1
BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJELERİ KOORDİNASYON BİRİMİ KOORDİNATÖRLÜĞÜNE
Proje No: 10A3330008
Proje Yöneticisi: Prof. Dr. Öznur Yıldız
Proje Konusu: Göğüs Hastalıkları ABD. Solunum Fonksiyonları ve Kardiyopulmoner Egzersiz Testleri Laboratuvarının Modernizasyonu
Yukarıda bilgileri yazılı olan alt yapı projemin kesin raporunun e-kütüphanede yayınlanmasını;
İstiyorum İstemiyorum X
……/….../……
Proje Yöneticisi İmza
2
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
BİLİMSEL ARAŞTIRMA ALTYAPI PROJESİ KESİN RAPORU
Proje Başlığı
Göğüs Hastalıkları ABD. Solunum Fonksiyonları ve Kardiyopulmoner Egzersiz Testleri Laboratuvarının Modernizasyonu
Proje Yürütücüsü:
Prof. Dr. Öznur Yıldız Yardımcı Araştırmacılar:
Prof. Dr. Gülseren Karabıyıkoğlu, Prof. Dr. Sevgi Saryal
Proje Numarası: 10A3330008
Başlama Tarihi: Mayıs 2010 Bitiş Tarihi: Mayıs 2012 Rapor Tarihi: Mayıs 2012
Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Ankara - 2012
3 RAPOR
I. Projenin Türkçe ve İngilizce Adı ve Özetleri:
Göğüs Hastalıkları ABD. Solunum Fonksiyonları ve Kardiyopulmoner Egzersiz Testleri Laboratuvarının Modernizasyonu
Solunum fonksiyon testleri laboratuarları; solunum sistemi hastalıklarının tanısı, tedavinin yönlendirilmesi, hastanın takibi, prognozun tayini, cerrahi öncesi hastaların değerlendirilmesi, meslek hastalıkları alanında maluliyet değerlendirilmesi, adli değerlendirmeler ve toplum sağlığı çalışmalarında temel laboratuarların başında gelmektedir. Bu laboratuarların modernizasyonu ile rutin ayaktan ve yatan hasta hizmetinin geliştirilmesinin yanı sıra, solunum fonksiyonları ve kardiyopulmoner egzersiz testleri alanında gerek üniversite öğrencilerinin gerekse uzmanlık öğrencilerinin eğitimi ve öğretimi; çeşitli bilimsel araştırmaların planlanması ve uzmanlık öğrencisi tezlerin planlanması amaçlanmıştır.
Birkaç modülden oluşan iki ayrı cihaz sistemleri şeklinde modernizasyon planlanmıştır.
İlk sistem “Vücud pletismografı içeren bilgisayarlı solunum fonksiyon testleri sistemi”; ikinci sistem ise “Kardiyopulmoner egzersiz testleri içeren bilgisayarlı solunum fonksiyon testleri sistemi” olarak teslim alınmıştır. 1 Temmuz 2011 ve 30 nisan 2012 tarihleri arasında ayaktan ve yatarak takip edilen çeşitli ön tanılardaki toplam 1084 hastaya farklı solunum fonksiyon testleri uygulanmıştır. Bu testlerden yaklaşık %40 oranında dinamik spirometrik test şeklinde iken
%37’si CO difüzyon kapasitesi, %15’i pletismografik olarak akciğer volümleri tayini, kalan
%8’i ise diğer solunum fonksiyon testleri ve egzersiz testleridir.
Laboratuvarların yenilenmesi ile 5 yeni klinik araştırmaya başlanmış, bir eski
4
araştırmaya devam edilmiştir. Bu 5 yeni araştırmadan 3’ünün sonuçları bildiri haline getirilmiş ve Türk Toraks Derneği 15. Yıllık Kongresinde (11-15 Nisan 2012 / Antalya) sunulmuştur.
Öte yandan 4 adet yeni uluslar arası ve çok merkezli çeşitli klinik çalışmalara (Faz III çalışmaları) katılım olanağı da sağlamıştır. Çok merkezli olarak planlanan (Ankara, İstanbul, İzmir, İzmit..) “Obstrüktif akciğer hastalığı (astım-KOAH) olan hastalarda fenotip özelliklerinin ve sıklığının standart bir yaklaşımla belirlenmesi” başlıklı projenin Türk Toraks Derneği Bilim Destek Komitesi tarafından kabulü yapılmıştır.
