• Sonuç bulunamadı

Okul Öncesinde Sınıf Yönetimi Editörler: Prof. Dr. Yaşare AKTAŞ ARNAS Dr. Öğr. Üyesi Fatma SADIK

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Okul Öncesinde Sınıf Yönetimi Editörler: Prof. Dr. Yaşare AKTAŞ ARNAS Dr. Öğr. Üyesi Fatma SADIK"

Copied!
16
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

Okul Öncesinde Sınıf Yönetimi

Editörler:

Prof. Dr. Yaşare AKTAŞ ARNAS Dr. Öğr. Üyesi Fatma SADIK

2. Baskı

(2)

Editörler: Prof. Dr. Yaşare AKTAŞ ARNAS - Dr. Öğr. Üyesi Fatma SADIK OKUL ÖNCESİNDE SINIF YÖNETİMİ

ISBN 978-605-318-633-5 DOI 10.14527/9786053186335 Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© 2018, PEGEM AKADEMİ

Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ’ye aittir.

Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elekt- ronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan ki- taplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz.

Pegem Akademi Yayıncılık, 1998 yılından bugüne uluslararası düzeyde düzenli faaliyet yürüten uluslararası akademik bir yayınevidir. Yayımladığı kitaplar; Yükseköğretim Kurulunca ta- nınan yükseköğretim kurumlarının kataloglarında yer almaktadır. Dünyadaki en büyük çevri- miçi kamu erişim kataloğu olan WorldCat ve ayrıca Türkiye’de kurulan Turcademy.com ve Pegemindeks.net tarafından yayınları taranmaktadır, indekslenmektedir. Aynı alanda farklı yazar- lara ait 1000’in üzerinde yayını bulunmaktadır. Pegem Akademi Yayınları ile ilgili detaylı bilgilere http://pegem.net adresinden ulaşılabilmektedir.

1. Baskı: Ekim 2016, Ankara 2. Baskı: Eylül 2018, Ankara Yayın-Proje: Ayşe Açıkgöz Dizgi-Grafik Tasarım: Ayşe Nur Yıldırım

Kapak Tasarımı: Pegem Akademi

Baskı: Salmat Basım Yayıncılık Ambalaj Sanayi Tic. Ltd. Şti.

Büyük Sanayi 1. Cadde 95/1 İskitler/ANKARA Tel: 0312-3411020 Yayıncı Sertifika No: 36306 Matbaa Sertifika No: 26062

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

İnternet: www.pegem.net E-ileti: pegem@pegem.net

(3)

“Kitabın yazımında katkıda bulunan akadaşlarımız şahsında, geçmişte, bugün ve gelecekte kendini eğitime adayan tüm öğretmenlerimize...”

(4)
(5)

BÖLÜMLER VE YAZARLARI

Editörler: Prof. Dr. Yaşare AKTAŞ ARNAS - Dr. Öğr. Üyesi Fatma SADIK

BÖLÜM 1. SINIF YÖNETİMİNDE TEMEL KAVRAMLAR Dr. Öğr. Üyesi Fatma SADIK - Çukurova Üniversitesi

BÖLÜM 2. SINIF YÖNETİMİNİ ETKİLEYEN ÇEVRESEL UNSURLAR Dr. Öğr. Üyesi Mustafa YAŞAR - Çukurova Üniversitesi

BÖLÜM 3. FİZİKSEL ORTAMLARIN PLANLANMASI Prof. Dr. Yaşare AKTAŞ ARNAS - Çukurova Üniversitesi

BÖLÜM 4. KURAL VE PROSEDÜRLER

Doç. Dr. Ayten İFLAZOĞLU SABAN - Çukurova Üniversitesi

BÖLÜM 5. ÖĞRETİMİN YÖNETİMİ

Dr. Öğr. Üyesi Özlem KAF - Çukurova Üniversitesi

BÖLÜM 6. OKUL ÖNCESİ SINIFLARINDA ZAMAN YÖNETİMİ Dr. Öğr. Üyesi M. Sencer BULUT ÖZSEZER - Çukurova Üniversitesi

