Gölge Olayları Işık ve Boya Renkleri

(1)

SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI

Gölge Olayları – Işık ve Boya Renkleri KONU ÖZETİ

GÖLGE

Doğrusal yolla ışık yayan bir kaynağın önüne ışığı geçirmeyen bir cisim konulduğunda cismin arkasın- da ışık almayan bir bölge oluşur. Buna “gölge” denir.

Gölge olayları ışığın tanecik modeli ile açıklanabilir.

Gölge olayları ışığın doğrusal yolla yayıldığını ispatlar.

TAM GÖLGE

Işığı geçirmeyen maddenin arkasında hiç ışık almayan bölgedeki gölgeye “Tam Gölge” denir.

′ +

= ⇒ = ⋅

′ ₁+¹ ₂ ¹ ₁ ²

d d d

r r r

r d d d

Perde üzerinde kısmen ışık alan bölgeler oluşur.

Buna “Yarı Gölge” denir. Perde üzerinde yarı gölge- nin oluşabilmesi için iki ya da ikiden fazla noktasal ışık kaynağı olmalı ya da noktasal kaynağın büyütül- mesi yani kaynağın küresel olması gerekir.

● AD aralığı K₂’den ışık alamaz.

● AB ve CD K₂’den ışık alamazken, K₁’den ışık alır.

Bu bölge kısmen ışık aldıından yarı gölgedir.

● BC aralığı K₁ ve K₂’den ışık alamaz.

Bu bölge hiçbir yerden ışık alamadığından tam göl- gedir.

Noktasal ışık kaynağı, küresel engel, perde ve düz aynadan oluşan sistemde oluşan gölge,

Perde YG

TG

Noktasal ışık kaynağı, küresel engel, perde ve yarım düz aynadan oluşan sistemde oluşan gölge,

YG

TG

YG

OPTİK

Işığın saydam ortamlardaki yayılma, yansıma ve kırıl- ma gibi fiziğin temel olaylarını inceleyen bölümü op- tiktir.

Işık kaynağı: Çevresine ışık enerjisi veren cisimlere

‘‘ışık kaynağı’’ denir.

Üzerindeki etki ile ışık veren, etki kalktığında ışık ver- meyen kaynaklara ‘yapay’ ışık kaynağı, etki kalktığı halde ışık vermeye devam eden kaynaklara ‘doğal’

ışık kaynağı denir.

Güneş ve yıldızlar, hem sıcak hem de doğal ışık kay- naklarıdır.

Ampul, sıcak ve yapay ışık kaynağıdır.

Floresan lamba, soğuk ve yapay ışık kaynağıdır.

(2)

Gölge Olayları – Işık ve Boya Renkleri KONU ÖZETİ

O 2

1

● Noktasal ışık kaynağı ve saydam olmayan küresel engelin merkezi aynı doğrultu üzerinde ise ve perde bu doğrultuya dik ise perde üzerindeki gölge, dairesel tam gölge şeklinde olur.

TG

● Noktasal ışık kaynağı 1 yönünde kaydırıldığı anda perde üzerindeki tam ve yarı gölge dairesel olarak büyür.

● Noktasal ışık kaynağı 1 yönünde kaydırıldığı anda perde üzerindeki tam gölge yine büyür ama şekli ar- tık dairesel değil elips şeklinde olur.

TG

● Perde ok yönünde O noktası çevresinde döndü- rüldüğü anda perde üzerindeki tam gölge büyür ama şekli artık dairesel değil elips şeklinde olur.

Kaynak küresel olduğunda perde üzerinde tam ve yarı gölgeler oluşur.

Küresel ışık kaynağı saydam olmayan küresel engelden daha küçük ise perde üzerinde tam ve yarı göl- ge oluşur.

YG

TG

Küresel ışık kaynağı saydam olmayan küresel engelden büyük ise perdenin konulduğu yere göre tam göl- ge ile birlikte yarı gölge veya sadece gölge oluşur.

1 2 3

● Perde 1. konumdaki gibi konulduğunda üzerinde hem tam gölge hemde yarı gölge oluşur.

YG TG

● Perde 2 veya 3 konumundaki gibi konulduğunda üzerinde sadece yarı gölge oluşur.

YG

Burada belki şu söylenebilir. 2. ve 3. perdede olu- şan yarı gölgeler aynı tonda olmaz. 2. perde kayna- ğa daha yakın olduğundan bu durumda yarı gölgenin parlaklığı daha fazla olur.

(3)

Gölge Olayları – Işık ve Boya Renkleri KONU ÖZETİ

Kaynak cisimden büyükse;

K, L, M, N noktalarından bakan gözlemciler kayna- ğı nasıl görür.

Gölge konisinin içindeki bir noktadan bakan gözlemci kaynağı göremez.

M’den bakan gözlemci:

N’den bakan gözlemci:

K’dan bakan gözlemci:

L’den bakan gözlemci:

RENKLER

Güneş ışığı bir prizmanın üstüne düşürüldüğünde kendini meydana getiren altı temel renge ayrılır.

Beyaz Iþýk

Kýrmýzý Turuncu

SarýYeþil Mavi Mor Perde

Iþýk Prizmasý

● En çok kırılan renk mor, en az kırılan renk ise kır- mızıdır. Bu nedenle morun kırılma indisi (n) en büyük, kırmızının en küçüktür.

mor kır

n >... n>

● Hız kırılma indisiyle ters orantılı değiştiğinden en hızlı renk kırmızı en yavaş renk mordur.

kır mor

V >... V>

● Dalga boyu hız ile doğru orantılı olarak değişir.

kır ... mor

λ > > λ

IŞIKTA ARA RENKLER

Magenta, sarı, cyan gibi renklere “Ara Renkler” denir.

