Önsöz ve Açıklama
Okumakta olduğunuz metin,Center for Food Safety and Institute for Responsible Technology tarafından “NON-GMO SHOPPING GUIDE- How to avoid foods made with genetically modified organisms (GMOs)” ismiyle ABD
vatandaşları için hazırlanmış broşürün Türkçeye çevrilmiş şeklidir.
Bilindiği üzere ABD, dünyadaki GDO’lu ürünlerin en çok üretildiği ve tüketildiği ülke olup, Amerikan halkının büyük bölümü bunları tüketmek istemediklerini , satın aldıkları ürünlerin GDO’lu olup olmadığını bilme hakları olduğunu savunmaktadırlar. ABD hükümetleri ise, biyoteknoloji şirketlerinin çıkarlarına ters geleceği için etiketleme uygulamasına geçmemekte ısrar etmektedirler.
Tüketicilerin yaşamları için gereksinim duydukları besin maddelerinin sağlık ve güvenilirliklerini sorgulama haklarına , gıda egemenliklerini koruma haklarına saygı göstermeyen hükümetler karşısında, dünya ülkelerinin duyarlı sivil örgütleri bu görevi üstlenmektedirler.
ABD’ndeki Tüketici Örgütleri, Bilim ve Sağlık Örgütleri, Organik çiftlikler ve çiftçi Örgütleri başta olmak üzere sivil toplum kuruluşları, GDO’ların sağlık, tarım ve ekolojiye olumsuz etkileri nedeniyle direnç gösterdikleri GDO’lu Gıda Ürünlerini bu tip broşürler ile teşhir etmektedirler.Teşhir edilen ürünler ve bu ürünleri üreten şirketlerin kimler
olduğunu dikkatlice incelemenizi, Türkiye’de faaliyet gösteren bazı çok uluslu şirketlerin aynı yada benzer ürünleri Türkiye’ye de soktuklarını hatırlatmak isteriz.
Genetik Mühendislik yada Genetik Modifikasyona Uğratılmış Gıdalar, laboratuvar şartlarında gıda için kullanılan bitkilerin yada hayvanların DNA’larının içine çeşitli genlerin yapay olarak aktarılmasıyla oluşurlar. Bunun sonucunda GDO olarak adlandırdığımız Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar meydana gelir.
GDO’ların üretim aşamasında, bakteriler, virüsler, böcekler, hayvanlar ve hatta insanlardan gen aktarımı
yapılmaktadır. Çoğu Amerikalı, “GDO etiketi” olduğu takdirde bu besinleri tüketmeyeceklerini söylemesine rağmen diğer endüstrileşmiş ülkelerin tersine ABD hükümetleri etiketlemeyi zorunlu kılmamıştır.
Bu GDO-suz Ürün Alışveriş Klavuzu satın aldığınız gıdalar hakkında bilgi edinme hakkınızı hatırlatmak ve GDOlu ürünleri tanıma ve onlardan sakınma konusunda size yardımcı olmak için tasarlanmıştır.
GDO’lu Ürün Grupları •Meyve ve sebzeler •Et, balık ve yumurtalar •Alternatif et ürünleri •Süt ve süt ürünleri
•Alternatif süt ve süt ürünleri •Mamalar
•Tahıllar, baklagiller ve makarnalar •Tahıl gevrekleri
•Fırınlanmış gıdalar •Dondurulmuş gıdalar •çorba, sos ve konserveler •çeşniler
•Snack Foods (Atıştırma Gıdalar-çerezler) •Şeker, çikolata ve tatlandırıcılar
•Sodalar, meyve suları ve diğer içecekler
GD ürünlerden kaçınmanın ipuçları: 1-Organik Ürünler satın alın.
Sertifikalı organik ürünler GDO içeremezler. Yani, “%100 organik” ,“organik”, “organik içeriklidir” etiketi taşıyan bir ürün satın aldığınızda, bu ürünün GDO’lar ile üretilmiş olması yasaktır. Örneğin, “ organik içeriklidir” etiketli bir ürün % 70 organik içerikli olsa dahi, %100 GDOsuz olmak zorundadır.
