S A l N T E - İ R E N E ' d e F R E S K l .
Yazan : Ressam Âli Karsan
Arkadaşım mimar Macit Kural bana Sainte İrene-de Ayasofya müzesi müdürü kıymetli arkeologumuz Muzaffer Ramazanoğlu'nun yaptırdığı kazıda fresk bulunduğundan bahsederek, görmek isteyip, istemi-yeceğini sordu.
Evvelâ Sent irende hafriyat yapılması ve son-ra da fresk bulunması insanı hayecanmdan zıp zıp sıçratacak iki mühim ve tarihî olayıdı. Tabiî böyle bir fırsatı kaçırmak istemedim ve kazı yerine gittim. Sayn Ramazanoğlu'nu sırtında iş tulumu, top-rak altında amelelerle beraber gördüm. Ben bura-da Ramazanoğlunun direktifi ve nezareti altınbura-da ya-pılan işin uluslar arası sanat âlemindeki ehemmiyer. tinden bahsedecek değilim. O tarafı kendilerine bı-rakarak bulunan fresklerden bahsedeceğim.
Bugün Sent irende iki fresk var. Bunlardan bir tanesi zelzelelerden, yangınlardan muhtelif zaman-lardaki çöküntülerden toprak al/tmda kalmış olanı.
Diğeri ise Sen trenin içinde, üst katta,-Ayasof-ya'ya bakan cephesinin nihayetindeki pencere ke-narında ve sıva altında bulunan parça.
Bunlardan yeraltında bulunanı, insan eli tara-fından tahrip edilmemiş, fakat ne yazık ki asırlarca toprak altında ve moloz içinde kalmışdır. Fevkalâ-de harap bir vaziyettedir. Yine oradaki bazı taşla-rın üzerinde fresk fragmanları var. Burada kazı ya-pılan yerin eskiden freskle tezyin edilmiş olduğunu gösteriyor.
Sent irenin içinde ve sıva altında bulunanı ise ikonolârtlar (iconolâtre) tarafından tahrip edil-miş. O itibarla bu iki freskin sanat bakımından zi-yade tarihî kıymetleri var. Sayın Ramazan oğlu'* nun söylediklerine göre freskler 4 üncü asra ait. Bu itibarla o zaman el işçisinin kullandığı malzemeyi ve çalışma tarzını yakııdan tetkik etmek fırsatını elde etmiş oluruz. Gerek yer altında bulunanlarda ve taş parjçıalar:nd"ki fragmanlarda ve gerekse yu-karı galerilerdeki freskin sıvaları çok itinalı yapıl-mış harçlarında temiz kireç; ve ince kum kullanıla-rak saman karıştırılmış. Sıva satıhları çok düz ade-ta bugün yaplan mermer sıva dıvarlar gibi. Bunlar-dan başka yukarı galerilerdeki freskde kesin olarak mana veremediğimiz fakat muhakkak önemi olan bir şeyde insanların dikkat nazarını çekiyor. O da sıvanın içerlerinde ve altında odun kömürü parça-ları bulunması.
Bulunan fresk bakiyeleri
10 uncu aşıra k?dar her yerde yapılan fresk malzeme olarak muhitinde bulduğu kireç kum ve bir miktar toprak boya ile yapılıyordu. Bugün yeni mimarî ile ortaya yeniden çıkan fresk yapılış tar-zı ile eskilere nazaran biraz daha farklıdır ve ara-daki beş asırlık boşluğun sakladığı sırrı yorulmak bilmeyen araycılar eski freskleri incelemekle çöz-meğe çalışıyorlar.