BÖLÜM 7. SINIF ATMOSFERİNİ OLUMLU YÖNDE GELİŞTİREN ETKİLİ İLETİŞİM BECERİLERİ

Dr. Öğr. Üyesi M. Sencer BULUT ÖZSEZER - Çukurova Üniversitesi BÖLÜM 8. SINIFTA İSTENMEYEN DAVRANIŞLAR, NEDENLERİ, YÖNETİMİ

Doç. Dr. Özkan ÖZGÜN - Çukurova Üniversitesi

BÖLÜM 9. DİSİPLİN YAKLAŞIMLARI

Dr. Öğr. Üyesi Fatma SADIK - Çukurova Üniversitesi BÖLÜM 10. ÖZEL GEREKSİNİMİ OLAN ÇOCUKLAR Prof. Dr. Ayperi DİKİCİ SIĞIRTMAÇ - Çukurova Üniversitesi

(6)
(7)

ÖN SÖZ

Tüm eğitim sistemleri okullar aracılığıyla çocukların ve gençlerin çağın ge- reklerine uygun yetişmesini, yaratıcı, üretken, sorumluluk sahibi, etkili bireyler olarak gelişmelerini sağlamaya çalışır. Bu amaca yönelik olarak eğitim programları hazırlanır, uygulanır, sonuçları değerlendirilir ve toplumsal gelişmelere bağlı sü- rekli olarak geliştirilir. Ancak eğitim programları ne kadar iyi hazırlanırsa hazır- lansın, program gerçek başarısını uygulamada gösterir. Bir bakıma eğitim progra- mı öğretmenin elinde can bulur, bireye sağlayacağı katkı öğretmenle şekillenir. Bu nedenle öncelikle programı uygulayan, çocukların ve gençlerin okul ortamında gelişiminden sorumlu olan öğretmenlerin çağın gereklerine uygun olarak yetişti- rilmesi gerekmektedir.

Etkili öğretmenin nitelikleri her zaman tartışılan ve tartışılmaya devam ede- cek bir konudur. Çünkü öğretmen, sadece sahip olduğu bilgilerle değil, düşünce biçimi, olaylar karşısındaki tutum ve davranışları ve sahip oldukları insani nite- liklerle çocukları etkileme gücünde olan en önemli kişilerden biridir. Eğitim or- tamının düzenlenmesi, eğitim uygulamalarının gerçekleştirilmesi, bir etkinlikte öğretmenin ve çocukların üstlendikleri roller ve sınıf düzeninin sağlanması büyük ölçüde öğretmenin özelliklerine bağlıdır. Herkesin iyi öğretmen ya da nitelikli öğ- retmen kimdir? sorusuna verebileceği bir cevap ya da tanımlamak için kullandığı özellikler vardır. Bazılarına göre öğrenmeyi kolaylaştıran, başarıyı artıran öğret- men iyidir. Bazılarına göre çocuklara sevgiyle yaklaşan, değer verdiğini hissetti- ren öğretmen iyidir. Veliye göre, okul yöneticisine göre, çocuğun yaşına göre öne çıkan özellikler değişse de genel olarak etkili öğretmenlerin, mesleki açıdan do- nanımlı, insani olarak iletişime açık ve olumlu bir rol model olması gerektiği vur- gulanmaktadır.

Mesleki açıdan donanımlı öğretmenler yetiştirmek onlara meslekleriyle ilgili bilgileri vermenin yanı sıra birçok beceriyi de kazandırmamızı gerektirmektedir.