2-“GDOsuz” etiketi arayın.
Şirketler gönüllü olarak ürünlerini “GDOsuz” olarak etiketleyebilir. Örneğin “GDOsuz” ve “Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar Kullanılmadan Üretilmiştir”. Bazı ürünlerde ise sadece tek bir riskli içeriğin, örneğin “Soya Lesitin”in, GDOsuz olduğu belirtilir.
3-Riskli içeriklerden kaçının
GD herhangi bir mahsül içeren tüm ürünlerden kaçının. çoğu GD içerikli ürünler dört büyükler ile üretilmiştir: Mısır, Soya Fasulyesi, Kanola ve Pamuk . Genetiği Değiştirilmiş dört büyükler içeren gıda ürünlerinin bazıları aşağıdaki gibidir:
Mısır içerikliler:
-Mısır unu, yağı, nişastası, gluteni, şurubu -Tatlandırıcılar: fruktoz, glikoz, dekstroz -Modifiye edilmiş gıda nişastası
Soya içerikliler:
-Soya unu, lesitini, proteini, isolat ve isoflavonu -Bitkisel yağ ve protein
Kanola içerikliler: -Kanola yağı Pamuk içerikliler: -Pamuk yağı
ABD’nde , GDO’lu Şeker Pancarı da gıda ürünleri içinde yer almaya başlamıştır. GDO’lu şeker pancarından kaçınmak için organik ve GDOsuz şekerleri, %100 şeker kamışından elde edilen şekerleri veya organik şeker ile üretilmiş şeker ve çikolata ürünlerini tercih edin.
4-Bu klavuzda listelenen ürünleri satın alın.
Alışveriş sırasında bu klavuzu yanınızda bulundurun. Alışveriş çantanızda,yada arabanızda saklayın. MEYVE VE SEBZELER
Amerika’da satılan taze meyve ve sebzelerin küçük bir kısmı genetiği değiştirilmiştir. çekirdeksiz karpuz gibi ürünler genetiği değiştirilmiş değildir. Kabak, sarı crookneck kabak ve tatlı mısırların bazıları GDO’lu olabilir. Genetiği değiştirilmiş tek ticari meyve Hawaii’den gelen Papayadır- Hawaii’den gelen papayaların neredeyse yarısı GDOludur. ET, BALIK VE YUMURTALAR
Henüz genetiği değiştirilmiş balık, kümes hayvanı veya çiftlik hayvanı satışa sunulmamıştır. Fakat, Tahıl gibi GDOlu ürünlerle beslenen hayvanlardan üretilen pek çok organik olmayan ürün vardır. %100 ot/ çimenle beslenen hayvanları ve çiftlik balığı yerine açık deniz balıklarını tercih edin.
GDOsuz ürünler
Egg Innovations Organic Eggland’s Best Organic Land O’Lakes Organic Nest Fresh Organic Organic Valley
Pete and Jerry’s Organic Eggs Wilcox Farms Organic
ALTERNATİF ET ÜRÜNLERİ
Pek çok alternatif et ürünleri genetiği değiştirilmiş ürünlerle işlenir. Bu sebepten ürünlerin içeriğini incelerken risk içeren Dört Büyüklere, özellikle soyaya çok dikkat edin.
GDOsuz ürünler
365 Brand (Whole Foods) Amy’s
Sunshine Burger Vitasoy
Wildwood White Wave
GDO’lu olma ihtimali olan ürünler: Boca (Kraft)
Gardenburger
Morningstar Farms, Morningstar Farms Natural Touch (Kellogg) ALTERNATİF SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ:
Bazı ABD’li süt ürünleri çiftlik sahipleri ineklerine süt üretimini arttırmak için genetiği değiştirilmiş hormon rbGH( rbST olarak ta bilinir) enjekte eder. “rbGH/rbSTsiz inek” etiketli ürünleri satın alın. Pek çok alternatif süt ve süt ürünleri soya fasulyesinden üretilir ve GD maddeler içerebilir.
