Fonksiyonları ve Laboratuvar Testleri

Tiroid ve Paratiroid

Fonksiyonları ve Laboratuvar Testleri

Yrd. Doç. Dr. Serkan SAYINER

Yakın Doğu Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Biyokimya Anabilim Dalı

[email protected]

Tiroid Bezi

Glandula thyroidea

Tiroid Bezi

▪ Hayvanların tiroid bezi, larenksin hemen altında trakeayı kaplayan iki loblu bir yapıdır.

▪ Bezin anatomik yapısı türler arasında ve hatta bir tür içinde belirli bir dereceye kadar varyasyon gösterir.

• At, koyun, keçi, kedi ve köpekte, isthmus dar bir doku kalıntısıdır ve hatta mevcut olmayabilir.

▪ Tiroid bezine “tüm vücut fonksiyonlarının düzenleyicisi” de

denir.

Tiroid Bezi

▪ Tiroid bezi, büyük bir kan akışına sahiptir, oldukça

vaskülarize bir dokudur. Tiroid bezinin fonksiyonel ünitesi tiroid folikülüdür .

• Kolloid, tiroid bezinde tiroid hormonunun depolama rezervuarı olan tiroglobulin-hormon kompleksidir ve depolanan kolloid, berrak, viskoz bir sıvıdır.

▪ Foliküller arasına serpiştirilmiş tiroid “C” hücreleri ise Kalsitonin hormonunu sentezler. Bu hormon, kalsiyum

metabolizması üzerine etkilidir; hipokalsemik hormondur.

Tiroid Bezi

▪ Tiroid bezi, endokrin bezleri arasında benzersizdir.

Bunun neden üretilen hormonun, L-tiroksin (T

), eser element olan I

ihtiyaç duymasıdır ve hayvanlar için

sadece sınırlı miktarlarda bulunan bir eser elementtir.

• Tiroid bezinin ana fonksiyonları iyodun yakalanması ve tiroid hormonlarının sentezi, depolanması ve salınmasıdır ve bu aktiviteler tirotropin veya tiroid uyarıcı hormonun (TSH) kontrolü altındadır.

• TSH hormonogenezdeki tüm adımları uyarsa da, iyotun

tutulması ve tiroid hormonun salgılanması başlıca etkileridir.

Tiroid Fonksiyonu

▪Tiroid tarafından iki ana tiroid hormonu sentezlenir. Bunlar,

• 3,5,3’,5’ -tetraiyodotironin (thyroxine, T₄)

• 3,5,3’-triiyodotironin (T₃),

• İnaktif hormon, 3,3’,5'-triiyodotironin (revers T₃ veya rT₃). RT₃, T₄'ün iç deiodinasyon ürünüdür.

▪T

, depo ve taşınma formu ve tiroid bezinin geri besleme regülatörü olarak işlev görür. T

, hedef hücredeki aktif

hormondur.

Tiroid Fonksiyonu

▪ Dolaşımdaki tiroid hormonları T

, T

ve rT

'tür. Dolaşıma girdikten hemen sonra, bu hormonlar proteinlere, esas olarak tiroksin bağlayıcı globüline (TBG) ve daha az miktarda tiroksin bağlayıcı prealbümine (TBPA) ve albümine bağlanır.

• TBPA, önceki çalışmalara göre sadece insanlarda, rhesus maymunu, at, kedi, tavşan, güvercin ve tavukta bulunduğu

göstermişti. Fakat günümüzde tüm türlerde olduğu bilinmektedir.

Tiroid Fonksiyonu

▪ TBG, hormon için ana bağlayıcı proteindir, ancak tüm türlerde bulunmamaktadır. TBG içermeyen bu türlerde albümin, majör bağlayıcı protein görevi görür. Bu nedenle, TBG veya albümin hormonların çoğunu taşır.

• Kedi, tavşan, sıçan, fare, kobay, güvercin veya tavukta, TBG yoktur ve hormonun çoğu albümin tarafından taşınır.