Solunum fonksiyon testleri laboratuarları gerek tıp öğrencisi eğitiminde, pratik uygulamalarında gerekse uzmanlık öğrencisi (göğüs hastalıkları ve iç hastalıkları) eğitim ve öğretiminde aktif olarak kullanılmaktadır. Bu alanda çalışmak isteyen uzmanlık öğrencilerinin tezlerine yardımcı olunmaktadır (halen 2 adet uzmanlık tezi yürütülmektedir). Ayrıca bu alanda çalışacak olan laboratuar teknisyenlerine de eğitim verilmektedir.
Geleceğe yönelik özellikle spesifik solunum fonksiyon testlerine ve kardiyopulmoner egzersiz testlerine yönelik uzman eğitiminde de kullanılması (özellikle merkezi kurslar şeklinde) planlanmaktadır. Laboratuvar teknisyenlerine yönelik olarak sertifikasyon programları araştırılmaktadır.
AÜTF Göğüs Hastalıkları ABD. Solunum Fonksiyon Testleri ve Kardiyopulmoner Egzersiz Testleri laboratuarlarının bilim/hizmet ve eğitim alanındaki katkıları; bilimsel araştırmaların yapılması, uluslararası çok merkezli klinik araştırmalara katılınması, uzmanlık tezlerinin yapılması, çeşitli eğitim ve öğretim alanlarında kullanımı şeklinde olmuştur ve olmaya da devam edecektir.
5
Modernization of Pulmonary Function Tests and Cardiopulmonary Exercise Testing Laboratories in the Department of Pulmonary Diseases
Pulmonary function laboratory is one of the major laboratories essential for the diagnosis of pulmonary diseases, management of therapeutic strategies, patient follow-up, determination of prognosis, preoperative evaluation, determination of disability due to occupational diseases, forensic issues and epidemiological studies. Modernization of these laboratories was aimed for more developed routine in and out patient procedures as well as updated education of medical students, residents and fellows in pulmonary medicine;
planning of medical research programs and theses.
Modernization of the laboratories was organized as two different systems including multiple modules. First system consisted of computerized pulmonary function tests including whole body plethysmograph and the second system was cardiopulmonary exercise testing with computerized pulmonary function tests. During the period of July 1, 2011 and April 30, 2012 1084 outpatient and hospitalized patients undergone various pulmonary function tests.
According to subgroup analysis, 40 % of these patients had dynamic spirometry, 37 % had CO diffusing capacity test, 15 % had lung volumes by plethysmographic method and 8% had other pulmonary function tests or cardiopulmonary exercise testing.
After the renovation of these laboratories 5 new research studies were initiated and one ongoing clinical research study was conducted. The results of three of the 5 new studies were presented as posters or oral presentations during the 15th Annual Congress of Turkish Thoracic Society (11-15 April 2012, Antalya, Turkey). On the other hand, the opportunity to enter 4 new international multicenter phase III clinical research studies has been achieved. A national project (Ankara, İstanbul, İzmir, İzmit) named “The Determination of Phenotypes
6
and Frequency of Chronic Obstructive Diseases ( Asthma and COPD) by a Standard Approach” has been accepted by the Turkish Thoracic Society.
Pulmonary Function Laboratories are are used in an active manner for the educational programme of medical students as well as residents and fellows in pulmonary and internal medicine. Recently theses of two residents are being conducted by these laboratories. On the other hand, education of pulmonary function technicians also routinely maintained.
Future programming for these laboratories include postgraduate education for more specific pulmonary function tests and cardiopulmonary exercise testing as national courses where pulmonologists who want to specialize in pulmonary function testing may attend.
Nationwide certification programmes for pulmonary function technicians are also planned.
Pulmonary Function Tests and Cardiopulmonary Exercise Testing Laboratory of the Department of Pulmonary Diseases had always played major role in scientific researches, education and routine patient assessment and will continue to perform clinical research, multicenter clinical studies, theses and education.
7 II. Amaç
AÜTF Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı bünyesinde bulunan Solunum Fonksiyon Testleri ve Kardiyopulmoner Egzersiz Testleri Laboratuvarı’nın yenilenmesi, son gelişmelere paralel olarak yeni ölçüm metodlarının eklenmesi amaçlanmıştır. Böylelikle rutin ayaktan ve yatan hasta hizmetinin geliştirilmesinin yanı sıra, solunum fonksiyonları ve kardiyopulmoner egzersiz testleri alanında gerek üniversite öğrencilerinin gerekse uzmanlık öğrencilerinin eğitimi ve öğretimi; çeşitli bilimsel araştırmaların planlanması ve uzmanlık öğrencisi tezlerin planlanması hedeflenmiştir.
III. Materyal
Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı, Solunum Fonksiyon Testleri ve Kardiyopulmoner Egzersiz Testleri Laboratuvarı’nın modernizasyonu kapsamında 2 ayrı modül sistemi şeklinde cihazların organizasyonu planlanmıştır.
