RÜZGAR ENERJİSİ
Dünyada yenilenebilir enerji kaynakları
içerisinde rüzgar enerjisi en gelişmiş olan ve
ticari anlamda en elverişli enerji türüdür
(Albostan vd., 2009). Bu gelişmeye paralel
olarak dünyada rüzgar enerjisine bağlı olan
kurulu güç 2014 yılı sonunda 369.553 MW’a
ulaşmıştır. Rüzgar gücünden elektrik enerjisi
üretiminde Çin son yıllarda göstermiş olduğu
gelişme ile ilk sırada yer almakta; ABD,
Almanya ve İspanya bu ülkeyi takip
etmektedir (GWEC, 2015).
Rüzgar, insanların yararlandığı ilk enerji kaynakları
arasında yer almaktadır. Tarihin başladığı
dönemden beri itici gücünden yararlanılan rüzgar
enerjisi ilk olarak Mısır ve Çin’de milattan önceki
dönemlerde sulamada, suyun pompalanmasında,
yelkenli gemilerin hareket ettirilmesinde, İran’da
ise değirmenlerin çarkının döndürülmesinde
kullanılmıştır. Yel değirmenleri, ilk olarak
İskenderiye yakınlarında kurulmuştur. Türklerin ve
İranlıların ilk yel değirmenlerini M.S. 7. Yüzyılda
kullanmaya başlamalarına karşın, Avrupalılar yel
değirmenlerini ilk olarak Haçlı seferleri sırasında
görmüşlerdir. Fransa ve İngiltere'de yel
değirmenlerin kullanılmaya başlanması 12.yüzyılda
olmuştur.
Ancak fosil yakıtların kullanımının hızlı bir şekilde yaygınlaşması ve artması, diğer alternatif enerji kaynaklarında olduğu gibi rüzgar enerjisi ile ilgili yapılan çalışmaları da durma noktasına getirmiştir. Fakat dünyanın 1970’li yılların başında yaşadığı enerji krizi, durma noktasına gelen bu alternatif enerji ile ilgili yapılan çalışmalara büyük bir ivme kazandırmıştır. Bu çalışmaların hızlanmasının diğer bir nedeni de dünya fosil enerji kaynaklarının tükenmekte olması ve bu kaynakların çevre üzerindeki olumsuz etkileridir. Eski bir enerji kaynağı olarak rüzgardan ilk üreten ülke 1890’ların başında Danimarka’da gerçekleştirilmiştir.
Daha sonra 1931’de Rusya 1940’larda ABD bu ülkeleri izlemiştir. İkinci Dünya
savaşı sonrası bu alandaki çalışmalara İngiltere, Fransa, Almanya, İsviçre,
Avusturya ve İtalya katılmıştır.
Çevresel avantajları açısından da pek çok ülke, resmi teşviklerle rüzgar enerjisini desteklemektedirler. Tüm bunların amacı, pazarı harekete geçirmek, maliyetleri düşürmek ve resmi teşviklerle şu an fosil yakıtların sahip olduğu haksız üstünlüğü ortadan kaldırmaktır. Çeşitli ülkelerde pazarı harekete geçirmeye yönelik farklı politikalar izlenilmektedir. Rüzgar teknolojisinin araştırma ve geliştirme girişimlerine verilecek destek bu teknolojinin elektrik enerjisi pazarında adil olarak rekabet edebilmesi ve son yıllardaki
Dünyada rüzgar santrallerinin kurulu gücü hızlı bir artış göstermektedir. 1995-2001 yıllan arasında rüzgar türbini satışlarında yıllık %40'lık bir büyüme gerçekleşmiştir.
1990 yılında dünyanın enerjisi kurulu günü 2160 MW iken 1994 yılında 3488 MW'a,
1995 yılında 4778 MW'a, 1996 yılında 6.070 MW'a, 1997 yılında 7.636 MW'a, 1998
yılında 10.153 MW'a, 1999 yılında 13.932 MW'a ve 2000 yılında 18.449 MW'a, 2005
yılında ise 59.091 MW’a yükselmiştir. 2010 yılında 197.956 MW, 2016 yılı sonunda
ise 486.749 MW’a ulaşmıştır.
