Sürdürülebilir ekoturizm uygulamaları ve potansiyel belirlemeye yönelik geri dönüşüm ve çevre yönetim stratejileri : İzmir Karaburun örneği

(1)

i

ĐZMĐR KATĐP ÇELEBĐ ÜNĐVERSĐTESĐ FEN BĐLĐMLERĐ ENSTĐTÜSÜ

SÜRDÜRÜLEBĐLĐR EKOTURĐZM UYGULAMALARI VE POTANSĐYEL BELĐRLEMEYE YÖNELĐK GERĐ DÖNÜŞÜM VE ÇEVRE YÖNETĐM

STRATEJĐLERĐ: ĐZMĐR KARABURUN ÖRNEĞĐ

YÜKSEK LĐSANS BĐTĐRME TEZĐ Salih TAŞDEMĐR

Y140109007

EKOTURĐZM A.B.D.

DANIŞMAN: Yrd. Doç. Dr. Serkan ÇELĐK

(2)

(3)

iii

ĐKÇÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü’nün Y140109007 numaralı Yüksek Lisans Öğrencisi Salih TAŞDEMĐR, ilgili yönetmeliklerin belirlediği gerekli tüm şartları yerine getirdikten sonra hazırladığı “SÜRDÜRÜLEBĐLĐR EKOTURĐZM UYGULAMALARI VE POTANSĐYEL BELĐRLEMEYE YÖNELĐK GERĐ DÖNÜŞÜM VE ÇEVRE YÖNETĐM STRATEJĐLERĐ: ĐZMĐR KARABURUN ÖRNEĞĐ” başlıklı tezini aşağıda imzaları olan jüri önünde başarı ile sunmuştur.

Tez Danışmanı : Yrd. Doç. Dr. Serkan ÇELĐK Đzmir Katip Çelebi Üniversitesi

Jüri Üyeleri : Doç. Dr. Cenk DURMUŞKAHYA Đzmir Katip Çelebi Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Elçin Doğan GÜRBÜZER Ege Üniversitesi

Teslim Tarihi : 29 Haziran 2016 Savunma Tarihi : 23 Haziran 2016

(4)

(5)

v

ÖNSÖZ

Bu çalışma, zengin doğal ve kültürel kaynaklarıyla önemli bir eko turizm potansiyeline sahip olan Türkiye’nin eko turizm potansiyelini etkin bir şekilde kullanabilmesinde ve dünyadaki önemli eko turizm destinasyonları arasında yer alabilmesinde etkili olacak unsurların belirlenmesi amacı ile yapılmıştır. Tezde, sürdürülebilir turizm uygulamalarının ve çevre yönetim stratejilerinin neler olduğu, bu kapsamında eko turizmin hangi konulara önem vermesi gerektiği çeşitli nitel ve nicel yaklaşımlarla incelenmiştir. Örnek olarak Đzmir ilinin Karaburun ilçesinin eko turizm potansiyelini nasıl kullanması gerektiği incelenmiştir. Bu çalışmanın hazırlanmasında bilgi ve tecrübeleri ile bana yol gösteren Danışmanım Yrd.Doç.Dr. Serkan ÇELĐK’e, Karaburun Belediye Başkanı Ahmet ÇAKIR’a, Karaburun Ege Octopus Sualtı Dalış Okuluna, Karaburun Kayra Hotel’e, Dalış Hocam Veysel PERĐN ve Erkan AYVAZOĞLU’na, Karaburun yerli halkına, ankete yardımcı olanlara ve benden hiçbir desteğini esirgemeyen eşim Esra TAŞDEMĐR’e teşekkürü bir borç bilirim.

(6)

(7)

vii ĐÇĐNDEKĐLER Sayfa ÖNSÖZ ... v ĐÇĐNDEKĐLER ... vii ŞEKĐL LĐSTESĐ ... ix ÖZET... xi SUMMARY ... xiii 1.GĐRĐŞ ... 1

1.1.Eko Turizm Nedir? ... 1

1.2.Eko Turizm Amaçları ve Đlkeleri Nelerdir? ... 1

2.MATERYAL YÖNTEM VE BULGULAR ... 3

3. SÜRDÜRÜLEBĐLĐR EKO TURĐZM UYGULAMALARI ... 5

3.1.Eko Turizm Faaliyet Alanları Nelerdir? ... 5

3.2.Eko Turizm Faaliyetleri Nelerdir? ... 8

4.GERĐ DÖNÜŞÜM VE ÇEVRE YÖNETĐM STRATEJĐLERĐ ... 11

4.1.Ekolojik Çevrenin Korunması ve Alan Planlaması ... 11

4.1.1.Ekolojik Çevrenin Korunması... 11

4.1.2Alan Planlaması ... 12

4.2.Hava Kalitesinin Korunması ... 13

4.3.Gürültü Yönetimi ... 15

4.4.Atık Yönetimi ... 15

4.5.Enerji Yönetimi ... 17

4.6.Su Yönetimi ... 18

4.7.Organik Besin Üretimi ... 21

4.8.Konaklama, Dinlenme Alanlarında Kullanılan Malzemeler ve Uygulamalar22 4.9.Atıl Malzemelerden Dekoratif Malzemeler Yapma ... 25

5.ÖNERĐLER VE KARABURUN ÖRNEĞĐ ĐÇĐN STRATEJĐLER ... 31

5.1.Yöneylem Araştırması Modeli ve Pareto Analizi ... 43

5.2.Sistem Yaklaşımı Modeli ... 46

5.3.Altı Sigma Yaklaşımı Modeli ... 47

5.4.Balık Kılçığı Diyagramı ... 47

5.5.Ağaç Diyagramı Modeli ... 47

5.6.SWOT Analizi ile Karaburun ... 48

5.7.5N1K Yaklaşımı ile Eko turizm Faaliyetlerinin Bir Program Dâhilinde Yapılması ... 51

(8)

viii

5.8.Đş ve Zaman Etüdü Çalışması ... 67

5.9.Toplam Kalite Yönetimi... 69

5.10.Ekolojik Ekonomi Yönetimi ... 70

5.11.Risk Analizi ... 72

6.ANKET UYGULAMASI VE ĐSTATĐSTĐKÎ VERĐ ANALĐZĐ SONUÇLARI .. 73

7.SONUÇ VE TARTIŞMA ... 81

(9)

ix

ŞEKĐL LĐSTESĐ

Sayfa

Şekil 1: Geri Dönüşüm Sloganı ... 11

Şekil 2: Ses Düzeyi ve Etkileri (Çevresel Gürültü Eylem Planı 2009-2020) ... 15

Şekil 3: Geri Dönüşüm Toplama Kutusu ... 16

Şekil 6: Suyun Kirletilmesi ... 20

Şekil 7: Organik Besin Üretimi ... 21

Şekil 8: Yöresel Lezzetler ... 21

Şekil 9: Ürünlerin Doğada Yok Oluş Süreleri ... 23

Şekil 10: Atıl Malzemelerin Yeniden Kullanılması ... 25

Şekil 27: Karaburun Đzohips Haritası ... 31

Şekil 28: Karaburun Siyasi Haritası ... 31

Şekil 29: Karaburun Đris Gölü Sazlığı ... 33

Şekil 30: Karaburun Potansiyel Koruma Alanları ... 33

Şekil 31: Karaburun Sarpıncık Çınar Ağacı... 49

Şekil 32: Özel Koruma ve Tarım Alanları ... 49

Şekil 33: Pusula ve Kerteriz Alma ... 56

Şekil 34: Kutup Yıldızı ile Yön Bulma ... 56

Şekil 35: Güneş ile Yön Bulma ... 57

Şekil 36: Saat Yardımı ile Yön Bulma ... 57

Şekil 37: Karaburun-Çullu Rotası ... 58

Şekil 38: Karaburun Güzergahları ... 59

Şekil 39: Karaburun-Manastır-Saip Kayası ... 60

Şekil 40: Karaburun-Saip-Anbarseki-Eşendere Mah. Rotası... 60

(10)

x

Şekil 42: Parlak-Badembükü Rotası ... 61

Şekil 43: Yaylaköy-Bozköy (Uzundere Vadisi) Rotası ... 62

Şekil 44: Sazak-Sarpıncık-Karaburun Feneri Rotası ... 63

Şekil 45: Tepeboz-Yeniliman-Kömürburnu Rotası ... 64

Şekil 46: Sarpıncık-Hamzabükü-Kumbükü-Kömürburnu-Yeniliman Rotası ... 64

Şekil 47: Küçükbahçe- Denizgiren- Tolas- Eğriliman Rotası ... 65

Şekil 48: Yenicepınar-Çatalkaya-Eski Mordoğan-Mordoğan Rotası ... 65

Şekil 49: Kaynarpınar-Đnecik-Kösedere Rotası ... 66

Şekil 50: Mordoğan- Eski Mordoğan- Eğlenhoca Rotası ... 67

Şekil 51: Ekolojik Ekonomi Grafiği ... 71

Şekil 52: Ekoturizm Aktiviteleri Talep Oranı ... 77

Şekil 53: Ekoturist Đhtiyaçları ... 78

Şekil 54: Yerel Halk Đhtiyaçları ... 79

(11)

xi

ÖZET

Bu çalışmada, yerel halkın refah düzeyine olumlu katkı sağlayan eko turizm faaliyetlerinin, Đzmir ili Karaburun ilçesi için bir imkan olup olmadığı araştırılmıştır. Karaburun ilçesinin doğal ve kültürel mirasının belirlenmesi çalışmaları, eko turizm kavram ve kapsamı içinde kalmak şartı ile arazi çalışmaları, yerel halk ve yöneticiler ile görüşmeler ve literatür taraması gerçekleştirilmiştir. Bu araştırmalar sonucunda, Karaburun ilçesinin eko turizm uygulamaları için zengin bir potansiyele sahip olduğu görülmüş ve Karaburun için uygulanma imkanı olan eko turizm faaliyet türleri belirtilmiştir. Ayrıca bu türlere ait hedeflerin belirlenerek multidisipliner bir çalışma ile eko turizm prensipleri esas alınarak doğru projelerin üretilmesi ve uygulamaya geçilmesi önerilmiştir.