Bu becerilerden bir olan sınıf yönetimi sadece olumlu davranışlar geliştirmeyi desteklemesi açısından değil, öğretmenin eğitsel becerilerini hayata geçirmesini kolaylaştırması açısından da önemlidir. Çünkü iyi yönetilemeyen sınıflarda öğ- retmenin etkili eğitsel uygulamalar yapması mümkün değildir. Bu kitabın yazılış amacı, özellikle okul öncesi öğretmenleri ve öğretmen adaylarına sınıf yönetimi konusunda yardımcı olmak ve yönetsel becerilerini geliştirmelerine rehberlik et- mektir. Böyle bir amaca yönelmemizdeki temel neden, ülkemizde sınıf yönetimi konusunda yazılmış kitapların genellikle ilköğretimi temel alması, okul öncesi öğ- retmenlerine ve öğretmen adaylarına bu konularda rehberlik edecek yayınların

(8)

olmamasıdır. Okul öncesi dönem çocuklarının eğitimsel ve gelişimsel ihtiyaçları diğer yaş gruplarındaki çocukların ihtiyaçlarından çok farklıdır. Bu nedenle kü- çük çocuklarla çalışan öğretmenlerin sınıf yönetim davranışları ve uygulamaları, ilköğretim ve ortaöğretimde görev yapan öğretmenlerden farklı olmalıdır. Alanın- da uzman sekiz öğretim üyesinin ilgili alanyazını titizlikle incelenmesiyle hazırla- nan bu kitabın, Eğitim Fakültelerinin Temel Eğitim Bölümü Okul öncesi Öğret- menliği Ana bilim Dalında okutulmakta olan “Sınıf Yönetimi” derslerine kaynak oluşturacağı, bu alanda çalışan tüm eğitimcilere, yöneticilere ve öğretmenlere rehberlik edeceği düşünülmektedir. On bölümden oluşan kitap sınıf yönetimiyle ilgili temel kavram ve ilkelerin yanı sıra okul öncesi eğitim kurumlarında yaşanan yönetim sorunları ve sınıfların etkili bir şekilde nasıl yönetileceği ile ilgili bilgiler ve örnekler sunmaktadır.

Öncelikle dikkatli ve özverili çalışmaları nedeniyle kitapta katkıları bulunan bütün arkadaşlarımıza çok teşekkür ederiz. Kitabın baskıdan önceki şeklini oku- yup eleştirilerde bulunan değerli meslektaşlarımıza ve basıma hazırlanması ve baskısında emeği geçen herkese içtenlikle teşekkür ederiz.

Eylül 2018, Adana

Editör: Prof. Dr. Yaşare AKTAŞ ARNAS

Dr. Öğr. Üyesi Fatma SADIK viii Okul Öncesinde Sınıf Yönetimi

(9)

İÇİNDEKİLER

Bölümler ve Yazarları ...v

Ön Söz ... vii

BÖLÜM 1 SINIF YÖNETİMİNDE TEMEL KAVRAMLAR Giriş ...1

Sınıfın Yapısı ve Özellikleri ...2

Sınıfta Düzen ...6

Sınıf Yönetimi ...7

Sınıf Yönetiminin Boyutları ...9

Sınıf Yönetim Modelleri ...10

Etkili Sınıf Yönetiminin İlkeleri ...14

Kaynaklar ...20

BÖLÜM 2 SINIF YÖNETİMİNİ ETKİLEYEN ÇEVRESEL UNSURLAR Giriş ...25

Çocukların Özellikleri ...26

Akran İlişkileri ve Akran Kültürü ...28

Sınıfın Fiziksel ve Psikososyal Yapısı ...30

Öğretmenin Kişisel ve Mesleki Özellikleri ...32

Okul Yapısı ...35

Aile ...37

Toplumsal, Kültürel ve Sosyal Çevre ...40

Kitle İletişim Araçları (Medya) ...41

Kaynaklar ...44

BÖLÜM 3 FİZİKSEL ORTAMLARIN PLANLANMASI Giriş ...48

Fiziksel Ortamın Değişkenleri ...48

Okul Öncesi Eğitim Binasının Özellikleri ...52

(10)

