"Yolcu Beraberi Eşya Ticareti ve Bavul Ticareti "
Maliye ve Sigorta Yorumları 01 Temmuz 2002
1-KONU :
Yolcu Beraberi Eşya Ticareti Ve Bavul Ticareti olarak bilinen mal teslimleri Vergi Kanunları bakımından, özellikle Katma Değer Vergisi Kanunu' na göre vergiden istisna olup olmadığı hususunda önem taşımaktadır. Dolayısiyle konu, KDV Kanunu' nun 11/1-b maddesi ile yasallaştırılmıştır.
KDV Kanunu' nun 11/1-b maddesinde;
"Türkiye' de ikâmet etmeyen yolcuların satın alarak Türkiye dışına götürdükleri malların teslimi anında KDV tahsil edilir. Ancak gümrükten malın çıkışı anında fatura veya belgenin ibrazında tahsil edilen KDV iade olunur.
Türkiye' de ikâmetgâhı, işyeri, kanuni ve iş merkezi bulunmayanların taşımacılık faaliyetlerine ilişkin olarak satın alacakları mal ve hizmetler ile fuar, panayır ve sergilere katılımları dolayısıyla satın alacakları mal ve hizmetler nedeniyle ödedikleri KDV, karşılıklı olmak kaydıyla iade edilir.
Maliye Bakanlığı iadeden faydalanacak mal ve hizmetler ile uygulamaya ilişkin usul ve esasları tespit etmeye yetkilidir."
Denilmektedir.
KDV Kanunu' nun 32. maddesinde ise;
"Bu kanunun 11, 13, 14 ve 15. maddeleri uyarınca vergiden istisna edilmiş bulunan işlemlerle ilgili fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen Katma Değer Vergisinin, mükellefin vergiye tabi işlemleri üzerinden hesaplanacak Katma Değer Vergisinden indirileceği, indirilemeyen Katma Değer Vergisinin de Maliye Bakanlığınca tespit edilecek esaslara göre bu işlemleri yapanlara iade olunacağı" hüküm altına alınmıştır.
Burada konuya Gelir Vergisi yönünden de yaklaşmak gerekir. KDV Kanunu' nun 11.
maddesi mal ve hizmet ihracatını kapsamaktadır. Dolayısiyle, Türkiye' de ikâmet etmeyen yolcuların satın alarak Maliye Bakanlığı' nın belirlediği usul ve şartlarda Türkiye dışına götürdükleri mallar ihraç edilmiş sayılmaktadır.
Öte yandan G.V.K.' nun 40. maddesinin 1. bendinde 4108 sayılı kanunla eklenen hükme göre, ihracat, yurt dışında inşaat, onarma, montaj ve taşımacılık faaliyetlerinde bulunan mükelleflerin, ticari kazançlarının elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yaptıkları genel giderlere ilâveten bu faaliyetlerden döviz olarak elde ettikleri hasılâtın binde beşini aşmamak şartıyla yurt dışındaki bu işlerle ilgili giderlerine karşılık olmak üzere götürü olarak hesapladıkları giderleri de indirebilirler.
Öyleyse, Türkiye' de ikâmet etmeyen yolculara Maliye Bakanlığı' nın belirlediği usul ve şartlarda mal teslim eden mükellefler götürü gider diye adlandırılan bu uygulamadan yararlanabilecekler mi?
Maliye Bakanlığı bu konuyu (07.03.1996 tarihli) 194 s.n. Gelir Vergisi Gnl.Tbl. ile açıklığa kavuşturmuştur. Buna göre, Türkiye' de ikâmet etmeyenlere yurt içinde yapılan mal teslimlerinden elde edilen hasılât, götürü gider kaydedilmesinde ihracat hasılâtı olarak dikkate alınmayacaktır. Bu şekilde satılan malların yurt dışına çıkarılmış olması önem arzetmemektedir.
