Savcun ve Karacašren (Ulaß-Sivas) Yšrelerinde Sivas HavzasÝ GŸney KenarÝnÝn Tektonostratigrafik …zellikleri
Tectonostratigraphic Features of the Southern Part of the Sivas Tertiary Basin Around Savcun and Karacašren Areas (Ulaß-Sivas)
Kaan Þevki KAVAK
Cumhuriyet †niversitesi, MŸhendislik FakŸltesi, Jeoloji MŸhendisliÛi BšlŸmŸ, 58140, SÜVAS
Selim ÜNAN
Mersin †niversitesi, MŸhendislik FakŸltesi, Jeoloji MŸhendisliÛi BšlŸmŸ, MERSÜN
…Z
Sivas HavzasÝÕnÝn, gŸney kenarÝnÝn tektonostratigrafik šzelliklerini aydÝnlatmayÝ ama•layan bu •alÝßmada, birbirin- den farklÝ stratigrafik ve tektonik yapÝya sahip iki ayrÝ bšlge bulunmaktadÝr. Bunlardan Savcun yšresinde etkin olan tektonik deformasyon bi•imi, Pliyosen sonrasÝnda ortaya •ÝkmÝß ve bindirme tektoniÛi tarafÝndan kontrol edilmißtir.
Bšlgede gŸneyden kuzeye doÛru KarapÝnar, YeniapardÝ ve YukarÝadakšy ana bindirme faylarÝ tanÝmlanmÝßtÝr. Oli- gosen yaßlÝ Hafik formasyonuna ait evaporitlerin tabanÝnda gelißen bu faylarÝn tŸmŸnŸn, Sivas BindirmesiÕnin gŸ- neyinde bulunan geri bindirmeler olduÛu ortaya •ÝkarÝlmÝßtÝr. Ünceleme alanÝnda yapÝlan gšzlemler sonucunda, bšl- gede etkin olan en kŸ•Ÿk gerilmenin (σ3) dŸßey, en bŸyŸk gerilmenin de (σ1) yatay yšnde olduÛu ve KKB-GGD doÛrultusunda gelißtiÛi saptanmÝßtÝr. Bu gerilme rejimi, bšlgede D-B ve KD-GB yšnlŸ bir•ok kÝvrÝmlanma ve doÛ- rultu fayÝn olußumuna neden olmußtur. AyrÝca evaporitlerin diÛer birimlerle olan dokanaklarÝnda yer yer bindirme bileßeninin varlÝÛÝ da gšzlenmißtir. Karacašren yšresi ise; †st Kretase yaßlÝ DivriÛi ofiyolitli karÝßÝÛÝ ve †st Maest- rihtiyen-Tanesiyen yaßlÝ Tecer formasyonuna ait kaya•larÝn Alt Oligosen sonrasÝnda gŸneyden kuzeye doÛru tek- tonik olarak hareket ettikleri bir bšlgedir. Bšlgede Alt Oligosen yaßlÝ Selimiye formasyonu i•erisinde gšzlenen kÝv- rÝm eksenleri ve Oligosen yaßlÝ Hafik formasyonuna ait olan evaporitler i•erisindeki yaklaßÝk doÛu-batÝ yšnlŸ bin- dirme faylarÝ bu taßÝnmayÝ destekler niteliktedir.
Anahtar kelimeler: Bindirme tektoniÛi, Sivas HavzasÝ, tektonostratigrafi ABSTRACT
In this study, detailed geological investigations of rock units located in the southern margin of the Sivas Basin aro- und the Savcun and Karacašren regions were carried out to determine the tectonostratigraphic features of the ba- sin. The Savcun area is the first part of this study where the tectonics and stratigraphic relations are mainly cont- rolled by post-Pliocene thrust tectonics. Three different main thrusts are observed from south to north in the area.
These are namely the KarapÝnar, YeniapardÝ and YukarÝadakšy thrusts. Most of the faults within the Oligocene evaporitic sediments can actually be regarded as back-thrusts developed in the southern part of the Sivas Thrust.
One of the important results arised from this study is that the minimum stress (σ3) is vertical and the maximum stress (σ1) is horizontal and strikes at NNW-SSE and produced numerous folds, with E-W to NE-SW axes, and several strike-slip faults. The contact between the evaporites and the other units indicates thrust component in pla- ces. In the Karacašren region, the association of the upper Cretaceous DivriÛi ophiolitic melange and upper Ma- astrichtian-Thanetian Tecer formation were tectonically transported northwards, in the post-early Oligocene time interval. Geometry of the folds developed in the lower Oligocene Selimiye formation and the E-W trending thrusts affecting the Oligocene evaporitic sediments are the field evidences of this transport.
Key words: Thrust tectonics, Sivas Basin, tectonostratigraphy
nu yoÛun tektonik hareketlere uÛradÝÛÝnÝ ifade etmißtir. Poisson vd. (1996)Õ ne gšre; Paleosen- Orta Eosen sŸresince bir šn Ÿlke havza gšrŸnŸ- mŸ sergileyen havzanÝn bazÝ kesimleri, Ge• Oli- gosen ve Erken Miyosen boyunca yoÛun evapo- rit •škelimine sahne olmußtur. Kavak vd. (1997) ve Kavak (1998), bšlgede etkin olan sÝkÝßtÝrma hareketinin yaklaßÝk KKB-GGD doÛrultusunda gelißtiÛine ißaret ederek, bu yšnle uyumlu olarak
ney yšnlŸ bir zon i•erisinde yayÝldÝÛÝ ve giderek daraldÝÛÝ, SivasÕÝn batÝsÝnda ise KD-GB yšnŸn- de gelißtiÛi sšylenebilir (bknz. Þekil 1). HavzayÝ kuzeyden sÝnÝrlayan Orta Anadolu Bindirme Ku- ßaÛÝÕna yakÝn kesimlerde yapÝlan araßtÝrmalar arasÝnda Tatar, (1977), …zcan vd. (1980) ve YÝl- maz, (1980)Õ Ýn •alÝßmalarÝ sayÝlabilir. GŸney ke- narÝ olußturan kußak i•erisinde yapÝlan •alÝßma- lar arasÝnda ise; Kurtman, (1973), Gškten, (1993), Ünan (1993-1994) ve Poisson vd.
(1996)Õnin •alÝßmalarÝ bulunmaktadÝr.
HavzanÝn gŸney kenarÝnda gšzlenen ofiyolitik karÝßÝÛa ait kŸtlelerin kškeni hakkÝnda iki ayrÝ gšrŸß vardÝr. Bunlardan ilki; Þengšr ve YÝlmaz (1981)ÕÝn šne sŸrdŸÛŸ ve GšrŸr vd. (1984), Gšk- ten (1993) ve Ünan (1993-1994) tarafÝndan da desteklenen; ofiyolitik kŸtlelerin KÝrßehir Masifi ile ToridÕler arasÝnda var olduÛu kabul edilen Ü•
Torid OkyanusuÕnu temsil ettiÛi yaygÝn gšrŸßŸ- dŸr. Buna karßÝn, Ricou vd. (1979), Temiz (1994) ve Poisson vd. (1996), bu ofiyolitik kŸtle- lerin NeotetisÕin kuzey kolunun kapanmasÝ so- nucu gŸneye aktarÝldÝÛÝnÝ ifade etmektedir.
Bu •alÝßmayla bšlgenin stratigrafik ve tektonik šzelliklerinin ortaya konmasÝ ama•lanmÝß ve bšlgede bindirme tektoniÛinin etkin olduÛu anla- ßÝlmÝßtÝr. Savcun ve Karacašren bšlgelerini bir- birinden ayÝran ve bu bšlgeler arasÝnda yer alan bir adet yapÝlmamÝß 1/25.000 šl•ekli pafta bu- lunmaktadÝr. ‚alÝßma alanÝnÝn batÝdaki kÝsmÝnÝ olußturan Savcun ve yakÝn civarÝnda daha geniß alanlarda gšzlenen evaporitik birimlerin diÛer bi- rimlerle olan ilißkileri ve daÛÝlÝmlarÝ, Karacašren yšresine gšre farklÝ bir tektonostratigrafik dizili- min var olduÛunu gšstermißtir. Bu nedenle yšre- deki stratigrafik dizilim tektonik Ÿniteler ßeklinde ifade edilmißtir.