SÜT ve SÜT ÜRÜNLERİ GDOsuz Ürünler
Organik sertifikalı olanlar : Alta Dena Organics
Butterworks Farm Harmony Hills Dairy Horizon Organic Morningland Dairy Natural by Nature Organic Valley Radiance Dairy
Safeway Organic Brand Seven Stars Farm Straus Family Creamery
Stonyfield Farm Wisconsin Organics rbGHsiz ürünler Alta Dena
Ben & Jerry’s Ice Cream Brown Cow Farm
Crowley Cheese of Vermont Franklin County Cheese Grafton Village Cheese Great Hill Dairy
Lifetime Dairy Alpenrose Dairy Berkeley Farms
Clover Stornetta Farms Joseph Farms Cheese Sunshine Dairy Foods Tillamook Cheese Wilcox Family Farms Midwest and Gulf States Chippewa Valley Cheese Erivan Dairy Yogurt Promised Land Dairy
Westby Cooperative Creamery Blythedale Farm Cheese Crescent Creamery
Derle Farms (milk with “no rbST” label only) Erivan Dairy Yogurt
Farmland Dairies Oakhurst Dairy
Wilcox Dairy (rbST-free dairy line only) GDOlu Olma İhtimali Olan Ürünler Colombo (General Mills)
Dannon
Kemps (aside from “Select” brand) Land O’ Lakes
Parmalat Sorrento
Yoplait (General Mills)
ALTERNATİF SÜT ve SÜT ÜRÜNLERİ GDOsuz Ürünler
Belsoy EdenSoy
Imagine Foods/Soy Dream Nancy’s Cultured Soy Pacific Soy
Silk
Soy Delicious Sun Soy
Stonyfield Farm O’Soy Tofutti
VitaSoy/Nasoya WestSoy
WholeSoy
Yves The Good Slice Zen Don
GDOlu Olma İhtimali Olan Ürünler 8th Continent
MAMALAR
Çoğu mamanın ana maddesi süt yada soya proteinidir. Genelde bu ürünlerin içindeki gizli ürünler rbGH enjekte edilmiş ineklerden elde edilen süt veya soyadır. Aynı zamanda bazı markalar GDOlu mısır şurubu, mısır şurubu veya soya lecithini de kullanırlar.
GDOsuz ürünler
Baby’s Only (certified organic products) Earth’s Best
Gerber products HAPPYBABY Organic Baby
GDOlu Olma İhtimali Olan Ürünler Beech-Nut
Enfamil Good Start Nestlé
Similac/Isomil
TAHIL, BAKLAGİL VE MAKARNALAR
Mısır dışında gıda marketinde GDOlu tahıl ürünleri bulunmaz. %100 buğdaydan üretilmiş makarna, kuskus, pirinç, arpa, yulaf,sorgum ve soya hariç kuru baklagilleri tercih edin.
GDOsuz Ürünler Annie’s Natural Pasta
Bob’s Red Mill (organic line) Eden certified organic grains Kamut
Lundberg Family Farms Vita-Spelt pasta
PAKETLENMİŞ GIDALAR GDOsuz Ürünler
Amy’s
Casbah (Hain-Celestial) Dr. McDougall’s Right Foods Fantastic Foods
Lotus Foods
Lundberg Farms Rice Sensations Organic Planet
Değişimin Tohumları (Seeds of Change) organik sertifikalı Kutulu ürünleri GDOlu Olma İhtimali Olan Ürünler
Betty Crocker meals (General Mills) Knorr (Unilever)
Kraft Macaroni & Cheese meals Lipton meal packets (Unilever) Near East (Quaker)
Pasta Roni and Rice-A-Roni meals (Quaker) KAHVALTILIK GEVREKLER & BARLAR
Genellikle mısır ve soyadan üretildikleri için, kahvaltılık gevrek ve barların GDOlu ürün içerme ihtimali yüksektir. GDOsuz Ürünler
Barbara’s (organic line) Cascadian Farms Eden
EnviroKidz Golden Temple Grandy Oats
Health Valley (organic line) Lundberg® Purely Organic Rice Cereal
Nature’s Path Omega Smart Bars Peace Cereal Organic
GDOlu Olma İhtimali Olan Ürünler General Mills
Kellogg Post (Kraft) Quaker
FIRINLANMIŞ GIDALAR
Buğday unu, pirinç, yulaf gibi fırınlanmış ürünlerin genetiği modifiye edilmese de, çoğu paketlenmiş ekmek ve hamurişi gıdalar Mısır Şurubu gibi GDOlu maddeler içerir.