(12)

(13)

xiii

SUMMARY

In this study, Ecoturism activities which have positive contribution to prosperity of local people has been investigated to find out whether or not an opportunity for Karaburun in Đzmir city. The investigation of natural and cultural heritages of Karaburun town realized is in ecoturism concept and scope using field works, by researching about these studies in the world, interviews with local people and managers. In the result of these studies, it is found out that Karaburun town have great potential for ecoturism activities and some types of ecoturism activities which are able to be applied to Karaburun town designated. Also it has suggested that authories decide on goal or goals about ecoturism activities according to a multidicipliner study, creating suitable ecoturism projects which can be put into practice in Karaburun town.

(14)

(15)

1 1.GĐRĐŞ

1.1.Eko Turizm Nedir?

Eko turizm; çevreci bir turizm türü olup doğayı temel alan sürdürülebilir, yeşil turizm olarak da tanımlanabilir. Eko turizmde esas amaç yeni kaynakların kullanıma açılması yerine kullanılmış kaynakların geri dönüşüm ile tekrar değerlendirilmesi ve kaynak kullanımının en aza indirgenmesidir.

Uluslararası Doğa Koruma Birliği (IUCN) ise eko turizmi, doğayı ve kültürel kaynakları anlayarak korumayı destekleyen, düşük ziyaretçi etkisi olan ve yerel halka sosyal ve ekonomik fayda sağlayan, bozulmamış doğal alanlara çevresel açıdan sorumlu seyahat olarak tanımlamıştır. (Yurik, 2003)

Tüm dünyada eko turizmin ortaya çıkmasında ve gelişmesinde etkili olan en önemli unsur doğa temelli turizm türlerine olan talebin artmasıdır. Bunun nedeni ise kaynakların devamlılığı ve kullanımı konusunda artan uluslararası bilinç ve kitle turizminin çevreye verdiği olumsuz etkileridir. Kitle turizmden farklı olarak, eko turizm küçük yapılar, doğal alanlar ve bu alanlarda farklı deneyimlerin tercih edildiği, yerel halkın iş gücüne katıldığı, gelirin önemli bir kısmının yerel toplumda kaldığı, yerel halk ile samimi ilişkilerin ve iletişimin olduğu, yerel kültüre çok az olumsuz etkinin olduğu, yerel kültürün geleneklerine karşı sorumlu bir şekilde hassas olunduğu, genellikle düşük yatak kapasiteli, yürüyüş, balıkçılık, kampçılık gibi bina dışı sınırsız aktivitelerin olduğu, doğal malzemelerin kullanıldığı, çevre yönetimi ve geri dönüşümün önemli olduğu, genellikle doğanın içine yayılmış, tüm yıla yayılan bir turizm türüdür.

Turizm sektörünün devamlılığı ve sürdürülebilirliği, turizmin temeli olan bölgesel ve yerel alanlardaki doğal ve kültürel kaynak değerlerinin korunarak kullanımı ile gerçekleştirilebilir. Sürdürülebilirlik tartışmaları ile de eko turizm kavramı ortaya çıkmış ve popüler olmuştur.

1.2.Eko Turizm Amaçları ve Đlkeleri Nelerdir? Amaçları:

Turizmin doğal ve sosyo kültürel çevreye verdiği tahribatın en alt düzeye indirilmesi, turistlere ve yerel halka doğanın geleneksel sosyo kültürel çevrenin korunmasına

(16)

2

yönelik eğitim verilmesi, turizmin, yerel halkın ihtiyaçlarını karşılayan, yerel yönetim ve halkla işbirliği içinde gelişen sorumlu bir ticaret olarak özendirilmesinin sağlanması, koruma kapsamındaki alanların yönetimi için kaynak ayrılması, turizmin olumsuz etkilerinin en alt düzeye indirilmesi amacıyla sosyo-kültürel ve doğal çevreye yönelik uzun vadeli izleme ve değerlendirme programlarının desteklenmesi, turizmin yerel halkın refahına katkıda bulunmasını sağlayacak şekilde gelişmesinin temini, turizmin yörenin sosyal ve çevresel kapasitesini artıracak şekilde gelişmesinin sağlanması, doğal ve sosyo-kültürel çevreyle uyumlu, yöresel bitki örtüsünü ve yaban hayatını koruyan turizm alt yapı yatırımlarının gerçekleştirilmesidir. (Demir ve Çevirgen, 2006)

Đlkeleri:

Destinasyona zarar verebilecek olumsuz doğal ve kültürel etkileri en aza indirmek, çevrenin korunması konusunda ziyaretçileri eğitmek, yerel gereksinimleri karşılayacak, yerel yönetimler ve toplum ile işbirliği içerisinde çalışacak sorumlu bir işletmeciliğin önemini vurgulamak,

Korunan alanlarının yönetimi ve korunması için doğrudan gelir yaratmak, eko turizm destinasyonu olması düşünülen bölgeler veya doğal alanlar için ziyaretçi yönetim planlarının ve turizm gelişme alanlarının düzenlenmesi gereğini ortaya koymak, Etkilerin değerlendirilmesi ve olumsuz olanların en aza indirilmesi için uzun dönemli kontrol programlarının yanı sıra, toplum ve çevre temeline dayalı çalışmaların kullanılmasını teşvik etmek,

Özellikle doğal ve koruma alanlarının içinde ve çevresinde yaşayan halkın, yerel işletmelerin, ev sahibi ülkenin ekonomik faydalarını arttırmak için çaba göstermek,

Araştırmacıların yerel halk ile işbirliği içerisinde belirledikleri çevresel ve sosyal olarak kabul edilebilir değişim sınırlarını aşmayacak (Taşıma Kapasiteleri) bir turistik gelişmeyi sağlamak,

Petrol kaynaklarının kullanımını azaltacak, yerel bitki örtüsü ve yaban hayatını koruyacak, doğal ve kültürel çevre ile uyumlu bir altyapının geliştirilmesini sağlamak. (Demir ve Çevirgen, 2006)

(17)

3 2.MATERYAL YÖNTEM VE BULGULAR

Tezin Amacı: Sürdürülebilir ekoturizm faaliyetlerini belirleyerek çevre yönetimi ve geri dönüşüm uygulamalarını açıklamak, Karaburun ilçesi için sistematik stratejiler geliştirmek ve ekoturizm potansiyelini arttırmaya çalışmak. Bu bölgede daha önceden pek çalışma yapılmadığından bu bölge seçilmiştir. Burada yapılan çalışmalar yürüyüş parkurları ve dalış turizmi ile sınırlı kalmıştır. Var olan potansiyelini harekete geçirmek için stratejiler geliştirilmiştir.

Araştırma Metodu: Bu alanda yapılan araştırmalar incelenmiş ve literatür taraması yapılarak sürdürülebilir ekoturizm uygulamalarının çeşitlendirilmesi için neler yapılabileceği incelenmiştir. Đzmir’in ekoturizm potansiyeli ve Đzmir ekoturizm güzergâhları adı altında iki adet çalışma yapılmış ve yüzeysel kalmıştır. Genel olarak şehir incelenmiştir. Ancak bu çalışmada yalnızca Karaburun incelenmiştir. Geri dönüşüm ve çevre yönetimi kapsamında her bölgede uygulanabilecek stratejiler belirtilmiş, internet araştırması yapılarak bölgede yapılan çalışmalar tespit edilmiş, arazi keşfi yapılarak nerelerde ne tür faaliyetler yapılabilir ve ne tür iyileştirmeler yapılabilir tespit edilmiş, yerel halk ile görüşmeler sonucunda ekonominin canlanması ve yaşam alanlarının korunması için öncelikler tespit edilmiş, nitel ve nicel yöntemlerin uygulanması (pareto analizi, yöneylem araştırması, sistem yaklaşımı, toplam kalite yönetimi, ekonomi yönetimi, ağaç diyagramı, balık kılçığı diyagramı, 5N1K yaklaşımı vb.) ile sistematik bakış açısı kazandırılarak yönetim anlayışı ortaya koyulmuş, internet üzerinden anket uygulaması ile ekoturist ihtiyaçları ve tabiat ihtiyaçlarının tespiti yapılmış ve yüz yüze anket uygulaması ile de yerel halk ihtiyaçlarının tespitine yönelik sonuçlar alınmıştır. Öncelik sıralaması verilmiştir. Ekoturizme olan ilgi düzeyi tespit edilmiştir.

(18)

4

Bulgular: Sistematik bir bakış açısı ile ekoturizm potansiyeline etki eden unsurlar; ekoturist ihtiyaçları, yerel halk ihtiyaçları, tabiat ihtiyaçları ve kaynaklar belirtildi. Bölgenin kalkınmasını ve korunmasını sağlayacak önerilerde bulunuldu. Çevre yönetimi ve geri dönüşüm stratejileri (hava kalitesi, gürültü, çevre yönetimi, atık yönetimi, enerji yönetimi, su yönetimi vb.) belirtilerek ekoturizmin sürdürülebilirliği açısından önemli olduğu belirlendi. Ekoturizm faaliyetlerinin çeşitlenmesi, yerel halkın bilinçlenmesi için nelerin yapılabileceği belirtildi. Kapasite hesabı yapılarak kapasitenin aşılmamasının ve çeşitli yöntemlerle bir bütün olarak ele alınmasının ekoturizmin sürdürülebilirliği açısından önemli olduğu belirtildi. Karaburun ekoturizm açısından kapasitesinin fazla olduğu tespit edildi. Ekoturist, yerel halk ve doğa beklentileri tespit edilmiş, pareto analizi yapılarak önem sıralaması yapılmış ve önceliklerin neler olduğu tespit edilmiştir. Karaburun’un ekoturizm potansiyeli açısından zengin bir yer olduğu görülmüştür. Ekoturizm açısından değerlendirmek üzere her bölgede uygulanabilecek sistematik bir bakış açısı kazandırılmıştır. Yerel ekonomiyi canlandıracak önerilerde bulunulmuştur.