İlk sistem olan “Vücud pletismografı içeren bilgisayarlı solunum fonksiyon testleri sistemi” şu alt modüllerden oluşmaktadır;
1- Solunum Fonksiyon testleri sistemi (Dinamik spirometri, Diffüzyon kapasitesi, Nitrojen washout testi, tek soluk oksijen testi),
2- Vücut Pletismografisi, 3- Dozimetre,
4- Osilometrik Spirometre
5- Sistem bilgisayarı, masa sistemi ve kesintisiz güç kaynağıdır
8
İkinci sistem ise “Kardiyopulmoner egzersiz testleri içeren bilgisayarlı solunum fonksiyon testleri sistemi” dir ve şu alt modüllerden oluşmaktadır;
1-Solunum Fonksiyon test sistemi (Dinamik spirometri, Diffüzyon kapasitesi, Solunum kas gücü, tidal solunum analizi),
2-Ergospirometre Sistemi ve Ergometre , 3-Puls Oksimetre,
4-12 Lead EKG ,
5-Sistem Bilgisayarı , masa sistemi ve kesintisiz güç kaynağıdır.
Solunum fonksiyon testleri özellikle son 40 yılda fizyoloji çalışmalarında kullanılan araçlar olmaktan çıkıp solunum hastalıklarının klinik değerlendirmelerinde yaygın olarak kullanılan bir laboratuvar yöntemi haline gelmiştir. Spirometrik testler solunum fonksiyonlarının değerlendirilmesinde en yaygın kullanılan testlerdir.
İlk sistem olan “Vücud pletismografı içeren bilgisayarlı solunum fonksiyon testleri sistemi” temel fizyolojik ölçümlerin (dinamik spirometrik testler gibi) yanısıra daha komplike ölçümlere de olanak sağlamaktadır. Dinamik spirometri solunum fonksiyon testlerinin ilk basamağını oluşturur. Ventilatuar kapasitenin değerlendirilmesinde kullanılır. Ventilatuar kapasitede bozulma santral sinir sistemi, iskelet-kas sistemi, akciğere ilişkin patolojiler veya gaz inhalasyonu gibi faktörlere bağlı olabilir. Ancak en önemli nedeni havayolları obstrüksiyonudur. Dinamik akciğer volümleri ve akım hızları zorlu inspirasyon veya ekspirasyon sırasında değerlendirilir.
Akciğerler ve intratorasik havayollarında bulunan hava volümü; akciğer parankimi ve çevreleyen organ ve dokular, yüzey gerilimi, solunum kaslarının oluşturduğu güç, akciğer refleksleri, havayollarına ait özellikler tarafından belirlenmektedir. Nitrojen Washout yöntemi, akciğer volümlerini değerlendirmek için kullanılan gazlı yöntemlerden birisidir. Bir diğer
9
yöntem ise ise yine bu sistemde bulunan vücut pletismografisidir. Pletismograf sistemleri hem intratorasik gaz volümü hem de havayolu rezistansını değerlendirmek üzere kullanılmaktadırlar. Geniş hacimli kabinler şeklinde tasarlanan sistemler, içine oturularak solunum fonksiyonlarının yapılabilmesine olanak sağlarlar. Pletismograf, gazlı yöntemlerden farklı olarak, kabin duvarına yerleştirilmiş hassas basınç, volüm ya da akım transduserleri aracılığı ile göğüs kafesinin uygulatılan manevralar sırasında kabin içinde oluşan değişiklikleri kaydeder ve toraks içi total gaz volümü hakkında bilgi verir. Havayolu rezistansı her bir ünite akım için oluşan basınç farkıdır. Havayollarındaki gaz moleküllerinin birbiri ile ve havayolu duvarı ile olan sürtünmelerinden ortaya çıkan bir dirençtir.
CO Diffüzyon kapasitesi gazın alveolokapiller membrandan bir birim zamanda belirli bir basınç farkı altında, yüksek basınçtan alçak basınca doğru geçişini gösterir. CO difüzyon kapasitesi ölçümü kapalı devre bir sistemle yapılmaktadır. Test gazı % 0.3 CO, % 10 He ve % 21 O2’den oluşur. Çeşitli ölçüm teknikleri olmakla birlikte en yaygın kullanılan yöntem tek soluk yöntemidir (DLCOsb).
Tek soluk nitrojen arındırma testi, ventilasyonun dağılımını gösteren basit ve hızlı uygulanabilen bir testtir. Ayrıca bu testten elde edilen eğriler aracılığıyla kapanma volümü (CV) ve kapanma hacmi’de (CC) hesaplanır. Kapanma volümü ve kapanma kapasitesinde artma varsa erken havayolu kapanmasının önemli bir göstergesidir.
