Demir Demir

Demir

Demir

Kimyasal Sembolü: Fe

Yetişkin bir bireyin vücudunda 45 mg/kg demir bulunur. Toplam demir miktarı 3-5 gramdır.

Toplam demirin: 2/3’ü kanda, kalanı

karaciğer, dalak, kemik iliğinde depo

edilmektedir.

Organizmada metabolik faaliyet gösteren türleri:

• Hemoglobin: Vücut demirinin büyük kısmı (%70), kırmızı kan hücrelerinde

(eritrositlerde) hemoglobinin yapısındaki hemde bulunur.

• Miyoglobin: Toplam vücut demirinin %5’i

kasın bileşeni olan miyoglobinin yapısında

bulunur.

En fonksiyonel demir “hem”in yapısında bulunandır.

• Hemoglobin: Dört hem sub unitten

oluşmuştur. Kimyasal yapısından dolayı kolayca oksijen yüklenip boşalabilir.

• Miyoglobin: Yapı olarak Hb’e benzer ancak bir hem, bir de globin zincirinden

oluşmuştur. Miyoglobin de oksijen taşır, gerektiğinde kullanılmak üzere kasta

depolar.

Hemoglobin Miyoglobin

Hem grubu

• Transport demir (transferrin):

Plazmada taşıyıcı proteine (ß-globulin) bağlı çok az demir bulunur.

Erkekler…………..80-180 mcg/dL

Kadınlar…………..60-160 mcg/dL

• Depo demir: Toplam vücut demirinin

%20’sidir.

Demir vücutta ferritin formunda,

Fazla demir ise hemosiderin formunda depo edilir.

Esas depo organları:

Karaciğer

Dalak

Kemik iliği

• Doku hücrelerindeki demir: Toplam

demirin %5’i enerji üretiminde, oksidatif enzim sistemlerinin ana bileşeni olarak

tüm hücrelere dağılmıştır.

Demirin Fonksiyonları

• Başlıca işlevi oksijen taşınması ile ilgilidir.

AKCİĞERLER ^HÜCRELER

O₂ CO₂

Demirin oksidasyon ve redüksiyon özelliğinden dolayı oksijen ve karbondioksit taşınmasında rolü vardır.

• Demir okside ve redükte olma

özelliğinden dolayı alınan oksijenin

tepkimeler sonunda açığa çıkan hidrojen ile birleşmesini sağlar.

• Böylece hücrelerin çalışması için gerekli

enerji ATP şeklinde sentezlenir.

 Demir immun sistem için (bağışıklık sistemi için) gereklidir.

• Demir içeren transferrin ve laktoferrin proteinlerinin enfeksiyonlara karşı koruyucu etkisi vardır.

• Demir fazlalığında demire gereksinmesi olan bakterilerin artması sonucu enfeksiyon riski artar.

 Bilişsel performans için gereklidir.

• Her yaş grubunda beyinin normal fonksiyonu için beyin hücreleri tarafından kullanılır

• Nörotransmitterlerin sentezi ve fonksiyonunda rolü vardır

• Demir içeren Sitokrom P-450 sistemi ilaç ve bileşiklerin suda çözünerek

vücuttan atılması için gereklidir.

• Katalazlar ve Peroksidazlar hem içeren enzimlerdir. Yapılarındaki demir

sayesinde hidrojen peroksiti (H O ) ₂ ₂

oksijen ve suya yıkarlar.

• Demir ve sülfür metalloproteinlerin oksidatif metabolizmasında rol oynar.

• Demir içeren triptofan pirolaz

triptofanın oksidasyonu için gereklidir.

• Diyetin demir içeriği

• Diyet demirinin biyoyararlılığı

• Demir depolarının miktarı

• Eritrosit oluşum hızından etkilenmektedir.

DEMİRİN EMİLİMİ

DEMİRİN EMİLİMİ

• Demir incebağırsakların üst kısmından (duedonum, jejunumun üst kısmı) emilir.