(19)

5

3. SÜRDÜRÜLEBĐLĐR EKO TURĐZM UYGULAMALARI

3.1.Eko Turizm Faaliyet Alanları Nelerdir?

Eko turizm faaliyet alanları kapsamına genellikle doğa, doğa ile iç içe olan tesisler, bazen korunan alanları veya kültürel çekicilikleri olan bölgeler girmektedir. Kırsal alanlar, dağlar, tropik ormanlar, sulak alanlar, göl ve akarsuların bulunduğu yerler, Milli Parklar, şehir merkezlerinin dışında toprağı, suyu, havası temiz, gürültü kirliliği olmayan alanlar, bazen küçük yerleşkeler eko turizm faaliyet alanlarını oluşturur. “Türkiye, tarihi ve sosyal açılardan olduğu gibi biyolojik çeşitlilik açısından da bir köprü ve kavşak noktası olarak yeryüzündeki 37 ayrı bitki coğrafyası bölgesinden üçünün (Avrupa–Sibirya, Akdeniz ve Đran–Turan) kesiştiği coğrafya olması nedeniyle zengin bir biyolojik çeşitliliğe sahiptir. Ayrıca dünyada acil koruma altına alınması gereken biyolojik çeşitlilik açısından zengin 34 sıcak noktadan üçü de (Kafkasya, Akdeniz, Đran-Anadolu) Türkiye’de bulunuyor. Bu özelliği ile Türkiye, Çin ve Güney Afrika ile birlikte, sınırları içinde üç sıcak nokta barındıran üç ülkeden biri olan Türkiye, endemik türleri ile kendi kuşağında biyolojik çeşitlilik açısından en önemli ülkelerden biridir. Ülkemizin ev sahipliği yaptığı biyolojik çeşitlilik değerleri farklı koruma alanı statüleri ve farklı kanunlarla koruma altındadır. Bu koruma statülerinin bir kısmı ulusal mevzuata göre, bir kısmı da uluslar arası sözleşmelere dayanarak oluşturulmuştur. Ülkemizin karasal korunan alan büyüklüğü 5 milyon 647 bin 568 hektar olarak tespit edilmiştir. Bu alanın ülke yüzölçümüne oranı % 7,24' tür. Bu durumda Türkiye’nin karasal alanlarının % 7,24 'ünün resmi koruma altında olduğunu söyleyebiliriz.” (www.milliparklar.gov.tr (26.03.2016)).

Türkiye korunan alanlar sistemi içinde yer alan korunan alanlar listesi aşağıdadır; Korunan Alan Türü Korunan Alan Değeri Sayı

Milli Park Ulusal 40

Tabiatı Koruma Alanı Ulusal 31

Tabiat Parkı Ulusal 184

Tabiat Anıtı Ulusal 107

Yaban Hayatı Geliştirme Sahası Ulusal 80

(20)

6

(DKMP, 2016)

Kaynak: www.milliparklar.gov.tr (26.03.2016)

Türkiye’nin korunan alanlar sistemi içinde yer alan mevcut korunan alanlar; estetik, bilim, doğa koruma ve doğal güzellikler açısından sınırlı belirlenmiş önemli alanları içermektedir.

Doğal Sit Ulusal 1273

Özel Çevre Koruma Bölgesi Bölgesel 16

Ramsar Alanı Küresel 14

Biyosfer Rezervi Küresel 1

(21)

7

Kaynak: www.milliparklar.gov.tr (26.03.2016)

Türkiye’nin korunan alanları deniz ve kıyılardan; Ağrı Dağı’na; deltalardan, Karadeniz ormanlarına ve yaylalarına; bozkırlardan, göl ve akarsu sistemlerine; derin vadiler ve kanyonlardan buzullara kadar çeşitli doğal ekosistemleri barındırır. Korunan alanlar nesli tehlike altında, endemik, dar yayılışlı birçok bitki ve hayvan türüne ev sahipliği yapmaktadır. Ayrıca, ekolojik özelliklerinin ve doğal güzelliklerin yanı sıra jeolojik, jeomorfolojik, peyzaj, tarihi, arkeolojik ve kültürel değerlere sahip alanları da içermektedir.

Disiplinler arası çalışmalarla eko turizm bölgelerinin sınırlarının saptanması çalışmaları yapılabilir. Eko turizm bölgelerinin oluşturulmasının en önemli nedenlerinden birisi de belirli bir mekânın o isimle tanınmasına ve özelleşmesine olanak sağlamaktadır. Ayrıca yeryüzündeki diğer bölgelerle daha kolay karşılaştırma ve değerlendirme olanağı sağlamaktadır.

(22)

8 3.2.Eko Turizm Faaliyetleri Nelerdir?

Doğada hayatta kalma eğitimi: Son yıllarda doğada hayatta kalma ile ilgili çıkan filmler, kitaplar, yarışmalar, belgeseller ve eğitimlerle bu konuya olan ilginin arttığı görülmektedir. Dolayısıyla çok fazla sayıda iş kolu oluşturduğu da görülmektedir. Botanik turizmi: Bitki ve yaban hayatı meraklılarının ilgi gösterdiği bir turizm türüdür.

Kuş gözlemciliği: Kuşların davranışları, görünüşleri, göç yolları gibi hususlarla ilgilenen eko turistleri çekmektedir.

Doğa fotoğrafçılığı: Her türlü manzara ve doğa fotoğrafı çekmek isteyen eko turistleri çeken bir turizm türüdür.

Mağara turizmi: Macera ve araştırmacı kişiliğe sahip kişilerin bu turizm türüne de yöneldiği bilinmektedir.

Dağcılık: Adrenalin tutkunlarının tercih ettiği, katılımcıların özgüvenlerini arttırdığı, genellikle kaya inişlerinin ve düğümlerin öğrenildiği, yürüyüş tekniklerinin verildiği, beslenmenin anlatıldığı bir turizm türüdür. Bu kol kamuda afad ve arama kurtarma kapsamında önemli bir iş kolunu oluşturmaktadır.

Kayak Turizmi: Kış dağcılığı kapsamında beyaz turizm olarak da değerlendirilebilir. Safari Turları: Özellikle ATV veya büyük safari ciplerle gerçekleştirilen doğa turudur. Çeşitli su savaşları gibi etkinliklerle zenginleştirilebilmektedir.

Paintball Turnuvaları: Boya tabancalarıyla oynanan, özel belirlenmiş alanlarda doğal sütreler kullanılarak eko turistlerin doğayla iç içe bir aktivite gerçekleştirmesi sağlanır.

Balon turizmi: Manzara veya güzellikleri yukardan kuş bakışı görmek isteyenler için yapılan bir turizm türüdür.

Yamaç Paraşütü Turizmi: Adrenalin tutkunlarının tercih ettiği bir turizm türüdür. Buradaki en büyük kısıt yamaç paraşütü hoca sayısıdır. Çünkü bir hoca tek seferde sadece bir kişiyi alabilir. Đkinci kişiyi alabilmesi için malzemenin toplanıp tekrar yukarı çıkması gerekir. Bu da birkaç saati bulabilmektedir.

Kano ve Rafting Turizmi: Akarsu, deniz veya göl olan yerlerde uygulanabilir bir turizm türüdür.

(23)

9

Sualtı Dalış: Sualtı dünyası meraklıları için vazgeçilmez ve ikamesi olmayan bir turizm türüdür.

Atlı Doğa Yürüyüşü: Çok eski dönemlerde insanların ulaşımının nasıl olduğunu hissetmek isteyen eko turistler için önemli bir turizm türüdür. Dizi veya filmlerde oynayan atlar veya bunlara binildiği yerler daha çok cezp eder.

Olta Balıkçılığı: Kıyıdan veya tekneden olmak üzere genellikle hafta sonları sıkça yapılan eko turizm türüdür.

Hiking ve Trekking: Günü birlik yürüyüş veya hafta sonu 2 gün boyunca konaklamalı yapılan yürüyüş türleri genellikle hareketsiz bir işte çalışanların tercih ettiği maceracı ve araştırmacı kişiliğe sahip kişilerin tercih ettiği bir turizm türüdür. Av Turizmi: Özellikle yaban hayatına zarar vermeyecek şekilde avlanma bölgesinde yapılan bir turizm türüdür. Avlanmanın kontrollü olması büyük önem arz etmektedir. Kamp ve Karavan Turizmi: Doğada yaşamak isteyen ancak bunu kısıtlı zamanlarda gerçekleştirebilen eko turistlerin tercih ettiği bir turizm türüdür.

Yayla Turizmi: Özellikle yazın sıcak bölgelerden uzaklaşmak isteyenlerin tercih ettiği bir turizm türüdür.

Yöresel Lezzetler Turizmi: O yöreye özgü yemekleri tatmak isteyenlerin tercih ettiği bir turizm türüdür.

Piknik Turizmi: Özel belirlenen alanlarda günü birlik kontrollü yapılan turizm türüdür.

Adrenalin Turizmi (Bungee jumping, Paraşüt, Eğlence fuarları): Adrenalin seviyesinin yükselmesinden haz alanların tercih ettiği bir turizm türüdür.

Bahçecilik (Organik tarım ve çiftçilik) Turizmi: Şehir hayatından kaçıp bahçe işlerine özlem duyan veya organik ürünler yemek isteyen eko turistlerin tercih ettiği bir turizm türüdür.

Tarih Turizmi: Tarihi yâd etmek, yaşamak, tarihi bilgiler edinmek veya araştırma yapmak için tercih edilen turizm türüdür. Tarihi kalıntılar, tarihi yapılar, tarihi hikâyeler bu turizm türünün temelini oluşturur.

Yerel Đnanç Turizmi: Dini bir özelliğe sahip yerlerde gerçekleştirilen bir turizm türüdür.

