u n z m
B ü y ü k
otel
i ş l e t m e l e r i n d e k i
y e n i l i k l e r
ve
b u n l a r ı n
alî
ıra
e t k i l e r i
Tali KÖPRÜLÜ Mimar İ. T. Ü.Her konuda olduğu gibi büyük otel işletmelerinde de, süre ve ekonomi gibi iki önemli faktörün baskısı altında, işletmenin çeşitli bölümlerinin;
Çalışmalarını yalnız o işletme bölü-müne hasretmiş, yeterli eleman ve teçhizata sahip, «ikinci el» işletmelerle yürütmesi mo-dern otel işletmelerinde önemle uygulanan bir sistem halinde gelişmektedir.
Basit bir benzetişle açıklamağa çalışır-sak : Nasıl ki, bir inşaat müteahhidi, inşaa-tın her çeşit imalâtı hakkında bilgi sahibi olduğu halde, bunların hepsini kendisinin uygulaması büyük maddî masrafları gerek-tireceğinden, bu imalât ve işçiliği bu sa-hada mütehassıs, ikinci ele, yani «taşaronla-ra yaptırmak yolunu ihtiyar etmek suretiyle, hem harcamaları asgariye indirip ekonomi sağlıyor; hem süreden kazanıyor; hem de, işi bihakkın bilene yaptırdığından, randı-manı da artırıyorsa; günümüzün otel işlet-meleri de aynı yola yönelmişlerdir.
Bu yoldaki bir otel işletmesi uygula-masını da bir örnekle belirtelim :
Günümüzde birçok otel işletmesi: Ge-rek otelin, geGe-rekse müşteriye ait eşya ve ça-maşırın yıkama ve temizleme işini; büyük bir çamaşırhane ve kimyevî temizleme tesisi kurup o tesise paralel, idarî ve teknik, bir personel kadrosu besleyerek gerçekleştire-cek yerde; yalnız bu işi yapan bir TAŞA-RON firma eli ile işletmenin bu bölümünün yükünden - (tabir caizse) emanet yerine, götürü olarak veya parça başına anlaşarak -en ekonomik şekilde, k-endini kurtarmış bu-lunmaktadır.
Gene örneğin: İçki, et, tavuk; kahvaltı-lık ve emsali için: ( + ) 1° den (—)21° ye
kadar, yüzlerce m'- lik yer işgal eden Soğuk Odalar yapılmıyor: Yalnız günlük ihtiyacı karşılayan buzdolapları ile yetiniliyor.
Zira artık bunların aylarca veya hafta-larca muhafazası bahis konusu değil.
Çünkü bu bölüm işletme işini yüklen-miş taşaron firma istenilen miktar ve cinsi istenilen zamanda otele teslim edebiliyor.
Bu yolda o denli bir gelişme var k i : Örneğin; otel lokantası için tavuğu temin eden taşaron firma; siparişe göre, tavuğu yarı pişmiş olarak dahi teslime amade bu-lunuyor.
Otel işletmelerinde taşaron eli ile yapıla gelmekte olan hizmetler : Otelin gece klübü işletmesinden, umumî mahallerin gardrop-larına, hatta ayakkabı boyama işine kadar varmakta ise de : Bu taşaron hizmetlerine, konumuz olan otelin ilk inşaat yatırımına etkisi bulunmadığından, değinmekte fayda görmüyoruz.
Yalnız bir işletme bölümünün, özellikle mütehassıs Taşaron eli ile gerçekleştirilme-sinde, tipik bir örnek olması hasebiyle:
Amerika'da uygulanmak üzere hazırlık-larını gördüğüm bir konuya işaret etmeden geçemeyeceğim.
Amerika içinde isim yapmış - birkaç yıldan beri de - dışarıda hızla gelişmekte olan bir büyük otel firması; Amerika'nın çeşitli şehirlerindeki hastane işletmelerini - odalarının düzenlenmesi hususundaki tek-nik yardımlaşma dahil - üzerine almıştır.
Bu durum diğer bir manada : Hastane-nin teknik ve tıbbî yönetimi dışındaki - otel işletmesine benzer - işleri bir taşarona dev-rettiği anlamına da gelir sanırım.
