ndan ç›kar›lacak yönetmelikle belirlenece¤i hüküm alt›na al›nm›flt›r. Ka- nunun verdi¤i yetkiye dayanarak Kurum ifle girifl bildirgesinin e-sigorta yo- luyla verilece¤i fleklinde bir düzenlemeye gitmifltir. Bir baflka ifadeyle Sosyal Sigorta ‹fllemleri Yönetmeli¤i(SS‹Y)’nin 11. maddesine göre; iflverenler 4/I-a kapsam›nda sigortal› say›lan bu sigortal›lar› çal›flmaya bafllad›klar› tarihten önce, Kuruma e-sigorta yoluyla bildirmekle sorumludurlar.

Yönetmelikte, 5510 say›l› Kanunun 4/I-a kapsam›ndaki sigortal›lar›n ifle girifl bildirgelerinin e-sigorta yoluyla bildirilece¤i düzenlenmifl olmakla bir- likte Kurum taraf›ndan ç›kar›lan Tebli¤’de baz› istisnalara yer verilmifltir.

Tebli¤e göre 5510 say›l› Kanunun 4/I-a bendine göre sigortal›lar› çal›flt›ran ifl- verenlerden ayl›k prim ve hizmet belgesini zorunlu olarak e-sigorta yoluyla verenler; 01.11.2008 tarihinden itibaren sigortal› tekrar ifle girifl bildirgesini,

(4)

01.12.2008 tarihinden itibaren ise sigortal› ilk ifle girifl bildirgesini e-sigorta yoluyla internet üzerinden Kuruma vermek zorundad›rlar (Kurt, 2008, 51).

Buna göre ayl›k prim hizmet belgesini zorunlu olarak e-sigorta yoluyla veren- ler d›fl›nda kalanlar ifle girifl bildirgesini k⤛t ortam›nda da Kuruma verebile- ceklerdir.

Belirtmeliyiz ki, ayl›k prim hizmet belgesini zorunlu olarak e-sigorta yo- luyla verenler için 5510 say›l› Kanunun 4/I-a kapsam›ndaki çal›flanlar›n›n ifle girifl bildirgelerinin e-sigorta yoluyla verilmesi zorunlulu¤u getirildi¤inden, bu kifliler ifle girifl bildirgelerini Kanunda belirtilen yasal süreler içinde ka¤›t ortam›nda Kuruma verseler dahi haklar›nda 5510 say›l› Kanunun 102. madde- sinin 1. f›kras›n›n (a) bendi uyar›nca idari para cezas› uygulanacakt›r.

Uygulamada dikkati çeken bir hususu belirtmekte yarar vard›r. Daha ön- ce 4/I-b sigortal›s› oldu¤u halde, bu sigortal›l›¤› sona ermesine ra¤men ilgili sosyal güvenlik merkezine gerekli sonland›rma belgesini vererek sigortal›l›¤›- n› durdurmayan kifliler için internet ortam›nda 4/I-a sigortal›l›¤›na ait ifle girifl bildirgesi verilememektedir. Bu nedenle bu nitelikte olan ve faaliyetine son veren 4/I-b sigortal›lar›n›n ilgili Sosyal Güvenlik ‹l Müdürlü¤ü/Merkez Mü- dürlü¤üne mutlaka baflvurmas› gerekmektedir. Aksi halde iflverenlerin idari para cezas›na muhatap olmalar› kaç›n›lmaz olacakt›r.

III- 5510 Say›l› Kanuna Göre 4/I-b Statüsünde Çal›flanlar›n Sigortal›l›k Bafllang›c› ve Bildirimi

5510 say›l› Kanunun 4. maddesinin birinci f›kras›n›n (b) bendi kapsa- m›nda sigortal› say›lanlardan; ticari kazanç veya serbest meslek kazanc› nede- niyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlar›n sigortal›l›klar›

bu mükellefiyetlerinin bafllad›¤› tarihte bafllar ve bu tarihten itibaren ilgili ver- gi dairelerince, gelir vergisinden muaf olanlar›n sigortal›l›klar› esnaf ve sa- natkarlar sicil müdürlüklerince, tescillerinin yap›ld›¤› tarih itibariyle bafllar ve bu tarihten itibaren esnaf ve sanatkarlar müdürlüklerince, en geç onbefl gün içinde Kuruma e-sigorta yoluyla bildirilir(SS‹Y, m.11/IV-a,b.).