Tiroid Hormon Etkileri

Klinik Tremorlar, sinirlilik, ekzoftalmi, hiperaktivite, kilo kaybı

Fizyolojik Sıcaklık artışı, kalp fonksiyonu Kalorijenik Bazal metabolizma hızında artış

(O₂ tüketimi)

Karbonhidrat Metabolizması Artan glikoz döngüsü, emilimi Protein Metabolizması Anabolik, pozitif N dengesi

Lipid Metabolizması Kan kolesterol seviyesinde azalma

Gelişme Büyüme ve olgunlaşmanın stimülasyonu Reprodüktif Fertilite, gebelik, ovulasyon

Hematolojik Eritropoezis

Tiroid Fonksiyonu – İndirekt Testler

▪Hematoloji

• Klinik hipotiroidizmli köpeklerde bazen orta derecede normositik normokromik anemi görülebilir.

▪Kolesterol

• Serum kolesterol düzeyi genellikle tiroid aktivitesi ile ters orantılı olarak değişir.

• Tiroid hormonunun kolesterol metabolizması üzerindeki net etkisi, karaciğer tarafından katabolizma oranını arttırmak ve böylece kolesterolü düşürmektir.

Tiroid Fonksiyonu – İndirekt Testler

▪Kolesterol (devam)

• Toplam kolesterol tek başına sınırlı bir değere sahiptir, çünkü hiperkolesterolemi tiroid aktivitesi ile ilişkili olmayan çeşitli

durumlarda da görülür. Bunlar diyet, nefrotik sendrom, hepatik fonksiyon, safra kanalı obstrüksiyonu ve diabetes mellitus'u

içerir.

• Köpekte hipotiroidizm için serum kolesterolünün tanısal

doğruluğu yaklaşık %66'dır. Bununla birlikte, konsantrasyonlar çok yüksek olduğunda, örneğin >500 mg/dL (12.9 mmol/L), ve diabetes mellitus elimine edildiğinde, tanısal doğruluğu büyük ölçüde artar. Bu nedenle, artan kolesterol, esasen tiroid

hastalığını araştırmak anlamında bir işarettir.

Tiroid Fonksiyonu – Direkt Testler

1. Kandaki hormon miktarını ölçmek için,

2. Tiroid bezinin TSH tarafından uyarılmasına tepkisini değerlendirmek veya

3. Hipofiz bezinin TRH tarafından uyarılmasına cevabını

değerlendirmek.

Tiroid Fonksiyonu – Direkt Testler

▪ Total Tiroksin (T

)

• Total T₄ (TT4) köpek ve kedilerde RIA metodu ile yaygın olarak ölçülmektedir.

▪ Total Triiyodotironin (T

)

• Köpekte T₄-RIA ile paralellik gösterir. Böylece T₄-RIA ve T₃-RIA'nın eşzamanlı olarak belirlenmesi, her ikisinin de tanısal doğruluğunu artıracaktır. Kedilerde T₃-RIA, T₄-RIA'ya kıyasla daha az kullanılır.

▪ Serbest T

(fT

) ve Serbest T

(fT

)

• Denge diyaliz metodu serbest hormonları belirlemek için en iyi yöntem olarak kabul edilmektedir. Eskiden birçok laboratuvar için emek yoğun bir analiz sürecidir. Günümüzde hazır ticari kitler ile kolaylaşmış ve yaygınlaşmıştır.

Tiroid Fonksiyonu – Direkt Testler

▪ Tiroid-Bağlayıcı Globulin, Tiroglobulin ve Tiroid Otoantikorları

• Tiroid bağlayıcı globulin (TBG) ve tiroglobulin (Tg) veya kolloid RIA ile ölçülür. Tiroglobulin antikorları (TgAA) için standart teknik ELISA

yöntemidir.

• Hipotiroidizm tiroid otoimmünitesi olan köpeklerin yüksek yüzdesinde TgAA tespit edilmektedir. Buda kuvvetle muhtemelen genetik ile

ilişkilidir.

▪ Tiroid Stimüle edici Hormon (TSH)

• ELISA, RIA, Kemilüminensans

▪ Tirotiropin salgılatıcı hormon (TRH)

• Güvenilir bir test metodu yok (?).