(24)

10

Yöresel El Sanatları Turizmi: El sanatlarıyla ilgilenen eko turistler için önemli bir turizm türüdür.

Eğitsel Faaliyetler Turizmi (Đzcilik, bahçecilik, hayvancılık vb.): Daha önce hiç yapmadığı şeyleri veya şehir hayatında yapamadığı şeyleri yapmak isteyenlerin tercih ettiği bir turizm türüdür. Eğitim amaçlıdır.

Bisiklet Turizmi: Hem spor yapmak hem de çevreyi dolaşmak isteyenlerin tercih ettiği bir turizm türüdür.

Rekreasyon Faaliyetleri: Yapay kurallar olmaksızın boş zamanlarda yapılan, toplumsal değerlere aykırı olmayan, fiziksel etkinliğe dayalı bir eğlencedir. Kazanç amacı gütmeden, çoğu zaman kişinin bedeni veya ruhunu da tazeleyen bir zaman geçirme yoludur.

Gem Safari (Doğada bulunan süs taşları, deniz kabukları koleksiyonculuğu): koleksiyonculuğa meraklı olanların tercih ettiği, doğal güzelliklerin ortaya çıkarıldığı bir turizm türüdür.

Golf Turizmi: Doğada yapılan farklı bir sportif turizm türüdür.

Festival Turizmi: Özellikle eko turizm potansiyelinin arttırılmasında en önemli rol oynayan turizm türüdür. Yöresel şenlikler ve eğlenceler, festivale özgü hususlar festival turizmini oluşturur.

Medya Turizmi: Son zamanlarda ortaya çıkan bir turizm türü olup dizi veya film çekilen yerlerin ziyaret edilmesi olarak tanımlanabilir.

Siyah Turizm: Geçmişteki acı hatıraların yaşandığı yerler veya savaş kalıntılarının bulunduğu alanların ziyaret edilmesi olarak tanımlanabilir.

Spor Turizmi: Sportif müsabakaların yapılması bu turizmi meydana getirir. Örn: koşarak hedef bulma, triatlon (bisiklet, koşu, yüzme) vb.

(25)

11

4.GERĐ DÖNÜŞÜM VE ÇEVRE YÖNETĐM STRATEJĐLERĐ

Şekil 1: Geri Dönüşüm Sloganı1

4.1.Ekolojik Çevrenin Korunması ve Alan Planlaması 4.1.1.Ekolojik Çevrenin Korunması

Ekolojik çevrenin korunması konusunda en başta görüntü kirliliğinden uzak olacak şekilde düzenlenmesi gelir. Çöp istasyonlarının, elektrik trafoların görsel olarak güzel görünmesi sağlanabilir. Yanlış yapılaşmadan dolayı manzaranın engellenmemesi gerekir. Peyzaj yönetimi yine önemli bir olgu olarak karşımıza çıkmaktadır. Çünkü eko turizm çevre kalitesinin devamlılığının sorumluluğunu üstlenirken diğer yandan büyümeye devam eden bir endüstri olarak kaynakların aşırı tüketilmesine ve kaçınılmaz olarak doğal çevrenin hasarına sebebiyet verebilecek potansiyele sahiptir.

Doğal kaynakların sınırlı oluşu kamu organları, yerel halk, eko turistler ve tesislerin çevresel duyarlılığa sahip olmalarını gerektirmektedir. Tesis yönetimleri tesis çalışanlarıyla işbirliği yapmalı ve çevre denetimlerini yapmalıdır. Tesisler doğal ve yapay çevre ile bir bütünlük içinde, imar planına uygun ve bakımlı olmalıdır. Belirlenen alanların dışında araç kullanımı ve park yapılmasına izin verilmemesi gerekir. Endemik türlerin korunması için doğa koruma alanlarının net bir şekilde belirlenmesi gerekir. Personelin, müşterilerin ve toplumun çevresel konulara dâhil

1

(26)

12

edilmesi ve bilinçlendirilmesi gerekir. Toprak erozyonu ile heyelan ve çiğ olgularını önlemek için tedbirler alınmalıdır. Biyolojik çeşitliliği, su ve yaban hayatini, kültürel ve estetik değerleri korumak için tedbirler alınmalıdır. Çünkü çevre kalitesi doğal çekiciliklerin kalitesinin en önemli parçası olup bölgenin de kalitesini de belirler. Bu kapsamda önemli doğal alanların korunması, arkeolojik ve tarihi yerlerin korunması, doğal hayatın korunması, çevresel duyarlılığın artması çevre yönetimindeki en önemli hususlardır. Buradaki en önemli amaç doğanın insan etkisine maruz kalmadan biyolojik çeşitliliğinin (tür çeşitliliği, genetik çeşitlilik, ekosistem çeşitliliği) kendi kendini yenileyerek devam ettirebilmesinin sağlanması olmalıdır. Düzensiz eko turistik gelişme ve kullanımlar ekolojik tahribatlara sebep olabilmektedir. Örneğin ağaçların kampçılar ve dağcılar tarafından kamp ateşi yakmak için kesilmesi, park ve büyüme alanlarındaki bitkilerin koparılması, aşırı kullanım veya tüketimden dolayı erozyon oluşmasına sebep olması, kontrolsüz bir şekilde hayvanların fotoğraflarının çekilmesi ve beslenmesi hayvan davranışları üzerinde olumsuz etkilere yol açabilmektedir.

4.1.2Alan Planlaması

Arazi kullanımında özel koruma prensiplerine bağlı kalmadan alan planlaması yapılan arazilerde, turizmin gelişmesine paralel olarak arazi kullanım sorunları ortaya çıkar. Bu da trafik sorununa ve yetersiz su ve kanalizasyon atık sistemine yol açar. Dolayısıyla bunları göz ardı etmeden alan planlaması yapılmamalıdır.

Alanın eğimi: Yapılacak faaliyete göre düz, 10 dereceden az eğimli, 45 derece veya dik olması önemlidir. Örneğin günü birlik hiking/tracking faaliyeti için 10 dereceden az eğimli arazi uygun olacaktır. Ya da bir dağcılık faaliyeti veya eğitimi için dik olması önemlidir. Ya da bir yamaç paraşütçüsünün ineceği arazi düz olmalıdır. Ayrıca heyelan olabilecek eğimli ve boş arazilerin ağaçlandırılması gerekir. Eğimli araziler çoğu zaman manzara olanağı sağlar. Buralarda peyzaj düzenlemesi ve rekreasyon alanı oluşturulabilir.

Biyokonfor süreleri (sıcaklık, nem, rüzgar): Đnsan için optimum değerler; sıcaklık 25 derece, %40 nem, hava akım hızı 0,2 m/s, rüzgar hızı sakin olarak tespit edilmiştir (Đş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu). Faaliyetler hava şartlarına göre esneklik gösterebilmelidir. Yeri ve konumu için alan planlaması bu üç değer dikkate alınarak yapılmalıdır.

(27)

13

Toprak drenajı: Toprak verimliliğini düzenlemede önemli rol oynayan humus doğal ekosistemlerde normal olarak toprakta uzun süre tutulur. Tarım ekosistemlerinde humusun insan etkinlikleriyle (Örn. hatalı arazi kullanımı) kısa sürede oksitlenmesi, besin elementlerinin döngüsünü olumsuz yönde etkiler. Tarım alanlarında bitkisel ve mekanik toprak koruma tedbirleri, humusu daha uzun süre toprakta tutarken bir yandan da toprak erozyonunu ve yüzeysel akışı azaltır.

Bitki örtüsü: Bitki örtüsünün kısa, bodur ve sık olması faaliyet alanlarını daraltır. Ancak yaban hayatına koruma alanı sağlar. Tek tek büyük koruma bölgelerinin birçok küçük koruma alanından daha iyi olduğu ileri sürülmüş, ayrıca en zor koruma bölgesinin dar ve uzun şekildeki koruma alanlarının sınır hatlarında olduğu bilinmektedir. Çünkü zararlı etkiler daha fazla olabilmektedir. Buraların korunması için daha fazla gider gerekir. Bir sınır hattında veya ekolojik geçiş alanlarındaki türler genel olarak bir habitatın çekirdek alanlarındakinden farklılık gösterirler. Uzun dar koruma bölgeleri yuvarlak alanlara göre daha büyük bir habitat çeşitliğini içerdiği belirtilmektedir. Çünkü bunların kapsadığı habitat tipleri çeşitlidir. Alan ne kadar büyük olursa tür sayısı da o kadar artar. Habitat çeşitliliğini azaltan unsurlar; patika ve ana yollar, tren yolları, tarlalar, elektrik hatları, su kanalları, çit ve duvarlar, düzensiz yerleşim, yangın belli başlı bazılarıdır. Diğer ekosistemlerle bağlantısı soyutlanmış ve koruma altında olmayan alanlarda kendileme depresyonu denilen yaşamını devam ettirebilecek en küçük popülasyon varlığı ile yaşamları yok olana kadar devam eder. Tür ve genetik çeşitlilik azalır. (Çolak, 2001)

Görüş: Bölgenin yoğun sis altında olması veya aşırı yağmur alması ya da görüşü azaltacak kadar tozlu olması, görüşü bozacak düzensiz yapılaşma eko turizmi doğrudan etkileyecektir. Alan planlaması yapılırken dikkat edilmesi gereken diğer bir husus bu olacaktır.

4.2.Hava Kalitesinin Korunması

Turizm; genellikle temiz endüstri veya bacasız sanayi olarak betimlenmesine rağmen, turizm amacıyla kullanılan araçların yaratacağı toz, egzoz gibi nedenlerden dolayı hava kirliliğine sebep olabilmektedir. Bu nedenle bazı tedbirler alınması gerekir; sürdürülebilir taşıma araçlarının kullanımı teşvik edilmelidir ve daha çok çevresel bakımdan dost ulaşımın kullanılması sağlanmalıdır.