Dünya’da rüzgâr enerjisi kurulu güç kapasitesi (MW)
Dünya’da yıllık eklenen rüzgâr enerjisi kurulu gücü (MW)
Ülkeler Kurulu Güç (MW)
Çin 168.690
ABD 82.184
Almanya 50.018
Hindistan 28.700
İspanya 23.074
İngiltere 14.543
Franda 12.066
Rüzgar Enerjisi Kurulu Güç'te Önde gelen ülkeler
RÜZGAR ENERJİSİ’NİN AVANTAJLARI
•Temiz ve bedava bir enerji kaynağıdır
•Küresel ısınma sorunu için önemli bir çözüm yoludur
•Karbon emisyonu yoktur ve hava kirliliği sorununu azaltır
•Enerji güvenliği sağlar ve Enerji arzını çeşitlendirir
•Yakıt ithalini önler ve bütçe açığını önlemek adına önemli bir kaynaktır
•Kırsal bölgelerde enerji ağının gelişmesine neden olur
•İstihdam ve bölgesel kalkınma sağlar
•Modülerdir ve çabuk kurulur
•Kaynak tükenmesi yok – küresel rüzgar kaynağı küresel enerji talebinden daha büyük
•Uygulama esnekliği – büyük ölçekli ticari santraller veya ev tipi
uygulamalar mümkün
Rüzgar enerjisinin olumsuz etkilerinin tartışıldığı makaleye aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz.
http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/33/2229/23137.pdf RÜZGAR ENERJİSİ’NİN DEZAVANTAJLARI
Türkiye’de Rüzgar Enerjisi
Türkiye’de rüzgâr enerjisinin ilk ticari örnekleri dünyadaki gelişmelere göre daha geç bir tarih sayılabilecek 1990’lı yılların sonlarına rastlamaktadır. 1998 yılında Alaçatı Germiyan köyünde otoprodüktör lisansı ile çalışmaya başlayan 1,5 MW güce sahip ARES rüzgar enerji santrali 3 türbinden oluşan ilk tesistir.
1998-2005 yılları arasında yenilenebilir enerjiye dair herhangi bir yasa
yönetmelik olmadan toplam dört santral kurulmuş ve işletilmiştir. 2005 yılında
yürürlüğe giren Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi
Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun ile üretilen elektriğe alım garantisinin
getirilmesi ve türbin teknolojisinin belli bir olgunluğa ulaşmasıyla ilintili olarak
sektörel ilgi ve rüzgar enerjisi kurulu gücü hızla artmaya başlamıştır. 2005
yılına kadar 20,1 MW olan kurulu güç bu tarihten sonra ivme kazanarak 2017
Temmuz ayına gelindiğinde yaklaşık 322 katlık bir artışla 6483,9 MW’ye
ulaşmıştır. 2017 yılı ilk altı aylık veriler itibariyle işletmede 158 rüzgâr enerji
santral sahası bulunmaktadır (TÜREB,2017).
Türkiye’nin rüzgar enerjisi kurulu güç gelişimi (2002-2017)
REPA’ya göre Ege ve Marmara sahilleri Türkiye’nin en iyi rüzgar
potansiyeline sahip olan alanlarıdır (Güler, 2009). Bu çalışmada yerden 30
m, 50 m,70 m ve 100 m yükseklikteki rüzgar hızlarının gösterildiği
haritalar hazırlanmıştır. Yerleşim alanları dışında yerden Türkiye’nin
Enerji Kaynakları 371 50 m yükseklikteki rüzgar hızları Marmara, Batı
Karadeniz, Doğu Akdeniz kıyılarında 6.0-7.0 m/sn, iç kesimlerde ise 5.5-
6.5 m/sn civarındadır. Batı Akdeniz kıyılarında 5,0-6,0 m/sn iç
kesimlerinde 4,5-5,5 m/sn, Kuzeybatı Ege kıyılarında 7,0-8,5 m/sn, iç
kesimlerde ise 6,5-7,0 m/sn’dir (Çağlar, vd. 2008). Özellikle, Ege denizi
kuzeydoğusu rüzgar potansiyeli yönünden oldukça iyi durumdadır. Ayrıca
İç Anadolu Bölgesi’nin doğusu, Orta Toroslar ve Doğu Akdeniz’de
ortalama rüzgar hızı değerleri yönünden enerji üretimi için oldukça
elverişlidir. Orta şiddete sahip ve elektrik enerjisi üretimi açısından uygun
olmayan alanlar Türkiye’de geniş yer kaplamaktadır.