Dozimetrik yöntem havayolu aşırı duyarlılığının değerlendirme de kullanılan bir ölçüm yöntemidir. Metakolinin inhaler olarak ve giderek artan dozlarda uygulanması ile kişide gelişen solunum fonksiyon değişikliklerinin kantitatif olarak değerlendirilmesidir. Astım semptomları bulunan fakat solunum fonksiyonları normal olan ve bronkodilatöre cevabı olmayan olgularda tanı için tek yoldur. Ayrıca nefes darlığı ve diğer semptomları tam olarak tanımlayamayan veya atipik astma semptomları olan hastalarda tanısal amaçlı uygulanır.
MPT, BHR derecesini ve şiddetini belirlemek için oldukça değerlidir.
10
İmpulse ossilometrik spirometri son yıllarda geliştirilmiş yeni bir yöntem olup özellikle çocuklarda ve yaşlı hastalarda klasik spirometriye göre daha başarılı sonuçlar vermektedir. Bu teknik dünyada yeni geliştirilmektedir. Kooperasyonu kısıtlı olan, özellikle yaşlı hastalarda havayolu dinamikleri konusunda bilgi verebilmektedir.
İkinci sistem olan “Kardiyopulmoner egzersiz testleri içeren bilgisayarlı solunum fonksiyon testleri sistemi” yukarıda adı geçen bazı fonksiyonel değerlendirmelere ek olarak bisiklet ergometresi ile kardiyopulmoner egzersiz testleri imkanı sağlamaktadır.
Kardiyopulmoner egzersiz testleri (KPET), kontrollü metabolik şartlar altında yapılan egzersizin solunum sistemi, kardiyovasküler sistem ve sellüler cevabının araştırılması esasına dayanır. KPET, hem kardiyovasküler sistemin hem solunum sisteminin hem de kas-iskelet sisteminin simultane değerlendirilmesine olanak sağlar. Dispne ayırıcı tanısında uygulanan basamaklar içinde önemli bir tanısal girişimdir. Fakat egzersiz bağımlı astım ve egzersiz bağımlı hipoksemi tanılarında birincil seçenek araştırma yöntemidir.
Tüm bu alt modüllerden oluşan cihaz sistemleri, toplumda yaygın olarak görülen kronik obstrüktif akciğer hastalığı, astım, bronşektazi, interstisyel akciğer hastalıkları, pulmoner hipertansiyon gibi hastalıkların tanısında ve klinik olarak takibinde , ayrıca nedeni belli olmayan nefes darlıkların etyolojisinin araştırılmasında önemlidir.
Bu cihaz sistemleri hastalıkların tanısı, ayırıcı tanısı, klinik olarak takipleri ve tedavi yönlendirilmeleri yanısıra; hastaların preoperatuvar değerlendirilmeleri ve rehabilitasyon öncesi değerlendirilmelerinde önemlidir. Malüliyet ve özürlülük kararlarında objektif değerlendirme yöntemi olarak kullanılması önerilmektedir.
Alt modüllerden oluşan bu iki bilgisayarlı solunum fonksiyon testleri sistemlerinin teslim alımı ancak Aralık 2010 tarihinde gerçekleşebilmiştir. Fakat Göğüs Hastalıkları ABD.
hastanesinin tadilatı ve binanın kapalı olması nedeni ile cihazlar kurulamamıştır. Haziran 2011’de binanın teslim alınması ile kurulum hızla gerçekleştirilmiş ve ilgili modüllerin tek tek
11
uygulanışı ve eğitimi tamamlanmıştır. İlk deneme testleri Haziran 2011’de yapılmış ve hasta alımına Temmuz 2011’de geçilebilmiştir.
1 Temmuz 2011 ve 30 nisan 2012 tarihleri arasında ayaktan ve yatarak takip edilen çeşitli ön tanılardaki toplam 1084 hastaya farklı solunum fonksiyon testleri uygulanmıştır. Bu testlerden yaklaşık %40 oranında dinamik spirometrik test şeklinde iken %37’si CO difüzyon kapasitesi, %15’i pletismografik olarak akciğer volümleri tayini, kalan %8’i ise diğer solunum fonksiyon testleri ve egzersiz testleridir (Tablo I).
Tablo I: Temmuz 2011-Nisan 2012 tarihleri arasında Göğüs Hastalıkları ABD.