En az iki tane ana rengin aynı bölgeye gönderilme- siyle oluşturulurlar. Dikkat edin karıştırılırlar demiyo- ruz çünkü fizikte deneyleri sulu boya renkleri ile yap- mıyoruz, ışınlarla yapıyoruz.

Beyaz → Kırmızı + Yeşil + Mavi Sarı → Kırmızı + Yeşil Magenta → Kırmızı + Mavi Cyan → Mavi + Yeşil Beyaz → Sarı + Mavi

ANA RENKLER

Fizik (yani ışıkta) biliminde ana renkler kırmızı, yeşil ve mavi dir. Diğer bütün renkler ana renkteki ışıkların farklı şekillerde aynı bölgeye gönderilmesiyle oluştu- rulur.

Matbaacılıkta ve yazıcılarda kullanılan boya renklerinde ana renkler cyan, sarı ve magentadır. Boya renklerindeki ana renklerle fizikteki ana renkleri ka- rıştırmayınız.

IŞIKTA TAMAMLAYICI RENKLER

Üst üste geldiklerinde beyaz bölgeyi meydana getiren renklerdir.

Kırmızı + Yeşil + Mavi → Beyaz Magenta + Yeşil → Beyaz Sarı + Mavi → Beyaz Cyan + Kırmızı → Beyaz

(4)

Gölge Olayları – Işık ve Boya Renkleri KONU ÖZETİ

CİSİMLERİN RENKLİ GÖRÜNMESİ

Cisimlerin göz tarafından algılanabilmesi için cisimden göze ışık gelmesi gerekir.

Ana renge sahip cisim üzerine beyaz ışık düşürüldü- ğünde cisim kendi rengini kuvvetli bir şekilde yansı- tırken, komşu renkleri zayıf bir şekilde yansıtır. Hangi rengi kuvvetli yansıtırsa cisim o renkte görünür. Çün- kü insan gözü kuvvetli yansıyan ışıkları algılayabilir- ken zayıf yansıyanları algılayamaz.

Kırmızı Kırmızı

v v v Turuncu

Göz kuvvetli yansıyan kırmızı rengi görür, zayıf yansıyan turuncuyu algılayamaz.

Yeşil Yeşil

Göz kuvvetli yansıyan yeşil rengi görür, zayıf yansıyan sarı ve maviyi algılayamaz.

v v vSarı Mavi

Mavi Mavi

Göz kuvvetli yansıyan mavi rengi görür, zayıf yansıyan yeşil ve moru algılayamaz.

v v vYeşil Mor

Ara renge sahip bir cisim üzerine beyaz ışık düşürül- düğünde, cisim kendi rengini ve kendisini oluşturan renkleri kuvvetli yansıtır.

Cyan v v v Yeşil Mavi

Cyan ara rengi kendisini ve kendisini oluşturan renkleri (yeşil ve mavi) kuvvetli yansıtır. Gönderilen renk beyaz olduğundan plakadan yeşil ve mavi aynı şid- dette yansır. Göz plakayı bu renklerin toplamı olan cyan renk olarak algılar.

Magenta v v v KırmızıMavi

Magenta ara rengi kendisini ve kendisini oluşturan renkleri (kırmızı ve mavi) kuvvetli yansıtır. Gönderi- len renk beyaz olduğundan plakadan kırmızı ve mavi aynı şiddette yansır. Göz plakayı bu renklerin toplamı olan magenta renk olarak algılar.

Sarı v v vKırmızıSarı Yeşil

Sarı ara rengi kendisini (sarı) ve kendisini oluşturan renkleri (kırmızı ve yeşil) kuvvetli yansıtır. Gönderilen renk beyaz olduğundan plakadan kırmızı, sarı ve ye- şil aynı şiddette yansır. Göz plakayı bu renklerin top- lamı olan sarı renk olarak algılar.

Renk sıralamasını unutmamak için renklerin baş harf- leriyle bir şifre oluşturalım.

Renk sıralaması;

Kırmızı, Turuncu, Sarı, Yeşil, Mavi, Mor KuTuSu YaMaLıM

(5)

Gölge Olayları – Işık ve Boya Renkleri KONU ÖZETİ

Mavi Yeşil

v v v Yeşil

Mavi ana renktir kendi rengini kuvvetli komşu renklerini (yeşil) zayıf yansıtır. İnsan gözü zayıf yansıyanla- rı (yeşil) algılayamadığından göz plakayı siyah görür.

Demekki görmek için rengin yansıması yeterli değil- dir. Aynı zamanda o rengin algılanabilmesi için kuvvetli yansıması gereklidir.

İki farklı sarı ışık vardır. Bunlardan birincisi Güneş ışı- ğında bulunan saf (doğal) sarı ışıktır. Diğeri ise kırmızı ve yeşil ışığın karışımı olan karışım sarısıdır. Sarı ışık ifadesi tek başına kullanıldığında daima karışım sarı ışık kastedilir. Güneş ışığı veya beyaz ışık içindeki sarı ışık ifadesi kullanıldığında saf sarı ışık kastedilir.