Bu arada KDV Kanunu' nun 15. maddesindeki Diplomatik istisna ile Türkiye' de ikâmet etmeyen yolculara yapılan teslimlerdeki KDV istisnasını karıştırmamak gerekir. Diplomatik istisnadan yararlanmanın şartları başka esaslara bağlanmıştır.
2-K.D.V. AVANTAJINDAN YARARLANACAK ALICILAR :
KDV Kanunu' nun 11. maddesinin 1/b bendindeki hükme göre, KDV avantajından (iadesinden) yararlanacak olanlar, ya da bu kapsamda satış yapılabilecek alıcıların kimler olduğu KDV Kanunu' nun 1984 yılında yayınlanan 5 ve 1994 yılında yayınlanan 43 s.n.gnl.
tebliğlerinde açıklanmıştır. (5 s.n.gnl.tbl., 84 s.n.gnl tbl. ile yürürlükten kaldırılmış olmasına rağmen bu konunun esası hakkında bize bilgi vermektedir) Faydalanabilecek alıcılar;
1)Yabancı uyruklular (Türkiye' de geçici veya daimi ikâmet tezkeresi verilen yabancı uyruklular hariç),
2)T.C. tabiyetinde olup, yabancı bir ülkede ikâmet etmekte olduklarını, o ülke resmi makamlarından alınmış ikâmet tezkeresi mahiyetindeki bir belgeyi ibraz ederek tevsik edebilenlerdir.
Faydalanamayacak olanları da belirtmek gerekirse ;
-Türkiye' de ve Türk tabiyetinde bulunan gerçek kişiler Türkiye' de mukim sayılır ve istisnadan faydalanamazlar,
-Yurt dışında bulunmakla beraber, T.C. tabiyetinde olanlar prensip itibariyle Türkiye' de mukim sayılır ve istisnadan faydalanamazlar. (Ancak, bir yabancı ülkede ikâmet etmekte olduklarına dair o ülke resmi makamlarından alınmış ikâmet tezkeresi mahiyetinde bir belgeye sahip olanlar bu belgeyi gümrük çıkışında görevlilere ibraz etmeleri şartıyla istisnadan faydalanabilirler)
-Kendilerine Türkiye' de geçici veya devamlı ikâmet tezkeresi verilmiş olan yabancı tabiyetliler istisnadan faydalanamazlar.
Sonuç olarak, malı satın alarak yurt dışına çıkaranın nerede mukim olduğu önemlidir.
3-İSTİSNA KAPSAMINDA SATIŞ YAPABİLECEK SATICILAR :
Gerçek usulde Katma Değer Vergisi mükellefi olanlardan bağlı oldukları Vergi Dairesinden bir dilekçe ile başvurarak izin alanlar bu istisna kapsamında mal satışı yapabilirler.
(KDV Kanununun 43 s.n.Gnl.Tbl.) Bu satışlarını temin edecekleri "özel fatura" veya
"fatura/çek" ile belgelendireceklerdir.
Bu satıcıların her türlü mal teslimi istisna kapsamına girer. Hizmet ifalarında istisna uygulanmaz. Yine hizmet ifaları gibi, yurt dışına çıkarılmaları esasen mutad olmayıp genellikle yurt içinde tüketilen yiyecek ve içecek maddelerine ilişkin teslimler de istisna kapsamı dışındadır.
KDV Kanunu' nun Maliye Bakanlığı' na verdiği yetkiye dayanılarak 01.03.1997 tarihinde çıkarılan 61 s.n.gnl.tbl. ile Türkiye' de ikâmet etmeyenlere "döviz karşılığı" yapılan satışlarda KDV ihracat istisnası ile ilgili yeni düzenlemeler yapılmıştır. Buna göre, "Türkiye' de İkâmet Etmeyenlere Döviz Karşılığı Satışlarda KDV İhracat İstisnası İzin Belgesi" alan mükellefler, bu tür satışlarını KDV tahsil etmeden yapabileceklerdir. Bahse konu istisna belgesi almak isteyenlerin sahip olması gereken şartlar;
1)Gerçek usulde KDV mükellefi olmak,
2)Haklarında sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge (SMİYB) düzenlediği ya da bilerek kullandığı konusunda rapor bulunmamak.