Solunum Fonksiyonları Laboratuvarı’nda yapılan testler
Solunum fonksiyon testleri Test sayısı (%) Dinamik spirometrik ölçümler 433 (%40)
CO difüzyon kapasitesi 402 (%37)
Volümler (Pletismograf) 162 (%15)
Diğer testler 87 (%8)
Toplam 1084 (%100)
Bu laboratuarlar hem yatan hem de ayaktan hastaya rutin hizmet vermektedir. Ayaktan hasta tetkiki sırasında Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından üniversite hastanelerine uygulanan
“paket ücret uygulaması” nedeni ile bu tetkiklerin hekimler tarafından istemi azalmıştır. Bu nedenle yapılan test sayıları, beklenen test sayılarına göre düşük kalmıştır. Bir diğer önemli konu ise bu cihazlarla yapılan tüm tetkiklerin günümüzde geçerli olan Sağlık Uygulama Tebliği’nde ücret karşılığı bulunmamaktadır, bu nedenle bu bazı tetkiklerin Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından hastanelere geri ödemesi yapılmamaktadır (Örneğin; akciğer volümleri
12
ölçümü, solunum kas gücü ölçümü, tek soluk nitrojen arındırma testi, tidal solunum analizi, havayolu rezistansı gibi). Bu tetkiklerden bazıları makro kod’lar altında ücretlendirilebilmiştir.
Ama diğerlerinin halen hiçbir ücret karşılığı yoktur. Bu komplike solunum fonksiyon testlerinin (diğer testler başlığı altında toplanan testlerdir) yapılan tetkikler içindeki oransal olarak düşüklüğünün en önemli nedeni budur.
Rutin yatan ve ayaktan hasta hizmeti dışında bu laboratuarların yenilenmesinin temel hedefleri ve bu alanlarda yapılanlar 4 ana başlık halinde toplanmıştır; A) Bilimsel araştırmalar, B) Uluslararası çok merkezli klinik araştırmalar, C)Uzmanlık tezleri, D) Eğitim ve öğretim alanlarında kullanımı.
A) Bilimsel araştırmalar
Solunum fonksiyon fonksiyonları laboratuarlarının yenilenmesindeki temel hedeflerden birisi yeni bilimsel araştırmalara olanak sağlamasıydı. Bu anlamda 5 yeni klinik araştırmaya başlanmış, bir eski araştırmaya devam edilmiştir. Bu 5 yeni araştırmadan 3’ünün sonuçları bildiri haline getirilmiş ve Türk Toraks Derneği 15. Yıllık Kongresinde (11-15 Nisan 2012 / Antalya) sunulmuştur. Bu araştırmalar şu şekildedir (Bildiri özetleri ekte sunulmuştur);
1-Cinsiyet farklılığının KOAH üzerine olan etkisi (Gülbay B, Yıldız AÖ, Önen ZP, Saryal S, Karabıyıkoğlu G.)
Bu çalışmada KOAH polikliniğimizde rutin takip altında olan hastaları kadın ve erkek KOAH ‘lı hastaların klinik ve fonksiyonel parametreleri karşılaştırılmıştır. Kadın hastaların daha az sigara içim öyküsünün olması ve daha erken yaşlarda KOAH gelişmesi yanısıra hastaneye yatış sıklıklarının daha az olması, IC kapasitelerinin daha düşük olması dikkat
13 çekiciydi.
2-KOAH’da komorbiditelerin klinik ve fizyolojik parametrelerle ilişkisi (Çiftçi F, Şen E, Arkan G, Acar G, Önen P, Gülbay B, Yıldız AÖ, Acıcan T, Saryal S, Karabıyıkoğlu G.)
KOAH sistemik bir hastalık olması nedeni ile; sistemik inflamasyonun çeşitli komorbiditeleri başlatabildiği veya şiddetini arttırabildiği kabul edilmektedir. KOAH polikliniğinde takip edilen 115 hastanın komorbid hastalık durumları tekrar sorgulandı ve bu hastalara fizyolojik testler tekrarlandı. En sık görülen hastalıklar; hipertansiyon, koroner arter hastalığı, ve hiperlipidemi idi. FEV1 yüzdesi %50’nin altında olan hastalarda kardiyovasküler sistem hastalıkları daha sık; KOAH değerlendirme testi skoru yüksek olan hastalarda hipertansiyon daha sık bulundu. Hiposemi düzeyi ile KOAH-kalp yetmezliği birlikteliği ilişkili bulundu. KOAH’ın evresi ve hipoksemi düzeyi kardiyovasküler sistem hastalıklarının eşlik etmesi ile ilişkilidir, ve komorbidite varsa bu hastaların sağlık durumları daha bozuk olmaktadır.