GDOsuz Ürünler
Arrowhead Mills (organic line) Bakery on Main
Bob’s Red Mill (organic line) Dr. McDougall’s Right Foods
Dr Oetker Organics French Meadow
Natural Ovens Bakery (organic line) Nature’s Path
Rumford Baking Powder
GDOlu Olma İhtimali Olan Ürünler Aunt Jemima (Pinnacle Foods) Betty Crocker (General Mills) Calumet Baking Powder (Kraft) Duncan Hines (Pinnacle Foods) Hungry Jack (Smucker’s) Pillsbury (Smucker’s)
DONDURULMUŞ GIDALAR
Çoğu dondurulmuş gıda üretim aşamasında çok sayıda işleme uğrar. Dört büyüklere dikkat edin, GDOsuz etiketi taşımadığı sürece dört büyüklerden herhangi birini içeren dondurulmuş gıdalardan uzak durun.
GDOsuz Ürünler A.C. LaRocco Amy’s Kitchen
Cascadian Farms Organic frozen meals and vegetables Cedarlane
Linda McCartney frozen meals GDOlu Olma İhtimali Olan Ürünler Boca (Kraft)
Celeste (Pinnacle Foods) Eggo Waffles (Kellogg) Gardenburger
Green Giant frozen meals (General Mills) Healthy Choice (ConAgra)
Kid’s Cuisine (ConAgra) Lean Cuisine (Nestle)
Marie Callender’s (ConAgra)
Morningstar Farms, Morningstar Farms Natural Touch (Kellogg) Rosetto Frozen Pasta (Nestle)
Stouffer’s (Nestle) Swanson (Campbell’s) Tombstone (Kraft) Totino’s (Smucker’s) Voila! (Birds Eye/Unilever)
ÇORBALAR, SOSLAR VE KONSERVELER
Çoğu çorba ve sos pek çok işlemden geçer; alışveriş sırasında içindekiler listesini dört büyükleri de göz önünde bulundurarak dikkatlice inceleyin.
GDOsuz Ürünler Amy’s Fantastic Foods Health Valley/Westbrae Imagine Natural Natural/Hain ShariAnn’s Organics
Walnut Acres certified organic GDOlu Olma İhtimali Olan Ürünler
Chef Boyardee, Healthy Choice (ConAgra)
Campbell’s products (including Healthy Request, Chunky, Simply Home, and Pepperidge Farm) Hormel products
Progresso products (General Mills) SOSLAR
GDOsuz Ürünler Amy’s (organic line) Annie’s Natural Eden
Green Mountain Gringo & certified-organic salsa Muir Glen Organic pasta sauce & salsa
Seeds of Change certified-organic pasta sauce Walnut Acres certified-organic pasta sauce GDOlu Olma İhtimali Olan Ürünler Bertolli (Unilever)
Chi-Chi’s (Hormel) Classico (Heinz) Del Monte
Healthy Choice (ConAgra) Hunt’s (ConAgra)
Old El Paso (General Mills) Pace (Campbell’s) Prego (Campbell’s) Ragu (Unilever) KONSERVELER GDOsuz Ürünler Amy’s Annie’s Natural Eden
ShariAnn’s certified organic beans Westbrae certified organic beans Yves Veggie Cuisine (Hain Celestial) GDOlu Olma İhtimali Olan Ürünler
Chef Boyardee
Dinty Moore, Stagg, Hormel (Hormel) Franco-American (Campbell’s)
SALATA SOSLARI, YAĞ ve ÇENİLER
Etikette açıklanmadığı taktirde mısır, soya yağı, pamuk tohumu ve kanola yağı büyük ihtimalle GDO içerir. Saf zeytin, hindistancevizi, susam, ayçiçeği, badem, üzümçekirdeği ve yer fıstığı yağı tercih edin. Ve mısır şurubu değil, kamış şekeri ile üretilmiş reçel, tatlı ve jöle satın alın.