(28)

14

Tesisler içerisindeki odalarda havanın kalitesini arttırmak için pamuklu ürünler kullanılmalıdır. Çünkü havaya hidrokarbon ve karbon bazlı moleküller yaymazlar. Pamuk ve sentetik dokuma karışımı kumaşlar, petrokimyasallara dayandıklarından kullanımı uygun değildir. Petrokimyasal kullanılmayan organik pamuk da kullanılabilir. Odalarda sigara içme yasağı olan otellerin yanı sıra bu uygulamayı katlarının bir bölümüne yayan işletmeler giderek artmaktadır. Çünkü içinde bir kez sigara içildiğinde odayı pek çok insanın çok duyarlı olduğu kokudan tamamen temizlemek çok güç olmaktadır.

Pek çok işletme veya tesis kent merkezi ile otel arasında ya da şehir merkezinde ücretsiz toplu ulaşım hizmetleri sunmaktadır. Bunun da yaygınlaşması yakıt tüketimini ve hava kirliliğini büyük ölçüde azaltabilecek uygulamalardan biri olacaktır. Ayrıca alternatif yakıtlar da devreye girdiğinde kentlerin daha temiz havaya sahip olabileceği söylenebilir.

Ayrıca fosil yakıtların yetersiz yanmasıyla özellikle otomobil egzoz gazlarından havaya önemli miktarda insan için oldukça zehirli ve ölümcül bir gaz olan CO verilmektedir. Fakat küresel düzeyde bir tehdit oluşturmamaktadır. Hava akımının olmadığı ve fosil yakıtların kullanıldığı kent ekosistemlerinde önemli bir kirleticidir. Bu durum dolaşım ve solunum hastalıklarına da yol açabilir.

Hava kalitesi:

Yolun bulunmaması :1 En iyi 2 km uzaklıkta olması :2 Đyi 1 km uzaklıkta olması :3 Orta 200 m uzaklıkta olması :4 Kötü

Bölgenin ağaçlandırılması, egzoz ve baca emisyon ölçümlerinin yapılarak kontrol edilmesi hava kalitesini arttıracaktır.

(29)

15 4.3.Gürültü Yönetimi

Şekil 2: Ses Düzeyi ve Etkileri (Çevresel Gürültü Eylem Planı 2009-2020) Gürültü seviyesi: Gürültü eşik değeri 45 db.dir. Yoldan her 50 m uzaklaştıkça 5 db gürültü azalmaktadır.

10 db :1 En iyi 15 db :2 Đyi 30 db :3 Orta 45 db :4 Kötü

Karayolunun yanı sıra, tren geçişi, nüfus yoğunluğu, su üstü motorlu araçlar, eğlence yerleri, uçak geçişi, maden ve taş ocakları, sanayi ve iş yerleri, havai fişek, sokak düğünleri, aşırı rüzgar da gürültü seviyesine etkendir.

4.4.Atık Yönetimi

Yakıt enerjisi kullanılarak bazı elementlerin geri döngüye kazandırılması sağlanır. Örneğin deniz suyunun arıtılması, alüminyum ya da diğer metallerin geri kazanılması, azot veya bazı gübrelerin üretilmesi gibi işlemler yakıt enerjisi harcanarak yapılan geri döngülerdir. Mevcut teknoloji ile geri döngü sürecine bazı durumlarda mekanik veya fiziksel kaynaklı enerji sağlanır. Tüm sisteme enerji vererek katalizör etkisiyle geri döngü sürecini hızlandırır. Geri döngü için her zaman enerji gerekir. Örneğin kentsel ve endüstriyel kaynaklı atıklarla ilgili arıtma

(30)

16

sistemlerinde organik maddeler mekanik yollarla küçük parçalar haline getirilir. Geri dönüşüm sürecinde he türlü atıkların geri kazanımı ancak etkili bir şekilde toplatılması ile gerçekleştirilebilir.

Katı atıklar, ambalaj atıkları, atık yağlar, tıbbi atıklar, tehlikeli atıklar, hafriyat ve inşaat atıkları için istasyonlar kurulup geri dönüşüm sürecine dâhil edilmelidir. Çöp istasyonları ve çöp toplama alanının ekosisteme zarar vermeyecek ölçüde olması için tedbirler alınmalıdır.

Tehlikeli atıklar için (atık ve yanık yağlar, boya ve vernik kalıntıları, eski pil ve aküler, flourasan ve lambalar, elektronik atıklar) yeterli miktarda, iyi tanımlanmış ve ayrı ayrı toplama imkânları bulunmalıdır. Toplanan atıklar lisanslı bir toplama merkezine götürülmelidir.

Yeterli miktarda ve iyi kontrol edilen çöp kutuları veya çöp konteynırı olmalı ve taşıyıcı bir araçla toplanıp belli bir alana bırakılmalıdır.

Şekil 3: Geri Dönüşüm Toplama Kutusu2

Tesislerde kâğıt, plastik, cam, metaller gibi geri dönüşülebilen atıklar için ayrı ayrı toplama imkânı olmalıdır. Elektronik atıklar için de böyle bir toplama kutusu olmalıdır.

2

İhlas Haber Ajansı (15.08.2014), Odun Pazarı Belediyesi

3

(31)

17

Atık malzemelerin hammadde olarak tekrardan kullanılması çevre kirliliğinin de engellenmesi açısından bir hayli önemlidir. Kullanılmış kağıdın tekrar kâğıt imalatında kullanılması hava kirliliğini %74-94, su kirliliğini %35, su kullanımını %45 azaltabilmektedir. Örneğin bir ton atık kağıdın kâğıt hamuruna katılmasıyla 8 ağacın kesilmesi önlenebilmektedir. (www.ganpiroliz.com (25.03.2016))

Geri dönüşebilir malzemeleri çöpe atmaktansa ayrı tutabilecekleri kutuların konuk odalarına yerleştirilmesi kendi başına bir yarar sağladığı gibi otelin bu yaklaşımı ile konuklara geri dönüşümün kolaylığı ve yararlarını da hatırlatacak; oteli veya işletmeyi de dönüştürülebilir malzemeleri ayırma işlemi gibi bir ekstra iş yükünden kurtaracaktır.

Özellikle 2000 yılından sonra oluşmaya başlayan elektronik atıklar da önemli miktarda doğaya zarar vermekte ve kaynakların daha çabuk tükenmesine sebep olabilmektedir. Bunlar için de toplama kutuları oluşturulmalı ve geri dönüşümü sağlanmalıdır.

Unutulmamalıdır ki büyük bir kayın ağacı 72 kişinin 1 günlük Oksijen ihtiyacını karşılar. Geri dönüştürülen her 1 ton kağıt 17 ağacı kurtarır. (http://www.sistematikyonetimi.com/bilgi-bankasi.html 28.03.2016)

4.5.Enerji Yönetimi

Güneş enerjisi ve rüzgâr enerjisi kullanımı yaygınlaştırılmalı ve enerji tasarrufu tedbirleri alınmalıdır. Örneğin enerjiyi etkin kullanan aydınlatma sistem ve ürünleri seçilerek; yalıtım ve hava durumuna göre esnek sistemler kurarak harcanan enerji

4

(32)

18

miktarını azaltmak ve hatta fiilen gerekmediği durum ve yerlerde ışıkları kapatmak gerekir. Buna enerji verimliliği diyebiliriz. Çok fazla çaba sarf etmeden binalarımız, evlerimiz veya arabalarımızda enerji tüketimini azaltmak her zaman mümkündür. Böylece yenilenemez ve sınırlı kaynaklara bağımlılığımız azalacak, aşırı enerji kullanımından kaynaklanan maliyetlerimiz de düşürecektir.

Günümüzde kış dönemi için şömine, soba vb. kullanılması cazibeyi arttırabilecektir. Hem de enerji tasarrufu sağlayabilecektir. Doğal yakıtların (hayvan dışkısı, odun vb.) kullanılması tercih edilmelidir. Ancak baca filtresi kontrolü ve egzosemisyon ölçümleri standartları aşmayacak şekilde yaptırılmalı böylece hava kalitesinin de korunması sağlanmalıdır.

Bina ve tesislerde ısıtma, soğutma ve havalandırma sistemlerinde enerji verimliliğini sağlamak için; ortam sıcaklığı 24 derece, % 40 nem ve 0,2 m/s hava hızı olacak şekilde sistemin işletilmesi, yeni alımlarda A sınıfı konverter klimaların kullanılması, radyatör arkalarına yeterli boşluk bırakılması koşuluyla alüminyum folyo kaplı ısı yalıtım levhaları yerleştirilmesi, ısı akışının engellememek için radyatörlerin önlerinin ve üzerlerinin açık tutulması, pencerelerden hava sızıntılarının önlenmesi için pencere contası kullanılması ve benzeri tedbirlerin alınması, binaların ana girişlerinde çift kapı kullanılması enerji verimliliği açısından önemlidir. Aydınlatmada enerji verimliliği için yüksek led lambaların kullanılması tercih edilmelidir. Kısa süreli kullanılan yerlerde hareket, ısı veya ışığa duyarlı sensorlu kontrol sistemleri kullanılmalıdır.

Yeni yapılacak tesislerde mimari olarak yalıtım tedbirleri alınmalı, güneş ısısından, ışığından ve doğal havalandırmadan en optimum şekilde faydalanacak şekilde dizayn edilmelidir.

Bitkisel ya da hayvansal atıklardan elde edilen enerji (biomass), su, güneş, hidroelektrik, rüzgâr enerjisi, jeotermal enerji, dalga enerjisi foto-voltaj dönüştürme sistemleri gibi yenilenebilir enerji kaynaklarının yaygınlaştırılması amaçlanmalıdır. 4.6.Su Yönetimi

Dünya, tüm yaşamı destekleyen ve çoğunluğu sıvı halde bulunan çok miktarda suya sahip olması özelliği ile güneş sistemindeki diğer gezegenlerden farklıdır. Su döngüsünde suyun en fazla miktarda depolandığı yer denizler, en az miktarda depolandığı yer ise atmosferdir. Bu döngü denizlerin buharlaşmasıyla başlar ve buhar

(33)

19

halindeki su önce atmosfere sonra yağış olarak yeryüzüne geri döner. Yağış kara parçasına düştüğünde akışla beraber tekrar denizlere ulaşır. Buharlaşma ve bitkilerin terlemesi yoluyla kara parçasına düşen yağışın bir kısmı atmosfere geri döner. Su döngüsü içinde suyun akış miktarı ve hızı bölgelere göre değişkenlik göstermektedir. Yeryüzüne ulaşan güneş enerjisinin yaklaşık üçte biri, su döngüsünün sürdürülmesini sağlar. Ayrıca çeşitli insan etkinlikleri de su döngüsünü etkilemektedir. Doğal kaynakların korunmasının amacı bu döngü sürecini devam ettirmektir.