3- KOAH değerlendirme testi (CAT) skoru fizyolojik değişimi yansıtıyor mu? (Şen E, Çiftçi F, Arkan G, Acar G, Önen P, Gülbay B, Yıldız AÖ, Acıcan T, Saryal S, Karabıyıkoğlu G.)
Bu çalışmada KOAH değerlendirme testi (CAT:COPD assessment test) ‘nin klinik ve fizyolojik parametrelerle ilişkisi araştırılmıştır. CAT son yıllarda ortaya atılmış KOAH’lı hastalarda sağlık durumunu değerlendirmede önemli olduğu ileri sürülen bir test yöntemidir.
0-40 arasında bir skor belirlenir ve yüksek puanlar kötü durumu gösterir. KOAH polikliniğinde takip edilen 125 hastanın ortalama CT skoru : 14,77 ± 8,69 idi. Bu hastalar CAT skoru 10 ‘dan az ve 10’a eşit ve daha fazla olanlar olmak üzere ikiye ayrıldılar. CAT skoru yüksek olan grupta hava akım hızlarındaki azalma ve egzersiz kapasitesindeki
14
azalmanın belirgin olduğu, öte yandan arter kan gazlarındaki bozulmanın da daha belirgin olduğu gözlendi.
4- KOAH’da yaşam kalitesi ölçekleriyle fizyolojik parametreler arasında ilişki (Şen E, Çiftçi F, Önen P, Gülbay B, Yıldız AÖ, Acıcan T, Saryal S, Karabıyıkoğlu G.)
KOAH’lı hastalarda çeşitli genel ve spesifik yaşam kalitesi anketleri ile fizyolojik parametreler arasındaki ilişkisi göstermek amacı ile planlanan bir çalışmadır; halen hasta alımı ve testleri devam etmektedir.
5- KOAH ve Astımlı olgularda kronik sinüzit sıklığı (Aydın Ö, Yıldız Ö, Gülbay B, Mungan D.)
Bu çalışma Allerji Bilim Dalı, Radyoloji Anabilim Dalı ve KBB Anabilim Dalı ile ortak planlanmış bir çalışmadır. Kronik inflamatuvar bir süreçle seyreden KOAH ve Astım gibi iki önemli havayolu obstrüksiyonu yaratan hastalıklarda kronik sinüzit sıklığını araştırmaya yönelik planlanmış bir çalışmadır. Halen hasta alımına devam edilmektedir.
6-KOAH’da gen polimorfizmi (Söylemezoğlu T, Kayaaltı Z, Taslak H, Karabıyıkoğlu G.)
Bu çalışma Adli Bilimler Enstitüsü ile ortak planlanmıştır. Halen vaka alımına devam etmektedir. KOAH ‘da genetik yapıyı irdelemeye yönelik bir çalışmadır.
B) Uluslar arası ve çok merkezli çeşitli klinik çalışmalar
Bu cihazların kurulumu aynı zamanda uluslar arası ve çok merkezli çeşitli klinik çalışmalara katılım olanağı da sağlamıştır. Bu anlamda kliniğimizde yapılmakta olan, bu
15
laboratuar aracılığıyla sürdürülen, uluslarası ve çok merkezli klinik çalışmalar (Faz III çalışmaları) aşağıda belirtilmiştir;
1-Kronik tromboembolik pulmoner hipertansiyonlu olgularda oral BAY 63-2521 etkinliği (2 kollu bir çalışma) ( CHEST-1: Multi-centre, multi-national study to evaluate the safety and tolerability of oral bay BAY 63-2521 (INN Riociguat) (1mg, 1.5mg, 2 mg, 2.5mg or placebo tid) in patients with Chronic tromboembolik pulmonary hypertension ; CHEST-2:
Long term extension, multi-centre, multi-national study to evaluate the safety and tolerability of oral bay BAY 63-2521 (INN Riociguat) (1mg, 1.5mg, 2 mg or 2.5mg tid) in patients with Chronic tromboembolik pulmonary hypertension)
Araştırmacı Öğretim Üyeleri; Karabıyıkoğlu G, Sayın T, Yıldız Ö, Önen ZP
2-Pulmoner hipertansiyonlu hastalarda inhale iloprost uzun dönem etkinliği (OPTION 352198: Open label uncontrolled, prospective, long term observation of inhalled iloprost in the treatment of patients with pulmonary hypertension)
Araştırmacı Öğretim Üyeleri; Karabıyıkoğlu G, Önen ZP
3-İdiopatik pulmoner hipertansiyonlu olgularda oral BAY 63-2521 etkinliği (2 kollu bir çalışma) (PATENT-1: Multi-centre, multi-national study to evaluate the safety and tolerability of oral bay BAY 63-2521 (INN Riociguat) (1mg, 1.5mg, 2 mg, 2.5mg or placebo tid) in patients with Idiopathic pulmonary arterial hypertension ; PATENT-2: Long term extension, multi-centre, multi-national study to evaluate the safety and tolerability of oral bay BAY 63-2521 (INN Riociguat) (1mg, 1.5mg, 2 mg or 2.5mg tid) in patients with Idiopathic pulmonary arterial hypertension)
Araştırmacı Öğretim Üyeleri; Karabıyıkoğlu G, Sayın T, Önen ZP
16
4- İdiyopatik Pulmoner Fibrozis (İPF) hastalarında oral yolla günde iki defa uygulanan 150 mg BIBF 1120’nin yıllık Zorlu Vital Kapasite düşüşü üzerindeki etkisinin değerlendirildiği 52 haftalık, çift kör, randomize, plasebo kontrollü bir çalışma Araştırmacı Öğretim Üyeleri: Kayacan O, Karnak D.