GDOsuz Ürünler Annie’s
Bragg’s liquid amino Drew’s salad dressing Eden
Emerald Cove Emperor’s Kitchen Follow Your Heart
Harvest Moon Mushrooms I.M. Health SoyNut Butters Maranatha Nut Butters Miso Master
Muir Glen organic tomato ketchup Nasoya
Newmans Own Organic Spectrum oils and dressings SushiSonic Asian Condiments Vegan by Nature Buttery Spreads Vigoa Cuisine
GDOlu Olma İhtimali Olan Ürünler Crisco (Smucker’s)
Del Monte Heinz
Hellman’s (Unilever)
Kraft condiments and dressings Mazola
Pam (ConAgra) Peter Pan (ConAgra) Skippy (Unilever) Smucker’s
Wesson (ConAgra) Wish-Bone (Unilever)
SNACK FOODS (Atıştırmalık Yiyecekler)
Buğday, pirinç ve yulaflı , ayçiçek yağı ve aspir içeren snackleri tercih edin. Genetiği değiştirilmiş patlamış mısır bulunmamaktadır.
Barbara’s (organic line)
Bearitos/Little Bear Organics (Hain Celestial) Eden
Garden of Eatin’ Grandy Oats
Hain Pure Snax/Hain Pure Foods Health Valley
Kettle Foods
Nature’s Path Organic Namaste Foods
Newman’s Own Organics & Newman’s Own GDOlu Olma İhtimali Olan Ürünler
FritoLay (Lay’s, Ruffles, Doritos, Cheetos, Tostitos) Hostess Products (Interstate Brands)
Keebler (Kellogg’s)
Kraft (Nabisco, Nilla Wafers, Oreos, Ritz, Nutter Butter, Honey Maid, SnackWells, Teddy Grahams, Wheat Thins, Triscuit)
Pepperidge Farm (Campbell’s) Pringles
Quaker Oats Company ENERJİ BARLARI GDOsuz Ürünler Clif Bar Genisoy Bars Lara Bar Luna Bar Macrobars Nature’s Path Nutiva Odwalla
Optimum Energy Bar Organic Food Bar
Weil by Nature’s Path Organic GDOlu Olma İhtimali Olan Ürünler Balance Bar
Nature Valley snack bars and granola bars (General Mills) Nabisco Bars (Kraft)
PowerBar (Nestle) Quaker Granola Bars
ŞEKER VE ÇİKOLATALAR & TATLANDIRICILAR
Çoğu tatlandırıcı, ve tatlandırıcı barındıran şeker ve çikolata GDO içerir.%100 kamış şekeri, konsantre kamış suyu veya organik şeker içeren GDOsuz tatlandırıcıları, şeker ve çikolataları tercih edin, GDOlu şeker pancarı şekerinden kaçının. çikolatadaki soya lesitin’e ve şekerdeki mısır şurubuna dikkat edin. Tatlandırıcılardan aspartam GD
sakız, tatlılar, yoğurt, tabletop tatlandırıcıları, vitamin ile şekersiz öksürük bonbonları gibi eczane ürünleri de dahil olmak üzere 6,000den fazla gıda maddesinde bulunur.