(5)

fiirket ortaklar›ndan; kolektif flirket, adi komandit flirketlerin komandite ve komanditer ortaklar› ile donatma ifltiraki ortaklar›n›n sigortal›l›klar› vergi mükellefiyetlerinin bafllad›¤› tarihte bafllar ve bu tarih itibariyle vergi daire- lerince, anonim flirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortaklar›n›n sigortal›l›k- lar› yönetim kurulu üyeli¤ine seçildikleri tarihte bafllar ve bu tarih itibariyle flirket yetkililerince, limitet flirket ve sermayesi paylara bölünmüfl komandit flirketlerin komandite ortaklar›n›n sigortal›l›klar› flirketin ticaret siciline tescil edildi¤i tarihte bafllar ve bu tarih itibariyle ticaret sicil memurluklar›nca, en geç onbefl gün içinde Kuruma e-posta yoluyla bildirilir(SS‹Y, m.11/IV-c.).

Belirtmeliyiz ki, limitet flirket ve sermayesi paylara bölünmüfl komandit flirketlerin komandite ortaklar›ndan hisse devri alan yeni ortaklar›n›n sigorta- l›klar› ortaklar kurulunca devrin yap›lmas›na karar verildi¤i tarihte bafllaya- cakt›r. Bu tarih itibariyle ortaklar kurulu karar›n›n, hisse devrine iliflkin tan- zim edilen noter devir sözleflmesinin, devrin yap›ld›¤›n›n ifllendi¤i pay defte- rinin birer sureti veya devir ticaret sicil memurlu¤unca tescil edilmifl ise tica- ret sicil gazetesinde ilan edildi¤i nüshas›n›n ibraz edilmesi kayd›yla flirket yetkililerince en geç onbefl gün içinde Kuruma e-posta yoluyla bildirilir. Yi- ne Köy ve Mahalle muhtarlar›n›n sigortal›l›klar› muhtar seçildikleri tarih iti- bariyle bafllar ve bu tarih itibariyle il veya ilçe mülki amirliklerince onbefl gün içinde Kuruma bildirimleri yap›l›r.

Tar›mda kendi ad›na ve hesab›na ba¤›ms›z çal›flanlar›n sigortal›klar› ise ba¤l› olduklar› ziraat odalar›nca veya kendilerince bir y›l içinde bildirilmesi halinde odaya kaydedildikleri tarihten, bu süre içinde bildirilmemesi halinde ise bildirim Kuruma yap›ld›¤› tarihten bafllar. Sigortal›l›¤›n bafllad›¤› tarih meslek kurulufluna kay›tlar›n›n yap›ld›¤› tarihten itibaren bir ay içerisinde zi- raat odalar›nca veya ziraat odalar›n›n bulunmad›¤› yerlerde tar›m il/ilçe müdürlüklerince Kurumun ilgili ünitesine bildirilmek zorundad›r.

Belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen ilgililer hakk›nda kanunun 102. maddesinin 1. f›kras›n›n (a) bendi uyar›nca idari para cezas› uygulanaca-

¤› hüküm alt›na al›nm›flt›r.