Þekil 1: Sivas HavzasÝÕ nÝn konumunu ve TŸrkiyeÕ nin tektonik birlikleriyle olan ilißkisini gšsteren ha- rita (Poisson vd., 1996Õ dan deÛißtirilerek).
Figure 1: Location map of the Sivas Tertiary Basin in- dicating its relationship with the main tectonic units of Turkey ( modified from Poisson et al., 1996).
SAVCUN Y…RESÜNÜN TEKTONO- STRATÜGRAFÜSÜ
YapÝlan arazi gšzlemleri sonucunda bšlgedeki stratigrafik dizilimin ancak birbirinden farklÝ bin- dirme šrtŸleriyle ifade edilebileceÛi anlaßÝlmÝßtÝr.
Bu nedenle, Savcun yšresinde ayÝrtlanan tekto- nik Ÿniteler, bu •alÝßmada, kuzeybatÝdan gŸney- doÛuya doÛru Apa, KarapÝnar, YeniapardÝ ve YukarÝadakšy Bindirme …rtŸleri olmak Ÿzere dšrde ayrÝlmÝßtÝr (Þekil 2).
Ünceleme alanÝnda gšzlenemeyen, ancak ku- zeybatÝda KD-GB doÛrultulu olarak uzanan ve Poisson vd. (1992) tarafÝndan tanÝmlanan Sivas Bindirmesi, aynÝ zamanda Apa Bindirme …rtŸ- sŸnŸn (AB…) taban bindirme fayÝnÝ olußturur.
AB…, fay yŸzeyi boyunca, inceleme alanÝ dÝßÝn- da †st Miyosen-Pliyosen yaßlÝ Üncesu formasyo- nunun (YÝlmaz, 1980) Ÿzerine itilmißtir (bknz.
Þekil 2). Bu da tektonik deformasyon bi•iminin, en azÝndan, †st Miyosen-Pliyosen sonrasÝnda bindirme tektoniÛi olduÛunu gšstermektedir.
Apa Bindirme …rtŸsŸÕnŸn (AB…) tabanÝnda Oli- gosen yaßlÝ Hafik formasyonu gšzlenir. Ülk kez Kurtman (1973) tarafÝndan adlandÝrÝlan formas- yonunun baßlÝca kaya birimini beyaz, yer yer kÝvrÝmlanma gšsteren masif jipsler olußturur.
KatmanlanmanÝn seyrek olarak gšzlendiÛi bi- rimde, yer yer kÝrmÝzÝ kiltaßÝ-silttaßÝ seviyeleri de gšzlenir. Jipsler, genellikle nodŸler par•alardan olußmußtur. Arazi genelinde yoÛun deformasyo- na uÛrayan masif jips seviyelerinin taban kesim- lerinde, makaslama dŸzlemlerinin yanÝsÝra, yap- raklanmalar da izlenmektedir.
Bu birimin Ÿzerine; denizel ortamdan karasal or- tama ge•ißi gšsteren, kÝrmÝzÝ-gri, ince ve yer yer kalÝn katmanlÝ, gevßek •imentolu, •apraz taba- kalÝ ve kumtaßÝ-kiltaßÝ ardalanmasÝndan olußan Alt Miyosen yaßlÝ Apa formasyonu (YÝlmaz vd., 1989) gelir. Ünce tabakalÝ bir jips seviyesiyle son- lanan formasyon, K-Ar yaß analizleri sonucunda 14.5 milyon yÝl yaß veren ve Orta MiyosenÕe (Guezou, 2000) karßÝlÝk gelen olivin-bazaltlarÝn olußturduÛu Karatepe volkanitleri (YÝlmaz, 1994) tarafÝndan šrtŸlŸr. AB…Õ ne ait litolojiler, birbirinden ana bindirme faylarÝyla ayrÝlan bindir- me šrtŸlerinden en altta yer alan istifi olußturur ve bšlgenin kuzeybatÝsÝnda yŸzeylenir (Þekil 3).
AB… Ÿzerine, KarapÝnar kšyŸ civarÝnda KD-GB doÛrultusunda uzanan KarapÝnar Bindirmesi ge- lir ve Ÿzerindeki šrtŸ KarapÝnar Bindirme …rtŸsŸ (KB…) olarak adlanÝr. KB…Õ yŸ, tabanda karasal ortam ŸrŸnŸ olan ve genellikle masif jipsler tara- fÝndan temsil edilen Hafik formasyonu ve Ÿzeri- ne a•ÝlÝ uyumsuzlukla gelen ve menderesli akar- su, karasal yelpaze ve gšl •škellerinden olußan Alt-Orta Miyosen yaßlÝ TatlÝcak formasyonu (YÝl- maz vd. 1989) olußturur. KB…ÕnŸn, masif jipsle- rin tabanÝ boyunca, kuzeybatÝya doÛru hareket ettiÛini gšsteren en bŸyŸk verilerden birisi, Kara- pÝnar kšyŸ yakÝnÝndaki Kara TepeÕnin gŸneyin- de gšzlenmektedir. Burada yapÝlan incelemeler- de; jipsler i•erisinde rahatlÝkla izlenen ve eksen- leri hemen hemen KD-GB yšnlŸ olan mezosko- pik šl•ekteki ikincil kÝvrÝmlanmalarla beraber, gŸneydoÛuya eÛimli olan kŸ•Ÿk ters faylar da saptanmÝßtÝr. Ancak bu fay dŸzlemlerinde •izgi- sel unsurlarÝn korunamadÝÛÝ gšrŸlmŸßtŸr.
Þekil 2: Savcun yšresindeki bindirme šrtŸleri ve birbirleriyle olan ilißkileri (šl•eksiz) Figure 2: Thrust sheets and their relationships at Savcun Region (not-to-scale)
Þekil 3: Savcun yšresinin jeoloji haritasÝ ve enine kesiti Figure 3: Geological map and cross section of the Savcun region
TatlÝcak formasyonu, ‚aybaßÝ, HšyŸklŸ ve Sav- cun Ÿyelerine ayrÝlmÝßtÝr. Bunlardan ilki olan
‚aybaßÝ Ÿyesi; kÝrmÝzÝ-koyu kahverengi konglo- mera, kumtaßÝ ve jipslerle birlikte en Ÿstte kÝrmÝ- zÝ marn-kumtaßÝ ardalanmasÝndan olußur (bknz.
Þekil 2). †zerinde yer alan HšyŸklŸ Ÿyesi taban- da grimsi ve tabaka kalÝnlÝÛÝ yaklaßÝk olarak 15- 20 cm civarÝnda olan •akÝltaßlarÝyla baßlar. Bu Ÿye, Ÿste doÛru ince tabakalÝ kire•taßÝ ve orta-iri taneli, •apraz tabakalÝ, gri kumtaßÝ seviyelerine ge•er. En Ÿstte ise, konglomera-kumtaßÝ arda- lanmasÝyla devam eden Ÿyenin •akÝllarÝnÝn yak- laßÝk % 80-85Õi volkanik ve ofiyolitik kškenlidir.
Birim i•erisindeki tabaka kalÝnlÝklarÝ, Ÿste doÛru yaklaßÝk 40-50 cm civarÝnda deÛißmekte ve kumtaßlarÝnda yer yer •apraz tabakalanmalar gšzlenmektedir. Savcun Ÿyesi ise 100-150 m kalÝnlÝÛÝnda, yer yer ince kšmŸr tabakalarÝ i•e- ren sarÝ-grimsi marn, gri-yeßil kumtaßÝ ardalan- malarÝ ile temsil edilir. Bu seviyelerin Ÿzerinde;
ince tabakalÝ kumlu kire•taßÝ ve kumtaßlarÝndan olußan kanal dolgularÝyla birlikte konglomera se- viyeleri de gšzlenmekte olup, yer yer bitki kÝrÝn- tÝlÝ kiltaßlarÝ da dikkati •ekmektedir.