ÇİKOLATALAR GDOsuz Ürünler Chocolove
Endangered Species Chocolate Ghirardelli Chocolate
Green & Black’s Organic Chocolate Newman’s Own
GDOlu Olma İhtimali Olan Ürünler Hershey’s
Nestlé (Crunch, Kit Kat, Smarties) Toblerone (Kraft)
ŞEKERLER GDOsuz Ürünler Jelly Belly
Reed’s Crystallized Ginger candy (Sertifikalı organik) St. Claire Organic
GDOlu Olma İhtimali Olan Ürünler Hershey’s Lifesaver (Kraft) Nestlé TATLANDIRICILAR GDOsuz Ürünler Eden Sweet Cloud
SODALAR, MEYVE SULARI VE DİĞER İÇECEKLER
Çoğu meyve suyu GDO’suz meyveden üretilse de mısır bazlı tatlandırıcıların büyük kısmı (mesela yüksek fruktozlu mısır şurubu) GDO içerir.Sodaların çoğu su ve mısır şurubundan üretilir.
% 100 meyve sularını tercih edin. GDOsuz Ürünler
After the Fall organic juices Big Island Organics
Blue Sky Cascadian Farm Crofters Organic Eden
Organic Valley Quinoa Gold
R.W. Knudsen organic juices and spritzers (Smucker’s) Santa Cruz Organic (Smucker’s) Sea20 Organic Energy Drink Teeccino Herbal Caffe Walnut Acres Organic Juices GDOlu Olma İhtimali Olan Ürünler
Coca-Cola (Fruitopia, Minute Maid, Hi-C, NESTEA) Hansen Beverage Company
Hawaiian Punch (Procter and Gamble)
Kraft (Country Time, Kool-Aid,Crystal Light, Capri Sun, Tang) Libby’s (Nestlé)
Ocean Spray
Pepsi (Tropicana, Frappuccino,Gatorade, SoBe, Dole) Sunny Delight (Procter and Gamble)
GİZLİ GD İÇERİKLERİ
İşlenmiş ürünler “organik” ya da “GDOsuz” ilan edilmedikleri sürece çoğunlukla gizli GDO barındırırlar. Aşağıdaki içerikler GDOlar ile üretilmiş olabilir.
Aspartam, B12 Vitamini
Bitkisel katı yağ (margarin), Bitkisel sıvı yağ,
C vitamini (Askorbik asit) Dekstrin, Dekstroz, Diasetil, İnvert şeker, İsoflovon, Kabartma tozu, Karamel, Digliserit, E vitamini, Fenilalanin, Gliserid, Gliserin, Glisin, Glukoz, Glutamat, Glutamik asit, Gluten, Hemi selüloz İnositol, Laktik asit, Lesitin, Lisin Gliserol, Maltodekstrin,
Maltoz, Mannitol, Mısır gluteni Mısır nişastası, Mısır şurubu, Mısır yağı, Modifiye nişasta, Monosodyum glutamat, Nişasta, Oleik asit, Selüloz,
Sıvı yada kristalize fruktoz, Siklodekstrin, Sistein, Sitrik asit, Sorbitol, Soya lesitini, Soya proteini, Soya unu, Stearik asit, Tofu, Trigliserit
Bu klavuz, genetik testlere değil şirketlerin demeç ve bilgilerine dayanır.
“GDOsuz” etiketli ürünler üretim aşaması süresince GDOlu ürün kullanılmadığı anlamına gelse de, GDO doğal yollarla; polen yolu ile, rüzgar ve böcekler ile , tohum bozulması yolu ile ya da insan hatalarıyla yayılabilir. Yani ürünlerin %100 GDOsuz olma garantisi yoktur.
GDOlar hakkında daha fazla bilgi sahibi olmak için Feffrey M. Smith’in “Genetic Roulette: The Documented Health Risks of Genetically Engineered Foods” ya da Andrwe Kimbrell’in “Your Right to Know: Genetic Engineering and the Secret Changes in Your Food” isimli .kitaplarından faydalanabilirsiniz.
Ayrıca;
www.centerforfoodsafety.org ve www.HealthierEating.org. adreslerinden de GDO hakkında bilgi edinebilirsiniz.
---NON-GMO SHOPPING GUIDE- How to avoid foods made with genetically modified organisms (GMOs) Center for Food Safety and Institute for Responsible Technology
GDO'ya HAYIR PLATFORMU için Dünya Atay tarafından çevirilmiştir. 10 Aralık 2008
