YAŞLILIKTA BESLENME

(1)

1

YAŞLILIKTA BESLENME

TANIMLAR-

GİRİŞ

(2)

2

Yaşlılık Nedir?

Yaşlılık, insanın doğumu ile başlayan yaşam süresince, ölümden önce yaşanan kronolojik bir

kavramdır.

(3)

Anne karnında

Çocukluk

Gençlik

Yetişkin dönem

YAŞLILIK

Bebeklik

yaşam süreçlerinin doğal bir parçası

olan

aynı zamanda yaşamın son evresidir.

(4)

Yaşlılık, yaşam süresince gelişme ve olgunlaşmayı takip eden genetik ve çevre arasındaki etkileşimin en üst düzeyde görüldüğü

fizyolojik ve ruhsal değişimlerin ortaya çıkmasıdır.

4

(5)

•

Hücrelerin,

• dokuların ve

• organizmaların fonksiyonlarında

moleküler ve biyokimyasal düzeyde oluşan

geriye dönüşü olmayan çoklu değişikliklerdir

^.

(6)

• Yaşlılık; kalıtsal yapının ve dış faktörlerin etkisi ile hücredeki biyokimyasal tepkimelerle

başlayan, hücre,doku, organ ve vücut

düzeyindeki işlevlerin ilerleyen azalmasıdır.

6

(7)

Yaşlılık bir ayrıcalık, sosyal bir

başarı ve bir meydan okumadır.

(8)

Hukuksal açıdan yaşlılık, bir insanın çalışma performansı ve üretkenliğinin azaldığı ve

emekli olduğu dönem olarak tanımlanabilir.

8

(9)

Dünya Sağlık Örgütü’ne (DSÖ-WHO) göre yaşlılık;

”yaşamsal fonksiyonların sürekli azalması,

tüm organizmanın verimliliğinde görülen azalma, çevresel faktörlere uyum sağlayabilme yeteneğinin

azalmasıdır”.

(10)

Kısaca yaşlılık, her canlıda görülen, tüm

işlevlerde azalmaya neden olan, süreğen ve evrensel bir süreç olarak tanımlanabilir.

1010

(11)

YAŞLILIK KAÇ YAŞINDA

BAŞLAR?

(12)

• Çalışma koşulları ve sosyal sınıf farklılıkları gibi nedenlerle yaşlılık sınırı ülkelere göre

değişebilir.

• Birçok ülkede yaşlılık sınırı emeklilik yaşı ile belirlenir.

12

(13)

Bugün Dünya Sağlık Örgütü‘nün (DSÖ) de kabul ettiği gibi,

bir çok ülkede 65 yaş,

yaşlılığın başlangıcı olarak kabul edilmekte ve genellikle bu yaşta zorunlu emeklilik olmaktadır.

“Üçüncü Yaş Dönemi”,

“Altın Çağ”,

“Yeşil Yıllar”

gibi isimlerle de adlandırılmaktadır

^.

(14)

14

• Oysa fiziksel ve beyinsel yönden kişinin bağımsızlıktan bağımlılığa geçiş döneminin

başlangıcı 75 yaş civarındadır.

(15)

• Kristof Kolomb; Amerika'yı keşfe çıktığı ilk yolculuğunda, 50 yaşını çoktan aşmış

durumdaydı...

• Pasteur; kuduz aşısını bulduğunda, 60 yaşındaydı...

• Mimar Sinan; Süleymaniye camisini

bitirdiğinde 70 yaşını geçmişti. Selimiye

camisini tamamladığında ise, 86 yaşına

ulaşmıştı..

(16)

16

• Galileo; ayın günlük ve aylık çizimlerini yaparken 73 yaşındaydı...

• Charlie Chaplin; 76 yaşında film yönetmenliği yaparak hala işinin başındaydı...

• Goethe; en büyük eseri Faust'u ölümünden 1 yıl önce, yani 82 yaşında bitirmişti...

• Nobel ödüllü Alman doktor Albert Schweitzer;

88 yaşına rağmen, Afrika'da hastanelerde durmaksızın çalışarak ameliyat yapıyordu...

16

(17)

DSÖ yaşlılık sınıflaması

65 yaş ve üzeri yaşlılık olarak

tanımlanmaktadır.

(18)

Shephard'a göre yaşlılık sınıflaması

18

(19)

• Orta yaşlılık: 40 ile 65 yaş arasını kapsayan bu dönemde, fonksiyonel kayıplar sıklıkla genç yetişkinlik dönemi ile karşılaştırılınca %10 ile 30 arasındadır.

• Yaşlılık: 65 ile 75 yaş arasını kapsayan bu dönem, sıklıkla

emekliliği izleyen bir dönemdir. Fonksiyonel olarak, çok büyük kayıpların gözlenmediği ve beklenmediği bir dönemdir. Hatta bazen "genç yaşlılık" olarak da anılmaktadır.

• İleri yaşlılık: 75 ile 85 yaş arasını içeren bu dönemde, sıklıkla fonksiyonel kayıplar gözlenmekte, ama kişi genellikle belli bir oranda başkalarına bağımlı olmadan yaşamını sürdürebilecek bir durumdadır.