Tiroid Fonksiyonu – Yanıt Testleri

▪ TSH Yanıt Testı veya Stimülasyon Testi

• Tiroid bezinin TSH ile uyarılmasına tepkisi bezin aktivitesini değerlendirmenin iyi bir yoludur. Ayrıca primer ve sekonder hipotirodizimin ayırıcı tanısı içinde değerlendirilmektedir.

• Lezyonun tiroid bezinde lokalize olduğu primer hipotiroidizmde eksojen TSH’ a yanıt yoktur.

• Hipotiroidizm, TSH eksikliği olan bir hipofiz hipofonksiyonuna veya TRH eksikliği olan hipotalamik bir lezyona bağlıysa, tiroid bezinin eksojen TSH ile uyarılmasına karşı yanıt verdiği tespit edilir; serum hormon konsantrasyonlarında önemli bir artışa neden olur.

Tiroid Fonksiyonu – Yanıt Testleri

▪ Köpeklerde TSH Yanıt Testi veya Stimülasyon Testi

1. Bazal T₄ veya T₃ ölçümü için ilk serum örneği toplanır.

2. 0.1IU/kg bovine TSH i.v. veya 100 - 150 ug/köpek insan rekombinant (rh)TSH i.v. yolla infüze edilir.

–Ayrıca köpek ve at için en az 5IU tavsiye edilmiştir.

3. 4-6 saat sonra ikinci serum örneği toplanır ve tekrardan hormon konsantrasyonları ölçülür.

• Köpeklerde beklenen normal yanıt, başlangıç seviyesinin

üstünde iki kat veya daha fazla hormon konsantrasyonun tespit edilmesidir.

Tiroid Fonksiyonu – Yanıt Testleri

▪ TRH Yanıt Testi veya Stimülasyon Testi

• Tirotropin salgılatıcı hormona (TRH) cevap köpeklerde ve

kedilerde kullanılmaktadır. Testin bazal TSH, toplam T₄ veya fT₄ kullanımına göre çok az avantajı vardı.

• Köpeklerde uygulama;

1. Bazal Total T₄ için kan örneği alınır.

2. Bir dakikaya yayacak şekilde yavaşça TRH i.v. enjekte edilir.

• 1 - 5 kg 100ug TRH; 5 - 30 kg 200ug TRH; >30 kg 300ug TRH

3. 4-6 saat sonra ikinci kan örneği alınır ve post total T₄

konsantrasyonu ölçülür. Normal köpeklerde post total T₄ değerinin bazal seviyeden 1.2 kat artması beklenir.

Tiroid Fonksiyonu – Yanıt Testleri

▪KedilerdeTRH Yanıt Testi veya Stimülasyon Testi

1. Bazal kan örneği alınır.

2. 100 μg/kg i.v. 1 dakikaya yayacak şekilde yavaşça verilir.

3. Post örnek 4 saat sonra alınır.

4. Bazal ve post örnekten Total T₄ konsantrasyonları ölçülür.

Normal kedilerde stimülasyon sonrası 1.5-2 kat artış beklenir.

Tiroid Fonksiyonu – Yanıt Testleri

▪ Kedilerde T

Süpresyon Testi (Baskılanma Testi)

• Bu yanıt testi, total T₄’ün persiste şekilde normal aralıkta olduğu

hipertiroidi şüpheli vakaları teşhis etmek için kullanılır. Mutlaka total T₃ de ölçülmelidir. Ancak bu şekilde verilen T₃ dozunun emildiğinden emin olunur.

1.Bazal kan örneği toplanır.

2.T₃ (Tertroksin) oral yolla her 8 saatte bir toplam 7 doz olacak şekilde vücut ağırlığına göre verilir. <5 kg kediler için 20 µg Tertroksin; >5 kg kediler için 30 µg Tertroksin.

3.Son dozdan 2-6 saat sonra post örnek alınır.

4.Hem bazal hem de post örneklerin total T₄ ve total T₃ düzeyleri belirlenir.