Böylece 1994 yılında çıkarılan 43 ve 1997 yılında çıkarılan 61 s.n.gnl.tebliğler ile KDV istisnasına 2 ayrı kavram ve 3 ayrı KDV iade talebi konusu ile karşı karşıya kalınmıştır.
Bunlar ;
-43 s.n.gnl.tbl. ile belirtilen ve literatürde "Yolcu Beraberi Eşya İhracı" kavramı olarak bahsedilen Türkiye' de ikâmet etmeyen yolcuların satın alarak yurt dışına götürdükleri mallara ait KDV' nin alıcılara iadesinden doğan KDV iade talebi,
-61 s.n.gnl.tbl. ile belirtilen ve literatürde "Bavul Ticareti" kavramı olarak bahsedilen Türkiye' de ikâmet etmeyenlere özel fatura ile döviz karşılığı yapılan satışlardan doğan KDV iade talebi,
-Yine, Türkiye' de ikâmet etmeyenlere özel fatura ile döviz karşılığı satış yapan ve KDV ihracat İstisnası İzin Belgesi alan mükelleflere imâlatçılar tarafından yapılacak ihraç kaydıyla teslimlere ilişkin yüklenilen KDV' nin iade talebidir.
4-TÜRKİYE' DE İKÂMET ETMEYEN YOLCULARIN SATIN ALARAK YURT DIŞINA GÖTÜRDÜKLERİ MALLARA İLİŞKİN İSTİSNA UYGULAMASI :
(YOLCU BERABERİ EŞYA İSTİSNASI)
Bu istisnanın genel esasları Maliye Bakanlığı' nca 43 s.n.gnl.tbl. ile belirlenmiştir. 1998 yılında yayınlanan 71 s.n.gnl.tbl. ile istisna kapsamına giren mallar için açıklık getirilmiştir.
Yolcu beraberi eşya istisnası uygulamasından, kişisel tüketime konu olabilecek miktardaki mallar yararlanabilecektir. Kişisel tüketim miktarını aşan mallar için bu istisnanın uygulanması mümkün değildir. Ayrıca, alıcının istisna kapsamında satış yapabilen satıcılardan aldığı malların faturada gösterilen vergisiz bedelleri toplamının 50 milyon liranın üstünde olması halinde istisna uygulanabilir. Bu toplama, aynı faturada yer alan birden fazla mal çeşidi dahildir.
Bu kapsamda mal satışlarında satıcıların uyacakları esaslar ile KDV' nin alıcılara iade edilmesinin şartları aşağıda açıklanmıştır.
a)Satıcıların Uyacakları Esaslar :
Satıcılar, yabancı uyrukluların pasaportlarını, Türk uyrukluların ise pasaportları ile birlikte yabancı ülkelerde ikâmet ettiklerine dair ikâmet tezkeresi veya benzeri belgeyi gördükten sonra istisna kapsamında satış yapacaklardır.
İstisna kapsamındaki satışlar nedeniyle 2 farklı şekilde belge düzenlenebilir. Bu husus KDV Kanunu' nun 43 ve 51 s.n.gnl. tebliğlerinde açıklanmıştır.
Birincisi;
4 nüsha özel fatura düzenlenecek, bu faturalara satıcı tarafından alıcının pasaport nev' i ve numarası, Türk uyruklular için ayrıca yabancı ülkede ikâmet ettiklerini gösteren belgenin tarih ve numarası, varsa alıcının banka şubesi ve hesap numarası, satıcının bu iadeler için hesap açtırmış olması halinde banka şubesi ve hesap numarası yazılacaktır.
Faturaların ilk 3 nüshası alıcıya verilecek; iadenin gümrükteki banka şubesinden yapılmasını isteyen satıcılar, fatura ile beraber alıcıya bir Çek vereceklerdir. Bu Çek' te faturanın tarihi, numarası ve faturadaki KDV tutarı TL cinsinden gösterilecektir.
