GENEL MİKROBİYOLOJİ
NİLGÜN BAŞAK TECER
ÖĞRETİM GÖREVLİSİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ KALECİK MESLEK YÜKSEKOKULU E-posta: nbtecer@ankara.edu.tr
• Mikroorganizmaların varlığı ancak mikroskobun keşfi ile ortaya konulmuş ve bundan sonra önemli mesafeler kaydedilmiştir. «Mikroskop» kelimesi ilk kez 1625 yılında kullanılmıştır.
• Antony van Leeuwenhoek (1632-1723) mikroskobik canlıları mikroskop altında gören ve çizen ilk kişi.
• Robert Koch (1843-1910) mikroorganizmaları saf halde üretebilmek için katı besiyeri geliştirmiş ve bunları katı besiyerinden izole etmiştir. Bakterileri boyama tekniklerini ve verem hastalığının nedeni olan mikrobun (Mycobacterium tuberculosis) özelliklerini bulmuştur.
TARİHSEL GELİŞİM
• Louis Pasteur (1822-1895) şarap ve biranın bozulma nedenlerinin mikroorganizmalar olduğunu, bunun da engellenmesi için ortamların mutlaka Pastörize edilmesi gerekliliğini ortaya koymuştur. Kuduz hastalığının mikrobunu
izole etmiş ve kuduz aşısını bulmuştur.
• 1889 yılında Cohn tarafından süt teknolojisinde bugünkü anlamda starter olarak bakterilerin kullanımı gerçekleşmiş ve yararlı etkileri ortaya konmuştur.
yapılmıştır. Bu
sayede
bakteriyofajlar
• 1933 yılında ilk elektron mikroskobu
görüntülenmiş ve çalışmalar yapılmıştır.
TARİHSEL GELİŞİM
Abiyogenezis Teorisi
(Canlı ile başlamayan canlılık teorisi-Kendiliğinden oluş)
Cansız yapıların kimyasal yollarla bir araya gelerek canlı bir organizmaya
dönüşmesini açıklamaktadır. Çok eskilere kadar uzanan bu görüşün temeli canlıların cansızlardan meydana geldiği şeklindedir. Örneğin; kurumuş havuzda yağmurdan sonra birçok canlının ortaya çıkması, çamurdan kurbağa ve timsah yavrularının oluşması, yaprağın üzerindeki çiğ damlalarından meydana gelmesi gibi. Kendiliğinden oluş ile ilgili bu örneklerde canlılığı oluşturan canlılık ile ilgili olayları yönetti varsayılan bir aktif ve özün varlığına inanılıyordu. Örneğin Aristo; döllenmiş yumurtada, çamurun içinde bulunan aktif özün canlıyı oluşturduğu sanılıyordu. abiyogenezcilere göre aktif öz iş yapabilme yeteneği idi ve uygun koşullar olduğu zaman canlıyı meydana getiriyordu. Bu görüşlerde gerçeklerin değil, sonuçların açıklanmaya çalışıldığı görüldü. Zamanla olaya daha bilimsel olarak yaklaşan biyologlar farklı düşünmeye başladılar. Örneğin; kurtların çürümekte olan ölü organizmalardan ve pisliklerden meydana geldiğine inanılırken bu inanışlar denenmeye başlandı. Açık kaplarda bekletilen etlerde oluşan
kurtların,
bunların üzerinde uçuşarak yumurta bırakan sineklerden oluştuğu sonuçları çıkarıldı.
Böylece doğruluğu deneylerle gösterilmeyen inançların değersiz olduğu fikri gelişti. Bu teori 19. yüzyılda, ünlü Fransız bilim adamı Louis Pasteur'ün
yaptığı deneylerle
olarak tarihe tamamen çürütüldü. Pasteur, vardığı sonucu şu cümle ile özetledi:
•"Cansız maddelerin hayat oluşturabileceği iddiası artık kesin gömülmüştür."
TARİHSEL GELİŞİM
Biyogenezis Teorisi
CANLIDAN OLUŞ
Mikroskobun icadı, canlıların oluşumu ile ilgili görüşlerde yeni bir çağ açtı. Gözle görülmeyen mikroorganizmaların var olduğunun anlaşılması olaya yeni bir bakış açısı getirdi. Kaynamış saman suyundan canlıların meydana gelişini abiogenezciler saman ve suya dayandırırlarken biyogenezciler, havadaki mikrorganizmaların sporlarının samana karışmasıyla yeni canlıların oluştuğunu savunuyorlardı. Örneğin; et suyunu kaynatıp ağzını sıkıca kapattığı bir şişeye koyarak bekleten Needham, birkaç gün sonra şişede mikroorganizmaların meydana geldiğini gördü. Bunun ardından Spallanzani, aynı deneyi tekrarladığında mikroorganizmaların oluşmadığını gözlemledi.