• Demir besinlerde hem ve nonhem (hem olmayan) olmak üzere iki şekilde bulunur.

Demirin biyoyararlılığı emilimine

bağlıdır

Diyet demiri

Hem (az oranda) Nonhem (çok oranda)

Besin Kaynakları Bitkisel kaynaklarda

bulunmaz Tüm bitkisel kaynaklı demir

Hayvansal kaynaklı

demirin %40’ı Hayvansal kaynaklı demirin %60’ı

Emilim Hızı Hızlı; Kayba uğramadan

emilim ve taşınma Yavaş; Organik

moleküller ile sıkıca bağlanmış

• Hem: Hayvansal kaynaklı besinlerdeki (etler) formu.

• Nonhem: Tahıllar ve sebzelerdeki demirin

tamamı ile hayvansal kaynaklı demirin 3/5’i bu formdadır.

Diyetsel demirin sadece %5-10’u hem demirdir.

Nonhem demirin %5’i, hem demirin ise %25’i

emilir.

EMİLİMİN ETKİNLİĞİ

• Normal Hb düzeyine sahip yetişkinlerde yiyeceklerdeki demirin %5-15’i emilir.

(ort. %10)

• Demir yetersizliğinde bu oran %50’ye ulaşır.

• Sebzelerdeki demirin %2-10’u emilir.

• Hayvansal proteinlerdeki demirin %10-

30’u emilir.

Demirin mukozal hücrelerden genel dolaşıma salınma hızı transferrin miktarı ve doymuşluğuna bağlıdır.

Transferrin saturasyonu

sağlıklı bireylerde

%30-35

Transferrin demir bağlama kapasitesi (TIBC) azalırsa (%15) emilim hücrelerinin, demirin bazolateral

kana çıkışını uyarır

TIBC %40- 50 olursa demir daha

az emilir

DEMİR EMİLİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Olumlu etkileyenler

• Mide asit salgısının yeterli olması

• Askorbik asit (vitamin C)

• Sitrik asit

• MFP faktör (Meat Fish Poultry)

• Protein (lizin,histidin,sistein,metionin,amino asit)

• Gereksinmenin artması (anemi,gebelik vb)

(emilim %50)

Olumsuz etkileyenler

• Fitatlar (tahıllar)

• Oksalik asit

• Tanenler (çay, kahve). Fenolik gruplar demiri bağlar. (non hem demir)

• Karbonat, fosfat

• Yüksek Posa (bağırsak hareketlerinin artması)

• Diğer metal iyonlar (Ca, Cu, Zn, Cd,

Mn,Pb, Al, teneke vb)

Olumsuz etkileyenler

• Parazitler

• Protein yetersizliği

• Enfeksiyon hastalıkları

• Emilim bozuklukları

• Doku doygunluğu

• Kalsiyum ????? (hem+nonhem demiri etkileyebilir)

– Yeterli Ca varlığında; fosfat, oksalat ve fitat gibi diğer ögelerin etkisini önler

– Kalsiyum suplemantasyonu; demir ile bağlanarak emilimi inhibe eder.

• Uzun süre yüksek ısıda pişirme (hem demir

nonhem demire dönüşür)

DEMİRİN DEPOLANMASI

• Vücutta 200-1500 mg demir depolanır.

Bunun; %30’u karaciğer, %30’u kemik iliği

kalanı dalak ve kaslarda depolanır.

Depo şekli; Ferritin, Hemosiderin

Hemosiderin:

Uzun dönem yüksek düzeyde demir alınması veya sık olarak kan

transfüzyonu demirin karaciğerde

anormal şekilde birikmesine neden olur.

Hemosiderin ferritine benzer ancak daha çok demir içerir ve daha

çözünmezdir.

DEMİR DEPOLAMA HASTALIKLARI

• Hemosideroz: Anormal derecede fazla demir tüketen veya genetik olarak böyle bir defekti olanlarda aşırı demir emilimi sonucu görülür.