İkincisi;
İadenin, Yetki Belgesine sahip aracı firmalar tarafından yapılması halinde uyulacak belge düzenidir. Bu husus takip eden bölümde açıklanmıştır.
Burada istisna, verginin önce tahsil edilip, malın yurt dışına çıkarılmasından sonra alıcıya iade edilmesi şeklinde uygulanacaktır. Böylece satış sırasında düzenlenecek faturada toplam mal bedeli üzerinden KDV hesaplanıp ayrıca gösterilecek ve alıcıdan tahsil edilecektir. Bu vergi ilgili dönem beyannamesinde genel esaslar çerçevesinde beyan edilip ödenecektir. Alıcılara iade yapıldığı dönemde indirim konusu yapılacaktır.
b)Verginin Alıcıya İade Edilmesi :
Alıcılardan, malın satışı sırasında tahsil edilen KDV alıcılar tarafından 5 değişik şekilde iade alınabilir. Ancak alıcılar satın aldıkları malları 3 ay içinde yurt dışına çıkarmış olmak zorundadırlar.
-İadenin gümrükten çıkarken alınması, -İadenin gümrük çıkışından sonra alınması, -Verginin elden alınması,
-İadenin avans olarak satıcılar tarafından ödenmesi, -İadenin yetki belgesine sahip aracı firmalardan alınması.
İadenin gümrükten çıkarken alınması : Bu şekilde alınacak bir iade, satıcılar tarafından çek verilmesi halinde mümkündür. Bu yolu tercih eden satıcıların, "Fatura/Çek"
ibareli belgeyi Fatura olarak kullanabilmelerini Maliye Bakanlığı V.U K.' nun mük. 257.
maddesindeki yetkisine istinaden 10.01.1996 tarihinde yayınlanan 51 s.n.gnl.tbl. ile uygun görmüştür.
Böylece, satıcılar ayrı ayrı Özel Fatura ve Çek düzenleyip alıcılara verebilecekleri gibi sadece Fatura/Çek te düzenleyebileceklerdir.
Fatura ve Çek' in ayrı ayrı düzenlenmesi halinde, alıcılar Özel Fatura ile beraber Çek' i gümrük memuruna onaylattıktan sonra gümrükteki banka şubesinden veya kambiyo mevzuatı gereği başka bir banka şubesinden tahsilat yapacaklar, Banka şubesi de yaptığı ödemeleri izleyen ayın 10. günü mesai saati sonuna kadar satıcılara bildireceklerdir. Alıcılardaki 3 nüsha Özel Fatura da gümrükte onaylandıktan sonra 2' si gümrük görevlisine bırakılacak, satıcılar bu onaylı faturaları temin edecekler ve işlemlerini buna göre gerçekleştireceklerdir.
Fatura/Çek düzenlenilmesi halinde ise, iade, yetki belgesine sahip aracı firmalardan alınacaktır.
İadenin gümrük çıkışından sonra alınması : İadenin gümrük çıkışında ödenmesinin mümkün olmaması veya alınmak istenmemesi halinde, alıcı malın çıktığını gösteren onaylı belgeleri çıkış tarihinden itibaren 1 ay içinde satıcıya gönderecek, satıcı da iade tutarını, belgeleri aldıktan sonra en geç 10 gün içinde alıcının banka hesabına veya adresine havale edecektir. İade tutarını 10 gün içinde göndermeyen satıcıların daha sonra Türkiye' de ikâmet etmeyen yolculara tanınan istisna kapsamında satış yapmalarına izin verilmeyecektir.
Verginin elden iadesi : Alıcı gümrükten çıkarken veya çıkıştan sonra vergiyi iade olarak alamamışsa, gümrükten çıkış tarihinden itibaren 1 ay içinde belgeleri (gümrük onaylı fatura ve düzenlenmişse çek) satıcıya elden getirmesi halinde iade tutarı nakden ödenebilecektir.