(6)

Esas itibariyle 5510 say›l› Kanunun 4/I-b kapsam›ndaki kiflilerin sigor- tal›l›k bafllang›çlar›n›n ilgili Kurum ve Kurulufllarca e-sigorta yoluyla Kuru- ma bildirilmesi amaçlanmakta olup yeterli internet ve elektronik alt yap›lar›- n›n olmad›¤› gözetilerek Kurum taraf›ndan ç›kar›lan Tebli¤ ile bu alt yap›lar›

oluflturuluncaya kadar Gelir ‹daresi Baflkanl›¤› d›fl›ndakilerin sigortal› ilk ve tekrar ifle girifl bildirgelerini ka¤›t ortam›nda vermeleri uygun görülmüfltür (Kurt, 2008, 54)

Yine ince bir ayr›nt›y› belirtmek gerekirse; 5510 say›l› Kanun’un yürür- lük tarihinden önce flirketleri tasfiyeye giren ortaklar dilerlerse flirketin tasfi- yeye girdi¤i tarih itibariye di¤er bir ifade ile 01.10.2008 tarihinden öncesi için geriye dönük 4/I-b sigortal›l›¤›n› sonland›rabilmekte bunun için talep dilekçe- sinin Kuruma verilmesi yeterli olmaktad›r.

IV- 5510 Say›l› Kanuna Göre 4/I-c Statüsünde Çal›flanlar›n Sigortal›l›k Bafllang›c› ve Bildirimi

5510 say›l› Kanunun 4. maddesinin birinci f›kras›n›n (c) bendi kapsa- m›nda sigortal› say›lanlar, göreve bafllad›klar› veya okullar›nda ö¤retime bafl- lad›klar› tarihten, kendi hesab›na okumakta iken Türk Silahl› Kuvvetleri veya Emniyet Genel Müdürlü¤ü hesab›na okumaya bafllayanlar ise bu tarihten iti- baren sigortal› say›lacaklard›r. Kanunun 4. maddesinin (c) bendi kapsam›nda sigortal› say›lan bu kiflileri çal›flt›racak iflverenler, bu kapsamda ilk defa veya tekrar çal›flt›rmaya bafllatt›klar› kiflileri, sigortal›l›klar›n›n bafllad›¤› tarihten itibaren onbefl gün içinde Kuruma e-sigorta yoluyla bildirmekle yükümlüdür (SS‹Y, m.11/I).

Bu kapsamdaki sigortal›lar› çal›flt›ran iflverenler çal›flt›rd›klar› sigortal›- lar›n ifle girifl bildirgelerini Kuruma bildirmekle yükümlü tutulmufl ancak bu yükümlülü¤ü yerine getirmeyen iflverenlere herhangi bir idari yapt›r›m öngö- rülmemifltir (5510., m. 8/VIII).

(7)

V- SONUÇ

5510 say›l› Kanun kapsam›nda bir hizmet akdi ile çal›flmalar› nedeniyle 4/I-a’l› olarak tabir edilen sigortal›lar›n esas olarak iflyerinde çal›flmaya baflla- madan önce tescillerinin yap›lmas› gerekmektedir. Ancak belli iflkollar›nda yap›lan iflyerleri için iflin niteli¤ine ba¤l› olarak istisnalar getirilmifltir. Bir hiz- met akdine ba¤l› olmaks›z›n kendi ad›na ve hesab›na ba¤›ms›z çal›flanlar ya- ni 4/I-b’liler için sigortal› say›lmalar›n› gerektirecek faaliyetleriyle ilgili tescil ifllemlerini yapan vergi daireleri, esnaf ve sanatkârlar müdürlükleri, ticaret si- cil memurluklar› ve ziraat odalar›, tescilini yapt›klar› sigortal›lar› Kuruma bil- dirmekle yükümlü tutulmufltur. Bu uygulamayla, yürütülen faaliyet ile sigor- tal› tescili aras›ndaki koordinasyonsuzlu¤un ortadan kald›r›lmas› hedeflen- mektedir.

5510 say›l› Kanunun uygulamaya girmesiyle en fazla s›k›nt›n›n 4/I-c’li- lerin istihdam edildi¤i kamu kurum ve kurulufllar›nda yaflanaca¤› görülmekte- dir. fiöyle ki, kamu kurum ve kurulufllar› yasan›n yürürlü¤e girmesiyle bera- ber sigortal› bildirimi, iflyeri bildirimi ve ayl›k prim ve hizmet belgesi bildiri- mi gibi daha önce al›flk›n olmad›klar› konularla karfl›laflacaklard›r(Kurt ve di-

¤erleri, 2008, 37).