Çünkü deneyince kaynamış et suyunu steril olması dakikalarca kaynatılması kapların kapatma sisteminin çok iyi yapılması, kap içine hava girişinin tam olarak engellenmesi gerekiyordu.
Abiyogenezciler bu deneylere, kendiliğinden oluş için havanın mutlaka gerekli olduğu şeklinde itiraz ettiler.
TARİHSEL GELİŞİM
Louis Pasteur Deneyi
Pasteur deneyinde şeker katılmış maya mantarları suyu kullandı. Hava gerçekten mikroorganizma sporu içermiyorsa deney ortamının canlı oluşturmayacağı sonucuna vardı. Bu sonuçları elde ettiği deneylerinde ağız kısmı uzun cam borular kullanan Pastör bu cam balonların ağız kısmını ısıtıp kuğu boynu şeklinde eğdi. Cam balonları içlerindeki organik madde ile kaynatarak kuğu boynu gibi olan açık ağız kısmında su buharının çıkışını izledi. (su buharı cam boruda bulunan tüm mikroorganizmaları öldürmüştü.) Sonra bu cam balonlar soğumaya bırakıldı. Kıvrık ağız kısmının görevi borudan balona giren havadaki küçük cisimleri ve mikroorganizma sporlarını cam balon içindeki sıvı organik maddeye ulaşmadan tutmaktı. Gerçekten de bu şekilde ağızları açık olarak bekletilen cam balondaki organik besin ortamdaki yıllarca steril kaldı. Böylece biyogeneze göre,
”Canlılar kendilerinden önce yaşayan diğer canlılardan oluşurlar”
görüşü doğruluk kazandı, abiyogenez terk edildi.
TARİHSEL GELİŞİM
BİLİMSEL ARAŞTIRMALARDA TÜMDENGELİM METODU
PROBLEM
HİPOTEZ GELİŞTİRME
GÖZLEM-DENEYLERLE VERİLERİN ELDE EDİLMESİ HİPOTEZİ TEST EDECEK BİLGİLERİN SECİLMESİ
HİPOTEZ REDDEDİLİR DAHA DETAYLI TESTLER YAPILIR
ÖNCEKİ HİPOTEZİN GÜÇLÜ NOKTALARI
DİKKATE ALINARAK YENİ HİPOTEZLER
GELİŞTİRİLİR.
NİHAİ YETERSİZLİK
BİLGİLERİN ANALİZİ
YETERSİZLİK HİPOTEZ DESTEKLENİR YENİ HİPOTEZLERİN
KURULMASI
MİKROBİYOLOJİ
• Tek hücreli ya da küme oluşturmuş mikroskobik organizmaları içerir;
ÖKARYOTLAR
PROKARYOTLAR
VİRÜSLER
GELİŞMİŞ PROTİSTA OLARAK SINIFLANDIRILIR, YAPILARI HAYVAN VE BİTKİLERE BENZER
(KÜF MANTARLARI, MAYALAR)
İLKEL PROTİSTA OLARAK SINIFLANDIRILIR (BAKTERİLER)
Hücre Olarak Mikroorganizmalar
Yaşamın temel birimidir.
Bölümlere ayrılmıştır.
Dinamik sistemlerdir.
Çevreyle iletişim kurarlar.
Madde alışverişinde bulunurlar.
Sürekli değişim içindedirler.
PROKARYOT HÜCRE
FARKLI MORFOLOJİK ÖZELLİKLER
Zarla çevrili çekirdek, mitokondri, kloroplast, endoplazmik retikulum, golgi gibi organelleri yoktur.
Ribozom bütün bakterilerin temel organelidir. DNA, RNA, canlı hücre zarı ve sitoplazma yine bütün bakterilerin temel yapısını oluşturur.
SİTOPLAZMİK ZAR VE TAŞIMA
ZAR İŞLEVİ
BESİN TAŞINMASI
HÜCRE DUVARI (PEPTİDOGLUKAN YAPI-DIŞ ZAR)
PROKARYOT HÜCRE
HÜCRE YÜZEY YAPILARI (KAPSÜL-PİLİ)
HÜCRE İNKLÜZYONLARI
GAZ KESECEĞİ
ENDOSPOR OLUŞUMU
HAREKET (FLAGELLA)
TAKSİS
ÖKARYOTİK HÜCRE
ÇEKİRDEK VE HÜCRE BÖLÜNMESİ (EN TEMEL FARK)
ORGANELLER
MİTOKONDRİ
HİDROJENEZOMLAR
KLOROPLAST
ENDOPLAZMİK RETİKULUM
GOLGİ KOMPLEKSİ
LİZOZOM
HAREKET (MİKROTÜBÜLER, MİKROFLAMENTLER)