Bu •alÝßmada TatlÝcak formasyonuna ait birim- lerden alÝnan šrneklerden yalnÝzca HšyŸklŸ Ÿyesine ait bir šrnekte, Oligosen-Miyosen aralÝ- ÛÝna dŸßen Charites minutissima ve Sphaeroc- hara parvula (…rnek No: 145) izlerine rastlan- mÝßtÝr. Atalay (1993), birimden derlediÛi šrnek- lerden Alt-Orta Miyosen yaßÝnÝ elde etmiß ve ay- nÝ yaß aralÝÛÝ bu •alÝßmada da kabul edilmißtir.
Ünceleme alanÝnda, KarapÝnar Bindirme …rtŸsŸ- nŸn tavan bindirme fayÝnÝ YeniapardÝ Bindirmesi olußturur. Bu fayÝn Ÿzerinde bulunan YB…, Hafik ve †st Oligosen yaßlÝ Emirhan formasyonlarÝyla (Poisson vd., 1996), TatlÝcak formasyonuna ait birimler tarafÝndan olußur (bknz. Þekil 2).
Genellikle sarÝ-grimsi marn-kumtaßÝ ile beyaz- gri, tabakalÝ jipslerden olußan Emirhan formas- yonunda tabaka kalÝnlÝklarÝ 2-40 cm arasÝnda deÛißmektedir. Gevßek •imentolu, orta-iyi boy- lanmaya sahip, kumtaßlarÝna gšre daha yoÛun olarak gšzlenen gri-yeßilimsi marnlÝ seviyeler yer yer tektonize olmußtur. Formasyona ait bi- rimler, inceleme alanÝnÝn orta kesimindeki de- miryolu yarmasÝnda yoÛun tektonizmanÝn etkisi altÝnda bir•ok kÝvrÝmlanma ve faylanmaya uÛra- mÝß olarak gšzlenmektedir. Bu yarmalarda gšz- lenen yatÝk ve kšßeli kÝvrÝmlanmalara Þekil 4 ve
5 šrnek olarak verilebilir. Formasyonun tabanÝ inceleme alanÝnÝn sÝnÝrlarÝ i•inde gšzleneme- mißtir. Kabasakal kšyŸ doÛusunda Hafik for- masyonu ve Koyuncu kšyŸ gŸneyinde TatlÝcak formasyonuna ait birimlerin Ÿzerine tektonik ola- rak gelen formasyon, Hafik formasyonu tarafÝn- dan tektonik olarak Ÿzerlenir.
YeniapardÝ bindirmesi, inceleme alanÝnÝn orta- sÝndan ge•en Sivas-Kayseri karayolunun kuze- yinde bŸyŸk bir klipe karßÝ gelir (bknz. Þekil 3).
Bu jips kŸtlelerinin kuzey sÝnÝrÝ yanÝnda gŸney sÝnÝrÝ da, TatlÝcak formasyonuna ait birimler Ÿze- rinde tektonik dokanaklÝ olarak bulunmaktadÝr.
Ünceleme alanÝnÝn orta kesimlerinde yer alan Savcun kšyŸnŸn gŸneyinde yapÝlan inceleme- lerde, bu dokanaÛÝn •ok belirgin olarak izlenebil- diÛi gšrŸlmŸßtŸr. …zellikle Kabasakal kšyŸnŸn kuzeyinde, jipslerle TatlÝcak formasyonuna ait birimler i•inde yatÝk kÝvrÝmlanmalar gšzlenmek- tedir. AyrÝca Sivas-Kayseri karayolunun gŸne- yinde yer alan Koyuncu ve Karagšmlek kšyŸ ci- varÝnda gšzlenen bindirme faylarÝ ve kÝvrÝm ek- senlerinin doÛrultusu birbiriyle uyumludur. Bu da, jipslerin yaklaßÝk olarak gŸneydoÛudan ku- zeybatÝya doÛru hareket ettiÛini gšsteren mezo- tektonik kanÝtlar arasÝnda sayÝlabilir.
YB… i•inde kalan birimler, gŸneydoÛuda yer alan YukarÝadakšy civarÝnda YukarÝadakšy Bin- dirmesi tarafÝndan tektonik olarak Ÿzerlenir. Ta- banÝnda Hafik formasyonuna ait jips kŸtlelerinin yer aldÝÛÝ bu bindirme šrtŸsŸnŸ, sÝÛ denizel or- tamda •škelen Nummulitli •akÝltaßÝ ve marnlar- dan olußan Alt-Orta Eosen yaßlÝ Bozbel formas- yonu (Kurtman, 1973) olußturur. Bu formasyon i•inden alÝnan šrneklerden (No: 176, 179) sšz konusu yaß aralÝÛÝ saptanmÝßtÝr (…zgen, 1995).
Tabanda gri-sarÝmsÝ, bol •atlaklÝ, ince-orta kat- manlÝ ve bol Nummulitli •akÝltaßlarÝyla baßlayan seri, orta seviyelerde yeßilimsi marn ve yer yer kire•taßÝ bantlarÝnÝn gšzlendiÛi kesimlerle temsil edilir. †st kesimler ise; gri-sarÝmsÝ, •atlaklarÝ kalsit dolgulu kumtaßlarÝnÝn egemen olduÛu bej- sarÝmsÝ marn ve kire•taßÝ ardalanmasÝ ve Num- mulit i•eren kumtaßÝ-marn-kire•taßÝ seviyeleriyle sona erer. TopoÛrafik olarak sarplÝk olußturma- yan bu birimler, yeßilimsi-gri renkleriyle diÛer bi- rimlerden kolaylÝkla ayrÝlÝr. Bu bindirme šrtŸsŸ, daha gŸneyde Hafik formasyonuna ait masif jipsler tarafÝndan tektonik olarak tekrar Ÿzerlenir (bknz. Þekil 3).
Arazide yapÝlan bu gšzlemlere ek olarak; fayla- rÝn kinematik analizi de yapÝlmÝßtÝr. Alt-Orta Mi- yosen yaßlÝ birimleri kesen fay dŸzlemleri Ÿze- rinde šl•Ÿlen fay •izikleri, Carey (1979) tarafÝn- dan gelißtirilen bilgisayar destekli ters •šzŸm iß- lemi kullanÝlarak deÛerlendirilmißtir. Yšntemle il- gili detaylÝ bilgi Carey (1979), Mercier v.d., (1991) ve …ver vd., (1997) tarafÝndan verilmißtir.
Kinematik analiz sonucunda, en bŸyŸk yatay asal gerilmeye karßÝlÝk gelen sÝkÝßma gerilmesi (σ1) KKB-GGD, en kŸ•Ÿk asal gerilmeye karßÝlÝk gelen a•Ýlma gerilmesi (σ3) ise dŸßey yšnde bu- lunmußtur (Þekil 6.a ve b). Buradan elde edilen KKB-GGD yšnlŸ σ1 gerilmesi, Savcun yšresin- deki ana bindirme faylarÝnÝn doÛrultusuna he- men hemen dik olup bšlgede gšzlenen sÝkÝßma tektoniÛini destekler niteliktedir.
Ünceleme alanÝnda gšzlenen bindirmelerin doÛ- rultularÝyla uyumlu olmayan yÝrtÝlma faylarÝnÝn varlÝÛÝ da belirlenmißtir. Sšz konusu faylarÝn, bšlgeyi Alt-Orta Miyosen sonrasÝnda etkileyen KKB-GGD yšnlŸ sÝkÝßmayla uyumlu olmadÝÛÝ ve/veya daha eski bir dšnemde ger•ekleßmiß olabileceÛini sšylemek mŸmkŸndŸr.
KARACA…REN Y…RESÜNÜN TEKTONO- STRATÜGRAFÜSÜ
Bšlgenin stratigrafisi, temeldeki ofiyolitli karÝßÝk ve Maestrihtiyen-Paleosen yaßlÝ birimler ile bun- larÝn Ÿzerinde bulunan šrtŸ birimlerle temsil edi- lir (Þekil 7).