Yeni dönemde gerek 4/I-a’l›lar›n gerekse 4/I-b ve 4/I-c’lilerin sigorta bafllang›çlar›n› Kuruma e-sigorta yoluyla bildirilmesi yasal bir zorunluluk ola- rak öngörülmüfltür. Di¤er bir ifadeyle yeterli alt yap› oluflturuldu¤unda bu ki- flilerin ifle girifl bildirgeleri k⤛t ortam›nda Kuruma verilemeyecektir. Yine son olarak belirtmeliyiz ki, 4/I-a ve 4/I-b kapsam›nda sigortal› say›lanlar›n tescil bildirimlerinin belirlenen sürelerde yap›lmamas› durumunda ilgililer es- kiden oldu¤u gibi idari yapt›r›mlarla karfl› karfl›ya kalacakt›r.

(8)

KAYNAKÇA

Güzel, Ali […ve öte.] (2009) Sosyal Güvenlik Hukuku. ‹stanbul: Beta Yay›nevi

Kurt, Resul […ve öte.] (2008) Sosyal Güvenlik Rehberi. ‹stanbul:

‹SMMMO

Kurt, Resul (2008) Sosyal Güvenlik Reformu Rehberi. ‹stanbul: Tiem Yay›nc›l›k

Kurt, Resul (2009) Sosyal Güvenlik Reformu Rehberi. ‹stanbul: Tiem Yay›nc›l›k

Sosyal Güvenlik Kurumu (28.08.2008). Sosyal Sigorta ‹fllemleri Yö- netmeli¤i Ankara: Resmi Gazete (26981 say›l›)

T.C. Yasalar. (16.05.2006) 5510 Say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (26200 say›l›)

T.C. Yasalar. (08.05.2008) 5510 Say›l› Kanunda de¤ifliklik yapan 5754 Say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanunu ‹le Baz›

Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde De¤ifliklik Yap›lmas›na Dair Kanun. Ankara: Resmi Gazete (26870 say›l›)

Referanslar

Benzer Belgeler

Bütünleme sınavına not yükseltmek için girmek isteyen öğrenciler, Bursa Teknik Üniversitesi internet sayfasında ilan edilen tarihlerde öğrenci işleri bilgi

(25) Bez afiş uygulamaları hakkında aşağıdaki kurallar çerçevesinde uygulama yapılabilir. a) Bez afiş uygulamaları; işyerlerinin, sadece faaliyette bulunduğu bina

Öğrencilerin ilgi alanları doğrultusunda öğrenci toplulukları ile koordineli olarak düzenlenen geziler, konferanslar ve benzeri etkinliklerle öğrencilerin ders dışında

Bursa Teknik Üniversitesi, bir dünya üniversitesi olma amacıyla öğrencilerine farklı akademik ve kültürel ortamlarda yetişme fırsatı sunmaktadır. Bu doğrultuda

1-Hali hazırda konutlarda uygulanan “hane bazlı” tarifelendirme modelinden, Ulusal Adres Veri Tabanı (UAVT) ve Nüfus ve Vatandaşlık İşleri (NVİ) sisteminde

Bu nedenle “Keşan (Edirne) Doğu Bölgesi 4.Etap İlave ve Revizyon Uygulama İmar Planı Değişikliğinin (UİPD-22962641 NİPD-22999278) Belediye Meclisince görüşülerek

Hükmü kapsamında proje müellifinin ve yüklenici şirketin fikri ve sınai eser hakkı korunmakta olduğundan ve muvafakat olmadan projenin gerçekleşmesi de

Uluslararası TURAZ Adli Bilimler, Adli Tıp ve Patoloji Kongresinde "Evalution ps-13 MKEK Yapımı 9x19 mm Parabellum Fişekleri Kullanarak Yapılan Atışlardan