Beyaz levhaya Güneş ışığı sarısı gönderildiğinde sadece sarı yansırken, sarı ışık (karışım sarısı) gönde- rildiğinde kırmızı ve yeşil ışın yansır.

Filitre sorularında mantık aynı yansıtıcı levhalarda ol- duğu gibidir.

Bu sefer yansıyan olmayacaktır, filitreden geçen ışın- lar olacaktır.

Beyaz Işık

Kırmızı filitre

Kırmızı kuvvetli turuncu zayıf geçer. Zayıf geçenle- ri algılayamadığımızdan filitrenin rengi kırmızı olarak görünür.

Beyaz Işık

Sarı filitre

Sarı Yeşil Kırmızı

Sarı, yeşil ve mavi filitreden kuvvetli geçer. Göz bu renklerin toplamı olan (sarı + yeşil + mavi) sarı rengi algılar ve filitreyi bu renkte görür.

BOYA VE IŞIK RENKLERİ

Renk bilgisi çoğu kişi tarafından karıştırılmaktadır.

Renkler, boya renkleri ve ışık renkleri olmak üzere iki- ye ayrılır.

A - BOYA RENKLERİ

Boya içinde bulunan pigmentler (renk veren madde) şeffaf değildir. Bu nedenle boyamada kullanılan renkler birbirini engellemektedir. Buna aynı zamanda çı- karımsal renk sistemi de denir.

1. KIRMIZI - SARI - MAVİ

Ressamlar tarafından kullanılır. Resim boyamasında, ana renk olarak kırmızı, sarı ve mavi renkleri kullanı- lır. Bu ana renkler diğer renklerin karışımı ile elde edi- lemez. Kırmızı, sarı ve mavi renkler değişik oranlarda karıştırılarak diğer renkler elde edilir.

(6)

Gölge Olayları – Işık ve Boya Renkleri KONU ÖZETİ

2. CMYK (CYAN-MAGENTA-SARI-SİYAH)

Matbaacılıkta ve yazıcılarda kullanılmaktadır. Siyah boya oluşumu için kırmızı, yeşil ve sarının karışımı ile elde edilmesi pahalıya mal olmaktadır. Bu nedenle bu renk sistemi oluşturulmuştur. Beyaz için boş kağıdın rengi kullanılır.Bu sistemde ana renkler Cyan (Turku- az), Magenta (Eflatun) ve Sarıdır.

B-IŞIK RENKLERİ RGB (RED-GREEN-BLUE)

Ana renk olarak kırmızı, yeşil ve maviyi kullanır. Di- ğer renkler de bunların beraber göze gelmesi ile elde edilir. Dikkat edin karışması ile demiyorum, aynı anda göze gelmesi ile diyorum. Çünkü ışık renklerinde, boya renklerinde olduğu gibi renklerin karışması olmaz.Gözümüz renkleri ayrı ayrı algılayamaz. Gözü- müze kırmızı ve yeşil ışık beraber geldiğinde bunu sarı olarak algılarız. Buna aynı zamanda toplamsal renk sistemi de denir.

Günümüzde televizyon ekranında, tarayıcılarda, fo- toğraf makinelerinde ve internette renk sistemi olarak kullanılır.

Kırmızı + Yeşil + Mavi = Beyaz Kırmızı + Yeşil = Sarı

Yeşil + Mavi = Cyan Kırmızı + Mavi = Magenta Sarı + Mavi = Beyaz Cyan + Kırmızı = Beyaz Magenta + Yeşil = Beyaz

Burada Kırmızı , Mavi , Yeşil Ana renklerdir.

Sarı, Cyan, Magenta ise ara başka bir deyişle ikin- cil renklerdir.

- Cisimleri gözümüze yansıttıkları renkte görürüz.

- Göze kırmızı ışık gelirse cisim kırmızı renkte, mavi gelirse mavi renkte görülür.

- Bir cisim güneş ışığındaki tüm renkleri yansıtıyorsa beyaz, hiç birini yansıtmıyorsa siyah görünür.

- Beyaz zemin bütün ışıkları yansıtır.

- Beyaz ışıkta beyaz cisim beyaz görünür.

- Beyaz ışıkta mavi cisim mavi görünür.

- Beyaz ışıkta kırmızı cisim kırmızı görünür.

- Beyaz ışıkta sarı cisim sarı görünür.

- Kırmızı ışıkta beyaz cisim kırmızı görünür.

- Kırmızı ışıkta sarı cisim kırmızı görünür.

- Kırmızı ışıkta mavi cisim siyah görünür.

- Sarı ışıkta kırmızı cisim kırmızı görünür.

- Sarı ışıkta yeşil cisim yeşil görünür.

- Sarı ışıkta mavi cisim siyah görünür.

- Yeşil ışıkta siyah cisim siyah görünür.

- Yeşil ışıkta mavi cisim siyah görünür.

Daha önceki yıllarda boya ana renkleri olarak res- samların kullandığı boyaların ana renkleri yani kırmı- zı, sarı, mavi renkleri alınmakta idi.

Bu durum müfredattan kaldırıldı. Şimdi boya renkleri olarak matbaacılıkta ve yazıcılarda kullanılan ana renkler (sarı, cyan, magenta) alınmaktadır.