İadenin avans olarak ödenmesi : Satıcılar, istedikleri takdirde iade tutarını alıcıya satış sırasında avans olarak ödeyebileceklerdir. Ancak, avans tutarı, onaylı belgelerin kendilerine gelmesinden sonra indirim konusu yapılabilecektir. Avans olarak ödenen tutarın iade edilmiş sayılabilmesi için satın alınan malın 3 ay içinde yurt dışına çıkarılması ve onaylı faturanın çıkıştan sonra 1 ay içinde satıcıya gönderilmesi zorunludur.
İadenin yetki belgesine sahip aracı firmalardan alınması : Türkiye' de ikâmet etmeyen yolculara, Maliye Bakanlığı' ndan "Yetki Belgesi" almış aracı firmalar tarafından KDV iadesi de yapılabilmektedir.
Yetki Belgesi talep eden aracı firmalarda aranılacak şartlar, belge düzeni ve diğer hususlar ile ilgili usul ve esaslar, KDV Kanunu' nun 11. maddesinin Maliye Bakanlığı' na verdiği yetkiye dayanılarak 1996 yılında yayınlanan 51 s.n.gnl. tebliğinde tespit edilmiştir.
Bu tebliğde, yetki belgesi almak isteyenlerden istenen belgeler ve aranan şartlar haricinde, merkezi denetim elemanlarınca inceleme yaptırılması da öngörülmüştür.
Aranan şartlar ve istenen belgeler ise; bilanço esasına göre defter tutan, asgari özkaynak tutarı 1.000.000.000.-lira olan, ücretli statüsünde en az 5 eleman istihdam eden, haklarında SMİYB düzenlediğine veya bilerek kullandığına dair rapor bulunmayan mükelleflerin, maliye Bakanlığı' na verecekleri dilekçelerine Ticaret Sicil Gazetesinin bir örneğini, imza sirkülerinin bir örneğini ve firma yetkililerince onaylı son bilanço ve gelir tablosunun bir örneğini eklemeleri gerekmektedir.
Yetki belgesi almış firmalar, iade işlemlerine aracılık edecekleri izin belgeli satıcılar ile sözleşme yapacaklar ve 15 gün içinde Gelirler Genel Müdürlüğü' ne göndereceklerdir.
51 s.n.gnl.tbl. ile satıcıların kullanmaları uygun görülen "Fatura/Çek" ibareli belgenin kullanılması halinde, iadenin yetki belgesine sahip aracı firmalardan alınması sözkonusudur.
Bu belgeler aracı firmalar tarafından bastırılıp sözleşme yaptıkları satıcılara verilecektir.
Bu tür bir iadede süreler ve belgeler yine diğer seçeneklerdeki gibidir. Bu arada aracı firmaların yapmış oldukları bu hizmet karşılığı satıcılardan aldıkları komisyon Katma Değer Vergisi' ne tabidir. Komisyon, Fatura/Çeklerde ayrıca gösterilecek ya da kolayca hesaplanmasına imkân verecek şekilde düzenlenecektir.
Alıcı, Fatura/Çek' i gümrükte onaylattıktan sonra belgede belirtilen aracı firmadan iadesini alacak. İadeyi yapan aracı firma ise, 1 ay içinde yaptığı iadeler için bir doküman-icmal- hazırlayıp izleyen ayın 10 günü içinde ilgili satıcıya gönderecektir. Bu icmaller satıcılar tarafından yasal defterlerine kaydedilecek, icmallere dayalı KDV indirimi, iade tarihlerinin ait oldukları dönem KDV beyannamesinde yapılacaktır. Bu beyanname verilmiş ise, deftere kaydedildiği dönem beyannamesinde yapılacaktır.
