Aşağıdaki sunu, İstinye Üniversitesi Yönetim Bilişim Sistemleri Bölüm Başkanı ve Fütüristler Derneği Başkan Yardımcısı Dr. Şebnem Özdemir’in “İstihdam Kapılarını Yapay Zeka Açacak” başlıklı makalesinden derlenerek hazırlanmıştır.
Dijital Çağda ‘Tıp’ ve ‘Hukuk’
Fakültesi Okumak
Dijital Dönüşüm Meslekleri, Bölüm
Tercihlerini Nasıl Etkileyecek?
«Dijital dönüşüm; veriyi toplayan ve işleyen
yapıların (robotlar, cobotlar, makineler) basitleşen, sıradanlaşan işleri yüklenmesini kastetmektedir.»
2018 yılında bir robotun kargomuzu getirmesine, restoranlarda siparişin bir robot tarafından alınmasına, hatta basit bir hamburgeri robot bir şefin hazırlamasına çok sıcak bakmıyorduk. Oysa 2011 yılından beri farklı başlıklar/isimler altında konuşulan dijital dönüşüm; veriyi toplayan ve işleyen yapıların (robotlar, cobotlar, makineler) tam da bu şekilde basitleşen, sıradanlaşan işleri yüklenmesini kastetmekteydi.
«İnsanoğlunun, kendi işini kaybedeceği, makinelere kaptıracağı korkusu, dijital dönüşüme karşı direnci yükseltirken, birkaç gramlık bir virüs; tüm dünyaya insan ve makinenin işbirliğinin, yani verinin ve yapay
zekanın önemini sert bir ders ile öğretmiş oldu.
Şimdi mesleklere dair ders alma vakti!»
«4-5 sene okumak için seçilen bölümün, başladığınızdaki yeri, önemi ve istihdam
potansiyeli, siz mezun olurken aynı
olmayabilir. Üstelik bu durum, avukat ve doktorluk gibi iş garantili mesleklerde bile
karşılaşılabilir vaziyette.»
«5 senelik bir öngörü ile hangi bölüm tercih edilmeli?»
Hekimlikten başlayalım: Tıp tercih etmeye karar verdiğinizde, mezun olurken ki hedefiniz en kötü aile hekimi olmak ise bir kez daha düşünmenizde fayda var. Büyük ölçekli, kritik olmayan hastalıklarımız için gittiğimiz aile hekimlerinin, teşhis ve tedavi süreçleri, dünya genelinde verinin gücü ve yapay zeka sayesinde, bir chatbot (sohbet robotu), bir videobot (görüntülü olarak etkileşim kurabildiğiniz sohbet robotu), hatta sadece basit bir cep telefonu uygulaması, bir robot sayesinde yürütülebilir vaziyette.
«
Tıp fakültesini seçerken ki hedefiniz, hekim olmak değil;
belki de henüz var olmayan özel bir alanda uzmanlaşacak kadar çok çalışan, bir makine ile işbirliği yapabilecek esneklikte, verinin alanınızı nasıl etkilediğini bilen bir hekim olmak olmalı!»
Mesela boğaz ağrınız için “evde tedavi olabilir durumda mısınız, yoksa akut bir durum var ve doktora mı gitmelisiniz” sorusuna ülkemizden çıkan başarılı bir startup (yeni girişim, başlangıç girişimi) kolaylıkla cevap verebiliyor. Sıradanlıktan, tekdüzelikten tamamıyla sıyrılmış bir hekim olmalısınız…
Hadi bir de hukuk alanına bakalım: Pek çok mevzuat, dava örneği, yasa ve yönetmeliği oldukça iyi bilmesi gereken, değişiklikleri takip eden ve uyarlayabilen bir avukat olmayı hayal ediyorsanız lütfen bir kez daha tercihlerinizi gözden geçirin. Dünya genelinde davalarda karar mercilerine yardımcı olan, avukatların ezberlemek zorunda oldukları konularda bireylere olası dava sonucu ve süreci konusunda destek olan makineler, sohbet robotları mevcut. Hatta ülkemizden çıkan bir startup (yeni girişim, başlangıç girişimi);
bir dava ile ilgili pek çok bilgiyi sunabilen, vakaları, davaları analiz ederek yorumlayan, dilekçe süreçlerinde yardımcı olan bir yapay zeka tabanlı hukuk yardımcısı geliştirdi
.