Sarı Boya + Magenta Boya + Cyan Boya = Siyah Boya Kırmızı Boya + Yeşil Boya + Mavi Boya = Siyah Boya Sarı Boya + Magenta Boya = Kırmızı Boya

Sarı Boya + Cyan Boya = Yeşil Boya Magenta Boya + Cyan Boya = Mavi Boya

(7)

Gölge Olayları – Işık ve Boya Renkleri KONU ÖZETİ

IŞIK SPEKTRUMU (IŞIK TAYFI)

Bizim göremediğimiz ama varlığını değişik yöntem- lerle anladığımız diğer ışık türleri de vardır.

Göremediğimiz ama varlığını değişik yöntemlerle al- gıladığımız diğer ışık türleri belli özelliklerine göre bu yelpazeye dahil edilerek “ışık tayfı” veya “ışık spektrumu” adı verilen bir ışık bandı elde edilir.

Işık tayfında radyo dalgaları bir uçta, görünür ışık or- talarda, gama ışınları ise öteki uçta yer alır. Akkor ha- line gelmiş bir telin yaydığı kızıl ötesi ışık özel filmlerle karanlıkta fotoğraf çekmede kullanılır. Tenimizi bronz- laştıran mor ötesi ışıklar, mor ışığın altında yer alır.

Bu enerji bandı ölçekli olarak çizilirse görünür ışık bu bandın %1’inden daha az bir kısmını oluşturur.

GÖKYÜZÜ NEDEN MAVİ GÖRÜNÜR?

Atmosferi oluşturan gazlar renksizdir. Havanın açık ve bulutsuz olduğu bir günde gökyüzü mavi renkte görülür.Bunun nedeni atmosferdeki havayı oluşturan gazların (azot, oksijen ve karbondioksit) güneş ışığı- nın mavi tonlarını kırmızıya oranla daha çok saçılma- ya uğratmasıdır.

Yani mavi ışık atmosfere kırmızıya oranla daha fazla ve her yönde dağılır ve atmosfere mavi rengini verir.

SERAP OLAYI

Serap olayı ışığın farklı sıcaklıktaki hava katmanla- rından tam yansıma yapması sonucu oluşan göz ya- nılmasındanbaşka bir şey değildir.Güneş ışınlarının bir kısmı yeryüzü tarafından soğurulduğundan yere yakın yerlerde hava sıcaklığı daha fazladır. Soğuk hava sıcak havadan daha yoğundur.

Soğuk hava katmanındaki bir cisimden gelen ışınla- rın sıcak hava katmanında tam yansımaya uğraması sonucunda göze ulaşan ışınlar sanki yerden geliyor- muş gibi algılanır.

Örnek: Sıcak bir çölde ağacın suda görüntüsünün oluştuğu zannedilir.

DENİZLER NEDEN MAVİ GÖRÜNÜR?

Deniz suyunun rengi su moleküllerinin ışığı soğurma ve yansıtma özelliklerine bağlıdır. Deniz suyu mole- külleri ışığın yapısındaki kırmızı ve kırmızıya yakın tonları soğurur mavi ve maviye yakın tonları yansıtır.

Bu yüzden denizler mavi renkte görülür.

Güneş ışınları güneş doğarken veya batarken daha kalın bir atmosfer tabakasını geçerler. Bu yüzden hava molekülleri güneş ışığının mavi tonlarını soğu- rur.Gözümüze kırmızı, turuncu ve sarı tonlardaki ışık- lar ulaşır. Bu nedenle Güneş’i doğarken veya batarken daha kırmızı görürüz.

IŞIK FİLTRELERİ

Belli renklerdeki ışığı soğurup, kendi rengindeki ışığı geçirebilen saydam cisimlere ışık filtresi denir.Örne- ğin güneş gözlükleri,trafik ışıkları birer filtredir.

Filtreler, üzerlerine düşürülen ışıktan, kendi renklerini kuvvetli, komşu renklerini zayıf olarak geçirirler.

Kırmızı filtreden, kırmızı ışık güçlü, turuncu ışık zayıf geçer.

Mavi filtreden, mavi ışık güçlü, yeşil ve mor ışık zayıf geçer.

Sarı filtre, sarı ışığı,kırmızı ışığı ve yeşil ışığı güçlü, mavi ışığı ise zayıf geçirir.

Mavi filtreden kırmızı ışık geçemez, siyah görünür.

(8)

Gölge Olayları – Işık ve Boya Renkleri TEST 1

1. Işık için aşağıda yazılan ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Enerjisi vardır.

B) Dalga yapılıdır.

C) Tanecikli yapıdadır.

D) Çarptığı yüzeye basınç uygulayamaz.

E) Kırılma ve yansımaya uğrar.

2.

Noktasal ışık kaynakları ve saydam olmayan küresel engel ve perdeden oluşan şekildeki op- tik sistemde perdede oluşan görüntü aşağıda- kilerden hangisi gibidir?

(•: tam bölge O: Yarı bölge)

A) B)

D) E)

C)

3.

K noktasal ışık kaynağı, yeterince büyük perde ve saydam olmayan küresel engelden oluşan sistem şekildeki gibidir.

Perdedeki görüntünün yarıçapının iki katı ka- dar olabilmesi için perde ne kadar sağa çekil- melidir?

A) d B) 3d

2 C) 2d D) 5d

2 E) 3d

4. Aşağıdakilerden ışık kaynaklarından hangisi diğer ışık kaynaklarına göre farklıdır?

A) Kızgın metal B) Yıldızlar C) Mum alevi D) Ampül E) Florasan lamba

5.

Şekildeki küresel ışık kaynağı, saydam olmayan küresel engelden küçüktür.