DivriÛi Ofiyolitli KarÝßÝÛÝ (Dof)
Genel tanÝm: Ünceleme alanÝnÝn gŸneyinde yŸ- zeyleyen ofiyolitik karÝßÝÛa ait kaya•lar, DivriÛi ofiyolitli karÝßÝÛÝ (Tun• vd., 1991) olarak adlandÝ- rÝlmÝßtÝr.
YayÝlÝm ve konum: KarÝßÝÛa ait kaya•lar, gŸney- de †st Maestrihtiyen-Tanesiyen yaßlÝ Tecer for- masyonuna ait birimler tarafÝndan tektonik doka- nakla Ÿzerlenirken, kuzeyde ise aynÝ yaß aralÝÛÝ- na sahip YaÛmurluseki formasyonu tarafÝndan Ÿzerlenir (Þekil 8). Bozbel ve Alt Oligosen yaßlÝ Selimiye formasyonlarÝnÝn dokanaÛÝnda olistost- romal olarak gšzlenen birimler, Selimiye for- masyonu Ÿzerinde kŸ•Ÿk klipler halinde gšrŸlŸr.
Bileßenler: DivriÛi ofiyolitli karÝßÝÛÝnÝ olußturan bileßenler serpantinleßmiß ultramafik kaya•lar, Þekil 4: YeniapardÝ bindirme šrtŸsŸ (YB…) i•erisinde gelißen yatÝk kÝvrÝmlanma
Figure 4: A recumbent fold observed in YeniapardÝ thrust sheet
altere mikrodiyoritler ve uralitleßmiß gabrolardan olußmaktadÝr.
Birimin yaßÝ ve konumu:KarÝßÝÛÝn, YaÛmurluseki formasyonu tarafÝndan uyumsuzlukla šrtŸlmesi nedeniyle, yerleßim yaßÝnÝn †st Maestrihtiyen- Tanesiyen šncesine ait olduÛunu sšylemek mŸmkŸndŸr.
YaÛmurluseki Formasyonu (KTy)
Genel tanÝm: Dof Ÿzerine kÝrmÝzÝ kÝrÝntÝlÝ birim- lerle gelen ve Tecer formasyonu ile yanal ge•iß- li olduÛu saptanan birim ilk kez Meßhur ve Aziz (1980) tarafÝndan tanÝmlanmÝß ve bu •alÝßmada da aynÝ adlama kullanÝlmÝßtÝr.
YayÝlÝm ve konum: DivriÛi ofiyolitli karÝßÝÛÝ Ÿze- rinde uyumsuzlukla gšzlenen birim, Ÿstte Boz- bel formasyonu tarafÝndan uyumsuz olarak šr- tŸlŸrken, Tecer formasyonuna ait birimler tara- fÝndan da tektonik olarak Ÿzerlenir (Þekil 8).
Kaya tŸrŸ: Formasyon; tabanda kÝrmÝzÝ-bordo, orta-kalÝn katmanlÝ (30-50cm), kštŸ boylanma ve orta-kštŸ yuvarlaklanmaya sahip, tane boyu- tu 3-5 cm arasÝnda deÛißen zayÝf •imentolu konglomera, kÝrmÝzÝ-kahverengimsi kiltaßÝ ve in- ce taneli kumtaßÝ ardalanmasÝ ile baßlar (bknz.
Þekil 7). Bu seviyenin Ÿzerinde ardalanmalÝ kil- taßÝ-kumtaßÝ-kire•taßÝ seviyeleri yer alÝr. Tavana doÛru tekrar kÝrÝntÝlÝ birimlere ge•en formasyon- da tabaka kalÝnlÝklarÝ bu seviyelerde 50-100 cm arasÝnda deÛißmektedir. Birimlerin malzemesini daha •ok bazik-ultrabazik kaya•lar olußturur.
Tecer formasyonuna ait olduklarÝ yapÝlan pale- ontolojik incelemeler (Ünan, 1995) sonucunda ortaya konan gri kire•taßlarÝ, YaÛmurluseki for- masyonunu olußturan birimler i•erisinde kat- manlanmayla uyumlu olarak gšzlenmiß olup, ya- nal yšnde devamsÝzlÝk gšsterirler.
KalÝnlÝk: Formasyonun kalÝnlÝÛÝ yapÝlan šl•ŸlŸ stratigrafik kesitte yaklaßÝk olarak 289 m olarak šl•ŸlmŸßtŸr.
Fosil i•eriÛi ve yaß: Birimin i•erisindeki kire•taßÝ bantlarÝndan (…rnek No:1) alÝnan šrneklerde aßaÛÝdaki fosiller saptanmÝßtÝr (Ünan, 1995):
Laffitteina marsicana FARINACCI, Laffitteina šztŸrki ÜNAN, Rotalia trochidiformis LAMARCK, Üdalina aff sinjarica GRIMSDALE, Rotalia sp., Üdalina sp., Laffiteina sp., Planorbulina sp., Chrysalidina sp., Mississipina sp., Melobesia sp., Triloculina sp., Ostrea sp., Textularidae, Mi- liolidae, Echinid kavkÝ par•alarÝ/dikeni, Bryozoa, mercan ve Mollusk kavkÝlarÝ.
Buna gšre, formasyona †st Maestrihtiyen-Ta- nesiyen yaßÝnÝn verilmesi uygun gšrŸlmŸßtŸr.
Birimin Dof Ÿzerinde yer almasÝ ve i•inde gšzle- nen kire•taßÝ seviyelerinin Tecer formasyonuyla aynÝ yaß aralÝÛÝna dŸßmesi, bu iki formasyonun birbiriyle yanal ge•ißli olduÛunu gšsterir.
Ortamsal yorum: Kaya tŸrŸ šzellikleri ve bentik foraminifer i•eriÛi formasyonun sÝÛ denizel bir ortamda •škeldiÛini gšstermektedir.
Tecer Formasyonu (KTt)
Genel tanÝm: Formasyonu olußturan birimler, Ünan ve Ünan (1990) tarafÝndan; inceleme alanÝ- nÝn doÛusunda yŸzeyleyen GŸrlevik kire•taßÝyla birleßtirilerek ÒTecer FormasyonuÓ olarak adlan- dÝrÝlmÝß ve bu •alÝßmada da aynÝ adlamanÝn kul- lanÝlmasÝ uygun gšrŸlmŸßtŸr (bknz. Þekil 7).
Þekil 5: YeniapardÝ bindirme šrtŸsŸ (YB…) i•erisinde gelißen kšßeli kÝvrÝmlanmalar
Figure 5: Chevron folds observed in YeniapardÝ thrust sheet
YayÝlÝm ve konum: Tecer formasyonuna ait ki- re•taßlarÝ, yŸksek dayanÝmlarÝ nedeniyle bšlge- de sarp topoÛrafyalar olußturur. …zellikle gŸney- doÛuda, Kulyusuf ve SšÛŸtšzŸ kšylerinin gŸne- yinde yŸzlekler veren bu kire•taßlarÝ allokton ko- numludur. Sšzkonusu birimler, Dof ve YaÛmur- luseki formasyonuna ait kaya•larÝn Ÿzerinde tektonik dokanakla yer alÝr (bknz.Þekil 8). Birim, fosil i•eriÛi a•ÝsÝndan, YaÛmurluseki formasyo- nuna ait kÝrmÝzÝ detritik birimlerde gšzlenen gri kire•taßÝ seviyeleriyle benzerlik taßÝr. AyrÝca ba- tÝda, Alt Oligosen yaßlÝ Selimiye formasyonunun tabanÝna ait birimlerin Ÿzerinde
klipler halinde gšzlenir.
Kaya tŸrŸ: Formasyon; siyahÝmsÝ-gri, bol makro fosil kavkÝlÝ, kalÝn katmanlÝ (50-70 cm), taze kÝ- rÝlmÝß yŸzeyleri gri ve grinin tonlarÝnda, olduk•a masif šzelliÛe sahip kire•taßlarÝndan olußur. Yer yer killi-kumlu ve dolomitik seviyelerin bulundu- Ûu birimde, •atlaklar kalsit dolguludur.