«Yani siz mezun olana kadar, seçtiğiniz alandaki avukat ihtiyacını azaltan pek çok makine devreye girmiş olabilir.
Peki avukatlığın yükselen yüzü ne olacak? Söz konusu insan olduğunda hüküm vermek ve cezai süreçler nispeten daha belirgin iken, potansiyel maktul bir algoritma/yapay zeka olduğunda bir dava içinden çıkılmaz hale gelebilir. Çünkü algoritmaları, yapay zekayı hapse atamazsınız… 2018 yılında sürücüsüz bir aracın bir yayanın ölümüne neden olması tam da bu şekilde bir davaydı. Trafik kazalarında alkollü ya da dikkatsiz sürücünün alacağı ceza/suçu daha belirgin iken, sürücüsüz (yapay zekalı) bir araçta, şoför koltuğundaki bireyin durumu, makine ve insan arasındaki suç paylaşımı sanıldığı kadar net değildir.»
«Ya da size hak ettiğiniz halde kredi vermeyen bir banka, hak ettiğiniz bir pozisyonu/mertebeye sizi almayan/yükseltmeyen şirket, tüm bu kararları alırken yapay zekadan destek alıyorsa, makineye karşı insanın hakkını kim savunacak? Ya da işlemediğiniz bir suç, sırf tipiniz suçu işleyene çok benzediği ve suçun işlendiği saatte, o konuma yakın bir yerlerde olduğunuz için size yükleniyorsa? Yüz görüntülerini işleyerek emniyet güçlerine yardımcı olan yapay zekaya karşı hakkınızı nasıl bir avukat savunacak? Kısaca hayaliniz avukat olmaksa, henüz tartışmalı olan alanlara doğru yönelmeli, alanınız dışı görünseler bile, veri, yapay zeka ve robotlar hakkında bolca bilgi edinmeli ve kendinizi sürekli güncellemelisiniz.»
«Mesleklerdeki değişim süresi çok kısaldı.»
«Meslekler hep değişiyordu, ama bu değişim 150 yıl
gibi uzun bir süre alırken, corona öncesi 5-6 yılda
değişimin geleceği öngörülmüştü. Corona ile insanlar,
veriye, yapay zekaya, makinelere hayatlarının her
alanında ihtiyaç duyduklarını anlamış oldular. Bu
nedenle mesleklerdeki değişim süresi daha da kısaldı.»
«Tercihinizi popülariteden yana kullanmayın.»
Siz, “adı yeter” diye bir üniversiteden/bölümden mezun
olana kadar, ismi çok az duyulmuş bir başka üniversiteden
bir genç arkadaşınız, kendini alan dışı bilgilerle donatarak
geliştirmiş olduğu için önünüze geçebilir.
«Üniversiteler artık, henüz adı konulmamış,
bilinmeyen mesleklere/işlere hazırlayan kurumlar olmalıdır.»
Çünkü üniversiteler artık, internetten, açık öğrenme
ortamlarından öğrenilebilen bilgilerin kalıplaşmış şekilde
sunulduğu yerler değil, gerçek dünyadan
örneklerle/vakalarla derslerde sizi besleyen, araştırma
yapabildiğiniz, birlikte nasıl ürün geliştirilebilir
keşfettiğiniz ve henüz adı konulmamış, bilinmeyen
mesleklere/işlere hazırlayan kurumlar olmalıdır.
«Tercihlerinizi yaparken, üniversiteleri ziyaret
ederken ‘o üniversitenin hangi bölüm olursa olsun
veriye ve yapay zekaya ne kadar aşina olduğunu,
bölüm dışında ne kadar farklı bilgiler edinmenize
olanak sağladığını, kendinizi yenilemenize imkan
tanıyıp tanımadığını” sorun, sorgulayın.»
Teşekkürler…
Hazırlayanlar: Yunus ADIYAMAN – Funda ERTEM
Göztepe Anadolu Lisesi Rehberlik Servisi
«Bugünün işinin dünün metotları ile yapılabileceğine inanmıyorum.»
Horatio Nelson Jackson
(25 Mart 1872 - 14 Ocak 1955)
(Amerikalı bir doktor ve otomobil öncüsü. 1903'te Sewall K. Crocker ile birlikte Birleşik Devletler genelinde otomobil kullanan ilk insanlar oldular.)