• Normal kediler supresyonu takiben total T₄ seviyelerinde genellikle en az % 50 azalma şeklinde yanıt verir.

Tiroid Hastalıkları

▪Guatr

• Guatr, inflamasyon veya maligniteye bağlı olmayan tiroid bezinin genişlemesi olarak tanımlanabilir. İki genel guatr türü vardır.

1. Non-toksik guatr: Normal miktarda hormon (basit guatr) veya normalin altında hormon (hipotiroid) üretimi ile karakterizedir.

2. Toksik guatr: Aşırı miktarda hormon üretimi ile karakterizedir.

• Dünyanın birçok bölgesi iyot elementinden noksandır. İyot eksikliği önemli bir nedendir (endemik guatr). Bazı doğal

maddeler veya ilaçlar guatrojenik etki gösterir. Bu maddeler hormonojenik yollardaki adımlar üzerindeki bloke etkileri

nedeniyle guatr gelişimini indükler.

Tiroid Hastalıkları

▪Hipotiroidizm

• Hipotiroidizm, çeşitli nedensel faktörlerin sonucu olabilir.

• Beagle köpeklerin yaklaşık % 12'sinde Hashimoto tiroiditisine benzerlik gösteren tiroiditis bildirilmiştir.

• Bu köpeklerde antitiroglobulin antikorları tespit edilmiştir.

• Yetişkin köpeklerde, foliküler atrofi ve lenfositik tiroiditis (primer hipotiroidizm) hipotiroidizmin en yaygın nedenidir.

• Hipotiroidizm hipofiz yetmezliğine bağlı olarak da gelişebilir; sekonder hipotiroidizm.

Tiroid Hastalıkları

▪Hipotiroidizm (devam)

• Doberman, Golden Retriever gibi bazı köpek ırkları hassastır.

• Hipotiroidizmli hayvanlarda klinik bulgular farklılık gösterebilir.

Çoğu klinik bulgunun nedeni, bazal metabolik hızdaki azalma ile ilgilidir.

• Hipotiroidizmin klinik belirtileri, bezin yaklaşık %75’inin fonksiyonel kaybından sonra gelişir.

• Hipotiroidizmli köpekler tipik olarak obez ve uyuşuktur,

miksödem gözlenir, kuru bir cilt ve seyrek bir kıl örtüsü bulunur.

Bu nedenle hipotiroidizm dermatozların ayırıcı tanısında önemlidir.

Tiroid Hastalıkları

▪Hipotiroidizm (devam)

• T₄'ün normal üreme, büyüme ve gelişme gereksinimi iyi

bilinmektedir, bu nedenle hipotiroidizm reprodüktif problemlerin ayırıcı tanısında önemlidir.

• İlk taramada, artmış bir kolesterol genellikle hipotiroidizmin

birincil ipucudur. Hayvanlarda hipotiroidizmin kesin laboratuvar bulguları, TSH yanıt testine çok az cevap veren veya hiç cevap vermeyen düşük bir T₄ veya T₃'tür. Bu nedenle, önerilen

algoritma önce toplam T₄ ve T₃'ü (ve varsa fT₄ ve fT₃'ü) elde etmektir. Sonuçlar şüpheli ise TSH yanıt testi uygulanır.

Tiroid Hastalıkları

▪Hipotiroidizm (devam)

• Sessiz tiroditis – antikor pozitif; ötiroid

• Tiroid hormonları referans aralıkları içindedir.

• Subklinik (kompanse edici) tiroiditis

• T₄ ve T₃ antikor pozitif; ötiroid (T₄ ve T₃ referans aralıkta)

• Yüksek endojen TSH konsantrasyonu

• Klinik hastalık – antikor pozitif; açıkça hipotirodi

Tiroid Hastalıkları

▪ İdiyopatik tiroid atrofisi

• İdiyopatik tiroid atrofisi, kalan non-tiroiditis hipotiroidizm

vakalarının çoğunu oluşturur ve aşağıdakilerle karakterize edilir.

• Foliküler hücre dejenerasyonu

• Foliküler boyutta azalma

• Normal parankim dokusu adipoz bağ dokusu ile değiştirilir, ancak inflamatuar infiltrasyon dikkat çekici değildir.