• Hemokromatoz: Hemosideroz sonucu doku hasarı oluşumuna denir. Eklemlerde, deride, pankreas, karaciğer depoları dolar ve

organlar normal fonksiyonlarını yapamazlar.

Hemokromatoz

• Serbest radikallerin oluşum miktarı artar

• Karaciğerde anormal demir birikimi

• Aşırı serum ferritin düzeyi

• LDL kolesterol oksidasyonu

• Kardiyovasküler komplikasyonlar

DEMİRİN ATIMI

Günlük bazal demir atımı:

• Aktif olarak bağırsak(gaita) (+ besinler ile emilmeyen)

• İdrar ile kayıp çok azdır (<0.1 mg/gün)

• Deri, bağırsak, idrar yolu ve solunum sistemi gibi vücudun iç kısmındaki epitel dokudan dökülen

hücreler yolu ile kayıplar oluşur.

• Özellikle sıcak ve nemli havalarda ter ile kayıp

oluştuğu düşünülmekteydi. Fakat şimdilerde

bunun çok önemsiz miktarda olduğu yapılan

çalışmalarda gösterilmiştir.

DEMİRİN ATIMI

• Günlük kayıp yetişkinlerde yaklaşık 14 mcg/kg’dır.

• Menstrüasyon dönemindeki 55 kg

ağırlığındaki bir kadında 0.8 mg/gün, 70 kg ağırlığındaki erkekte kayıp 1 mg/gün’dür.

• Kayıplar ± %15 bireysel ayrıcalık göstermektedir.

Human Vitamin and Mineral Requirements FAO/WHO, 2001

• Hamilelikte 350-450 mg demir bebeğe geçer.

• Laktasyonda 1-2 mg/gün süte geçer.

Sütteki demir miktarı düşüktür. Ancak,

“laktoferrin” biyoyararlılığı artırır.

Normal koşullarda kayıp çok azdır. Esas

kayıp menstrüal siklus, doğum, ameliyat,

akut ve kronik kanamalarda oluşur.

• Fazla aspirin ve salisilatların kullanılması

• Barsak parazitleri

• Görünmeyen kanamalar

Demir kaybedilir

Plazma demir

Depo demir

İDRAR, TER, SAFRA, FEÇES (0.5-1 mg/gün)

KEMİK İLİĞİ

HEMOGLOBİN 2.5-3.0 mg

HEMOGLOBİN KATABOLİZMASI

Hemoraji

idrarda RBC kaybı Menstrüal kayıp ort.:0.5-1 mg/gün

PUL PUL DÖKÜLEN HÜCRELER

HÜCRELERÖLÜ TÜM SOLUNUM

HÜCRELERİ 300 mg KASLARDA MİYOGLOBİN

100-150 mg Fe⁺²

12-15 mg

Besin Fe ^Hergün

0,6-1,5 mg emilim

GEREKSİNME

Gereksinme vücuttan kaybedilen demir kadardır.

Gebelik Emziklilik

Büyüme çağındaki çocuklarda ve

adölesanlarda vücut ölçüsü ve enerji alımına bağlı olarak gereksinme daha fazladır.

Toplam demir gereksinmesi=Büyüme+bazal

kayıplar+menstrüel kayıp

Toplam demir gereksinmesi=Büyüme+bazal kayıplar+menstrüel kayıp

a

a

WHO, 2004

DEMİRİN YETERSİZLİĞİ

Demir yetersizliği anemisi görülür (hipokromik mikrositik anemi)

• Kırmızı kan hücrelerinin sayısı azalır ve küçülürler

• Kırmızı kan hücrelerindeki Hb miktarı düşer, renkleri açılır

• Serum ferritin düzeyi azalır

• Serum demiri azalır

• Transferrin doymuşluk oranı düşer

• Transferrin demir bağlama kapasitesi artar

• Transferrin artar

Klinik Belirtileri

• Kansızlık

• Baş dönmesi

• Yorgunluk

• İştahsızlık

• Sindirim sistemi bozuklukları

• Tırnakların incelmesi

• Kısa nefes alıp verme

Klinik Belirtileri

• Üşüme hissi

• Dikkat azalır

• Fiziksel iş kapasitesi azalır

• İş verimliliği düşer

• Kil, toprak, buz yeme (Pika)

