DOĞU TİMOR ÜLKE PROFİLİ

(1)

DOĞU TİMOR ÜLKE PROFİLİ

Hazırlayan:

Ayşe Oya BENLİ ÖZBAŞ İhracatı Geliştirme Uzmanı

T.C. Ekonomi Bakanlığı İhracat Genel Müdürlüğü

2015

(2)

İÇİNDEKİLER

1. TEMEL SOSYAL GÖSTERGELER ... 3

2. TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELER ... 3

3. DIŞ TİCARETİ ... 4

3. 1. DIŞ TİCARET GÖSTERGELERİ ... 4

3. 2. ÜRÜNLER İTİBARİ İLE DIŞ TİCARETİ ... 4

3. 2. 1. İhraç Ettiği Başlıca Ürünler ... 4

3. 3. 2. İthal Ettiği Başlıca Ürünler ... 7

3. 3. BAŞLICA ÜLKELER İTİBARI İLE DIŞ TİCARETİ ... 9

3. 3. 1. İhracat Yaptığı Başlıca Ülkeler ... 9

3. 3. 2. İthalat Yaptığı Başlıca Ülkeler ... 9

3. 4. TÜRKİYE İLE TİCARET ... 10

3. 4. 1. Türkiye – Doğu Timor Dış Ticaret Değerleri ... 10

3. 4. 2. Türkiye’nin Doğu Timor’a İhracatında Başlıca Ürünler ... 11

3. 4. 3. Türkiye’nin Doğu Timor’dan İthalatında Başlıca Ürünler ... 12

(3)

1. TEMEL SOSYAL GÖSTERGELER

Devletin Adı Timor-Leste Demokratik Cumhuriyeti Başkenti Dili

Yönetim Biçimi Parlamenter Demokrasi Resmi Dili Portekizce ve Tetum Nüfus 1.201.542

Yüzölçümü 14.874 km²

Dini Katolik Hıristiyan, Protestan, Müslüman ve diğer yerel dinler Para Birimi ABD Doları

Kaynak: CIA The World Factbook

2. TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELER

2010 2011 2012 2013 2014* 2015*

GSYİH (milyar $) 4.2 5.7 6.3 6.1 5.7 5.8

Reel GSYİH Büyüme (%) 9,4 12,0 9,2 8,4 9,0 8,8

Nüfus (milyon) 1.0 1.1 1.1 1.1 1.2 1.2

Tüketici Fiyat Enflasyonu (ort, %) 4,5 11,7 13,0 10,6 9,4 8,0

Kaynak: IMF

*: tahmini

(4)

3. DIŞ TİCARETİ

3. 1. DIŞ TİCARET GÖSTERGELERİ

(1.000 ABD Doları)

YILLAR İHRACAT İTHALAT HACİM DENGE

2003 6.446 137.886 144.332 -131.440

2004 52.126 87.984 140.110 -35.858

2005 74.253 91.714 165.967 -17.461

2006 37.199 110.479 147.678 -73.280

2007 30.709 113.896 144.605 -83.187

2008 169.713 336.477 506.190 -166.764

2009 104.569 367.667 472.236 -263.098

2010 71.897 907.340 979.237 -835.443

2011 152.076 606.907 758.983 -454.831

2012 656.892 690.111 1.347.003 -33.219

2013 567.284 479.988 1.047.272 87.296

Kaynak : ITC-Trademap

3. 2. ÜRÜNLER İTİBARİ İLE DIŞ TİCARETİ

3. 2. 1. İhraç Ettiği Başlıca Ürünler

GTİP ÜRÜNLER 2011 2012 2013

GENEL TOPLAM 152.076 656.892 567.284

2709

Ham petrol (petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar)

34.549

604.486

542.845

0901

Kahve, kahve kabuk ve kapçıkları, içinde herhangi bir oranda kahve bulunup kahve yerine kullanılan ü

27.252

11.900

10.433

2711

Petrol gazları ve diğer gazlı hidrokarbonlar

50.414

30.704

6.359

7602 Alüminyum döküntü ve hurdaları

291

517

1.059

8483

Transmisyon milleri, kranklar; yatak kovanları ve mil yatakları; dişliler ve sistemleri;vidalar;diş

-

10

760

(5)

8424

Sıvı veya tozları püskürtmeye, dağıtmaya mahsus mekanik cihaz, yangın söndürme cihazları, yangın ve

-

2

749

1211

Bitki ve bitki kısımları (esas olarak

parfümeride, eczacılıkta vs. Kullanılan)

942

447

9403

Diğer mobilyalar ve bunların aksam ve parçaları

26

8

306

8517

Telefon cihazları, ses, görüntü veya diğer bilgileri almaya veya vermeye mahsus diğer cihazlar