Açık Hava Alanları (Okul Bahçesi) ...53

Sınıflar ve Sınıflardaki Öğrenme Merkezleri ...54

Dramatik Oyun Merkezi ...55

Kitap Merkezi ...56

Blok Merkezi ...56

Sanat Merkezi ...57

Müzik Merkezi ...57

Fen Merkezi ...58

Bilgisayar Merkezi ...58

Su ve Kum Merkezi ...58

Kaynaklar ...60

BÖLÜM 4 KURAL VE PROSEDÜRLER Giriş ...64

Sınıf Kural ve Prosedürlerinin Tanımlanması ...66

Sınıf Kurallarının Belirlenmesi ...69

Sınıf Kurallarının Taşıması Gereken Özellikler ...70

Kural Belirleme Sürecine Çocukların Katılımı ...73

Kuralların Öğretilmesi ...75

Kuralların Uygulanması ...76

Sınıf Prosedürlerinin Planlanması ...76

Etkinlikler Sırasında Yapılacak İşlemlerle İlgili Prosedürler ...77

Grup Aktiviteleri ile İlgili Prosedürler ...80

Diğer İşlemler ile İlgili Prosedürler ...81

Kaynaklar ...84

BÖLÜM 5 ÖĞRETİMİN YÖNETİMİ Giriş ...87

Eğitim Etkinliklerinin Planlanması ...88

Eğitim Etkinliklerinin Uygulanması ...93

Eğitim Etkinliklerinin Değerlendirilmesi ...96

Kaynaklar ...100 x Okul Öncesinde Sınıf Yönetimi

(11)

BÖLÜM 6

OKUL ÖNCESİ SINIFLARINDA ZAMAN YÖNETİMİ

Giriş ...103

Zaman Nedir? ...104

Zaman Yönetimi ...105

Sınıfta Zaman Yönetimi ...107

Sınıfta Zamanın Etkili Kullanılması...109

Okul Öncesi Kurumlarda Günlük Eğitim Akışı ...111

Günlük Eğitim Akışı Hazırlanırken Düşünülmesi Gereken Zaman Blokları ....115

Günlük Eğitim Akışı Örnekleri ...119

Kaynaklar ...120

BÖLÜM 7 SINIF ATMOSFERİNİ OLUMLU YÖNDE GELİŞTİREN ETKİLİ İLETİŞİM BECERİLERİ Giriş ...124

Etkili İletişim ve Sınıf Yönetimi İlişkisi ...124

Sınıfta Etkili İletişim İçin Dikkat Edilmesi Gerekenler ...126

Çözüm İletileri ...127

Bastırıcı İletiler ...127

Dolaylı İletiler ...127

Sen Dili / Ben Dili ...130

Temel Dinleme Becerileri ...132

Edilgin Dinleme ...133

Kabul Ettiğini Gösteren Tepkiler ...133

Kapı Aralayıcı İletiler ...133

Etkin Dinleme ...134

Öğretmenime Not ...136

Kaynaklar ...137 İçindekiler xi

(12)