• Kaşık tırnak

• Keylozis

• Glossitis

ANEMİNİN NEDENLERİ

Beslenme Kaynaklı:

• Malnütrisyon

• Demirin yetersiz tüketilmesi

Demirden zengin besinlerin tüketilmemesi

Demirden zengin besinlerin

yanlış besinler ile tüketilmesi

• Yetersiz emilim

• Yetersiz kullanım

• Gereksinimin artması

• Atımın artması

• Demir depolarının salınımında defekt

ANEMİNİN NEDENLERİ

Beslenme Dışında:

• Kan kaybı (ülser, menstrüasyon, ameliyat, aspirin kullanımı vs)

• Sağlık ve temizlik kurallarına uyulmaması sonucu paraziter enfeksiyonlar

• Alüminyum içeren antasit ve katkı

öğelerinin kullanılması

ANEMİNİN GÖRÜLME ORANI

Kırsal Alan

• Gebe-Emzikli Kadın %40-68

• Gebe Olmayan Kadın %10-40 Ulusal Düzey

• 0-5 yaş çocuk %50

• 5 yaş üzeri çocuk %28

• 13-19 yaş %21 kadın, %19,7erkek

• Gebe Kadın %52

ÖNLEMLER?????

ÖNLEMLER

• Halkın Bilinçlendirilmesi (beslenme, hijyen vb.

konularda)

• Besin zenginleştirmesi (Fe/Zn oranı unutulmamalı)

• Mayalandırılmış tahılların kullanılması

(Fitatları parçalamak)

• Hayvansal besinlerin sınırlı olduğu

diyetlerde C vitamininin yeterli alınması

Çay-Kahve Tüketimi

Çay ve kahve

yemeklerden en az 45 dk önce veya sonra

içilmelidir.

TOKSİSİTE

• Demirin fazla alınması toksik etkide bulunur.

• Normalde demirin fazlası, ihtiyaç yoksa intestinal sistem hücreleri tarafından

engellenir. İntestinal hasar durumunda (ör:

alkoliklerde, sürekli laksatif kullananlarda vb) vücut aşırı demir alımı ile zehirlenmeye duyarlıdır.

• Gerekli olmadıkça demir suplementasyonu

yapılmamalıdır.

DEMİRİN KAYNAKLARI

• Etler

• Organ etleri

• Yumurta

• Tüm saflaştırılmamış tahıllar

• Kurubaklagiller

• Yağlı Tohumlar

• Koyu Yeşil Yapraklı Sebzeler

• Kuru meyveler

Kimyasal sembolü: Cu

İlk olarak 1875 yılında kanın normal bileşeni olarak tanımlanmıştır.

BAKIR

• Vücutta toplam 80 mg (50-120 mg) bakır bulunur

• Bunun; %40’ı kaslarda

%15’i karaciğerde %10’u beyinde

%6’sı kanda bulunur

Tüm vücuda yaygın bir şekilde dağılmıştır ve metalloprotein enzimler gibi organik

kompleksler ile birleşmiştir.

FONKSİYONLARI

Birçok enzimin yapısında yer aldığından ;

• Mitokondrial (oksidasyon sitokrom zincirinde) enerji oluşumunda

• İskelet ve kan hücrelerindeki kollajen

dokularda, kompleks proteinlerin sentezinde

• Nörotransmitterlerin sentezinde

• Oksidanlardan (serbest radikallerden) korunmada

• Melanin ve katekolaminlerin sentezinde rolü

vardır

Memelilerde Kuproenzim Aktiviteleri (O’ Dell 1990)

Sitokrom C oksidaz Oksidatif fosforilasyon Süperoksit dismutaz Sitozolik antioksidant

2O₂+H₂O→H₂O₂+O₂

Dopamin-ß-hidroksilaz Adrenalin ve noradrenalin sentezi

Tirozinaz Tirozin → dopa → dopaquinon

Urikaz Renal ve hepatik ürik asit

metab.