835

48

279

7326 Demir veya çelikten diğer eşya:

-

14

239

1515

Diğer bitkisel sabit yağlar ve bunların fraksiyonları (kimyasal olarak

değiştirilmemiş)

155

173

225

8407

Kıvılcım ile ateşlemeli içten yanmalı doğrusal veya döner pistonlu motorlar (patlamalı motor)

103

4

223

8609

Bir veya daha fazla taşıma şekline göre özel olarak yapılmış ve donatılmış konteynerler

-

27

220

8542 Elektronik entegre devreler

149

103

172

9022

X, alfa, beta veya gama ışınlı cihazlar, x ışınlı tüpler ve jeneratörler ve muayene için kullanılan

93

-

164

3926 Plastikten diğer eşya

5

114

145

7204

Dökme demirin, demirin veya çeliğin döküntü ve hurdaları veya bunların eritilmesi ile elde dilmiş kü

642

345

124

1401

Özellikle örgü için kullanılan türdeki

bitkisel maddeler

105

106

9014

Pusulalar; diğer seyrüsefer alet ve cihazları

24

19

104

8803

88.01 ve 88.02 pozisyonlarındaki hava taşıtlarının aksam ve parçaları

6

103

97

6306

Vagon ve mavna örtüleri, tente ve dış storlar; çadır; kayıklara,deniz veya kara taşıtlarına mahsus y

2

1

93

4011 Kauçuktan yeni dış lastikler

-

77

8479

Kendine özgü bir fonksiyonu olan diğer makinalar ve mekanik cihazlar

12

17

74

8543

Kendine has fonksiyonlu diğer elektrikli makina ve cihazlar

2

11

72

8537 Elektrik kontrol, dağıtım tabloları,

(6)

panolar, konsollar, kabinler, diğer

mesnetler ve sayısal kontro - - 66

9506

Kültür fizik, jimnastik, atletizm vb mahsus eşya ve malzeme; yüzme havuzları ve küçük oyun havuzları

-

64

9026

Sıvı ve gazların akış, seviye, basınç ve diğer özelliklerini ölçmeye veya muayenesine mahsus alet ve

1

61

60

8471

Otomatik bilgi işlem mak. Bunlara ait birimler; manyetik veya optik

okuyucular, verileri koda dönüşt

36

24

55

7207

Demir veya alaşımsız çelikten yarı

mamuller

-

51

8525

Radyo veya televizyon yayınlarına mahsus verici cihazlar, televizyon kameraları, dijital ve görüntü

4

48

2835

Fosfinatıar, fosfonatlar, fosfatlar ve poıifosfatlar

-

45

4819

Kağıttan, kartondan, selüloz vatkadan veya selüloz lif tabakalarından kutu, mafhaza, torba vb.

7

1

39

9030

Osiloskop, spektrum analizörleri vb cihazlar; alfa, beta, gama, x-ışını, kozmik ve diğer ışınları öl

1

13

37

8309

Her türlü tıpalar, şişeler için kapsüller, yırtılabilen kapsüller, dişli kapaklar, kapak plakaları,

26

7

35

1006 Pirinç

21

-

35

4407

Uzunlamasına kesilmiş, biçilmiş ağaç;

kalınlık > 6 mm

646

86

31

2712

Vazelin, parafin, petrol mumu, yağlı mum, ozakerit, linyit mumu, turb mumu vb.

-

28

8413

Sıvılar için pompalar (ölçü tertibatı olsun olmasın) ve sıvı elevatörleri

34.549

604.486

542.845

7311

Demir veya çelikten sıkıştırılmış veya sıvı hale getirilmiş gazlar için kaplar

27.252

11.900

10.433

Kaynak: ITC-Trade Map

(7)

3. 3. 2. İthal Ettiği Başlıca Ürünler

GTİP ÜRÜNLER 2011 2012 2013

GENEL TOPLAM 367.667 907.340 588.429

2710

Petrol yağları ve bitümenli minerallerden

elde edilen yağlar 606.907 690.111 479.988

6309

Kullanılmış giyim eşyası ve kullanılmış

diğer eşya 25.185 53.908 37.685

8704 Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar 17.949 30.023 34.430

2523 Çimento 12.403 10.570 15.755

8703

Binek otomobilleri ve esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş diğer motorlu

taşıtlar (yarış 10.597 13.119 14.499

8429

Buldozerler, greyderler, toprak tesviye makinaları, skreyperler, mekanik

küreyiciler, ekskavatörler, 29.059 23.377 14.410

2202

Sular (mineral ve gazlı sular dahil) ve alkolsüz diğer içecekler (tatlandırıcılı,

lezzetlendirilmiş) 8.033 5.899 13.256

0207

Kümes hayvanlarının etleri ve yenilen sakatatı (taze, soğutulmuş veya

dondurulmuş) 8.690 12.448 11.996

2402

Tütün/tütün yerine geçen maddelerden

purolar, sigarillolar ve sigaralar 10.566 9.287 11.227

1902 Makarnalar ve kuskus 9.315 11.111 11.205

1511

Palm yağı ve fraksiyonları (kimyasal olarak

değiştirilmemiş) 9.036 11.345 10.450

8711

Motosikletler (mopedler dahil) ve bir yardımcı motoru bulunan tekerlekli taşıtlar