BÖLÜM 8

SINIFTA İSTENMEYEN DAVRANIŞLAR, NEDENLERİ, YÖNETİMİ

Giriş ...140

İstenmeyen/Problem Davranışların Tanımı ...140

Çocuk Gelişimi ve İstenmeyen Davranışlar ...142

Okul Öncesi Eğitimin Niteliği ve İstenmeyen Davranışlar ...144

Okul Öncesi Dönemde Karşılaşılan Bazı İstenmeyen Davranışlar ...144

Saldırganlık ...145

Yalan Söyleme ...147

Hırsızlık ...148

Hile Yapma ...148

İstenmeyen Davranışların Yönetimi ...149

Problemin Kaynağını Saptamak ...150

Gelişim Dönemlerine Özgü Davranışlar ...152

Yetişkinlerin Yanlış Beklentileri ...152

Eksik Beceriler ...153

Davranışın Sonucunu Anlamamak ...155

İstenmeyen Davranışı Öğrenme ...156

Karşılanmamış Duygusal Gereksinimler ...157

Ciddi Problemler ...159

Kaynaklar ...160

BÖLÜM 9 DİSİPLİN YAKLAŞIMLARI Giriş ...163

Disiplin ...164

Disiplinde Kontrol Derecesi ...165

Disiplin Yaklaşımları ...167

Davranış Değiştirmeye Dayalı Disiplin Yaklaşımı (B.F. Skinner) ...167

Güvengen Disiplin Yaklaşımı (Atılgan Disiplin- L.Canter, M. Canter) ....174

Sosyal Disiplin Yaklaşımı (Ussal Sonuçlar- R. Dreikurs) ...179

Gerçeklik Terapisi Yaklaşımı (Kontrol Modeli- W. Glasser) ...184

Öğretimsel Yaklaşım (Grup Yönetimi- J. S. Kounin) ...190

Etkili İletişim Yaklaşımı (Öğretmen Etkililiği Eğitimi -T. Gordon) ...193

Kaynaklar ...197 xii Okul Öncesinde Sınıf Yönetimi

(13)

BÖLÜM 10

ÖZEL GEREKSİNİMİ OLAN ÇOCUKLAR

Giriş ...201

Kaynaştırma Eğitimi ...202

Öğrenme Güçlüğü, Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Olan Çocuklar...204

Görme Yetersizliği Olan Çocuklar ...207

İşitme Yetersizliği Olan Çocuklar ...209

Dil ve Konuşma Yetersizliği Olan Çocuklar ...210

Üstün Yetenekli Çocuklar ...211

Ortopedik Yetersizliği Olan Çocuklar ...212

Sonuç ...213

Kaynaklar ...214

Yazarların Özgeçmişleri ...217 İçindekiler xiii

(14)
(15)

1. BÖLÜM

İÇİNDEKİLER v Giriş

v Sınıfın Yapısı ve Özellikleri v Sınıfta Düzen

v Sınıf Yönetimi

v Sınıf Yönetiminin Boyutları v Sınıf Yönetim Modelleri v Etkili Sınıf Yönetiminin İlkeleri

v Kaynaklar

Giriş

Sınıflar, öğretmen ve çocukların karşı karşıya geldiği ve eğitim etkinliklerinin gerçekleştiği özel bir yaşam alanıdır. Eğitim süresinin büyük bir kısmı bu yaşam alanında geçer ve çocuğun davranışlarında yarattığı etki açısından sınıflarda ge- çirilen yaşantıların önemi büyüktür. Öğretmenin temel görevi, çocukların eğitsel amaçlara ulaşmasına yardımcı olmaktır. Bu nedenle öğretmenlerin birçok bilgi ve beceriye sahip olması gerekmektedir. Öğrenmeyi desteleyecek etkinlikler planla- yabilme, çocukların ilgisini yüksek tutma, çocuklarla iyi bağlar kurarak onları mo- tive etme, çocuklar ve ailelerle nitelikli çalışmalar yapabilmek için etkili iletişim becerilerine sahip olma bu becerilerden bazılarıdır. Öğretmenlerin sadece çocuk- ların olumlu davranışlarını destekleyebilmesi ve uygun olmayan davranışları iyi- leştirmesi açısından değil, aynı zamanda eğitimin niteliğini arttırma açısından da sahip olması gereken bir diğer beceri sınıf yönetimidir. Çünkü öğrenmeyi kolay-

SINIF YÖNETİMİNDE

TEMEL KAVRAMLAR

(16)