Amin oksidaz Plazma ve konnektif dokular

BAKIRIN EMİLİMİ

-METABOLİZMASI -ATIMI

• Günlük ortalama diyetle 2-5 mg Cu alınmaktadır

• Bakırın %35-70’i emilir. Bir kısmı

mideden emilmekle beraber en fazla emilim ince bağırsaklardan olur.

• İnce bağırsaklarda emilim aktif veya

pasif transport ile olur.

• Bakır lümenden düşük molekül ağırlıklı bileşikler ile kompleks yapmış şekilde emilir.

• Bakırın sülfat ^ve nitrat formları hemen emilir.

• Bakır karbonatın emilebilmesi için gastrik

asit ile çözünür hale gelmesi gereklidir.

Emilimi azaltan faktörler:

• Posa

• Fitatlar

• Bazı mineraller (çinko, demir, kadmiyum vb. )

• Yüksek askorbik asit alımı (1500 mg/gün)

– Kırmızı kan hücresi oluşumunda seruloplazminin rolünü azaltarak, kan bakır konsantrasyonunu azaltır

Emilimi arttıran faktörler

• Protein

• Diyetle bakır alımının azaltılması

Normalde serumda 90-150 mcg/100 mL bakır bulunur.

Plazmada bakırın;

%90’ı seruloplazmine

%10’u transkuprein, albümin,

aminoasitlere bağlıdır

ATIMI

• Günlük safra ile 0,5-1,5 mg Cu atılır.

Vücut; safra salınımını değiştirerek,

dolaşımdaki Cu konsantrasyonunu kontrol eder.

• Az miktarda bakır; idrar, ter ve

menstrüel kan ile atılır.

BAKIR YETERSİZLİĞİ

Normalde yetersizliğine fazla rastlanmaz.

Diyet gereksinmeyi karşılar.

• Malnütrisyonlu çocuklar

• Çok düşük doğum ağırlıklı prematüre bebekler

• Parenteral beslenmedeki solüsyonlar yeterli Cu sağlayamayabilir

• Nefrotik sendrom

• Malabsorpsiyon hastalıklarında (şupru, çölyak vb.)

görülür

YETERSİZLİĞİ

• Serum bakır, seruloplazmin düzeyi azalır

• Demir emiliminde yetersizlik oluşur

(mikrositik hemokromik anemi görülür)

• Saç ve deri depigmentasyonu

• Nötropeni ve özellikle demineralizasyon gibi iskelet anormallikleri

• Çocuklarda nötropeni ve lökopeni bakır

yetersizliğinin erken indikatörüdür

TOKSİSİTE

Fazla alınan bakır toksiktir.

Akut toksisite: Kusma ve Diyare oluşur Kronik toksisite: Bakır karaciğerde

birikir, hepatik nekroz ve siroz oluşur.

Bu durum karaciğer yetmezliğine neden

olur.

Menkes hastalığı cinsiyete bağlı resesif defekttir.

• Bakır emiliminde bozukluk, idrar atımı artar

• İntrasellüler bakır transportunda bozukluk

• Kemik ve sinir sisteminde bozukluk

• İlerleyen mental bozukluk

• Bebeklerde büyüme geriliği

• Organ ve hücrelerde bakırın anormal dağılımı

• Saçlarda bozukluk, keratinizasyon, pigmentasyon

• Hipotermi görülür

Wilson’s hastalığı: Bu hastalıkta genetik olarak karaciğerde seruloplazmin

yapılamadığı için vücut dokularında aşırı miktarda bakır birikir.

• İnce bağırsaklardan emilim artar

• Karaciğerde, beyin, böbrekte birikim artar

• Kandaki bakır düzeyi azalır, idrarda atım artar

• Sinir sistemi bozuklukları ve karaciğer

sirozu oluşur.