KalÝnlÝk: Tecer for masyonuna ait kire•taßlarÝnÝn sahada klipler ßeklinde yer almalarÝ nedeniyle, birimin kalÝnlÝÛÝnÝn saptanmasÝ mŸmkŸn olama- mÝßtÝr. Ancak, Ünan ve Ünan (1987); sšzŸ edilen kire•taßlarÝnÝn inceleme alanÝnÝn gŸneyinde, alt- tan Ÿste doÛru kalÝnlÝk verdiÛi bšlgeleri se•erek
yaptÝklarÝ tip ve yardÝmcÝ kesitlerde, kalÝnlÝÛÝn 310-970 m arasÝnda deÛißtiÛini belirlemißlerdir.
Fosil i•eriÛi ve yaßÝ: Tecer formasyonundan alÝ- nan bir šrnekten (…rnek No: 2) paleontolojik in- celemeleri sonucunda aßaÛÝdaki fosil topluluÛu ortaya •ÝkarÝlmÝßtÝr (Ünan, 1995):
Laffitteina marsicana FARINACCI, Laffitteina šztŸrki ÜNAN, Laffiteina erki (SÜREL), Üdalina aff sinjarica GRIMSDALE, Rotalia sp.
YukarÝda verilen fosil topluluklarÝna gšre for- masyon, †st Maestrihtiyen-Tanesiyen yaß aralÝ- ÛÝnda •škelmißtir.
Ortamsal yorum: Birimin i•indeki mikrofauna topluluÛu ve litolojik šzellikler, formasyonun sÝÛ denizel ortamda •škeldiÛini gšstermektedir.
Bozbel Formasyonu (Tb)
Genel tanÝm: Ülk kez Kurtman (1973) tarafÝndan adlandÝrÝlan ve Tecer ve GŸrlevik DaÛlarÝÕnÝn uzanÝmÝna paralel olarak izlenen formasyon i•in bu •alÝßmada da aynÝ adlama kullanÝlmÝßtÝr.
YayÝlÝm ve konum: Formasyon, genellikle saha- nÝn gŸneyinde yŸzlek verir ve YaÛmurluseki for- masyonunun Ÿzerine uyumsuz olarak gelir (bknz. Þekil 8). Yer yer kendi i•erisinde ve Ÿst Þekil 6: Ünceleme alanÝndan toplanan fay dŸzlemleri ve •iziklerinin stereografik izdŸßŸmleri. (Merkeze doÛru yšne- len oklar, ters faylarÝ veya ters fay bileßenini; merkezden uzaklaßan oklar ise normal faylarÝ veya normal fay bileßenini gšstermektedir.σ1, σ2 ve σ3sÝrasÝ ile; en bŸyŸk, orta ve en kŸ•Ÿk asal gerilme eksenlerinin izdŸ- ߟmlerine karßÝlÝk gelmektedir. Histogram, šngšrŸlen kayma vektšrŸ (τ) ve hesaplanan kayma vektšrŸ (s) arasÝndaki sapma a•ÝsÝnÝn daÛÝlÝmÝnÝ ifade eder)
Figure 6: Kinematic fault measurement results. (Lower hemispher stereographic projections of striated fault pla- nes measured in the field. Centrifugal arrows denote normal faults, or faults with normal component. Cent- ripedal arrows correspond to thrust faults, or faults with reverse component.σ1, σ2 and σ3 are respectively the maximum, mean and minimum paleostress axes. Histogram shows that the distribution of deviation angles between predicted slip vector (τ) and the computed slip vector (s))
Þekil 7: Karacašren yšresinin tektonostratigrafik dikme kesiti Figure7: Tectonostratigraphic section of the Karacašren region
Þekil 8: Karacašren yšresinin jeoloji haritasÝ ve enine kesiti Figure 8: Geological map and cross section of the Karacašren region
seviyelerdeki jipslerin Ÿzerine bindirmeler de gšzlenmißtir.
Kaya tŸrŸ: Formasyonun tabanÝ, gri-yeßilimsi, orta katmanlÝ (15-20 cm), orta-iyi •imentolu,
•apraz tabakalÝ ve yŸk kalÝplarÝ gšzlenen kumta- ßÝ-marn ve kire•taßÝ ile yer yer marnlardan olu- ßur. Orta kesimlere doÛru; ince-orta katmanlÝ ki- re•taßÝ, gri, yer yer tektonize olmuß orta-kštŸ boylanmalÝ kumtaßlarÝ ile temsil edilen formas- yon, lamina dŸzeyinde kumtaßlarÝ i•erir. Bozbel formasyonu, Ÿste doÛru, gri- yeßilimsi kire•taßÝ, ince jips seviyeleri i•eren kumtaßÝ ve sarÝmsÝ-gri kire•taßlarÝnÝn egemen olduÛu bir seviyeyle ka- rakterize olur. Daha Ÿstte yeßil-gri, ince-orta kat- manlÝ (20-25 cm) kumtaßÝ-marn-plaket kire•taßÝ ardalanmasÝna ge•en formasyon, marn-kumtaßÝ tabakalarÝyla yanal ge•ißli olarak gšzlenen jips- lerle sonlanÝr (bknz. Þekil 7). Formasyonun Ÿst kesimleri; Yenikervansaray kšyŸ civarÝnda, olis- tostromal ultramafik kaya•larla temsil edilir.
KalÝnlÝk: Tutma• kšyŸ civarÝnda yapÝlan šl•ŸlŸ stratigrafik dikme kesitte yaklaßÝk 250 mÕ lik ka- lÝnlÝk šl•ŸlmŸßtŸr.
Fosil i•eriÛi ve yaß: Birimden alÝnan šrneklerden (…rnek No: 59, 66) yapÝlan ince kesit tanÝmla- malarÝnda aßaÛÝdaki fosil topluluÛu saptanmÝßtÝr (…zgen, 1995; Wernli, 1995):
Acarinina gr. bullbrooki BOLLI, Acarinina bro- dermanni CUSHMAN & BERMUDEZ, Truncoro- taloides topilensis (CUSHMAN), Nummulites globulus LEYMERIE, Nummulites mamillatus dÕARCHIAC, Discocyclina archiaci SCHLUM- BERGER, Assilina spira (de ROISSY), Globige- rinoides sp., Nummulites sp., Globigerina spp.
YukarÝda belirtilen fosil topluluÛu dikkate alÝna- rak, formasyonun yaßÝ Alt-Orta Eosen olarak be- lirlenmißtir.
Ortamsal yorum: Formasyonun taban ve orta kesimlerinin daha •ok orta derin-sÝÛ denizel, Ÿst kesimlerinin ise nisbeten sÝÛ karasal bir ortamda
•škeldiÛi anlaßÝlmÝßtÝr.
Selimiye Formasyonu (Ts)
Genel tanÝm: Üstif, ilk kez Kurtman (1973) tara- fÝndan Selimiye formasyonu olarak adlandÝrÝl- mÝß ve bu •alÝßmada da aynÝ adlamanÝn kullanÝl- masÝ benimsenmißtir.
YayÝlÝm ve konum: Ünceleme alanÝnÝn orta ve ku- zey kesimlerinde yŸzeyleyen formasyon, Bozbel
formasyonunun Ÿzerinde uyumsuzlukla yer alÝr (bknz. Þekil 7). SaklÝ ve AÛcamescit kšyleri civa- rÝnda Alt Miyosen yaßlÝ AÛÝlkaya formasyonu ta- rafÝndan bariz bir a•ÝlÝ uyumsuzlukla šrtŸlen bi- rimler, Kußlu kšyŸ KBÕ sÝnda yer yer kŸ•Ÿk šl-
•ekli ters faylanmalarla kesilmißtir (bknz. Þekil 8).