Perdede oluşan gölge için;

I. Perde sağa çekilirse, hem tam gölge hemde yarı gölge büyür.

II. Engel sağa çekilirse, hem tam gölge hemde yarı gölge küçülür.

III. Kaynak noktasal olsaydı ve aynı yere konul- saydı tam gölge daha küçük olurdu.

yazılanlardan hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III

(9)

Gölge Olayları – Işık ve Boya Renkleri TEST 1

10.

2m boyundaki çocuk sokak lambasından 2m ileride iken gölgesinin boyu kaç metre olur?

A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6

11.

K noktasal ışık kaynağı, delikli saydam olmayan kü- resel engel ve perde şekildeki gibi yerleştirilmiştir.

Buna göre yeterince büyük perdede oluşan gö- rüntü aşağıdakilerden hangisi gibidir?

(●: Tam gölge O: Yarı gölge)

A) B) C) D) E)

6.

Gece yapılan optik deneyinde saydam olmayan küresel engele şekildeki açıyla beyaz ışık bombar- dımanı yapılıyor.

Bu durumda gözlemci engeli nasıl görür?

(●: Karanlık O: Aydınlık)

A) B) C) D) E)

7.

Şekildeki saydam olmayan küresel engele karanlık bir ortamda projektörle beyaz ışık gönderiliyor.

Buna göre gözlemci engeli aşağıdakilerden hangisi gibi görür?

A) B) C) D) E)

8.

K ve L noktasal ışık kaynakları, R yarıçaplı saydam olmayan küresel engeller ve perdeden oluşan optik sistem şekilde görülmektedir.

Buna göre perdede sadece tam gölgenin olu- şabilmesi için X mesafesi kaç d olmalıdır?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

9. K

Düz ayna, K noktasal ışık kaynağı, saydam olmayan küresel engel ve perde şekildeki gibi yerleştirilmiştir.

Buna göre yeterince büyük perdede oluşan gö- rüntü aşağıdakilerden hangisi gibi olur?

A) B) C) D) E)

(10)

Gölge Olayları – Işık ve Boya Renkleri TEST 1

12.

Delikli saydam olmayan küresel engel ve r yarı- çaplı küresel kaynak şekildeki gibi yerleştirilmiştir.

Buna göre K noktasından bakan bir gözlemci ışık kaynağını nasıl görür?

(O noktası küresel kaynağın merkezidir.)

A) B) C)

D) E)

13.

K-L noktasal ışık kaynakları saydam olmayan kü- resel engel ve perde şekildeki gibi yerleştirilmiştir.

(TG= Tam Gölge YG= Yarım Gölge)

A)

B)

C)

D)

E)

14.

Küresel kaynak ve saydam olmayan küresel engel şekildeki gibi yerleştirilmiştir.

Buna göre küresel kaynağa K, L, M, N ve P nok- talarından bakan gözlemcilerden hangileri kay- nağı az yada çok görebilir?

A) Yalnız P B) P ve M C) K ve L

D) Yalnız N E) P, N ve M

15. Renk kuramına göre, ışığın ve boyanın renklerin- den her biri üç farklı rengin değişik oranlarda birle- şimi veya karışımı ile açıklanır.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi, ışık rengini açıklamakta kullanılan ara renklerden biri de- ğildir?

A) Kırmızı B) Siyah C) Sarı

D) Turkuaz (Cyan) E) Eflatun (Magenta)

16. Renk kuramına göre ışık ve boya renklerinden her biri üç farklı rengin birleşim veya karışımı ile açık- lanır.

Buna göre, I. Kırmızı II. Mavi III. Sarı

renklerinden hangileri boya rengini açıklamak için kullanılan ana renklerdendir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III

(11)

Gölge Olayları – Işık ve Boya Renkleri TEST 2

1.

Küresel ve noktasal ışık kaynakları, saydam olmayan küresel engel ve perde şekildeki gibi yerleşti- rilmiştir.

A) B) C) D) E)

3.

Tümsek ayna, K noktasal ışık kaynağı, saydam olmayan küresel engel ve perde şekildeki gibi yer- leştirilmiştir.

Buna göre yeterince büyük perdedeki görüntü aşağıdakilerden hangisi gibidir?

(●: Tam göle O: Yarı gölge)

A) B) C) D) E)

4.

Küresel ışık kaynağı ve saydam olmayan küresel engel şekildeki gibi yerleştirilmiştir.

Buna göre K ve L noktalarından bakan gözlem- ciler kaynağı nasıl görür?

(●: Karanlık O: aydınlık)

A) K B)

K C)

K

L L L

D)

K E)

K

L L 2.

X ve Y gözlemcileri, karanlık bir ortamda, önünde Şekil I’deki gibi çelik bilye bulunan küresel beyaz ışık kaynağına bakıyor.

X gözlemcisi, kaynağı Şekil II’dekine, Y göz- lemcisi de Şekil III’dekilen benzer biçimde gör- düğüne göre, X ve Y gözlemcileri K, L, M nokta- larının hangilerinden bakıyor olabilir?

X’ in baktığı nokta Y’ nin baktığı nokta A) L M B) M K C) L K D) K M E) K L

(2011 - YGS)

(12)

Gölge Olayları – Işık ve Boya Renkleri TEST 2

5.

K₁, K₂ noktasal ışık kaynakları, saydam olmayan kü- resel engel ve perde şekildeki gibi yerleştirilmiştir.

