ANTİPSİKOTİK İLAÇLAR

ANTİPSİKOTİK İLAÇLAR

(NÖROLEPTİKLER)

Prof.Dr.A.Tanju ÖZÇELİKAY

 Antipsikotik ilaçlar başta şizofreni olmak üzere manik depresif (bipolar) ve diğer psikotik

hastalıklarının belirtilerini azaltmada kullanılırlar.

 Antipsikotiklerin seçiminde yarar/risk (hastalık belirtilerinin azalması/yan etkilerin ortaya

çıkması) oranı dikkate alınmalıdır.

 İlaçlar halüsinasyon ve delüzyon (yanlış inanışlar) şiddetini azaltırlar ve hastaların sosyal yaşam fonksiyonlarını iyileştirirler.

 Hastalığı tamamen tedavi etmezler.

 Antipsikotikler birinci ve ikinci kuşak olmak üzere iki gruba ayrılırlar.

 Birinci kuşak ilaçlar da düşük veya yüksek potentli olmak üzere ikiye ayrılır.

 Bu sınıflandırma ilaçların klinik etkinliğini göstermez. Ancak daha çok Dopamin D

reseptörleri için afiniteyi ifade eder, ilacın yan etki

profilini etkileyebilir.

Birinci Kuşak Antipsikotikler (Klasik, tipik veya geleneksel antipsikotikler)

Farklı tipteki reseptörlerin kompetatif blokerleridir.

Antipsikotik etkileri dopamin D₂ reseptörlerinin kompetatif blokajından kaynaklanır.

 Özelllikle dopaminerjik reseptörlere güçlü bağlanan ilaçlar (haloperidol gibi) ekstrapramidal belirtilerle kendini gösteren hareket bozukluklarına yol açarlar.

İlaca bağlı hareket bozuklukları dopaminerjik reseptörlere zayıf bağlanan ilaçlarla (klorpromazin gibi) daha az olasıdır.

 Hiçbir ilaç klinik açıdan diğerinden anlamlı olarak daha etkili değildir.

İkinci Kuşak Antipsikotik İlaçlar (Atipik antipsikotikler)

 Birinci kuşak ilaçlardan daha düşük düzeyde ekstrapramidal hareket bozukluklarına neden olurlar.

 Ancak diyabet, hiperkolesterolemi ve kilo alımı gibi metabolik yan etki riskleri daha yüksektir (özellikle klozapin, olanzapin)

 Etkilerini serotonin, dopamin ve muhtemelen diğer reseptörler üzerine etki ederek

gösterirler.

İlaç seçimi:

İkinci kuşak ilaçlar esas olarak dopamin D

reseptörleri üzerinde etki yapan birinci kuşak

ilaçların neden olduğu hareket hastalık riskini azaltmak için şizofreni tedavisisinde ilk sıra ilaç olarak kullanılırlar.

 Birinci kuşak antipsikotik ilaçlara eşit ve bazen daha fazla etkinlik gösterirler

 İkinci kuşak ilaçlar arasında terapotik etkinlikte fark yoktur.

 İlaç tedavisinde bireysel hasta yanıtları ve

diğer hastalıklar dikkate alınmalıdır.

 Şizofreni hastalarının yaklaşık %10- 20 ilaçlara yetersiz cevap vermektedirler. Bu hastalar için ekstrapramidal yan etki riski en düşük olan

klozapine etkili olabilir.

 Ancak önemli yan etkileri (kemik iliği supresyonu, epilepsi nöbeti, ortostatik hipotansiyon gibi) nedeniyle klozapin’in klinik kullanımı öteki ilaçlara cevap

vermeyen hastalarla sınırlıdır.

 Şiddetli agranülasitoz riski akyuvar sayısının yakın

takibini gerektirmektedir.

2. Serotonin reseptör blokajı:

İkinci kuşak ilaçların çoğu serotonin reseptörlerini (5-HT), özellikle 5-HT

bloke ederler.

- Bu ilaçların çoğu aynı zamanda kolinerji,

adrenerjik, ve histaminerjik reseptörleri de bloke eder.

- Antipsikotiklerin istenmeyen yan etkileri bu

reseptörlerdeki farmakolojik etkilerinden

kaynaklanır.

Öteki etkiler:

- Ortostatik hipotansiyon ve baş dönmesi ( α- adrenerjik reseptör blokajı nedeniyle)

- Ön hipofizdeki D

reseptör blokajı sonucu prolaktin salgılanmasında artış (kadınlarda amenore-galaktore sendromu, infertilite; erkeklerde lipido kaybı inpotens, infertilite)

- H

-histamin reseptör blokerleri (Klorpromazin,

olanzapin, quetiapine, ve Klozapin) sedasyon

yapar.

Terapotik kullanımları 1.Şizofreni tedavisi

2.Öteki psikotik bozukluklar (Bipolar bozukluk, psikotik depresyon, tedaviye dirençli depresyon)

3.Bulantı ve kusmanın önlenmesi (1.kuşak ilaçlar özellikle proklorperazin ilaçla

indüklenen bulantı tedavisinde)

4. Kaşıntının giderilmesi ve preoperatif sedasyon

(H1-histamin reseptörünü bloke edenler)

Absorpsiyon ve metabolizma

 Oral uygulamadan sonra biyoyararlanımları farklılık gösterir.

 Ziprasidon ve paliperidon absorbsiyonu yiyecekle artar.

 Beyin dokusuna kolaylıkla girerler.

 Plazma proteinlerine yüksek oranda bağlanırlar.

 Yarılanma süreleri uzundur.

 Karaciğer sitokrom P450 sistemi ile metabolize olurlar.

 Bazı metabolitler aktiftir (risperidon’un aktif

metaboliti paliperidon dur.)

Absorpsiyon ve metabolizma

 Flufenazin dekonat, haloperidol dekonat, risperidon mikroferler, paliperidon palmitad,

aripiprazol monohidrat ve olanzapin pamoat uzun etkili injektabl formülasyonlardır.

 Bu formülasyonların terapotik süresi 2-4 haftadır. Bu

yüzden ayakta tedavi gören ve oral tedaviye uyunç

sorunu olan hastalarda sıklıkla kullanılırlar.