Kaynakların yanlış konumlandırılması kirlenme olayına sebep olur. Bunun da çaresi ancak geri dönüşüm sürecinin kontrolü hedefi ile gerçekleştirilebilir. Örneğin suyun geri dönüşüm süreci optimum bir şekilde sağlanırsa geri dönüşümün birinci ve en önemli aşaması sağlanmış olur. Çünkü birçok besin elementinin döngüye katılması su sayesinde olmaktadır. Su döngüsünün dengeli olması birçok kimyasal elementin döngüsünün de dengeli olmasının ilk adımını oluşturur. Küresel düzeyde bakılınca karbon ve su döngüsü yaşam için önemli olan biyo-jeokimyasal döngülerdir. Çünkü karbon yaşamın temel elementidir. Su da tüm canlılar için zorunlu bir bileşiktir. Her iki döngüde de atmosferdeki depo havuzlarının küçük olduğu bilinmektedir. Fakat oldukça hareketlidir. Đnsanın yol açtığı olumsuz etkilerle bu havuzlar kolayca bozulabilir ve dünya üzerindeki yaşamı tehdit etmeye başlar. Hava ve iklim değişimlerine yol açar. Küresel ısınmaya karşı en önemli çözüm geniş alanların, hızlı gelişen ve üstün nitelikli ağaç türleri ile ağaçlandırılmasıdır. Su ve besin elementlerinin geri döngüsü ekosistemler için önem kazanan yaşamsal bir olaydır. Su döngüsü, büyük ölçüde güneş enerjisiyle ve onun doğrudan etkisiyle gerçekleşir. Bu maksatla bazı tedbirler alınmalıdır: Tesis ve işletmelerde yeterli miktarda temiz sağlık olanakları, duş ve içme suyu bulunmalı atık sular lisanslı bir arıtma tesisine ulaştırılmalıdır. Gereksiz su tüketiminden kaçınılmalıdır. Su israfını azaltacak musluk, sifon, duş sistemleri vb. uygulamalar yapılmalıdır.

"Gri atık su", mutfakta kullanılan yıkama sularından, banyo lavabo ve duşlarından, çamaşırhaneden ve bulaşık makinelerinden açığa çıkan (tüm söz konusu birimlerde çevreyi kirletmeyen ve toprakta çözülebilen malzemeden yapılmış ürünlerin kullanılması kaydıyla) atık suya verilen isimdir. Bu suların geri dönüşümü bahçelerin sulanması ile sağlanabilir ve su topraktan geçip yeraltı sularına karışırken de temizlenirler. Bahçelerin sulanması ve çevrenin temizlenmesinde bu suların

(34)

20

kullanımı bu işlemler için gerekecek taze su tüketiminin de azalmasını sağlar. (Türe ve Çiçek, 2012)

Katı organik materyallerin bakteriler, mantarlar ve diğer organizmalarca toprağı zenginleştiren toprak benzeri bir ürüne dönüştürülmesine gübreleşme denir. Bu zenginleşme, hem toprağı besler hem de nem tutumunu artırarak ilave sulama ihtiyacını azaltır.

Daha küçük sifonlar, daha düşük debili musluklar ve duş başlıkları su tüketimini azaltmada oldukça etkilidir. Yatak takımları ve havluların daha az sıklıkla yıkanması (konuk değişiminde elbette yıkanmak kaydıyla) yine bir başka önlem olarak düşünülebilir. Bahçelerin daha az su isteyen bitki türleriyle kurulması da fayda sağlayacaktır. Yağmur sularının su tanklarında toplanabileceği çatı sistemleri de büyük ölçüde su tasarrufu sağlayacaktır.

Şekil 6: Suyun Kirletilmesi5

Bazı oteller havlu, çarşaf, nevresim, pike, yastık kılıfı gibi tekstil ürünlerinin günlük değiştirilmesine alternatifler geliştirmektedir. Daha sık yıkanmaları yönünde özel bir talep bildirilmediği sürece belli aralıklarla değiştirileceğinin önceden belirtilmesini örnek olarak verebiliriz. Böyle anlaşmalı bir uygulama, kaynak ve zaman tasarrufu sağlayarak malzemenin yıpranma süresini de uzatır.

Xeric Bahçeler: Xeric deyimi Yunanca'da "kuru" anlamına gelen Xeros'tan türetilmiştir ve su tasarrufu ana hedef olan bahçe mimarisini tanımlamada kullanılır. (Turizmdebusabah” Online Gazetesi 12.02.2008)) Bu hedefe en basit şekilde yörenin

5

http://www.cnnturk.com/bilim-teknoloji/2050de-dunya-nufusunun-yuzde-40ini-susuzluk-bekliyor1?page=17 (28.03.2016)

(35)

21

doğal bitki örtüsüne ağırlık verilerek ulaşılabilir. Akıllı bahçecilik önemli miktarda su tasarrufu sağlayacaktır.

Unutulmamalıdır ki musluktan devamlı akan 1 damla su yılda 9000 lt su ziyanına bu da 1 insanın 17 yıllık su ihtiyacına tekâmül eder.

4.7.Organik Besin Üretimi

Doğaya büyük ölçüde tahribat veren yapay gıdalar ve katkı maddelerinin kullanılması insana da büyük zararlar verirler. Bu nedenle; organik gıdadan kasıt, böcek ilacı ya da suni gübre kullanılmadan yetiştirilmiş malzemeler ve bunlardan yapılmış yemeklerdir. Zararlı hayvanlardan koruma yan bitkiler ve faydalı böceklerle sağlanmalı ve bitkilerin beslenmesi doğal gübrelerle yapılmalıdır. Gıda kullanımındaki bilinç arttırılmalı, doğal hayatı ve diğer bitkileri de korumak için taze ve organik yiyecekler üretmeye itina gösterilmelidir.

Ayrıca yöre insanının yapıp sunduğu yöresel lezzetler eko turistlerin ilgisini daha çok çekecektir.

Şekil 7: Organik Besin Üretimi6

Şekil 8: Yöresel Lezzetler7

6_{http://www.ekodenge.org.tr/tr/?p=260 (20.01.2016)} 7

(36)

22

4.8.Konaklama, Dinlenme Alanlarında Kullanılan Malzemeler ve Uygulamalar Çevrenin korunması ve tasarrufa yönelik konularla ilgili tabelalar konulması ziyaretçileri bilinçlendirecektir. Konaklama yerlerinde halı, perde ve yatak tekstillerinde biriken ve havada uçuşan partiküllere karşı tedbirler alınmalıdır. Çünkü bunlar insan sağlığını olumsuz yönde etkiler. Konaklama mekânları bu konuda duyarlılıkları olan kişileri düşünmek durumundadır. Kat hizmetleri ve çamaşırhane sistemlerinde insana zararlı kimyasallar, temizlik maddeleri ve yıpranmayı hızlandıran kaba temizleme yöntemleri kullanılmamalıdır. Bu amaçla çamaşır malzemelerinde, oda spreylerinde, halı temizleyicilerde suni parfümlü ürünler kullanmamaya özen göstermelidir. Ekolojik kuru temizleme yöntemleri tercih edilmelidir.

Tabak, çanak, bardak, fincan, kupa, masa üstü aksesuarları ve diğer tüm servis gereçleri uzun süre kullanılan ve birkaç kullanımdan sonra atılmayan ürünler olmasına dikkat edilmelidir. Tüm konukların odalarına gazete dağıtmak büyük miktarlarda kâğıt ve kaynak israfına yol açar. Bunun yerine gazetelerin sadece talep edenlere ücretsiz ya da indirimli bir fiyatla sunulması büyük ölçekte düşünüldüğünde doğal kaynak tüketimi ve atık üretimini önemli miktarda azaltacaktır.

Plastik tabak, bardak, çatal, bıçak gibi suni köpükten yapılmış tek kullanımlık eşyalar üretilirken petrokimyasalları tüketmekle kalmaz, geri dönüşümlü olmadıkları için doğayı da yüzlerce yıl kirletmektedirler. Yani doğada erimeleri zor olduğu gibi üretimleri sürecinde de birçok yenilenemez kaynağa ihtiyaç duymaktadır. Bunların yerine geri dönüştürülebilir malzemelerden üretilen tek kullanımlık eşyalar tercih edilmelidir.

Tesislerde kalan konukların veya web sitelerine giren ziyaretçilerin doğanın ve doğal hayatın korunması ve geri dönüşümün neden önemli olduğu konusunda bilgilendirilmesi ve bu tür yeşil eylemlere yönlendirmesi gerekmektedir.

(37)

23

Şekil 9: Ürünlerin Doğada Yok Oluş Süreleri8

Sabun, saç kremi, şampuan, losyon gibi ürünler doldurulabilir, büyük kutularda sunulmalıdır. Bu yaklaşım işletme için hem para hem zaman tasarrufu sağlayacak hem de ambalaj kullanımını ve atımını azaltarak çevreye katkıda bulunmasını sağlayacaktır.

Günümüzde spor anlayışının da yaygınlaşmaya başlamasıyla uygun spor alanlarının, ağırlık aletlerinin olması gerekir. Hemen hemen tüm iyi otellerde veya doğal alanlarda bir sağlık kulübünün olması büyük önem arz etmektedir.