C) Uzmanlık tezleri
Solunum fonksiyon laboratuarları aynı zamanda uzmanlık öğrencilerinin eğitim ve öğretiminde kullanılmasının yanısıra tez çalışmalarına da olanak sağlamaktadır. Halen iki Göğüs hastalıkları uzmanlık öğrencisi’nin tezi ilgili laboratuarlar aracılığıyla yürütülmektedir;
1-Uzmanlık öğrencisi Dr. Hatice Taslak’ın uzmanlık tezi “KOAH’lı hastalarda fonksiyonel parametrelerde değişmeler ve kanda kotinin düzeyi“ (Danışman Öğretim Üyesi:
Prof. Dr. Gülseren Karabıyıkoğlu), halen devam etmektedir
2-Uzmanlık öğrencisi Dr. Burcu Sönmez Emin’in uzmanlık tezi “KOAH atağı nedeniyle hastanemizde yatarak tedavi gören olgularda, kuru toz inhaler tedavi ve nebülizatör aracılığıyla uygulanan inhaler solüsyon tedavisinin etkinliğinin karşılaştırılması” (Danışman Öğretim Üyesi; Prof. Dr. Uğur Gönüllü), halen devam etmektedir.
D)Eğitim ve öğretimde önemi
Solunum fonksiyon testleri laboratuarları gerek tıp öğrencisi eğitiminde, pratik uygulamalarında gerekse uzmanlık öğrencisi (göğüs hastalıkları ve iç hastalıkları) eğitim ve öğretiminde aktif olarak kullanılmaktadır. Tıp fakültesi öğrencisinin 4 sınıf göğüs hastalıkları
17
stajı döneminde teorik dersin yanı sıra pratik uygulamalarda solunum fonksiyon testleri pratiği bu laboratuarlarda uygulanmaktadır. Uygulamalar esnasında gerek hastalara gerekse sağlıklı kişilere (örneğin öğrencilere..) solunum fonksiyon pratikleri uygulanmakta ve önerilerde bulunulmaktadır.
Göğüs hastalıklarında ihtisas yapmakta olan uzmanlık öğrencilerinin solunum fizyolojisi, solunum fonksiyon testleri ve kardiyopulmoner egzersiz testleri konularında gerek teorik bilgi birikimlerini arttırma gerekse pratik uygulamalar konusunda laboratuarlardan yararlanmışlardır. İç hastalıkları uzmanlık öğrencilerine solunum fonksiyonları konusunda teorik dersler verilmesinin yanı sıra, göğüs hastalıkları rotasyonları esnasında bu konuda eğitim almak isteyen doktorlara yardımcı olunmaktadır.
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Solunum fonksiyonları ve kardiyopulmoner egzersiz testleri laboratuarları Türkiye’de bu alanda sayılı merkezlerden biridir. Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı’nın kurulduğu yıllardan itibaren solunum fonksiyonları alanında daima öncü olmuştur. Bilgi birikimi ve teknik donanım olanaklarıyla ülke çapında üniversite hastaneleri ve eğitim hastanelerinden gelen talepler doğrultusunda solunum fonksiyon laboratuar sorumlusu hekim ve solunum fonksiyon teknisyeni yetiştirmek konusunda teorik ve pratik eğitimler devam etmektedir. Bu kısa dönem zarfında da bir sağlık teknisyeni, bir sağlık memuru ve iki hemşireye çeşitli peryodlar halinde pratik uygulama eğitimleri verilmiştir. Laboratuarımız bir referans laboratuarı olarak da görev yapmaktadır.