O noktası engelin merkezi olduğuna göre, per- dede oluşan görüntü aşağıdakilerden hangisi gibi olabilir?

A) B) C) D) E)

6.

Küresel ışık kaynağı, saydam olmayan küresel engel ve perde Şekil-1’deki gibi yerleştirilmiştir.

Perdedeki görüntünün Şekil-2’deki gibi sadece yarı gölge olabilmesi için (YG: Yarı gölge),

I. Engel biraz küçültülmeli II. Kaynak büyütülmeli III. Perde biraz sola çekilmeli

ifadelerden hangileri yapılmalıdır?

A) I ya da III B) II ya da III C) Yalnız I D) I ya da II E) I ya da II ya da III

7.

Düz ayna, K noktasal kaynağı saydam olmayan engel ve perde şekildeki gibi yerleştirilmiştir.

Buna göre yeterince büyük perdede oluşan yarı gölgenin kalınlığı kaç h olur?

(Engelin kalınlığı önemsizdir.)

A) 4

3 B) 2

3 C) 1 D) 2 E) 5

3

8.

Küresel ışık kaynağı, saydam olmayan küresel engel ve perdeler şekilde gösterilmiştir.

Buna göre,

I. Küresel kaynak engelden küçük olsaydı perde- lerde sadece tam gölge oluşurdu.

II. Birinci perdede hem tam gölge, hemde yarı göl- ge oluşur.

III. İkinci perdede sadece tam gölge oluşur.

IV. Üçüncü perdede tam gölge ve yarı gölge oluşur.

ifadelerden hangileri doğrudur?

(Perdeler şekildeki konumlarına ayrı ayrı getirilme- lidir)

A) I ve II B) Yalnız II C) II ve III D) II ve IV E) Hepsi

(13)

Gölge Olayları – Işık ve Boya Renkleri TEST 2

9.

Işık kaynağı (mum) ve yeterince büyük delikli ka- ranlık kutu şekildeki gibi yerleştirilmiştir. Kutu için- de mumun gölgesi oluşmaktadır.

Delik küçültüldüğünde, I. Görüntü netleşir.

II. Görüntü küçülür.

III. Görüntü tersken düz olur.

olaylardan hangileri gerçekleşir?

A) I ve II B) Yalnız I C) Yalnız II D) I ve III E) I, II ve III

11.

Küresel ışık kaynağı, saydam olmayan küresel engel ve 1, 2, 3, 4, 5 noktaları şekilde görülmektedir.

Buna göre hangi noktalar kaynaktan ışık alabi- lir?

A) 2, 4 ve 5 B) 2 ve 5 C) 1, 2 ve 5 D) 1, 3 ve 4 E) Yalnız 5

12.

Düz ayna, K noktasal ışık kaynağı, saydam olmayan küresel engel ve perde şekildeki gibi yerleştirilmiştir.

Buna göre yeterince büyük perdede oluşan gö- rüntü aşağıdakilerden hangisi gibi olabilir?

(●: Tam gölge O: Yarı gölge, θ<90^o)

A) B) C) D) E)

10. Aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Gölge olayları ışığın doğrusal yolla yayıldığını ispatlar.

B) Gölge olayları ışığın tanecik modeli ile açıkla- nabilir.

C) Yarı gölge hiç ışık almayan bölgedir.

D) Işık hem tanecik hemde dalga karakterlidir.

E) Işık hızından daha büyük hız olamaz.

(14)

Gölge Olayları – Işık ve Boya Renkleri TEST 2

14.

Küresel ışık kaynağı, yeterince büyük delikli engel ve perde şekildeki gibi yerleştirilmiştir.

Ekran üstündeki görüntüler için, I. L-M aralığı aydınlıktır.

II. K-L ve M-N aralığı yarı gölgedir.

III. K-N aralığının dışı karanlıktır.

yazılan ifadelerden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I ve III E) Hepsi

15. Işığı oluşturan renklerle ilgili,

I. Tüm renkler birleştiğinde siyah renk elde edilir.

II. Beyaz ışık altında mavi renkli görünen bir kitap, yeşil ışık altında da mavi renkli görünür.

III. Bazı ışıkları insan gözü göremez.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III

13.

K noktasal ışık kaynağı, saydam olmayan küresel engel ve perde şekildeki gibi yerleştirilmiştir.

Yeterince uzun perdede oluşan tam gölge için, I. Kaynak 1 yönünde çekilirse tam gölgenin alanı

küçülür.

II. Kaynak 2 yönünde çekilirse tam gölgenin alanı büyür.

III. Kaynak 3 yönünde çekilirse tam gölgenin alanı büyür.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) I ve II B) II ve III C) I ve III D) Yalnız II E) I, II ve III

(15)

Gölge Olayları – Işık ve Boya Renkleri TEST 3

1.

Küresel ışık kaynağı, saydam olmayan küresel engel ve perde şekildeki gibi yerleştirilmiştir.

Buna göre perdedeki görüntü aşağıdakilerden hangisi gibidir?

A) B) C) D) E)

2.

Küresel kaynak, saydam olmayan küresel engel ve perde şekildeki gibi yerleştirilmiştir.

Buna göre, yarı gölgenin kalınlığı d’nin büyü- mesi için,

I. Perde biraz sağa çekilmelidir.

II. Kaynağın ışık şiddeti arttırılmalıdır.

III. Kaynak engele yaklaştırılmalıdır.

işlemlerinin hangileri yapılmalıdır?