İşletmelerin bu yöndeki gelişmesinin otel türü inşaat yatırımlarına etkisini anla-yabilmek için :
Taşaron eli ile çalışabilecek işletme bö-lümlerinden: Çamaşırhane, kimyevî temiz-leme veya soğuk odalar gibi ünitelerin in-şaat, tesisat ve teçhizatının otel inşaatının tüm maliyetine olan oranına bir göz atmakta fayda vardır.
Lüks sınıf otellerde bir müşteri yatak odası maliyeti yaklaşık olarak 300.000.— TL. sidir.
300 odalı bir otel maliyeti de yaklaşık olarak 90 milyon liradır.
Gene memleketimizde lüks sınıf otel-lerde bir müşteri yatak odası başına düşen alan da 100.— m- civarındadır.
Demek oluyor ki inşaatın m2 maliyeti
de yaklaşık olarak 3000.— TL. sidir. Bu otel'in
— Çamaşırhane ve kimyevî temizleme tesislerinin işgal edeceği alan
^ 4 0 0 . — m2 X 3000.— = 1.200.000.—TL.
tesisat ve teçhizat tutarı ise yaklaşık olarak 1.800.000.— TL. sidir.
— Soğuk odalarının alanı
^ 200.— m2 X 3000.— = 600.000.— TL.
tesisat ve teçhizat tutarı ise 900.000.— TL. sidir.
Bu iki ünitenin maliyeti yaklaşık olarak 4,5 milyon TL. sı olduğuna göre, yatırımın bu tesislere düşen oranı % 5 civarındadır.
Bu oran - bu sistem uygulamanın yüz-de yüz geçerli olacağı - diğer sınıf otelleryüz-de veya otel türü diğer turistik yapılarda da değişmez.
Bu durumda : İşletmeciye, kalifiye per-sonel kullanma zorunluğunun ve enerji tü-ketiminin yükleyeceği masrafların yanı sıra; alt yapıda da yatırımın % 5 gibi büyük bir kısmını teşkil eden bu tesisleri, asgariye in-direcek çözümleri aramak, bulmak ve uy-gulamak gerektiği kanısındayım.
O t e l i ş l e t m e l e r i n i n b u ç e ş i t g e l i ş m e s i n i a l t y a p ı y a t ı r ı m l a r ı n a u y g u l a y ı c ı t e d -b i r l e r n e l e r o l a -b i l i r ?
Memleketimizdeki otel ve emsali turis-tik yatırımlar çeşitli şehir ve bölgelerde yo-ğunlaşmıştır.
Örneğin: E G E BÖLGESİNDE: — Çeşme, Gümüldür, Kuşadası, M A R M A R A B Ö L G E S İ N D E : — istanbul'un Bostancı'dan sonraki ve-ya Ataköy'den Silivri'ye kadar uzanan Mar-mara sahilinde,
— istanbul'un Taksim ile Maçka ara-sında,
ANKARA'DA, BURSA'DA olduğu gibi.
Ve bundan sonraki yatırımlarda: Ya yukarıda - bir kaçını - saydığımız bölgelerde daha da yoğunlaşacak; veya - p r o j e yarış-ması yapılmakta bulunan, Side kıyılarında olduğu gibi - yeni bölgelerde gelişecektir.
Bizim bu yazımızda, ilgilileri bugün-den uyarmağa çalıştığımız husus :
Otel işletmelerinin bu yöndeki gelişme-sinin gerçekten önemli ve yararlı olacağının kabulü halinde :
Şimdiden harekete geçilerek : Gerek alt yapıda gerekse işletmede tasarruf sağlayıcı, bu sistemi uygulayabilecek tedbirler alın-masıdır.
Alınmasını dilediğimiz tedbirler neler olabilir?
Örneğin : Tesbit edilecek çeşitli derece-de buz odaları ve emsali şartları havi buz-hane ve gıda pazarları «TURİSTİK YATI-RIMLARA AİT VASIFLAR YÖNETME-LİĞİ» kapsamına alınabilir.
Böylece evsaf ve kapasitesi belli bir buzhane ve gıda pazarının bulunduğu böl-gede yapılması öngörülecek turistik bir ya-tırımda -Vasıflar Yönetmeliğine göre ge-rekli olan - soğuk oda bulunma zorunluğu kaldırılabileceği gibi Mutfak depoları da as-gariye indirilebilecektir.
Ayrıca bu yoldaki bir uygulama - ticarî merkezlerden nispeten uzak bulunan-