Tiroid Hastalıkları

▪Hipertiroidizim

• Hipertiroidizm veya toksik guatr, kilo kaybı, hiperaktivite, iştahsızlık ve artan tiroid hormonları konsantrasyonu ile karakterizedir.

• Hipertiroidizm köpeklerde nadiren görülür, ancak kedide yüksek hipertiroidizm insidansı yaygın bir endokrinopati

olarak kabul edilmektedir. Kedide en yaygın hipertiroidizm formu fonksiyonel tiroid adenomudur.

• Tanı için total T₄ ve T₃ yeterlidir. Genellikle serbest hormonların ölçümü gerekli olmaz.

Tiroid Hastalıkları

▪ Tiroid Bezinin Tümörleri

• Köpek ve kedi hariç, tiroid tümörleri nadiren hayvanlarda görülür.

• Köpek tiroid tümörlerinin yaklaşık% 20'si fonksiyoneldir.

• Sintigrafik görüntüleme fonksiyonel tiroid tümörlerini ve metastazlarını tanımlamak için kullanılmaktadır.

• Kedi hipertiroidizminde fonksiyonel tiroid adenomu en yaygın bulgudur.

Paratiroid Bezler

Glandula parathyroidea

Paratiroid Bezler

▪Paratiroid bezleri tiroid bezi içine gömülüdür veya yakınında bulunur. Paratiroid bezleri hiperkalsemik hormon olan

parathormonu (PTH) sentezler ve salgılar.

▪Paratiroid veya şef hücreler öncelikle kalsiyuma yanıt verir.

▪Serum kalsiyum konsantrasyonunda %5-10 kadar bir

değişiklik (toplam kalsiyum 0.25-0.5 mg/dL veya iyonize

kalsiyum 0.1 mmol/L) PTH salgılanmasını uyarabilir veya

inhibe edebilir.

Paratiroid Bezler

▪ PTH’ın nadiren ölçülmesi gerekir. “Gerekli” olan tek zaman, primer hipoparatiroidizmi ve bazı primer

hiperparatiroidizm vakalarını doğrulamaktır.

▪ PTH, paradoksal görünen bu hastalıkların her birinde

genellikle referans aralıktadır, ancak elde edilen PTH değeri ile serum kalsiyum konsantrasyonu uyumlu değildir.

▪Primer hiperparatiroidizme bağlı hiperkalsemili köpeklerin

%75'inde serum PTH konsantrasyonu referans aralıkta

tespit edilir.

Laboratuvar Testleri

▪Total Serum Kalsiyum

• Klinik Biyokimya panellerinde mükemmel tarama testidir.

▪ İyonize Kalsiyum

• Biyolojik olarak aktif fraksiyondur. Kritik bakım hastalarında primer hastalıkları veya toplam kalsiyum konsantrasyonu ne olursa olsun ölçülmelidir. Acil test kapsamındadır. Hipokalsemik hastalarda daha kullanışlıdır. Özel numune şartları vardır.

▪ Düzeltilmiş Kalsiyum

• Hipoalbüminemik hastalarda tercih edilir. Hipokalseminin en yaygın nedenini açıklar.

• Düzeltilmiş Ca = Ölçülen Ca + (3.5 – ölçülen Albümin)

Laboratuvar Testleri

▪Kalsiyum-Fosfor Ürünü (Ca × P)

• Kalsiyum ve fosfor klinik biyokimya panelinde birlikte

yorumlanmalıdır, çünkü ayırıcı tanı listesi eşzamanlı değerlerine bağlı olarak değişecektir.

• Bu iki elektrolitin ürünü yumuşak doku mineralizasyonunu öngörür.

• Ca × P >70 ürünü muhtemel yumuşak doku mineralizasyonuna ve >90 ürünü mineralizasyonun meydana geldiğini gösterir.