• Çok ileri yaşlılık: 85 yaş ve üstünü içeren bu dönemdeki kişiler;

özel bakıma, özel evlere veya yardımcıya gereksinim duymaktadır.

(20)

20

• Yaşlılık göreceli bir kavramdır.

• Yaşlanma ise devam eden bir süreçtir.

20

Yaşlanma, intrauterin hayatta başlayıp, ölüme kadar devam eden;

oDoğal oEvrensel

oKaçınılmaz ve geri dönülmez

oBiyolojik, fizyolojik ve psikolojik fonksiyonlarda gerilemelerin ve yetersizliklerin ortaya çıktığı bir süreçtir.

Ömür boyu devam eder

(21)

• Zamanla paralel ortaya çıkan anatomik yapı fizyolojik işlev değişiklikleridir.

Bireyin kalıtımla getirdiği özelliklere,

Beslenmesine,

Çevre koşullarına ve

Kültürel çabalara göre;

erken ya da geç, sorunlu ya da az sorunlu olur.

(22)

22

(23)

• Kronolojik yaşlanma; doğumdan başlayıp, içinde bulunulan zamana kadar geçen süreyi tanımlar.

• Biyolojik yaşlanma: Kalp, akciğer, dolaşım sistemi gibi organ sistemlerinin yeterliliğinin azalması gibi fizyolojik değişimler temelinde açıklanır.

Genel olarak yaşlanma; biyolojik yaşlanma ve kronolojik yaşlanma olarak

sınıflandırılmaktadır

^.

(24)

24

Biyolojik anlamda yaşlanma olgusu;

• genetik özellikler,

• yaşam tarzı,

• hastalıklar ve

• kişinin fizyolojik olarak başa çıkma yollarının değişikliği

nedenleri ile farklı hızlarda olur.

Aynı bireyin çeşitli vücut dokularının yaşlanma

hızı da birbirinden farklıdır.

(25)

Duygusal yaşlanma: Kişinin kendini yaşlı hissetmesine bağlı olarak yaşam görüşü ve yaşam şeklinin değişmesidir.

Fizyolojik yaşlanma: Biyolojik yaşlanmaya bağlı olarak organlarda oluşan

değişikliklerdir.

Fizyolojik yaşlanma: Biyolojik yaşlanmaya bağlı olarak organlarda oluşan

değişikliklerdir.

Psikolojik yaşlanma: Duyu organları ve algılama süreçlerinde hafıza, öğrenme, zeka gibi fiziksel fonksiyonlarda kronolojik yaşın ilerlemesiyle görülen değişikliklerdir.

(26)

Klasik sınıflamada yaşlanma süreci 5 aşamada

incelenmektedir

26

(27)

• moleküler yaşlanma

• hücresel yaşlanma

• doku ve organ yaşlanması

• bireysel yaşlanma

• toplumsal yaşlanma

• Tendon, deri ve kan damarlarının elastikiyetinde azalmaya yol açan "moleküler yaşlanma,“

• Mutasyona uğramış hücrelerde artış olarak kabul edilen "hücresel yaşlanma",

• Birçok organda yapısal ve işlevsel değişiklikler ortaya çıkaran "doku ve organ yaşlanması",

• Kişinin çevreye uyum yeteneğinin azalması ile birlikte giderek ölümle sonuçlanacak şekilde canlılık fonksiyonlarının bozulmasına bağlı

"bireysel yaşlanma",

• Bir toplumda 64 yaş üzeri nüfusu gösteren

"toplumsal yaşlanma“.

• Tendon, deri ve kan damarlarının elastikiyetinde azalmaya yol açan "moleküler yaşlanma,“

• Mutasyona uğramış hücrelerde artış olarak kabul edilen "hücresel yaşlanma",

• Birçok organda yapısal ve işlevsel değişiklikler ortaya çıkaran "doku ve organ yaşlanması",

• Kişinin çevreye uyum yeteneğinin azalması ile birlikte giderek ölümle sonuçlanacak şekilde canlılık fonksiyonlarının bozulmasına bağlı

"bireysel yaşlanma",

• Bir toplumda 64 yaş üzeri nüfusu gösteren

"toplumsal yaşlanma“.

(28)

Yaşlanma; "birincil yaşlanma" ve

"ikincil yaşlanma" olarak da sınıflanmaktadır.

28

(29)

• Birincil yaşlanma; yaşam boyu süren ve canlının genetik programı sonucu ortaya çıkan yaşlanma sürecidir.

• Yaşamın ilk yıllarında başlamakta, ancak uzun bir süre kendini belli etmemektedir.

• İkincil yaşlanma; geçirilen hastalıklarla ve bedeni

kötü kullanmaya bağlı olarak yaşam boyunca gelişen bir süreçtir.

(30)

30

Günümüzde henüz birincil yaşlanmanın etkilerini önleyecek, etkili bir yöntem geliştirilmiş değildir.

Ancak ikincil yaşlanmanın bazı etkilerini

azaltma,

önleme,

hatta bazı durumlarda tersine döndürmenin mümkün olduğu söylenebilir.

(31)

(32)

Yaşlanma sürecini etkileyen önemli bir faktör de sağlık alanındaki

bilimsel ve teknolojik gelişmelerdir

^.

32

(33)