5-TÜRKİYE' DE İKÂMET ETMEYENLERE DÖVİZ KARŞILIĞI ÖZEL FATURA İLE YAPILAN SATIŞLARA İLİŞKİN İSTİSNA UYGULAMASI:
(BAVUL TİCARETİ İSTİSNASI)
KDV Kanunu' nun 11/2. maddesinin Maliye Bakanlığı' na verdiği yetkiye dayanılarak, Türkiye' de ikâmet etmeyenlere döviz karşılığı yapılan satışlarda KDV ihracat istisnası ile ilgili olarak 01.03.1997 tarihinde yayınlanan 61 s.n.gnl.tbl. ile düzenleme yapılmıştır.
İstisna kapsamındaki satışları kimlerin yapabileceği, hangi şartlar arandığı önceki bölümde (3. bölümde) izah edilmiş olup, İstisna Belgesine sahip mükellefler, yaptıkları satışlar için KDV tahsil etmeden işlem yapabileceklerdir.
Ancak döviz mukabili yapılan mal satışının vergisiz bedelleri, her bir fatura toplamı olarak en az (21.01.2000 tarihinde yayınlanan 73 s.n.gnl.tbl.ile) 250 milyon lira olması gerekmektedir. Bu tür satışlarda 5 nüsha özel fatura düzenlenecek, 1. nüshası alıcıya verilecek, 5.
nüsha dip koçan olarak kalacak, 2, 3 ve 4. nüshalar ise, malın gümrükten çıkışı sırasında onaylatılacaktır. Bu Özel Fatura (21.09.1997 tarihinde yayınlanan) 64 s.n.gnl.tbl. ekindeki örneğe uygun olacaktır.
Satış bedeline ait döviz, bankalara veya özel finans kurumlarına satılacak ve buna ilişkin Döviz Alım Belgesinin aslı ya da noter onaylı örneği ilgili dönem KDV beyannamesine eklenecektir. Ayrıca KDV beyannamesine, düzenlenen özel faturaların dökümüne ilişkin bir liste de eklenecektir.
Satılan mallar 3 ay içinde yurt dışı edilmiş ve çıkış tarihinden itibaren 1 ay içerisinde de gümrükçe onaylı fatura satıcıya intikal etmiş olmalıdır.
Gümrükte onaylatma işinin satıcılar tarafından yaptırılması esastır. Ancak alıcıların da onaylatıp satıcıya intikal ettirmesi mümkündür. Kargo ile yapılan mal göndermelerinde taşıyıcı firmabirden fazla satıcıya ait özel faturaları onaylatarak satıcılara intikal ettirebilirler.
6-YOLCU BERABERİ EŞYA VE BAVUL TİCARETİNDE K.D.V. İADESİ : Gerek yolcu beraberi eşya gerekse bavul ticareti kapsamında mal tesliminde bulunan satıcılar ile bavul ticareti kapsamında ihracat yapanlara satış yapanlar, KDV Kanunu' nun 32.
maddesine göre Katma Değer Vergisi iadesinden faydalanabilirler.
Bu kapsamda mal teslim eden satıcıların, satışını yaptıkları malların bünyesine giren Katma Değer Vergisi' ni nakden veya mahsuben iade talep edebilmeleri için aranılan belgeler 23.11.2001 tarihinde yayınlanan 84 s.n.KDV gnl.tbl.ile belirlenmiştir. Buna göre;
Yolcu beraberi eşya tesliminde bulunan satıcılarda aranan belgeler:
-Gümrükçe onaylı satış faturası veya fatura/çek aslı ya da fotokopisi,
-İhracatın gerçekleştiği döneme ilişkin olarak indirilecek KDV listesi ile ihraç edilen malın bünyesine giren Katma Değer Vergisi miktarına ilişkin hesaplamaları gösterir tablo,
-İadenin yetki belgeli aracı firma tarafından yapılması halinde bu firmaların gönderdiği icmallerin fotokopisi.