• Ca 10.2 mg/dL, P 14 mg/dL = 143

• Ca 8.1 mg/dL, P 21 mg/dL = 170

• Ca 15.5 mg/dL, P 1.8 mg/dL = 28

Laboratuvar Testleri

▪Paratiroid Hormon (PTH)

• PTH bir peptit hormonudur; yarılanma ömrü çok kısadır ve dakikalar içinde ölçülmelidir. PTH, serum kalsiyum

konsantrasyonundaki değişikliklere dakikalar içinde tepki verir.

- İyonize kalsiyum, paratiroid bezinin şef hücrelerindeki kalsiyum reseptörlerince algılanan anahtar sinyaldir.

- Kalsitriol PTH üretimini ve salgılanmasını azaltır.

- Hipomagnezemi, PTH üretimini ve salgılanmasını azaltır.

- Epinefrin'in PTH sekresyonu üzerinde küçük bir etkisi vardır.

- Fosfor doğrudan veya dolaylı olarak kalsiyumun zıt etkilerini uyarır.

Laboratuvar Testleri

▪PTH (devam)

• PTH etkisini öncelikle PTH reseptörlerine (PTH1R) bağlanması ve reseptörlerin aktivasyonu yoluyla gerçekleştirir.

• Malign hiperkalsemide aktive olan paratiroid hormonu ilişkili

protein (PTHrp), aynı PTH1R reseptörlerini kullanır. Bu nedenle, doğal PTH ile aynı şekilde hareket eder ve malign

hiperkalsemide görüldüğü gibi hiperkalsemi ve hipofosfatemiye neden olur.

• Primer hiperparatiroidizm ve malign hiperkalsemi, köpeklerde ve kedilerde hiperkalsemi ve hipofosfatemiye neden olan iki

hastalıktır.

Laboratuvar Testleri

▪PTH (devam)

• Referans laboratuvarlarda, köpek, kedi ve atlar için PTH ve PTHrp ölçümleri yapılmaktadır. Peptit stabilite faktörleri

nedeniyle, spesifik örnekleme prosedürleri gereklidir. Bunun yanında, yorumlamak için çeşitli kılavuzlar kullanılabilir.

• En doğru yaklaşım PTH, PTHrp ve kalsiyumun aynı örnekte veya aynı zamanda ölçülmesidir.

• IRMA, CLIA

Laboratuvar Testleri

▪Paratiroid hormon ilişkili protein (PTHrp)

• PTHrP yapısal olarak PTH'ye benzer.

• Kemik rezorpsiyonuna ve renal kalsiyum retensiyonuna neden olur.

• PTHrP normalde yetişkin bir hayvanda kayda değer miktarda salgılanmaz.

• Önem arz edecek seviyede PTHrP miktarı tespit edilirse,

maligniteden şüphelenilir. Bununla birlikte algılanabilir PTHrP'nin olmaması maligniteyi de dışlamaz.

Hipoparatiroidizm

▪Spontan hipoparatiroidizm, paratiroid dokusunun

lenfositik plazmositik yıkımına bağlıdır, bu da fibrozise, enflamatuar hücrelerin eksikliğine ve varsa birkaç tane

paratiroid hücresinin sağkalımına neden olur. Bazen idiyopatik atrofi olarak da adlandırılır.

▪ Hasar geçici veya kalıcı olabilir ve kalsiyum ve D vitamini ile ömür boyu tedavi gerektirir.

▪ İatrojenik hipoparatiroidizm, hipertiroidizmli kedilerde

tiroidektomi veya boynun ameliyatı sırasında bezin hasarı

veya çıkarılması nedeniyle görülür.

Hipoparatiroidizm

▪ Normal albümin, üre azotu, kreatinin ve lipaz ile orta seviyeden şiddetliye değişen hipokalsemi ve hafif

hiperfosfatemi esasen tanısaldır.

▪Serum kalsiyum 6 mg/dL'den düşükse ve hasta azotemik

değilse ve laktasyonda değilse, primer hipoparatiroidizm en olası tanıdır.

▪Hipokalsemiyi (<1.0 mmol/L) doğrulamak ve tedaviyi

izlemek için iyonize kalsiyum ölçülebilir.