Belli alanlarda kullan-at malzeme bulundurmak kaçınılmazdır. Böyle durumlarda toprağa çabuk karışabilen kâğıt, peçete ya da mısır bazlı plastik gibi seçimler tercih edilmelidir.

Geri dönüşümün uygulanması konusunda çoğunlukla atlanılan detaylardan birisi de artık işletmenin işine tam yaramayacak hale gelen yatak tekstilleri, masa örtüleri, havlular, mobilya, halı, her tür perde sistemi, aksesuar gibi ürünlerin daha sonra nasıl değerlendirilebileceğidir. Satmak veya hayır kurumlarına, yardım derneklerine bağışlamak, dekor ürünleri yapmak bu ürünlerin yeniden kullanılarak çöpe dönüşmelerini önlemenin en iyi yoludur. Yemek artıkları, açık büfe fazlalıkları çiftçilere, toprak işleyenlere ya da beslenen diğer canlılara verilerek yaşama değer katılabilir.

8

(38)

24

4 R (Reduce, recycle, reuse, refresh) kuralı; Azalt, geri dönüştür, tekrar kullan ve ferahlık işletme için en önemli unsur olmalıdır.

Çeşitli bayrak proje yönetim sistemleriyle hem reklam olanağı sağlanır hem de koruma için teşvik edilir. Örneğin;

Mavi Bayrak Projesi: Göl, Akarsu veya deniz kıyısı tesis ve işletmelere sudaki doğal hayatın korunması, suyun korunması ve temiz tutulmasına göre verilebilecektir. Uluslararası bir bayraktır.

Yeşil Bayrak Projesi: Çevreyi koruyucu faaliyetlerine göre verilebilecektir.

Beyaz Bayrak Projesi: Temizlik ve hijyen durumuna göre işletme veya tesislere verilebilecektir.

Sarı Bayrak Projesi: Güneş enerji ve rüzgar enerji sistemlerinin kullanılması, enerji tasarrufu sağlayacak işlemlerin uygulanmasına göre verilebilecektir.

Yeşil Anahtar Projesi: Çevrenin korunması yönündeki her tür faaliyet duruma göre verilen uluslararası bir bayraktır.

Kahverengi Turistik Tabela Projesi: Tarihi özelliğe sahip Anıt ağaç, tarihi yapı, tarihi kalıntı vb. yerleri işaret etmek için kullanılır.

Atak Projesi: 1989 yılında başlamış olan ve kısmen Dünya Bankasınca finanse edilen Akdeniz ve Ege Turizm Altyapısı ve Kıyı Yönetim Projesi (ATAK), Ege ve Akdeniz kıyı ilçelerinin ve köylerin ilk önce kanalizasyon, atık su arıtma tesisi, çöp imha tesisi yapımı ve temiz su teminini ile altyapı eksikliklerini tamamlamak daha sonra ise yeni kıyı yönetim yöntemlerini tanımlamak amacıyla tasarlanmıştır. (Anonim (1992) : "Turizmde ATAK-Projesi" . Gözlem Gazetesi, S.5, 11 Mayıs 1992, Đzmir.)

Ecolabel Sertifikası: Çevreye duyarlı uygulamaları olan otellere verilmekte olan bir sertifika olup otellere ve yöreye iyi bir reklam olanağı da sağlamaktadır.

ISO 14000 Çevre Yönetim Sertifikası: Çevre yönetim mevzuatına uygunluğu tespit edilir.

Yeşil Küre Sertifikası: Turizm sektörüne genel bir yaklaşım olup yerel ekonomi üzerinde etkisinin, güvenliğin, yemek ve mimarinin, çevre eğitiminin ölçümü yapılarak verilen bir sertifikadır.

(39)

25

4.9.Atıl Malzemelerden Dekoratif Malzemeler Yapma

Atıl malzemelerin doğayı kirletmesine engel olmak, mekân ve alanların görsel cazibesini arttırmak, yeniden kullanılabilir hale getirilmesiyle maliyetleri azaltmak temel amaçlar arasındadır. Eko turistlerin ilgisini en çok çekecek unsurlardan biri bu konu olacaktır.

Şekil 10: Atıl Malzemelerin Yeniden Kullanılması9

Şekil 11: Atıl Malzemelerin Yeniden Kullanılması10 9 http://www.turkish-media.com/forum/topic/284607-kullanmadiginiz-esyalari-geri-donusturun/ (15.03.2016) 10_{http://www.turkish-media.com/forum/topic/284607-kullanmadiginiz-esyalari-geri-donusturun/} (15.03.2016)

(40)

26

Şekil 14: Atıl Malzemelerin Yeniden Kullanılması13 11_{http://www.turkish-media.com/forum/topic/284607-kullanmadiginiz-esyalari-geri-donusturun/} (15.03.2016) 12 http://www.turkish-media.com/forum/topic/284607-kullanmadiginiz-esyalari-geri-donusturun/ (15.03.2016) 13_{http://www.turkish-media.com/forum/topic/284607-kullanmadiginiz-esyalari-geri-donusturun/} (15.03.2016)

(41)

27

14_{http://www.turkish-media.com/forum/topic/284607-kullanmadiginiz-esyalari-geri-donusturun/} (15.03.2016) 15 http://www.turkish-media.com/forum/topic/284607-kullanmadiginiz-esyalari-geri-donusturun/ (15.03.2016) 16_{http://www.turkish-media.com/forum/topic/284607-kullanmadiginiz-esyalari-geri-donusturun/} (15.03.2016)

(42)

28

17_{http://www.happycenter.com.tr/tasarim/tag/atik-malzemelerin-degerlendirilmesi/page/3/} (15.03.2016) 18 http://www.happycenter.com.tr/tasarim/tag/atik-malzemelerin-degerlendirilmesi/page/3/ (15.03.2016) 19_{http://www.happycenter.com.tr/tasarim/tag/atik-malzemelerin-degerlendirilmesi/page/3/} (15.03.2016)

(43)

29

Şekil 23: Atıl Malzemelerin Yeniden Kullanılması22 20_{http://www.happycenter.com.tr/tasarim/tag/atik-malzemelerin-degerlendirilmesi/page/3/} (15.03.2016) 21 http://www.happycenter.com.tr/tasarim/tag/atik-malzemelerin-degerlendirilmesi/page/3/ (15.03.2016) 22_{http://www.happycenter.com.tr/tasarim/tag/atik-malzemelerin-degerlendirilmesi/page/3/} (15.03.2016)

(44)

30

Şekil 26: Atıl Malzemelerin Yeniden Kullanılması25 23_{http://www.happycenter.com.tr/tasarim/tag/atik-malzemelerin-degerlendirilmesi/page/3/} (15.03.2016) 24 http://www.happycenter.com.tr/tasarim/tag/atik-malzemelerin-degerlendirilmesi/page/3/ (15.03.2016) 25_{http://www.happycenter.com.tr/tasarim/tag/atik-malzemelerin-degerlendirilmesi/page/3/} (15.03.2016)

(45)

31

5.ÖNERĐLER VE KARABURUN ÖRNEĞĐ ĐÇĐN STRATEJĐLER

Şekil 27: Karaburun Đzohips Haritası26

Şekil 28: Karaburun Siyasi Haritası27

26

https://maps.google.com/ (03.04.2016)

27

(46)

32 Karaburun Turizm Coğrafyası

Karaburun Đzmir ilinin, Đzmir kent merkezinin batısında, Urla yarımadasının kuzeyinde, Karaburun yarımadası kuzey kıyılarında bulunur. Karaburun ilçe merkezi denizden 2 km uzaklıktadır. Batısında yer alan Yunanistan’ın Sakız Adasına (Xios) 15 mil uzaklıktadır. Kuzeyinde Midilli Adası (Lesvos) bulunmaktadır. Sahip Adası ve Küçükada olmak üzere iki adaya sahiptir. Bu adaların kıyılarında dalış turizmi yapılmaktadır. Akdağ en önemli yükselti olup zirvesi 1218 m’dir. Yüz ölçümü 415 km karedir. Nüfusu 9456 (2015 sayımı), ilçe merkezi 2500 civarıdır. Yazın bu sayı 15000 civarına çıkmaktadır. Köyleri ve beldeleri Ambarseki, Saip, Bozköy, Eğlenhoca, Kösedere, Đnecik, Tepeboz, Parlak, Salman, Sarpıncık, Haseki, Yaylaköy, Küçükbahçe, Mordoğan. Đzmir kent merkezine 100 km, Urla 65 km, Çeşme (Ildır yoluyla 70 km, Gülbahçe yoluyla 90 km), Adnan Menderes Havalimanı 110 km’dir. Yarımadada tepelerin yamaçlarına 18. yüzyıl sonuna kadar kurulan Karaburun köy yerleşimlerinin en önemli özelliği denizden bakıldığı zaman kolay kolay görülmeyecek yamaçlara kurulmuş olmalarıdır. Bunun nedeni köylerin ilk kurulduğu dönemlerde denizden gelebilecek korsan saldırılarına karşı köyleri koruyabilmektir. 19. yüzyılda kurulan köyler ise denizden kolayca görülebilen sahil kesimlerine kurulmuştur. Kayıtlara göre köylerin çok uzun bir tarihi geçmişleri vardır. Geçen dönemlerde her birinin nüfusu çok daha fazla olan bu köyler, gerek mübadele sırasında gerekse ekonomik nedenlerle yaşanan göçler nedeniyle bugün çok daha az nüfuslara sahiptir. Bugün idari olarak haritalarda yer almayan ancak tarihi geçmişleri çok önemli olan eski köyler de vardır. Çullu, Hisarcık, Manastır (Kalecik) bu köylerdendir. Đzmir’e uzaklığı nedeniyle Karaburun’da bağlı birçok köyün dokusu bozulmamıştır. Köylerin çoğu deniz ve doğa manzarasına sahip olduğundan ilgi çekici özelliklere sahiptir. Köy yollarında bisiklet turizmi, atlı doğa yürüyüşü faaliyetleri gerçekleştirilebilir. Köylerde ev pansiyonculuğu geliştirilerek yöre halkına ekonomik destek sağlanabilir. Yarımadanın çevresinde Akdeniz Fokunu da görmek mümkündür. Mordoğan ve Sarpıncık’ta Akdeniz Foklarının yavrulama mağaraları bulunmaktadır. Bu bölgeler Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile Orman ve Su Đşleri Bakanlığı işbirliğiyle projelendirilerek koruma altına alınabilir. Karaburun Yarımadası sualtı dalış sporu için tercih edilen bir bölgedir. Ayrıca, Karaburun Yarımadası kıyıları deniz çayırları (Posidonia oceanica) açısından zengindir. (Karaburun Belediyesi Kültür Yayınları, 2013)

(47)

33

Şekil 29: Karaburun Đris Gölü Sazlığı28

Karaburun- Ildır yolu üzerindeki Đris Gölü Sazlığı dikkat çekici özelliklere sahiptir. Göl farklı kuş türlerinin barındığı bir alandır. Potansiyel koruma alanları alttaki resimde işaretlenmiştir.