A) I ya da II B) II ya da III C) Yalnız I D) I ya da III E) I ya da II ya da III

3.

Şekildeki küresel siyah cisim, karanlık bir odada düşey olarak el feneri ile aydınlatılıyor.

Buna göre gözlemci küreyi nasıl görür?

A) B) C) D) E)

4.

Noktasal K ışık kaynağı, içinde daire ve dikdört- gen şekilde delikler olan saydam olmayan engel ve perde şekildeki gibi yerleştirilmiştir.

Buna göre yeterince uzun perde üstünde olu- şan görüntü aşağıdakilerden hangisi gibi olur?

A) B)

D) E)

C)

5.

K ve L noktasal ışık kaynakları, saydam olmayan kare engel ve perde şekildeki gibi yerleştirilmiştir.

Buna göre yeterince uzun perdede oluşan gö- rüntü aşağıdakilerden hangisi gibidir?

A) B) C)

D) E)

(16)

Gölge Olayları – Işık ve Boya Renkleri

380

TEST 3

6.

Şekildeki küpün muma bakan yüzünün ortasında küçük delik vardır.

Karanlık bir mekanda mum yakıldığında küp içinde oluşan görüntü için aşağıda yazılanlar- dan hangisi doğrudur?

A) Düz ve mum ile eşit boyda

B) Ters ve mumun iki katı büyüklüğünde C) Ters ve mumun yarısı kadar büyüklükte D) Düz ve mumun yarısı kadar büyüklükte E) Ters ve mumun dört katı büyüklüğünde

8.

r₁ yarıçaplı küresel kaynak, içinde r₂ yarıçaplı delik bulunan karton levha, r₃ yarıçaplı saydam olmayan küresel engel ve perde şekildeki gibi yerleştirilmiştir.

r₂> r₃> r₁ olduğuna göre yeterince uzun per- dede oluşan görüntü aşağıdakilerden hangisi gibidir?

(TG: Tam gölge YG: Yarı gölge AYD: Aydınlık) A)

B)

C)

D)

E)

9.

Aynı yatay hizadaki K, L noktasal ışık kaynakları, saydam olmayan küresel M engeli şekide görülmektedir.

Buna göre yatay perdede oluşan gölgenin şekli aşağıdakilerden hangisi gibidir?

(Düşey doğrultu M engelinin merkezinden geç- mektedir.)

(●: Tam gölge YG: Yarı gölge)

A) B)

C)

D)

E)

7.

Karanlık bir ortamda kırmızı renkli perdenin şekil- deki K, M, Y dairesel bölgeleri, tek dalga boylu kır- mızı, mavi, yeşil renkli ışık yayan projektörlerle ay- dınlatılıyor.

Projektörlerin yaydığı ışınların perdede oluş- turduğu aydınlanma aynı şiddette olduğuna göre, şekildeki taralı bölge hangi renkte görü- nür?

A) Kırmızı B) Mavi C) Yeşil

D) Beyaz E) Siyah

(2007 - ÖSS)

(17)

Gölge Olayları – Işık ve Boya Renkleri TEST 3

12.

Noktasal ışık kaynağı, koni şeklindeki saydam olmayan küresel engel ve perde şekildeki gibi yer- leştirilmiştir.

Buna göre perdedeki gölgenin şekli aşağıdaki- lerden hangisi gibidir?

A) B) C) D) E)

10.

K noktasal ışık kaynağı saydam olmayan eşit ya- rıçaplı A,B,C küresel engelleri ve perde şekildeki gibi yerleştirilmiştir.

Buna göre yeterince uzun perdedeki gölge aşa- ğıdakilerden hangisi gibi olur?

(A küresinin merkezi asal eksenle çakışıktır.)

A) B) C) D) E)

11.

r yarıçaplı küresel engel 2r yarıçaplı küresel ışık kaynağı merkezleri asal eksenle çakışacak şekilde yerleştirilmiştir.

Küresel kaynağın merkezi ile küresel enge- lin merkezi arasındaki uzaklık 30cm olduğuna göre gölge konisinin yüksekliği kaç cm dir?

A) 10 B) 15 C) 20 D) 30 E) 60

13.

K noktasal ışık kaynağı, L küresel engeli, M yarım küresel engeli ve yeterince uzun perde şekildeki gibi yerleştirilmiştir.

Engeller saydam olmadığına göre perdede- ki gölgenin şekli aşağıdakilerden hangisi gibi olur?

(L küresi ile M yarım küresinin yarıçapları eşittir.)

A) B) C) D) E)

14.

Düz ayna, K noktasal ışık kaynağı L küresel saydam olmayan engeli ve perde şekildeki gibi yerleş- tirilmiştir.

(Kareler eşit bölmelidir.) (●: Tam gölge O: Yarı gölge)

A) B) C) D) E)

15. Renk kuramına göre boya renkleri ile ilgili aşa- ğıda belirtilen karışım deneylerinden hangileri doğrudur?

I. Kırmızı + Yeşil = Sarı II. Sarı + Magenta = Kırmızı III. Sarı + Cyan = Yeşil

A) Yalnız I B) II ve III C) I ve III D) Yalnız III E) I, II ve III

(18)

Gölge Olayları – Işık ve Boya Renkleri TEST 4

1.

K noktasal ışık kaynağı A, B, C saydam olmayan küresel engelleri ve perde şekildeki gibi yerleştiril- miştir.