Hipoparatiroidizm

▪ Eşzamanlı PTH ve iyonize veya toplam kalsiyum aynı örnek üzerinde ölçülür veya aynı anda toplanır.

▪ Serum PTH, hastalığın evresine bağlı olarak azalacak veya saptanamayacaktır. Tüm paratiroid dokusu harap olursa PTH tespit edilemez.

▪ PTH referans aralıktaysa ve özellikle eşzamanlı ve şiddetli hipokalsemi varken PTH referans aralığının alt sınırında ise, bu uygun olmayan bir yanıttır ve hala primer

hipoparatiroidizmin tanısı düşünülebilir.

Primer Hiperparatiroidizm

▪Primer hiperparatiroidizm, kalıcı hiperkalsemi ve

hipofosfatemiye neden olan fonksiyonel, otonom bir paratiroid hormon salgılanmasından kaynaklanır.

▪ Köpeklerde hiperparatiroidizm vakalarının %90dan fazlası paratiroid adenomları, %5'in altında karsinom ve kalanını hiperplazi kaynaklı olduğu bilinmektedir.

▪Laboratuvar anormallikleri oldukça karakteristiktir.

Primer Hiperparatiroidizm

▪ Primer hiperparatiroidizmli tüm köpeklerde total serum kalsiyum konsantrasyonunda artış görülür. Serum fosfor seviyesi köpeklerin %90'ında azalır ve bu PTH’ın böbreklerde fosfor reabsorbsiyonunu inhibe etmesi esasına dayanmaktadır.

▪ Hiperkalsemi ve hipofosfatemisi olan bir köpek veya kedi için sadece iki ayırıcı tanı mevcuttur; primer

hiperparatiroidizm ve malign hiperkalsemi.

▪ Toplam ve iyonize kalsiyum konsantrasyonları artar ve PTH ile

uyarılan kemik rezorpsiyonu, kalsiyumun renal retensiyonu ve

dolaylı olarak kalsitriol ile uyarılan kalsiyum absorpsiyonundan

kaynaklanır.

Primer Hiperparatiroidizm

▪Toplam serum kalsiyum primer hiperparatiroidizmli

köpeklerin %100’ ünde artar, ancak iyonize kalsiyum bu köpeklerin %90-95'inde artar.

▪Belirgin hiperkalsemiye rağmen, primer hiperparatiroidizm vakalarının %5'inden azında azotemi vardır. Eşzamanlı hipofosfatemi nedeniyle nadiren yumuşak doku

mineralizasyonu geliştirirler.

▪Ca x P ürünü tipik olarak 70'den azdır (<70).

▪ Teşhise yaklaşım tarama ve doğrulayıcı testlerin kullanımını

içerir.

Sekonder Hiperparatiroidizm

▪Sekonder hiperparatiroidizm, iki farklı tip kalsiyum-fosfor metabolizması bozukluğundan birine sekonder kronik

paratiroid yanıtı neticesinde oluşur.

▪Sekonder hiperparatiroidizmde, böbrek hastalığı veya dengesiz oranda kalsiyum-fosfor içeren tipte beslenme problemi mutlak veya göreceli hipokalsemi ve

hiperfosfatemiye neden olur.

▪Hem nutrisyonel hem de renal sekonder hiperparatiroidizm, sadece radyografik olarak saptanabilen hafif osteolizden

kırık kemiklere ve aşırı fibröz doku birikmesinden genişlemiş

kemiklere kadar değişen kemik lezyonlarına neden olur.

Sekonder Hiperparatiroidizm

▪Renal sekonder hiperparatiroidizmi teşhis etmek genellikle kolaydır.

• Hipokalsemi, hiperfosfatemi ve belirgin azotemi, idrarı konsantre etme

yeteneğinin kaybı ve rejeneratif olmayan anemi ile seyreden ciddi kronik böbrek yetmezliği ile ilişkilidir.

• İyonize kalsiyumun ölçülmesi ve/veya toplam ve iyonize kalsiyumun tekrar

ölçümleri ile hipokalsemi tespit edebilir, ancak kalsiyum sık sık ölçülürse geniş dalgalanmalar olacaktır.