Bavul ticareti kapsamında mal tesliminde bulunan satıcılarda aranan belgeler:
-Gümrükçe onaylı özel faturaların aslı veya fotokopisi,
-İhracatın gerçekleştiği döneme ilişkin olarak indirilecek Katma Değer Vergisi listesi ile ihraç edilen malın bünyesine giren Katma Değer Vergisi miktarına ilişkin hesaplamaları gösterir tablo,
-Münhasıran 4389 sayılı Bankalar Kanunu hükümlerine göre faaliyette bulunan bankalar veya özel finans kurumlarınca düzenlenmiş Döviz Alım Belgesi aslı veya ilgili banka veya özel finans kurumu şubesince onaylanmış örneği.
Bavul ticareti kapsamında ihracat yapanlara satış yapılması halinde aranan belgeler:
-İhraç kaydıyla yapılan satışlara ilişkin fatura fotokopisi veya liste, -Gümrükçe onaylı özel faturaların örneği,
-İhracatın gerçekleştiği döneme ilişkin olarak indirilecek Katma Değer Vergisi listesi ile ihraç edilen malın bünyesine giren Katma Değer Vergisi miktarına ilişkin hesaplamaları gösterir tablo,
-İhracatçıdan temin edilen ve münhasıran 4389 sayılı Bankalar Kanunu hükümlerine göre faaliyette bulunan bankalar veya özel finans kurumlarınca düzenlenmiş Döviz Alım Belgesi aslı veya ilgili banka veya özel finans kurumu şubesince onaylanmış örneği.
Ancak, Türkiye' de ikâmet etmeyenlere döviz karşılığı özel fatura ile satış yapanlara ihraç kaydıyla teslimde bulunanların KDV iade talepleri münhasıran mahsup yoluyla yerine getirilir.
Bu mükelleflere nakden iade yapılmaz.
7-YOLCU BERABERİ EŞYA TİCARETİ VE BAVUL TİCARETİNE İLİŞKİN İSTİSNA İŞLEMLERİNİN KDV BEYANNAMESİNDE GÖSTERİLMESİ :
12.03.1992 tarihinde yayınlanan 39 s.n.gnl. tebliğde açıklandığı üzere, yolcu beraberi eşya satışlarında, satış tutarı Teslim ve hizmetlerin karşılığını teşkil eden bedele ve KDV matrahına dahil edilip KDV hesaplanacaktır. Satış tutarı tam istisnalara ait 45 nolu satıra yazılmayacak, beyanname verme süresinin son gününe kadar faturaların gümrükte onaylanmış olması halinde, bu dönemde yolcuya iade edilen KDV tutarı beyannamenin 25 nolu satırına indirim olarak, bu mallar için yüklenilen KDV tutarı da 46 nolu tam istisnalar nedeniyle yüklenilen KDV bölümüne yazılıp, 52 nolu satırdaki "İade Hakkı Doğuran İşlemlere İlişkin
Yüklenilen KDV" toplamına dahil edilecektir. Toplam indirimlerin hesaplanan KDV' den büyük olması halinde de aradaki fark 52 nolu satırdaki yüklenilen KDV' den küçükse bu tutar, büyükse 52 nolu satırdaki yüklenilen KDV tutarı mükellefe mahsuben veya nakden iade edilecektir.
Öte yandan, yolcu beraberi eşya tesliminde bulunulan döneme ilişkin KDV beyannamesinin verilmesinin son gününe kadar gümrükte onaylı faturaların mükelleflere ulaşmaması veya malın gümrükten çıkmamış olması halinde, mükellefler yine bu satışlarına ilişkin KDV matrahını ve hesaplanan KDV' ni ilgili dönem beyanlarına dahil edecekler, herhangi bir indirim ve yüklenilen KDV beyanında bulunmayacaklardır. İndirim ve yüklenilen KDV beyanı, alıcılara KDV' nin iade edildiği dönemde yapılacaktır.