Buna göre hangi kaynak yada kaynaklar kaldı- rıldığında perde üzerindeki tam gölge küçülür?

A) Yalnız A B) Yalnız B C) A ve C

D) B ve C E) A ve B

2.

Küresel ayna ve saydam olmayan küresel engel şekildeki gibi yerleştirilmiştir.

Küresel engele asal eksene paralel olacak şekilde ışık bombardımanı yapılmaktadır.

Küresel engelin merkezi, küresel aynanın oda- ğında olduğuna göre A noktasından engele ba- kan gözlemci engeli nasıl görür?

A) B) C) D) E)

3.

K noktasal ışık kaynağı L saydam olmayan bardak ve yeterince uzun perde şekildeki gibi yerleştiril- miştir.

Bardağın merkezi asal eksenden geçtiğine göre perdede oluşan gölge aşağıdakilerden hangisi gibidir?

A) B) C) D) E)

4.

K noktasal ışık kaynağı, özdeş L-M saydam olmayan üçgen prizma engelleri ve perde şekildeki gibi yerleştirilmiştir.

Buna göre yeterince uzun perdede oluşan göl- genin şekli nasıl olur?

A) B) C) D) E)

5.

Ortaları delik saydam olmayan üçgen ve daire şek- lindeki levhara K noktasal ışık kaynağından ışık gönderilmektedir.

Buna göre yeterince uzun perdedeki gölgenin şekli nasıl olur?

A) B) C) D) E)

(19)

Gölge Olayları – Işık ve Boya Renkleri TEST 4

6.

K, L noktasal ışık kaynakları, M-N saydam olmayan küresel engelleri ve perde şekildeki eşit böl- meli sisteme yerleştirilmiştir.

A) B) C) D) E)

7.

Şekil-1’deki sistemde saydam olmayan küresel engel ve yeterince uzun perde bulunmaktadır.

Gölgenin Şekil-2’deki gibi olabilmesi için K, L, M, N noktasal kaynaklardan hangi ikisi kullanıl- malıdır? (Kareler özdeştir.)

A) L ve N B) K ve M C) K ve N

D) K ve L E) N ve M

8.

X noktasal ışık kaynağı K-L-M yatay yolu boyunca K’dan M’ye ok yönünde hareket etmektedir.

A saydam olmayan küresel engelin gölgesinin alanı kaynak K, L, M noktalarında iken A_K, A_L, A_M olduğuna göre bunlar arasındaki ilişki nedir?

A) A_L>A_K>A_M B) A_K=A_L=A_M C) A_M>A_L>A_K D) A_M>A_K>A_L E) A_L>A_K=A_M

9.

K, L, M noktasal ışık kaynakları, saydam olmayan küresel engel ve yeterince uzun perde şekildeki gibi yerleştirilmiştir.

Buna göre perdede oluşan gölge aşağıdakiler- den hangisi gibi olur?

(●: Tam Karanlık : Az Karanlık O: Çok Az Karanlık)

A) B) C) D) E)

10.

Noktasal ışık kaynağı yatay yol boyunca K’dan L’ye gelmektedir.

Buna göre yatay yüzey üzerindeki çubuğun gölgesinin boyu kaynağın hareketi sonucu na- sıl değişir?

KO Arasında OL Arasında

A) Değişmez Değişmez

B) Küçülür Küçülür

C) Küçülür Büyür

D) Büyür Küçülür

E) Değişmez Büyür

(20)

Gölge Olayları – Işık ve Boya Renkleri TEST 4

11.

K, L küresel ışık kaynaklar, M saydam olmayan kü- resel engeli ve yeterince uzun perde şekildeki gibi yerleştirilmiştir.

Kaynakların ve engelin yarıçapları eşit ve mer- kezleri asal eksenle çakışık olduğuna göre, per- dedeki görüntü aşağıdakilerden hangisi gibidir?

(●: Karanlık ● : Az Aydınlık O: Aydınlık)

A) B) C) D) E)

12.

K noktasal ışık kaynağı, ince kenarlı mercek, L saydam olmayan küresel engeli ve kare yeterince büyük perde hava ortamında şekildeki gibi yerleş- tirilmiştir.

Kaynak merceğin odağında, engelin merkezi asal eksenle çakışık olduğuna göre perdedeki görüntü aşağıdakilerden hangisi gibidir?

A) B) C) D) E)

14.

K, L noktasal ışık kaynakları M saydam olmayan kü- resel engeli ve perde şekildeki gibi yerleştirilmiştir.

Buna göre perdedeki görüntü aşağıdakilerden hangisi gibidir?

A) B) C) D) E)

13.

K küresel ışık kaynağı, L küresel saydam olmayan engeli ve yeterince uzun perde şekildeki gibi yer- leştirilmiştir.

K ve L’nin merkezleri asal eksenle çakışık oldu- ğuna göre perdedeki görüntü aşağıdakilerden hangisi gibidir?

A) B) C) D) E)

15. I. Boya renkleri mantığına göre Kırmızı , Yeşil ve Mavi renk boyalar karıştırıldığında beyaz olu- II. Cyan rengin diğer adı Eflatun , Magenta rengin şur.

diğer adı ise Turkuazdır.

III. Gözümüze Magenta ve Yeşil renkli ışınlar senk- ronize olarak geldiğinde biz bunu Beyaz olarak algılarız.

İfadelerinden hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız III D) I, II ve III E) II ve III