Kaya tŸrŸ: Formasyonun tabanÝnÝ jips ara katkÝ- lÝ, kÝrmÝzÝ killi seviyelerle yeßil, laminalÝ ve yakla- ßÝk 100-150 mÕ lik kalÝnlÝÛa sahip marnlar oluß- turur. †ste doÛru ise eflatun-bordo kumtaßÝ se- viyelerinin egemen olduÛu kalÝn bir kumtaßÝ-•a- kÝltaßÝ-kiltaßÝ ardalanmasÝ ile sonlanÝr. Ünce-orta ve yer yer kalÝn katmanlÝ (5-50 cm) kesimlerle temsil edilen kumtaßÝ seviyelerinde asimetrik dalga izleri ve tavan-taban yapÝlarÝ da gšzlenir.
Folk (1968)Õ a gšre yapÝlan adlamalara gšre, bi- rimden alÝnan šrnekler genellikle feldispatik lita- renit ve subarkoz bileßimli silttaßlarÝ olarak ta- nÝmlanmÝßtÝr.
KalÝnlÝk: Selimiye formasyonunun kalÝnlÝÛÝ, bšl- gede ger•ekleßen yoÛun kÝvrÝmlanmalardan do- layÝ olduk•a fazla olarak gšzlenmiß ve yapÝlan šl•ŸlŸ stratigrafik kesitte yaklaßÝk olarak 1500 mÕ lik bir kalÝnlÝk saptanmÝßtÝr.
Fosil i•eriÛi ve yaßÝ: Ünceleme alanÝnda yapÝlan šl•ŸlŸ stratigrafik dikme kesitten alÝnan bir yÝka- ma šrneÛinden (…rnek No: 4), aßaÛÝdaki fosil topluluÛu ortaya •ÝkarÝlmÝßtÝr (Wernli, 1995):
Globigerina ouachitaensis HOWE & WALLACE, Globigerina officinalis SUBBOTINA, Globigerina angustiumbilicata, Turborotalia permicra DE GREGORIO.
Bu fosil i•eriÛine gšre, inceleme alanÝnda yŸ- zeyleyen Selimiye formasyonunun yaßÝ bu •alÝß- mada Alt Oligosen olarak belirlenmißtir.
Ortamsal yorum: Formasyonu olußturan birimle- rin litolojik šzellikleri; taban kesimlerinin lagŸner ortamdan derin denize ge•ißin gšzlendiÛi kesim- ler olduÛunu, tavana doÛru ise ortamÝn giderek karasallaßtÝÛÝnÝ gšstermektedir.
Hafik Formasyonu (Th)
YayÝlÝm ve konum: Hafik formasyonuna ait bi- rimler; gŸneybatÝda Bozbel formasyonunun Ÿze- rinde uyumsuz olarak gšzlenirken, AÛcamescit kšyŸ civarÝnda AÛÝlkaya formasyonunu tektonik olarak Ÿzerler. Formasyon, Ÿstte Alt Miyosen
Fosil i•eriÛi ve yaß: Formasyonun yaßÝ, Bozbel formasyonunun Ÿzerinde uyumsuz olarak bu- lunmasÝ ve Alt Miyosen yaßlÝ Karacašren for- masyonu tarafÝndan uyumsuz olarak Ÿzerlen- mesi nedeniyle, bu •alÝßmada Oligosen olarak belirlenmißtir.
Ortamsal yorum: Masif jips kŸtleleri, formasyo- nun •škeliminde genellikle lagŸner ortam koßul- larÝnÝn egemen olduÛunu ißaret etmektedir.
AÛÝlkaya Formasyonu (Ta)
Genel tanÝm: Ülk kez ‚ubuk (1994) tarafÝndan ta- nÝmlanan formasyonun, inceleme alanÝnÝn ku- zey kesiminde yalnÝzca BoynuzšzŸ Ÿyesi yŸzey- lemektedir.
YayÝlÝm ve konum: SaklÝ ve AÛcamescitÕin kuze- yinde tabanda yer alan Selimiye formasyonunun Ÿzerine bariz bir a•ÝlÝ uyumsuzlukla gelen Ÿye, doÛu-batÝ doÛrultulu dar bir ßerit ßeklinde uza- nÝr. Birimin Ÿst sÝnÝrÝ, Hafik formasyonuna tara- fÝndan tektonik olarak Ÿzerlenir (bknz. Þekil 8).
Kaya tŸrŸ: †yenin tabanÝnÝ, a•Ýk kahverengi, ka- ba •akÝllÝ, orta-kalÝn katmanlÝ (2-3 m), kštŸ boy- lanmalÝ ve ofiyolitik kaya• ve kumtaßÝ-kiltaßÝ •a- kÝllarÝ i•eren konglomeratik seviyeler olußturur (Þekil 6). Orta kesimlere doÛru jips-kiltaßÝ ara katkÝlÝ kumtaßÝ seviyelerine ge•en Ÿyenin Ÿst kesimlerinde 30-40 m kalÝnlÝÛa sahip konglome- ra seviyeleri gšzlenir ve kumtaßÝ kiltaßÝ ardalan- masÝyla sona erer.
KalÝnlÝk: Birimin kalÝnlÝÛÝ, AcÝdere Puru civarÝnda yaklaßÝk olarak 200 m šl•ŸlmŸßtŸr.
Fosil i•eriÛi ve yaß: Ünceleme alanÝ i•erisinde bi-
masyonu olarak adlandÝrÝlmÝß ve bu •alÝßmada da aynÝ adÝn kullanÝlmasÝ benimsenmißtir.
YayÝlÝm ve konum: Formasyon, AÛcamescit kš- yŸ kuzeyinde yŸzeylemektedir. Hafik formasyo- nunun Ÿzerinde uyumsuzlukla yer alan formas- yon, inceleme alanÝ dÝßÝnda da olduk•a geniß alanlarda yŸzlekler verir (bknz. Þekil 8).
Kaya tŸrŸ: Karacašren formasyonunun genel li- tolojisini, alttan Ÿste doÛru daha •ok kumtaßlarÝ- nÝn egemen olduÛu kumtaßÝ-marn-kire•taßÝ ar- dalanmasÝ olußturur. Genellikle sarÝ-grimsi-a•Ýk yeßil, bitki kÝrÝntÝlÝ, yaklaßÝk 40-50 m kalÝnlÝÛÝnda bol makrofosilli (gastropod ve pecten) seviyeleri i•eren, orta-kalÝn katmanlÝ(50 cm - 4 m) kumta- ßÝ-kiltaßÝ-marn ardalanmasÝyla baßlayan formas- yon, orta seviyelere doÛru; sarÝmsÝ-bej, kalÝn katmanlÝ (2-3 m), bol makrofosil kavkÝlarÝ i•eren, yer yer •apraz tabakalanmalar gšsteren kumta- ßÝ seviyeleriyle karakterize edilir. †st seviyeler- de daha •ok gri-bej, yer yer gastropod ve pekten kavkÝlarÝ i•eren ince orta katmanlÝ marn-kiltaßÝ ardalanmasÝnÝn gšzlendiÛi formasyon, kiltaßÝ- marn seviyeleriyle son bulur (bknz. Þekil 6).
KalÝnlÝk: AÛcamescit kšyŸnŸn doÛusunda yer alan Bostan Dere boyunca yapÝlan šl•ŸlŸ stra- tigrafik kesitte formasyonun kalÝnlÝÛÝ yaklaßÝk olarak 450 m šl•ŸlmŸßtŸr.
Fosil i•eriÛi ve yaß: Formasyonu olußturan kaya birimlerinden alÝnan šrneklerin (…rnek No: 7, 11) ince kesit tanÝmlanmalarÝ sonucunda aßaÛÝdaki fosil topluluÛu saptanmÝßtÝr (Ünan, 1995):
Miogypsina mediterranea BR…NNIMANN, Mi- olepidocyclina sp., Rotalia sp., Lucina sp., Car- dium sp., Planorbis sp.
Bu fosil topluluÛuna gšre formasyonun yaßÝ Alt Miyosen olarak verilmißtir.
Ortamsal yorum: Formasyonun kaya tŸrŸ šzel- likleri ve i•erdiÛi fosil topluluÛu šzellikle kire•taß- larÝnÝn egemen olduÛu seviyelerin resifal ortam- da •škeldiÛini gšstermektedir.