(sepetli olsun olm 17.237 8.856 10.009

8517

Telefon cihazları, ses, görüntü veya diğer bilgileri almaya veya vermeye mahsus diğer

cihazlar 7.693 9.101 9.467

1101 Buğday unu/mahlut unu 6.232 15.637 8.074

7308

Demir veya çelikten inşaat ve inşaat aksamı, inşaatta kullanılmak üzere hazırlanmış

demir veya çelik 6.482 7.205 7.537

2203 Biralar (malttan) 18.941 11.532 7.454

1701

Kamış/pancar şekeri ve kimyaca saf

sakkaroz (katı halde) 6.366 7.711 7.197

8537

Elektrik kontrol, dağıtım tabloları, panolar, konsollar, kabinler, diğer mesnetler ve

sayısal kontro 3.998 6.834 6.113

8427

Forkliftler; kaldırma ve elleşleme tertibatı

olan diğer yük arabaları 6.827 1.406 5.797

(8)

9406 Prefabrik yapılar 2.734 5.401 5.789

7210

Demir veya alaşımsız çelikten yassı hadde mamulleri, genişliği 600 mm veya daha

fazla olanlar (kapla 1.225 6.704 5.500

4011 Kauçuktan yeni dış lastikler 2.572 6.021 5.496

2101

Kahve, çay ve paraguay çayı hülasası,

esans, konsantreleri ve müstahzarları 4.078 4.463 5.136

1905

Ekmek, pasta, kek, bisküvi ve diğer ekmekçi mamüller, hosti, boş ilaç kapsülü

mühür güllacı, pirinç 3.583 4.460 5.079

7326 Demir veya çelikten diğer eşya: 4.622 5.895 4.902

7214

Demir veya alaşımsız çelikten çubuklar (dövülmüş, sıcak haddelenmiş, haddeleme

işleminden sonra buru 5.735 5.789 4.899

9403

Diğer mobilyalar ve bunların aksam ve

parçaları 6.500 4.886 4.541

8544

İzole edilmiş teller, kablolar ve diğer elektrik iletkenler; tek tek kaplanmış

liflerden oluşan fibe 3.988 5.316 4.254

2201

Sular (tabii ve suni mineral sular ve gazlı sular dahil) (tatlandırıcısız,

lezzetlendirilmemiş) 11.330 5.299 4.135

0403

Yayık altı süt, pıhtılaşmış süt ve

krema,yoğurt,kefir veya diğer fermente

edilmiş veya asitliği artt 5.911 1.872 3.879

2403

Homonize edilmiş tütün ve tütün yerine

geçen madde hülasaları ve esansları 2.960 3.513 3.729

3003

Tedavide veya korunmada kullanılmak

üzere karıştırılmış ilaçlar (dozsuz) 1.597 3.204 3.702

3402

Yıkama, temizleme müstahzarları (sabunlar

hariç) 272 1.024 3.474

7314

Demir veya çelik tellerden mensucat, ızgara, ağ ve kafeslikler; demir veya

çelikten metal depluvayye 2.319 2.480 2.875

8708

Karayolu taşıtları için aksam, parça ve

aksesuarlar 1.036 1.451 2.845

3004

Tedavide veya korunmada kullanılmak

üzere hazırlanan ilaçlar (dozlandırılmış) 3.070 2.724 2.783 1601

Etten, sakatattan/kandan yapılmış sosisler

vb. Ürünler 2.959 2.066 2.675

8471

Otomatik bilgi işlem mak. Bunlara ait birimler; manyetik veya optik okuyucular,

verileri koda dönüşt 1.942 2.595 2.582

3926 Plastikten diğer eşya 3.326 1.909 2.521

3006

Tarifenin başka yerinde yer almayan

eczacılık eşyası ve müstahzarları 1.337 2.332 2.510

(9)