• Sebze ve meyveler, düşük bakır

içerdiğinden dolayı sıkı vejeteryan diyet

bu hastalarda yararlıdır

BAKIRIN KAYNAKLARI

En iyi kaynaklar

• Organ etleri (karaciğer, böbrek vb.)

• Kabuklu deniz ürünleri

• Yağlı tohumlar (fındık, fıstık vb.)

• Kurubaklagiller

• Pekmez

• Etler (tavuk eti, balık vb.)

• Çikolata, kakao

• Kurutulmuş meyveler

• Yeşil sebzeler

Orta derecede kaynak:

• Tam taneli tahıllar, diğer sebzeler Fakir kaynaklar:

• Süt, taze meyveler

İnek sütü……….0,015-0,18 mg/L

Anne sütü………0,15-1,05 mg/L (iyi emilir)

(İçmek için kullanılan musluk suyundan –sert sulardan-günde 0.1 mg bakır alınır)

Kimyasal sembolü: I

Yetişkin insan vücudunda 20-30 mg iyot bulunur.

Bunun; %75’i troid bezinde

%25’i meme bezlerinde, mide mukozasında, kan ve diğer dokularda bulunur.

İyot

FONKSİYONU

Troid bezinden salgılanan triiodotironin (T ) ve ₃ tiroksin (T ) hormonlarının ₄

yapısında bulunur.

İyot + tirozin T , T → ₃ ₄

Bu hormonların kandaki düzeyi hipofiz

bezinden salgılanan TSH=Troid Stimule

Eden Hormon tarafından düzenlenir.

Tiroksin (T₄)

Triiodotironin (T₃)

İyot elzem eser bir elementtir

• Tiroid hormonlarının önemli bir bileşenidir.

• Bazal metabolik hızın düzenlenmesinde rolü vardır.

• Normal büyüme ve gelişme için elzemdir.

• Beyin ve vücut işlevleri için gereklidir

Emilim ve Atım

• Yiyecek ve içeceklerle vücuda alınan iyod ince barsaklardan kana emilir.

• Dolaşımda serbest veya proteine bağlı olarak bulunur.

• Tiroit bezinde depolanır. Burada T

, T

sentezinde kullanılır.

• Hormon hedef hücreler ve karaciğerde

yıkılır.

• Kana emilen iyodun ortalama %30'u tiroid bezi tarafından alınarak

"tiroglobulin" olarak depolanır.

• Kalanı idrarla, çok az miktarı da gaita ile

dışarı atılır.

Zeka puanında (IQ)ortalama 13.5 puan düşüş

İyod Yetersizliği Hastalıkları 1

•

ölü doğum, bebek ölümü,

kretenizm (sağırlık, dilsizlik, şaşılık, cücelik, zeka geriliği), doğumsal anomaliler

•

jüvenil hipotiroidizm, büyüme

geriliği, mental işlev bozukluğu,

okul başarısında düşme (öğrenme

ve algılama güçlüğü)

İyod Yetersizliği Hastalıkları 2

• Yetişkin: guatr,

hipotiroidizm (iyot eksikliği), mental işlev bozukluğu, verim düşüklüğü

• Tüm yaşlar:

Radyasyona

duyarlılık ve tiroid

kanseri riski

• Hamilelik sırasında ve erken postnatal büyüme sırasında şiddetli iyot

yetersizliği Kretinizm denen hastalığa

neden olur

Kretinizm:

• İyodu yetersiz olan annelerden doğan çocuklarda görülen bir hastalıktır.

 "Nörolojik”

 "miksödemik“

Nörolojik kretinizm

• Mental yetersizlik,

• Spastik motor bozukluğu,

• Kas erimesi,

• Sağırlık,

• Dilsizlik,

• Konuşma güçlüğü

• Öğrenme zorluklarıdır.