IV. Geleceğe İlişkin Öngörülen Katkılar
Geleceğe ilişkin olarak, uzman doktor ve uzmanlık öğrencilerine yönelik olarak eğitim verilmesi ve laboratuar teknisyeni yetiştirilmesi konusunda planlar yapılmaktadır.
18
Özellikle bu konularla ilgili olarak bilgi edinmek, teorik ve pratik bilgi almak isteyen uzman hekimler için; spesifik solunum fonksiyon testlerine ve kardiyopulmoner egzersiz testlerine yönelik olarak, geçmiş dönemlerde de kliniğimizde yapılan uygulamalara benzer olarak, merkezi kurslar yapılması planlanmaktadır. Öte yandan uzmanlık öğrencilerine yönelik olarak pratik uygulama saatleri yapılabilir.
Bu alanda çalışacak olan laboratuar teknisyenlerine uyguladığımız çeşitli eğitimler daha organize hale getirilip, sertifikasyon programları (bu alandaki dernekler aracılığıyla) planlanmaktadır.
Geleceğe yönelik öngülen önemli katkılarından olacağını düşündüğümüz, çeşitli bilimsel araştırmalara başlanması ve sonuçlandırılması ile bilime katkılara devam edilmesi, bir diğer hedefimizdir.
V. Sağlanan Altyapı Olanakları ile Varsa Gerçekleştirilen Projeler
Çok merkezli olarak planlanan (Ankara, İstanbul, İzmir, İzmit, Aydın, Manisa)
“Obstrüktif akciğer hastalığı (astım-KOAH) olan hastalarda fenotip özelliklerinin ve sıklığının standart bir yaklaşımla belirlenmesi” başlıklı projenin Türk Toraks Derneği Bilim Destek Komitesi tarafından kabulü yapılmıştır.
Araştırmacı öğretim üyeleri; Çelik G, Saryal S, Yıldız Ö, Mungan D, Şen E (Ankara) Bu projede kronik havayolu obstrüksiyonu ile seyreden iki önemli havayolu hastalığı olan KOAH ile astımın ; klinik özellikleri , fizyolojik özellikleri ve özellikle fenotipik özelliklerinin standart bir yaklaşımla, belli aralılarla (6 ay da bir gibi..) kontrolü ve prognoza etki eden faktörlerin belirlenmesi hedeflenmiştir. Bu iki hastalık grubuna ülke içinde gerek takip gerekse tedavi anlamında daha standart bir yaklaşım getirebilmeyi planlanmıştır.
19
VI.Sağlanan Altyapı Olanaklarının Varsa Bilim/Hizmet ve Eğitim Alanlarındaki Katkıları
Göğüs Hastalıkları ABD. Solunum Fonksiyon Testleri ve Kardiyopulmoner Egzersiz Testleri laboratuarlarının bilim/hizmet ve eğitim alanındaki katkıları 4 ana başlık halinde toplanmıştır; A) Bilimsel araştırmalar, B) Uluslararası çok merkezli klinik araştırmalar, C)Uzmanlık tezleri, D) Eğitim ve öğretim alanlarında kullanımı.
Bu ana başlıkların detayları yukarıda Materyal başlığı altında verilmiştir.
VII. Ekler
a) Mali Bilanço ve Açıklamaları
İki sistemden oluşan cihazların alımı 14 Aralık 2010 tarihinde gerçekleştirilebilmiştir. Bilgisayarlı spirometre ve kardiyopulmoner egzersiz testi sistemi 120,744.00 TL, ve Bilgisayarlı spirometre ve vücut pletismografi istemi ise 127,116.00 TL’na alınmıştır. Toplam olarak 247,860.00 TL’ mal olmuştur. Bu proje için ayrılan bütçe 354,000.00 TL idi ve kalan miktar 106,140.00 TL olmuştur. 500 hastalık sarf malzemesinin ( ilgili gaz karışım tüpleri, bakteri filtreleri ve ağızlıklar gibi) temini de proje kapsamında sağlanmıştır.
b) Makine ve Teçhizatın Konumu ve İlerideki Kullanımına Dair Açıklamalar
İki sistem, Göğüs Hastalıkları ABD “Solunum Fonksiyonları Ünitesi” ne yerleştirilmiştir. Her iki ünite de bir çok alt modüllerden oluşmaktadır. Her iki cihaz
20
sisteminde de zaman zaman bazı teknik aksaklıklar yaşanmıştır ve halende ara ara devam etmektedir. İlgili firma tarafından bakımı ve gerektiğinde parça değişimleri yapılmıştır (kesintisiz güç kaynağı ve bazı ara kablolar ve parçalar gibi).