Şekil 30: Karaburun Potansiyel Koruma Alanları

Karaburun’a ulaşım: Üçkuyular otobüs terminalinden kalkan minibüslerle, ayrıca yazın Foça-Mordoğan-Karaburun feribot seferi ile ulaşım yapılabilmektedir.29

28_{BATUR, Mustafa. (2013) “İzmir’in Ekoturizm Potansiyeli”.} 29

Karaburun Belediyesi “Stratejik Plan 2015-2019”.

Mesire Yeri Mesire Yeri Özel Çevre Koruma Alanı Tabiat Parkı Dalış Noktaları

(48)

34

Karaburun’dan Nüfus (2015) Alan (km2) Yoğunluk

Saip :2.1 km 205 9.06 22.63 Hisarcık :3.6 km - Anbarseki :4.9 km 195 16.51 11.81 Bozköy :5.7 km 147 19.36 7.60 Tepeboz :7.5 km 293 10 29.3 Yeniliman :9.2 km - Yaylaköy :10.4 km 139 44.64 3.11 Hasseki :11 km 119 10.74 11.08 Sarpıncık :11.9 km 117 15.36 7.61 Parlak :12.5 km 134 31.32 4.28 Kösedere :13 km 350 39.36 8.89 Salman :14.5 km 102 13.47 7.57 Đnecik :15.1 km 167 2.66 62.78 Eğlenhoca :15.8 km 421 40.23 10.46 Küçükbahçe :16.5 km 504 86.71 5.81 Tolos :18.2 km - Mordoğan :18.3 km 3754 54.32 69.11 Eğriliman :19.3 km - Manastırköy :20.7 km - Ağalarseki :21.5 km - Aşağıovacık :22.5 km - Çatalkaya :22.7 km

(49)

35

Karaburun Geçim Kaynakları: Yerel halkın temel geçim kaynaklarının başında tarım, turizm ve balıkçılık önemli bir yer tutar. Başlıca ürünleri zeytin, zeytinyağı, hurma, mandalina, üzüm, enginar, narenciye, badem, nergis, sümbül ve deniz mahsulleridir. Karaburun Yarımadasında arazinin büyük bölümü dağlık alanlardan oluştuğu için tarım yapılacak yerler oldukça kısıtlıdır. Avrupa Birliği’nin desteklediği projelerden yararlanılarak özellikle yamaç bağcılığının geliştirilmesi için girişimler sürdürülmektedir. Zeytincilik eski görkemli günleri kadar olmasa da bugün yine yarımada ekonomisi önem taşımaktadır. Karaburun’da yılda 3500 ton zeytinyağı üretilmektedir. Son yıllarda bölgede zeytin ağaçlandırılması giderek yaygınlaşmaya başlamıştır. Eğlenhoca Köyünde de zeytinyağı fabrikası bulunmaktadır. Karaburun’da 1930’lu yıllarda başladığı söylenen arıcılık da önemli gelir kaynaklarından biridir. Özel aroması nedeniyle çok beğenilen Karaburun balı köylere kadar gidilerek yerinde satın alınmaktadır. Ayrıca yarımada genelinde organik tarım bilinci de giderek gelişim göstermektedir. Halkın bir bölümünün uğraşısı da küçükbaş hayvancılıktır. Süt ürünleri arasında Karaburun’a özgü kopanisti peynir, kelle peynir, deri tulum peyniri ve söndürme (höşmerim) yer almaktadır. Karaburun geçmiş yıllarda bağları ve zeytinlikleri ile tanına bir yöre iken, göçlerle birlikte bağlarının önemli bir bölümünü kaybetmiş, zeytinlikler de bakımsız kaldığı için verimleri düşmüştür. Yakın zamana kadar çekirdeksiz Sultaniye ve Razaki üzümler kamyonlarla yurtdışına gönderilmekteymiş. Ayrıca en kaliteli şaraplık üzümler Karaburun ve köylerinde yetişmekteymiş Rumların yaşadığı yıllarda yaygın olan 35-40 yıl öncesine kadar devam eden bağcılık, Karaburun’un en önemli gelir kaynaklarından biriydi. Eski yıllarda Karaburun’da üretilen ve Sultaniye Karaburuni olarak adlandırılan üzümler Osmanlı Devlet Sarayında bile aranan çok kaliteli üzümlermiş. Balıkçılık da yarımadanın en önemli geçim kaynakları arasındadır. Ülke sularında yaşayan bütün canlı türlerinin bulunduğu Karaburun sahillerinde yılda 250 ton balık avlanmaktadır. Açık denizden gelen mercanlar, barbunlar, çipuralar ve bölgenin “Topan” kefalleri her yıl kıyı balıkçıları tarafından yakalanmaktadır.

Sağlık ve Kültürel Tesisler: 1 sağlık ocağı merkezi, 1 sağlık ocağı, 3 sağlık evi bulunmaktadır. Karaburun Belediyesi Toplantı Salonu, Halk Eğitim Merkezi Toplantı Salonu, Mordoğan Belediyesi Toplantı Salonu, Öğretmenevi ve Lokali mevcuttur. (Karaburun Belediyesi Kültür Yayınları, 2013)

(50)

36

Doğal Rekreasyonel ve Turistik Çekicilikler: Karaburun Yarımadası’nın (Homeros’un Rüzgarlı Mimas olarak adlandırdığı yarımada) falezli kıyıları, yuvarlak burunlar, küçük koylar, temiz ve turkuaz renkli deniz, plajlar (Mordoğan, Kaynarpınar, Eşendere, Karaburun/Bodrum/Kuyucak, Yeniliman, Denizgiren, Tolas, Gerence vd.), Akdağ 1218 m, Uzundere Kanyonu, mağaralar (Peynirini, Yukarıdeveci, Dipsizkuyu, Hades Fareini vd.), Sazlı Göl/Đris Gölcüğü (Karareis mevkiinde suyu tatlı, sığ, küçük birikinti gölü), 200’ün üzerinde kuş türü, soyu tükenmekte olan Ada Martısı ve Akdeniz Foku’nun beslenme, üreme ve yaşam alanı (yarımada kıyıları, Ayıbalığı Mağarası), doğal şifalı bitkiler, deniz ürünleri, nergis, bol oksijenli (Oksijen oranı %23), az nemli, rüzgarlı temiz hava, panoramik manzara güzellikleri (Ege Denizi, Đzmir Körfezi ve Foça kıyıları, Sakız ve Midilli Adaları) mevcuttur. Ayrıca yarımadanı sahip olduğu “endemik” bitki örtüsünün korunması, ayrıca ilçe ile bütünleşen “Ada Martısı”, “Akdeniz Foku” gibi nesli tükenmekte olan canlı türlerinin koruma altına alınması büyük önem arz etmektedir. Fotoğrafçılık ile ilgilenen eko turistler için ilgi odağı olacaktır. Karaburun’da bulunan 22 adet görülmeye değer koylar mevcuttur. Buralarda tekne turları, su üstü aktiviteleri yaygınlaştırılabilir. Bunalar; Đkisi mavi bayraklı Bodrum Koyu (Merkez) ve Kuyucak Koyu (Merkez), Badembükü Koyu (Parlak Köyü), Hamzabükü Koyu (Sarpıncık Köyü), Yukarı Boyabağı Koyu (Kösedere Köyü), Aşağı Boyabağı Koyu (Kösedere Köyü), Đçmekıyısı Koyu (Kösedere Köyü), Dereağzı Koyu (Eğlenhoca Köyü), Ardıç Koyu (Mordoğan), Körfez Koyu (Mordoğan), Manal Koyu (Mordoğan), Azmak Koyu (Mordoğan), Süngerci Koyu, Sıcağıbükü Koyu, Kumbükü Koyu, Akbük Koyu, Olcabük Koyu, Dikencik Koyu, Eğriliman Koyu, Karareis Koyu, Kocadere Koyu, Gerence Koyu. Karaburun yarımadasında birbiri ardınca dizilmiş, birer akvaryum kadar berrak sularıyla bilinen bu koyların bazıları yerleşim yerleri ile iç içe, bazıları ise yerleşimin olmadığı doğal koylardır. Özellikle bakir koyların koruma altına alınması eşek, kaplumbağa, tavşan gibi hayvanlarla anılmasını sağlayacak yaşam alanı oluşturulması ve turistik kontrollü geziler düzenlenmesi sağlanabilir. (Karaburun Belediyesi Kültür Yayınları, 2013)

Tarihi ve Kültürel Turistik Çekicilikleri: Eski Çullu Cami (16. yüzyıl), Eski Mordoğan Ayşe Kadın Cami (16. yüzyıl), Çatalkaya Cami (19. yüzyıl), Sazak Rum köyü kalıntıları, kırsal yaşam kültürü, yerel tarımsal ürünler, yerel el sanatları (tel kırma el işi, gelin süpürgesi, karanfilli kolye, iğne oyası vd.), yerel yemekler