Sekonder Hiperparatiroidizm

▪Nutrisyonel sekonder hiperparatiroidizmi karnivorlar,

ekzotikler (iguanalar vb.) ve atlarda görülen bir problemdir.

Ruminantların osteoporoz veya raşitizm (D vitamini veya fosfor eksikliği) olasılığı daha yüksektir.

• Olguların çoğunda, serum kalsiyum konsantrasyonu referans aralığındadır ve hafif ila orta şiddette hiperfosfatemi vardır.

• Nedenleri diyetin yetersiz kalsiyum ve çok fazla fosfor içermesi veya diyette kalsiyum-fosfor dengesizliğinin olmasıdır; kalsiyum:

fosfor oranının 2:1 olmaması.

Sekonder Hiperparatiroidizm

▪Nutrisyonel sekonder hiperparatirodizimin tanısını koymak için elektrolitlerin fraksiyonel ekskresyonunu belirlemek,

PTH ölçümleri yapmak ve yemdeki kalsiyum ve fosfor

düzeylerinin belirlenmesi ile diyetin değerlendirilmesi en iyi tarama ve konfirmasyon yaklaşımıdır.

▪Elektrolitlerin Fraksiyonel Ekskresyonu (Fx Exc) = (Serum Crea/İdrar Crea) x (İdrar Elektr./Serum Elektro.) x 100

▪ %1'den büyük bir Fx Exc Na, böbrek yetmezliğini gösterir;

Renal tubuler yetmezlik.

İatrojenik – tiroidektomi veya paratiroid adenomunun uzaklaştırılması

▪Kedilerde hipertiroidizmi tedavi etmek için tiroid bezlerinin çıkarılması genellikle tam veya kısmi paratiroidektomi ile

sonuçlanır. Bu nedenle, ameliyattan sonra 24-48 saat içinde hipokalsemi ve hiperfosfatemi ortaya çıkabilir, ancak bir

haftaya kadar gecikedebilir . Bu, köpeklerde de bir paratiroid tümörü eksize edildiğinde olur.

▪ İyatrojenik hipokalsemili kediler ve köpekler genellikle klinik belirtiler ortaya çıkarsa veya toplam kalsiyum<7 mg/dL ve

iyonize<1 mmol/L ise intravenöz veya oral kalsiyum ve/veya

D vitamini ile tedavi gerektirir.

Sorularınız?

[email protected] adresine e-posta gönderiniz.

Kaynaklar

▪ Biyokimya.Vet. İnterner Erişim: http://biyokimya.vet/index.php/2018/07/05/total-kalsiyum-tca-iyonize-kalsiyum-ica-duzeltilmis- total-kalsiyum-ctca-hangisi/

▪ eClinPath. İnternet Erişim: http://www.eclinpath.com/

▪ Doç. Dr. Mert Pekcan. Physiopathology Lecture Notes

▪ Karagül H, Altıntaş A, Fidancı UR, Sel T, 2000. Klinik Biyokimya. Medisan, Ankara

▪ Kaneko JJ, Harvey JW, Bruss ML, 2008. Clinical Biochemistry of Domestic Animals, 6th edi. Academic Press-Elsevier

▪ Nationwide Laboratories (2016). Specialist Laboratory Services Information Manual. 18th edt. İnternet Erişim:

https://thehormonelab.com/handbook

▪ Sayıner S (2017). Kedi ve Köpeklerde Endokrinal Dermatozların Tanısında Hangi Test Kullanılmalı Nasıl Anlamlandırılmalı.

Türkiye Klinikleri J Vet Sci Intern Med-Special Topics 3(3):244-252.

▪ Thrall MA, Weiser G, Allison RW, Campbell TW, 2012. Veterinary Hematology and Clinical Biochemistry, 2nd edi. Wiley- Blackwell

Bir sonraki konu;

Adrenokortikal Fonksiyon ve

Laboratuvar Testleri

Biyokimya & Klinik Biyokimya

ve Laboratuvar dünyası hakkında daha fazlası için

www.biyokimya.vet

@biyokimya.vet