Üncesu Formasyonu (Ti)
Genel tanÝm: Ünceleme alanÝnÝn orta kesimlerin- de yŸzeyleyen formasyon, ilk kez YÝlmaz (1980) tarafÝndan Üncesu formasyonu olarak adlandÝrÝl- mÝß ve bu adlandÝrma bu •alÝßmada da aynen kullanÝlmÝßtÝr.
YayÝlÝm ve konum: Bšlgenin orta kesimlerindeki tabla gšrŸnŸmlŸ tepelerde yŸzeyleyen formas- yon, inceleme alanÝnÝn en gen• •škellerini oluß- turur (bknz. Þekil 8).
Kaya tŸrŸ: Formasyon; gri, orta kalÝn katmanlÝ yer yer •apraz tabakalanma gšsteren,zayÝf •i- mentolu konglomera-kumtaßÝ ardalanmasÝndan olußur (YÝlmaz, 1980).
KalÝnlÝk: Formasyonu olußturan birimlerin kalÝn- lÝÛÝ en iyi gšzlendiÛi yer olan KaraaÛÝl TepeÕde yaklaßÝk olarak 10 m šl•ŸlmŸßtŸr.
Fosil i•eriÛi ve yaß: Ünceleme alanÝnda Üncesu formasyonu i•erisinde herhangi bir fosil bulgu- suna rastlanamamÝßtÝr. Bu nedenle, formasyona YÝlmaz (1980) tarafÝndan verilen †st Miyosen- Pliyosen yaß aralÝÛÝ bu •alÝßmada da aynen ko- runmußtur.
Ortamsal yorum: Gerek daha šnceki araßtÝrma- cÝlar, gerekse yazarlar tarafÝndan yapÝlan gšz- lemlere gšre formasyonun karasal ortamda •š- keldiÛi sonucuna varÝlmÝßtÝr.
Yama• Molozu (Qy)
Ünceleme alanÝnÝn kuzey ve gŸney kesimlerinde, daha •ok gevßek malzemeli •škellerin yer aldÝÛÝ yama•larda izlenen bu olußumlar, Ÿzerledikleri birimleri yer•ekiminin etkisiyle šrtmŸßlerdir.
AlŸvyon (Qal)
Ünceleme alanÝnÝn šzellikle kuzey ve orta kesim- lerinde yŸzeyleyen ve doÛu-batÝ doÛrultusunda akan FadlÝm IrmaÛÝÕ nÝn her iki kenarÝnda biriken pekißmemiß gevßek •škeller, alŸvyon olarak ayÝrtlanmÝßtÝr.
SONU‚LAR
Sivas Tersiyer HavzasÝÕ nÝn gŸneyinde, iki ayrÝ yšreyi (Savcun ve Karacašren) kapsayan ince- leme alanÝ i•in aßaÛÝdaki deÛerlendirmeler ya- pÝlmÝßtÝr.
HavzanÝn uzanÝmÝnÝn KD-GB yšnlŸ olmasÝ ve birimlerin yayÝlÝmÝ ve konumu nedeniyle incele- me alanÝnÝ olußturan iki ayrÝ bšlgede yŸzeyleyen birimler ve birbirleriyle olan dokanak ilißkileri farklÝlÝklar gšstermektedir.
Ünceleme alanÝ, geniß šl•ekte incelendiÛinde;
Anadolu, Arabistan ve Avrasya plakalarÝ arasÝn- da ger•ekleßen etkileßimlerin sonu•larÝnÝ i•er- mesi nedeniyle, †st KretaseÕden baßlayarak Pli- yosen sonrasÝna kadar devam eden, yaklaßÝk KKB-GGD yšnlŸ bir sÝkÝßmanÝn etkisi altÝnda bu- lunmaktadÝr. YapÝlan kinematik analizlerin so- nu•larÝndan, tektonik deformasyon bi•iminin ge- nel olarak sÝkÝßma olduÛu ve KKB-GGD yšnlŸ olarak gelißtiÛi ortaya •ÝkarÝlmÝßtÝr. Temiz (1994), inceleme alanÝnÝn kuzeydoÛu kesimle- rinde, dengelenmiß enine kesitler yardÝmÝyla ger•ekleßtirdiÛi •alÝßmasÝnda, Hafik bšlgesi i•in yaklaßÝk olarak % 44Õ lŸk bir kÝsalmanÝn olduÛu- nu ve bindirme tektoniÛinin bu bšlgede de ege- men olduÛunu belirlemißtir.
Sivas HavzasÝÕnÝn kuzeyini sÝnÝrlayan Orta Ana- dolu Bindirme KußaÛÝ (Tatar, 1982)Õ nÝn, Üzmir- Ankara-Erzincan kenet kußaÛÝnÝn gšzlendiÛi sŸ- tur zonuna karßÝlÝk geldiÛi bilinmektedir. Bšlge- de; †st KretaseÕden itibaren, Neotetis Okyanu- suÕnun PontidlerÕin altÝna dalÝp, Oligosen sonu- na doÛru Anatolid-Pontid •arpÝßmasÝnÝn meyda- na geldiÛi ve bunun sonucu olarak da bšlgesel hareketlerin kuzeyden gŸneye, yani šn Ÿlkeye doÛru ger•ekleßtiÛi bilinmektedir. Buna gšre, bšlgedeki ana devinimi saÛlayan hareket, Ne- otetis okyanusunun kapanmasÝnÝ saÛlayan ev- relerdeki yaklaßÝk KKB-GGD yšnlŸ bšlgesel ha- rekettir. Nitekim, bu sŸtur zonunda gšzlenen bindirmelerin yšnŸ de bu durumu kanÝtlamakta- dÝr. Ancak, inceleme alanÝnda gšzlenen ve geri bindirme olarak ifade edilen bindirmelerin gelißi- mi, bšlgesel hareket yšnŸnŸn tersine bir durum sergilemekte olup, gŸneyden kuzeye doÛrudur.
Bu nedenle bu bindirmeler Ògeri bindirmeÓ olarak adlandÝrÝlmÝßtÝr. Nitekim, geri bindirme faylarÝn- da bindirmelerin hareket yšnŸ genellikle geri Ÿl- keye doÛrudur (McClay, 1992). Bu zonun kuze-
cÝlar tarafÝndan bšlgede birka• seviyede bulun- duklarÝ belirtilmißtir. Ancak, yapÝlan gšzlemler sonucunda inceleme alanÝndaki jips olußumlarÝ- nÝn OligosenÕ de tek bir seviye halinde olduÛu saptanmÝßtÝr.
Apa bindirme šrtŸsŸ i•erisinde yer alan ve K-Ar yaß tayinleri sonucunda yaklaßÝk 14.5-15 milyon yÝl (Orta Miyosen) yaßÝnÝ veren Karatepe volka- nitleri, bšlgedeki sÝkÝßmaya baÛlÝ olarak gelißen tansiyon •atlaklarÝndan •Ýkan bir volkanizmanÝn ŸrŸnŸ olarak deÛerlendirilmißtir.
KATKI BELÜRTME
Bu •alÝßma, Cumhuriyet †niversitesi AraßtÝrma Fonu ve MTA Sivas Bšlge MŸdŸrlŸÛŸ tarafÝndan desteklenmißtir.
KAYNAKLAR
Atalay, Z., 1993. SivasÕ Ýn batÝsÝ ve gŸneybatÝsÝndaki karasal Neojen •škellerinin stratigrafisi ve
•škel ortamlarÝ. Cumhuriyet †niversitesi, Fen Bilimleri EnstitŸsŸ, Sivas, Doktora Te- zi, 203 s (yayÝmlanmamÝß).
Carey, E., 1979. Recherche des directions principa- les de contraintes associŽes au jeu dÕune population de failles: Revue de GŽologi- que Dyn. GŽographie. Phys. Paris, 21, 57- 66.