Miksödemik Kretinizm

• Mental (zihin) işlevleri daha iyidir,

• Sağırlık ve dilsizlik yoktur

• Tembellik,

• İsteksizlik,

• Kilo almaya meyil

• Öğrenme güçlüğü

Guatr

İYH saptanması

• Klinik Yöntemler;

 Palpasyon

 Ultrason

• Biyokimyasal Yöntemler

 İdrarla iyot atımı

 Kanda T

, TSH…

Guatr sınıflaması

Derece Bulgu

0A Tiroid bezi ele gelmez, Gelse bile normalden büyük değil 0B Tiroid bezi ele gelir, Ancak baş düzken veya gerginken

görülmez

1 Tiroid bezi kolayca ele gelir, Baş düzken veya geriye doğruyken gözle farkedilir. Tiroid yaygın olarak büyük olmasa bile tiroidde ayrı bir nodül ele geliyorsa bu sınıfa alınır

2 Boyunda büyümüş, tiroid kabartısı rahatça farkedilir 3 Uzaktan bile hastanın guatrlı olduğu farkedilir

4 İri guatrlıdır

İdrarla atılan iyot miktarının değerlendirilmesi

İyot miktarı (mcg/g kreatinin)

Değerlendirme

<25 Yetersiz

25-49 Düşük

>50 Kabul edilir

• Guatrojenler; doğal olarak besinlerde

bulunur ve iyodun kullanımına engel olurlar

• Lahana

• Turp Pişirme ile inaktif hale

• Kolza tohumu gelirler

• Soya fasulyesi

• Kasava

• Tatlı patates

• Guatr, ülkemiz için önemli bir sağlık sorunudur

• Kadınlarda erkeklerden yüksek

orandadır ve yaşlılarda sık görülür.

Son yapılan araştırmalara göre nüfusumuzun

yaklaşık %30 unda guatr görülmektedir.

İyod Kaynakları

• Su ve yiyeceklerde bulunur.

• En iyi kaynak deniz ürünleridir

• Suyun iyot miktarı farklılık gösterir.

tuzlu su balıkları ……300-3000 mcg/kg

tatlı su balıkları ………20-40 mcg/kg iyod içerir.

• Süt ve yumurtanın iyod içeriği hayvanın yemine,

• Sebzelerdeki iyot içeriği yetiştiği toprağa

bağlıdır.

En iyi kaynak iyod ile zenginleştirilmiş tuzun kullanılmasıdır

• Zenginleştirmede;

10000-100000 kısım tuza 1 kısım iyod eklenir

İyodlu tuzun bir g ında 76 mcg iyot vardır

Florid (Fl)

Florid (Fl)

• İnsan sağlığı üzerindeki etkileri 1931

yılından beri araştırılmaktadır.

Fonksiyonları

• Dişin gelişimi ve olgunlaşması

• Kemikleşme döneminde kemik mineral kristallerini artırır.

• Kristali genişletir, sertleştirir. Bunun sonucunda yüzey alanı ve erime özelliği azalır.

• Kemiklerin yapısında bulunur (2.5 mg).

Yetersizliği

• Diş çürüklüğü

• Osteoporosiz ve kemik yoğunluğunun azalması

• Kadınlarda kemik bozuklukları görülme

sıklığı artar

Kaynakları

• Fluoridin esas kaynağı sudur.

• İçme sularındaki fluorid yoğunluğu 0.7-1.2 mg/lt olmalıdır. ( 0.7 mg/L altında diş

çürükleri ve kemik bozuklukları sıklığı artar )

• Fluorid yoğunluğu sularda 2 mg/lt üzerine çıktığı zaman diş yüzeylerinde sarımsı

lekeler görülebilmektedir. (florozis)

Kaynakları

• Deniz ürünleri

• Çay

• Sebze ve meyveler

Demlenme süresi arttıkça florid oranı artar

(1 fincan çayda 0.1 mg Fl bulunur)

• Hap şeklinde, ağızda eriyen veya eriyik olarak alınan fluoridlerin %20-30

oranında diş çürüklüğü sıklığını düşürdüğü bulunmuştur.

• Normal diyet günde ortalama 0.25-0.35 mg fluorid sağlar

• Toksisite: Günlük 20 mg üzerinde alım

zehir etkisi gösterir