Türkiye Yıllık Ortalama Rüzgar Hızı, 50 m
Türkiye yüzölçümü itibariyle geniş bir alana sahiptir. Ayrıca iklim özellikleri nedeniyle de önemli bir rüzgar potansiyeli barındırmaktadır (Erdoğdu, 2009). Türkiye’deki rüzgar enerjisi potansiyeli; rüzgar hızına ve rüzgarın sürekliliğine bağlı olarak bölgeler ölçeğinde farklılık göstermektedir.
Elektrik İşleri Etüt İdaresi (EİE) tarafından Türkiye’nin rüzgar potansiyelini belirlemek amacıyla bir çalışma yapılmış ve bunun sonucu 2006 yılında Türkiye Rüzgar Potansiyeli Atlası (REPA) hazırlanmıştır. Bu atlas Türkiye’de orta ölçekli sayısal hava tahmin modeli ve mikro ölçekli rüzgar akış modeli kullanılarak üretilen rüzgar kaynak bilgileri verilmektedir. Bu çalışmalar ışığında Türkiye’de elektrik üretilebilecek rüzgar enerjisi potansiyeli rüzgar hızı 7,0 m/sn üzeri değerlere göre hesaplandığında 10.463 MW deniz, 37.386 MW kara olmak üzere toplam 47.849 MW olarak belirlenmiştir
Dünyada rüzgardan enerji kaynağı olarak
yararlanma konusundaki gelişmelerin 1980
yılından sonra ortaya çıktığı ve hızla yayıldığı
görülmektedir. Ülkemizde ise rüzgar enerjisinin
öneminin anlaşılması, 1990’lı yılların ortalarına
rastlamaktadır. 1980’li yıllarda klimatik amaçlı
rüzgar enerji ölçümleri yapılmakla birlikte bu
ölçümler istasyonların yerleşim yerlerine yakınlığı
nedeniyle gerçek rüzgâr enerji potansiyelini
yansıtır nitelikte olmamıştır. Ayrıca 1986 yılında
İzmir Çeşme’deki turistik bir tesiste başlanan
55kW güç kapasiteli rüzgar enerjisi üretimi dışında
bu yıllarda uluslararası nitelikte bir ticari rüzgâr
enerji sistemi bulunmamaktaydı. 1990’lı yıllara
gelindiği zaman EİE önceki yıllara ait birikimleri de
dikkate alarak araştırma ve geliştirme çalışmaları
hız kazanmıştır.
Konu ile ilgili daha geniş bilgi yukarıdaki makalede bulunmaktadır.
http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/47/1924/20179.pdf
Kaynakça:
Akova, İ. 2008. Yenilenebilir Enerji Kaynakları, Nobel Yayınları No:1229, Ankara.
Albostan, A., Çekiç, Y. ve Eren, L. 2009. Rüzgar Enerjisinin Türkiye’nin Arz Güvenliğine Etkisi, Gazi Üniversitesi Müh. Mim.
Fak. Dergisi, 24 (4): 641-649.
Çağlar, Ü., Ceniz, C., Çakam, E., Onan, M. ve Kocaoğlu, Ş. 2008. Türkiye’nin Atıl Enerji Kaynağı: Rüzgar Enerjisi, 2. Ulusal İktisat Kongresi, 1-16,20–22 Şubat 2008, İzmir.
Güler, Ö. 2009. Wind energy status in electrical energy production of Turkey, Renewable and Sustainable Energy Reviews, (13): 473–478.
Karabulut, Y. 2000. Türkiye Enerji Kaynakları, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara. Koçak, A. 2001.
Yılmaz, M. 2012. Türkiye’nin Enerji Potansiyeli ve Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Açısından Önemi, Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, Cilt:4, sayı:2, 33-54.
Yılmaz, M., Kılıç, Ç. , Sarı, R. (2017) Rüzgâr Enerji Sistemlerinin Sosyal Kabul Dinamiklerini Anlamak Coğrafi bilimler Dergisi 15 (2), 135- 156 (2017)
TÜREB, 2017, Türkiye Rüzgar Enerjisi Birliği, http://www.tureb.com.tr/