Bavul ticaretinde ise, ihracat istisnasına ilişkin esaslar çerçevesinde KDV beyannamesi tanzim edilecektir. Buna göre, Türkiye' de ikâmet etmeyenlere 1 ay (takvim ayı) içinde yapılan satışların toplam bedeli, beyannamenin 6 nolu satırına teslim ve hizmetlerin karşılığını teşkil eden bedele dahil edilecek, bu satışlardan en geç beyanname verme süresinin son gününe kadar faturaları gümrükte onaylatılarak satıcılara intikal ettirilenler bu sürede Döviz Alım Belgesinin de temin edilmek şartıyla, aynı beyannamenin 7 nolu satırına istisnalara ait bedele dahil edilip KDV matrahından indirilecektir. Bu mallar için yüklenilen KDV tutarı da 45 ve 46 nolu tam istisnalar bölümüne "iade hakkı doğuran işlem" olarak yazılacak ve indirim yoluyla giderilemeyen vergi iade olarak talep edilebilecektir.
Türkiye' de ikâmet etmeyenlere özel fatura düzenlenerek vergi tahsil etmeden yapılan satışlardan beyanname verme süresi içinde DAB temin edilemeyen ve gümrükte onaylanmış özel faturası intikal etmeyen satışlara ait bedeller ve bu mallar için yüklenilen KDV tutarları, istisnalar bölümündeki 45 ve 46 nolu satırlara yazılmayıp üzerinden vergi hesaplanacaktır.
Dolayısiyle KDV beyannamesinin verme süresinin son gününe kadar bahse konu belgeler temin edilemezse bu faturalara göre bulunan KDV tutarı ilgili dönemde beyana dahil edilecektir.
Malların satın alma tarihinden itibaren 3 ay içinde yurt dışına çıkarılması ve çıkış tarihinden itibaren 1 ay içinde özel faturanın satıcıya intikal etmiş olması halinde istisna kapsamında işlem yapılabilecektir. Böylece İstisna, gümrükçe onaylı özel faturanın satıcıya intikal ettiği dönemde uygulanacak ve onaylı özel faturalarda gösterilen her mal için ait oldukları oranlara göre hesaplanacak KDV bu dönem beyannamesinin sadece indirimler bölümüne 25 nolu satıra kaydedilecektir. Fatura bedelleri, teslim ve hizmetleri karşılığını teşkil eden bedele ve istisnalara ait 6, 7 nolu satırlara dahil edilmeyecek, bu satışlar için yüklenilen KDV tutarı da sadece 46 nolu satıra yazılacaktır.
İstisna belgeli satıcılara ihraç kaydıyla teslimde bulunan mükelleflere ait KDV beyannamesinin tanziminde de, bavul ticareti yapan mükelleflerin KDV beyannamesi tanziminde uymaları gereken esaslar geçerlidir. Sadece KDV beyannamesinin Tam İstisnalar Bölümü yerine, İhraç Kaydıyla Teslimlere Ait Bildirimin yer aldığı Tablo III doldurulacaktır.
Ancak istisna belgeli satıcılara ihraç kaydıyla teslimde bulunanların tecil edilen vergilerinin terkin işlemleri için, gümrükte tasdik edilen özel fatura nüshasının aslı veya noter ya da yeminli mali müşavir tarafından onaylanmış örneğinin ibraz edilmesi gerekmektedir.
Sonuç olarak, yaşadığımız ekonomik krizin daha kısa sürede aşılabilmesi bakımından ihracat gelirlerinin artması kaçınılmazdır. Ticaret erbabının gerek yolcu beraberi eşya gerekse bavul ticaretine yönlendirilmesi, bu konu ile ilgili mevzuatın biran önce uluslar arası standartlara uygun hale getirilmesi gerekir. Hiç olmazsa yolcu beraberi eşya ve bavul ticaretindeki defter kayıtları, beyanname tanzimi ve bürokrasinin, ticaret erbabının daha kolay anlayabileceği ve uyum sağlayabileceği hale dönüştürülmesi, suistimale çok açık olan bu mevzuun daha güvenilir ve sağlam bir mevzuata kavuşturulması sağlanmalıdır.
M. Bülent AYDIN Yeminli Mali Müşavir