‚ubuk, Y., 1994. BoÛazšren (ÜmranlÝ) ve KarayŸn (Hafik) yšrelerinde (Sivas doÛusu) yŸzey- leyen Miyosen yaßlÝ birimlerin tektonostra- tigrafisi. Cumhuriyet †niversitesi, Fen Bi- limleri EnstitŸsŸ, Sivas, Doktora Tezi, 125 s (yayÝmlanmamÝß).
GšrŸr, N., TŸysŸz, O., and Þengšr, A.M.C., 1998.
Tectonic evolution of the Central Anatolian Basins. International Geology Review, 40 (4), 831-850.
Guezou, J.C., Temiz, H., Poisson, A., and GŸrsoy, H., 1996. Tectonics of the Sivas Basin: The Neogene Record of the Anatolian Accre- ation Along the Inner Tauric Ocean. Inter- national Geology Review, 38, 901-925.
Guezou, J.C., 2000, Kißisel gšrŸßme. Univ. Cergy- Pontoise. Sciences de laTerre, Paris, France.
Ünan, N., 1995. Kißisel gšrŸßme. Cumhuriyet †niver- sitesi MŸhendislik FakŸltesi, Jeoloji MŸ- hendisliÛi BšlŸmŸ, Sivas.
Ünan, S., 1993-1994, Sivas Baseni gŸneydoÛusunun yapÝsal evrimi. Cumhuriyet †niversitesi MŸhendislik FakŸltesi Dergisi, Seri A: Yer- bilimleri, , 10-11 (1-1), 13-22.
Ünan, N. ve Ünan, S., 1990. GŸrlevik kire•taßlarÝnÝn (Sivas) šzellikleri ve šnerilen yeni isim: Te- cer formasyonu. TŸrkiye Jeoloji Kurumu BŸlteni, 33, 51-56.
Ünan, S. ve Ünan, N., 1987. Tecer kire•taßÝ formasyo- nunun stratigrafik tanÝmlamasÝ. Cumhuri- yet †niversitesi MŸhendislik FakŸltesi Der- gisi, Seri A: Yerbilimleri, 4 (1), 13-23.
Kavak, K.Þ., Ünan, S., Poisson, A., and Guezou, J.C., 1997. Tectonostratigraphy of the southern Sivas Tertiary Basin (Central Turkey) and comparison with Landsat MSS imagery.
International Geology Review, 39 (4), 353- 364.
Kavak, K.Þ., 1998. Savcun ve Karacašren (Ulas-Si- vas) yšrelerinde Sivas Tersiyer havzasÝnÝn tektonostratigrafisi, tektonik deformasyon bi•imi ve sayÝsal gšrŸntŸ ißlem yšntemle- riyle incelenmesi., Cumhuriyet †niversite- si, Fen Bilimleri EnstitŸsŸ, Sivas, Doktora Tezi, 268s (yayÝmlanmamÝß).
Kurtman, F., 1973. Sivas-Hafik-Zara ve ÜmranlÝ bšl- gesinin jeolojik ve tektonik yapÝsÝ. M.T.A.
Dergisi, 80, 1-32.
Mc Clay, K., 1992, Glossary of tectonic terms. K. Mc Clay (ed.), Thrust Tectonics, Chapman &
Hall, London, 419-433.
Mercier, J.L., Carey-Gailhardis, E., and SŽbrier, M., 1991, Paleostress determinations from fa- ult kinematics: application to the neotecto- nics of the Himalayas-Tibet and the Cent- ral Andes. Philosophy Transactions Royal Society of London, A337, 41-52
Meßhur, M. ve Aziz, A., 1980. Sivas Baseni jeolojisi ve hidrokarbon olanaklarÝ. TPAO Rapor No:1530, 28s (yayÝmlanmamÝß).
…ver, S., Bellier, O., Poisson, A., and Andrieux, J., 1997, Late Cenozoic stress state changes along the central North Anatolian Fault Zo- ne (Turkey). Annales Tectonicae, 11 (1-2), 75-101.
…zcan, A., Erkan, A., Keskin, A., Keskin, E., Oral, A.,
…zer, S., SŸmengen, M. ve Tekeli, O., 1980. Kuzey Anadolu FayÝ-KÝrßehir Masifi arasÝnÝn temel jeolojisi. M.T.A. Derleme No:6722, 139 s (yayÝmlanmamÝß).
…zgen, N., 1995. Kißisel gšrŸßme. Cumhuriyet †ni- versitesi, MŸhendislik FakŸltesi, Jeoloji MŸhendisliÛi BšlŸmŸ, Sivas.
Poisson, A.M., Temiz, H. ve GŸrsoy, H., 1992. Plioce- ne thrust tectonics in the Sivas Basin near Hafik (Turkey): Southward fore thrusts and associate back thrusts. Cumhuriyet †ni- versitesi MŸhendislik FakŸltesi Dergisi, Seri A, Yerbilimleri, 9, 19-26.
Poisson, A., Guezou, J.C., Temiz, H., GŸrsoy, H., Ünan, S.,OztŸrk, A., Kavak, K.Þ., and …z- den, S., 1996. Tectonic setting and evolu- tion of the Sivas Basin, Central Anatolia, Turkey. International Geology Review, 38, 838-853
Ricou, L.E., Marcoux, J., et Poisson, A., 1979. LÕal- lochtonie des Bey Daglari orientaux. Re- construction palinspastique des Taurides
occidentales. Bulletin SociŽtŽ GŽologique France. 21, 125-133
Þengšr, A.M.C., and YÝlmaz, Y., 1981. Tethyan evo- lution of Turkey: a plate tectonic approach.
Tectonophysics, 75, 181-241.
Tatar, Y., 1977. Ofiyolitli ‚amlÝbel (YÝldÝzeli) bšlgesi- nin stratigrafisi ve petrografisi. Maden Tet- kik ve Arama EnstitŸsŸ Dergisi, 88, 56-72.
Tatar, Y., 1982. YÝldÝzeli (Sivas) kuzeyindeki ‚amlÝ- bel DaÛlarÝÕ nÝn tektonik yapÝsÝ, Karadeniz
†niversitesi Yerbilimleri Dergisi, 2, 1-2, 1- 20.
Temiz, H., 1994. Sivas Tersiyer HavzasÝÕ nÝn Kemah (Erzincan) ve Hafik (Sivas) yšrelerindeki tektonostratigrafisi ve tektonik deformas- yon bi•imi. Cumhuriyet †niversitesi, Fen Bilimleri EnstitŸsŸ, Sivas, Doktora Tezi, 239s (yayÝmlanmamÝß).
Tun•, M., …z•elik, O., Tuktun, S.Z. ve Gšk•e, A., 1991. DivriÛi-Yakuplu-Üli•-Hamo (Sivas) yšresinin temel jeoloji šzellikleri. DoÛa- TŸrkiye MŸhendislik ve ‚evre Bilimleri Dergisi, 15, 225-245
Wernli, R., 1995. Kißisel gšrŸßme. University of Ge- n•ve, Switzerland.
YÝlmaz, A., 1980. Tokat ile Sivas arasÝndaki bšlgede ofiyolitlerin kškeni, i• yapÝsÝ ve diÛer birim- lerle ilißkisi. Ankara †niversitesi, Fen Fa- kŸltesi, Doktora Tezi, 136s (yayÝmlanma- mÝß).
YÝlmaz, A., 1994. ‚arpÝßma sonrasÝ bir •anak šrneÛi:
Sivas HavzasÝ, TŸrkiye. TŸrkiye 10. Petrol Kongresi ve Sergisi Bildirileri, 21-33.
YÝlmaz, A., SŸmengen, M., Terlemez, Ü. ve Bilgi•, T., 1989, 1/100.000 šl•ekli a•Ýnsama nitelikli TŸrkiye jeoloji haritalarÝ serisi Sivas-G 23 paftasÝ. M.T.A. YayÝnÝ, 23.
YÝlmaz, Y., TŸysŸz, O., YiÛitbaß, E., Gen•, Þ.C., and Þengšr, A.M.C., 1997. Geology and tecto- nic evolution of the Pontides. In Regional and Petroleum Geology of the Black Sea and Surrounding Region, A.G. Robinson, (ed.), AAPG Memoir 68, 183-226.