3. 3. BAŞLICA ÜLKELER İTİBARI İLE DIŞ TİCARETİ

3. 3. 1. İhracat Yaptığı Başlıca Ülkeler

SIRA ÜLKELER 2011 2012 2013

GENEL TOPLAM

152.076 656.892 567.284

1 Kore 39.710 114.430 185.471

2 Tayland 48 42 181.356

3 Singapur 48.632 433.208 178.932

4 Japonya 13.869 92.145 7.344

5 Almanya 19.080 7.046 5.185

6 Avustralya 1.185 1.604 2.164

7 Kanada 393 1.041 1.728

8 Malezya 206 1.069 1.259

9 Portekiz 1.429 1.500 1.046

10 Hindistan 22.238 192 596

11 Hollanda 11 34 436

12 ÇHC 1.743 688 397

13 Yeni Zelanda 87 198 371

14 Endonezya 1.425 633 274

15 Meksika 253 294 132

3. 3. 2. İthalat Yaptığı Başlıca Ülkeler

SIRA ÜLKELER 2011 2012 2013

GENEL TOPLAM 606.907 690.111 479.988

1 Endonezya 220.095 258.169 246.291

2 Singapur 114.204 99.135 79.463

3 ÇHC 70.433 62.474 47.307

4 Avustralya 30.563 26.498 21.486

5 Malezya 4.178 9.017 19.893

6 Kore 8.224 9.907 13.611

7 Tayland 16.018 15.848 12.387

(10)

8 Tayvan 147 77 11.883

9 Portekiz 6.822 9.751 9.289

10 Japonya 9.780 9.213 4.842

11 Brezilya 924 2.576 2.834

12 Hindistan 4.943 4.646 2.506

13 Belçika 191 428 1.813

14 ABD 8.146 1.137 1.365

15 Yeni Zelanda 192 377 719

3. 4. TÜRKİYE İLE TİCARET

3. 4. 1. Türkiye – Doğu Timor Dış Ticaret Değerleri

YILLAR İHRACAT İTHALAT HACİM DENGE

2002 0 37,73 37,73 -37,73

2003 62,17 0 62,17 62,17

2004 0 3,93 3,93 -3,93

2005 330,24 0 330,24 330,24

2006 277,69 0 277,69 277,69

2007

2008 23,75 0 23,75 23,75

2009 70,22 0 70,22 70,22

2010 2,11 0 2,11 2,11

2011 6,86 0 6,86 6,86

2012 4,07 0,182 4,25 3,89

2013 72,44 0 72,44 72,44

2014 51,3 0 51,3 51,3

Kaynak: ITC-Trademap

(11)

3. 4. 2. Türkiye’nin Doğu Timor’a İhracatında Başlıca Ürünler

(ABD Doları)

GTİP ÜRÜNLER 2012 2013 2014

GENEL TOPLAM 4.068 72.444 51.304

1101 Buğday unu/mahlut unu - 18.960

2009 Meyve ve sebze suları (fermente edilmemiş, alkol

katılmamış) - 35.633 33.691

2202 Sular (mineral ve gazlı sular dahil) ve alkolsüz diğer içecekler (tatlandırıcılı, lezzetlendirilmiş)

- 12.920 17.483 4202 Deri ve köseleden sandık, bavul, valiz, evrak

çantası, seyahat eşyası, kılıf vb.

108 - -

5702 Dokunmuş halılar ve dokumaya elverişli maddelerden diğer yer kaplamaları

- 747 -

6201 Erkek veya erkek çocuk için palto, kaban, kolsuz ceket, pelerin, anorak (kayak ceketleri dahil), rüz

- - 130

6304 Diğer mefruşat eşyası (94.04 pozisyonundakiler hariç)

3.850 - -

7013 Sofra, mutfak, tuvalet, yazıhane, ev tezyinatı ve benzeri işler için cam eşya

- 2.937 -

7323 Demir veya çelikten sofra, mutfak veya diğer ev işlerinde kullanılan eşya ve aksamı, yün, sünger, el

- 586 -

9403 Diğer mobilyalar ve bunların aksam ve parçaları - 661 -

9614 Pipolar (pipo lüleleri dahil), puro ve sigara ağızlıkları ve bunların aksam ve parçaları

110 - -

1101 Buğday unu/mahlut unu - 18.960 -

2009 Meyve ve sebze suları (fermente edilmemiş, alkol katılmamış)

- 35.633 33.691 2202 Sular (mineral ve gazlı sular dahil) ve alkolsüz

diğer içecekler (tatlandırıcılı, lezzetlendirilmiş)

- 12.920 17.483 4202 Deri ve köseleden sandık, bavul, valiz, evrak

çantası, seyahat eşyası, kılıf vb.

108 - -

5702 Dokunmuş halılar ve dokumaya elverişli maddelerden diğer yer kaplamaları

- 747 -

(12)

3. 4. 3. Türkiye’nin Doğu Timor’dan İthalatında Başlıca Ürünler

(ABD Doları)

GTİP ÜRÜNLER 2012 2013 2014

GENEL TOPLAM 182 - -

8471 Otomatik bilgi işlem mak. bunlara ait birimler; manyetik veya optik okuyucular, verileri koda dönüştüren

182 - -