laştıracak şekilde sınıf düzenini oluşturulduğu ve uygulama süresince bu ortamın etkili yönetildiği sınıflarda çocuklar daha iyi öğrenme olanaklarına kavuşurlar. Bu nedenle öğretmenlerin sadece eğitici olarak değil, etkili bir sınıf yöneticisi olarak da yetiştirilmeleri gerekmektedir. Yeni bir beceri kazanmak bir süreç gerektirir. Bir diğer ifadeyle öğretmenler bilgi edindikçe ve uygulama yaptıkça etkili öğretmen olma yolunda ilerleme kaydederler. Diğer becerilerde olduğu gibi sınıf yönetimin- de beceri kazanmanın ilk adımı, bu görevin temel özellikleri hakkında bilgi edin- medir. Bu nedenle bu bölümde sınıfın yapısı ve temel özellikleri, sınıfta düzen ve yönetim kavramları, sınıf yönetiminin boyutları ve sınıf yönetim modellerinin genel özellikleri açıklanmıştır. Verilen bilgilerin öğretmen ve öğretmen adaylarına konuya geniş açıdan bakma ve sınıf yönetimini bütünsel olarak algılama fırsatı vereceği düşünülmektedir.

Sınıfın Yapısı ve Özellikleri

Her insan farklı kişisel özelliklere, inançlara, değerlere, kültürel birikime ve beklentilere sahiptir. Bu nedenle, çocuklar her ne kadar aynı gelişim özelliklerine sahip olsalar da okula karşı tutumları, alışkanlıkları, konuşma ve dinleme bece- rileri birbirinden farklıdır. Aynı zamanda sınıf ortamını ve sosyal ilişkiler ağını oluşturan bu özellikler, hem öğretmen ve çocuğun sınıf içi davranışlarını, hem de çocukların okulla ilgili duyuşsal özelliklerini etkilemesi açısından son derece önemlidir (Erden, 1998). Ök, Göde ve Alkan’ a göre (2003) her sınıfın sahip oldu- ğu sosyal dinamikler şunlardır:

• Sınıf, ortak amaçları ve özellikleri olan bir gruptur. Yeni bilgiler öğren- mek, öğrencilerin ortak amacıdır. Öğrenciler bu amaca ulaşmak için bir- birleriyle etkileşime girer ve grup oluştururlar.

• Bireylerin grup içindeki davranışları, tek başlarına gösterdikleri davra- nışlardan farklıdır. Bireyin davranışları içinde bulunduğu grubun dina- miğine göre değişir.

• Grubun birey üzerinde toplumsal baskı kurma etkisi vardır. Öğrenciler sınıf içinde bazı durumlarda bireysel olarak yapmak istemedikleri ey- lemleri, sınıfta yalnız kalmamak, sadece gruba uyum sağlamak ve grup tarafından dışlanmamak için daha kolay yapabilmektedirler.

• Her grubun kendine özgü değerleri ve normları vardır. Bunlar sınıfın ortak kültürünü oluşturur.

2 Okul Öncesinde Sınıf Yönetimi

Referanslar

Benzer Belgeler

Kalp ve damar histolojisi Alper Yalçın Histoloji – Embryo.

Dersin Amacı Sınıf yönetimi ile ilgili temel kavramları ifade etme, Sınıf yönetimi ve disiplin arasındaki farkları bilme, Sınıf yönetimini etkileyen etmenleri kavrama,

Temel olarak kitap boyunca din sosyolojisi biliminin konusu, tarihi ve yönteminin ele alınması yanında, günümüze dönük bu bilimin uygulanışı bağlamında; Dini inanç

Cumhura Göre Lafzın Manaya Delâletinin Kuvvet Dereceleri.

Araştırmalar, çocukların oyun, drama, sanat gibi yaratıcı etkinlerden uzak- laşıp daha çok akademik beceriler için zorlanmalarının bir sonucu olarak okul öncesi

Bu eserde eğitim yönetiminin kapsamı, tarihsel ve felsefi gelişimi, eğitim yöneti- mi politikaları, ilgili kuramlar, planlama ve ekonomi, yeni kavramlar, etik, bilgi yöne-

SINIF DERS KODU DERS ADI DERSİN SORUMLUSU SINAV GÜNÜ VE SAATİ SINAV ŞEKLİ ÖĞRENCİ.. SAYISI 1

Din Psikolojisi/ Editörler : Halil Apaydın, Zuhâl Ağılkaya Şahin 1.Basım.. Kaynakça var,