Toprak Horizonları ve Toprak Horizonları ve

(1)

TOPRAK OLUŞUM İŞLEMLERİ TOPRAK OLUŞUM İŞLEMLERİ

(horizonlaşma süreci) (horizonlaşma süreci)

1. Organik madde birikimi

• 2. Primer minerallerin parçalanması

• 3.Ayrışma ürünlerinden çözünebilir olanların yıkanması

• 4. İkincil minerallerin oluşması

• 5. Birikme:Killerin ve diğer

minerallerin alt katlarda birikmesi

(2)

 Değişimler (Kimyasal ve Fiziksel Ayrışmalar) toprak bileşenlerinin değişimi. Mineral ayrışması,

organik madde parçalanması.

 Yer değiştirmeler – toprak bileşenlerinin toprak profilindeki aşağı-yukarı veya yatay hareketleri.

 İlaveler– dış kaynaklardan toprak

 materyallerinin oluşum süreçlerine katılması. Yaprak dökümü ile organik madde kazanımları, rüzgar

erozyonu sonucu atmosfer kaynaklı toz birikintileri.

 Kayıplar – Toprak materyallerinin profilden uzaklaşması. Kolay çözünebilir tuzların toprak profilinden yıkanarak yer-altı sularına gitmesi

(kimyasal taşınım süreçleri), yüzey materyallerinin

erozyon ile uzaklaştırılması (fiziksel taşınım süreçleri).

(3)

Toprak Profili Toprak Profili

Toprağın ana

materyaline kadar uzanan bütün

horizonların düşey kesitine toprak

profili denir.

(4)

Toprak profili:

Toprak horizonu

Toprak profilinde yüzeye az çok paralel dizilmiş

katmanlardır

(5)

Horizonlaşma süreci Horizonlaşma süreci

• 1-Elüviasyon (yıkanma):Bir toprak horizonundan ana materyale doğru

materyallerin suspansiyon içindeki hareketidir.

• Dağılmış humus, kil zerrecikleri ve diğer

tecezzi ürünleri eluviyal (yıkanma) horizondan illuviyal (birikme) horizona hareket eder. Kilce zenginleşen argillik B veya tekstür B(Bt)

horizonu olan bir B horizonu gelişir.Soluk renkli ,zayıf strüktür gelişimi

(6)

• 2-İlliviyal:( Birikme)Elüviyasyonla uzaklaşan kil, humus gibi

materyallerin biriktiği katmandır.

İlliviyal horizonun kil kapsamı elüviyal horizondan daha fazladır. Renk daha koyu, strüktür gelişimi daha fazladır.

(7)

• 3-Podzolizasyon:Al ve Fe, ve organik maddenin taşınması ile

elüviyal horizonda SiO2 miktarının artmasıdır.

• Serin ve yağışlı bölgelerde, iğne yapraklı veya fundalık yerlerde gelişir.

(8)

(9)

podzolleşme

(10)

• 4-Kalsifikasyon: yıkanma olayı çok azdır., yağışın yılda 625 mm’den az olduğu yerlerde görülür.Kireç alt

katlara karbonik asitle reaksyonu sonucu oluşan kalsiyum bikarbonat (Ca(HCO3)2 şeklinde hareket eder, alt katlarda tekrar CaCO3 olarak

çökelir.

(11)

(12)

kalsifikasyon

(13)

• CaCO₃

Prof.Dr. Mehmet Ali Çullu’dan alınmıştır.

(14)

• 5.Tuzlulaşma

Kalsiyum ,mağnezyum, sodyum ve potasyumun sülfat, klorür gibi suda

çözünebilen tuzlarının toprak yüzeyine

veya altında belli horizonlarda birikmesine tuzlulaşma denir.Kurak bölgelerde yağışın düzensiz olduğu yerlerde, drenajın zayıf tuz miktarının fazla olduğu yerlerde

görülür.

(15)

Prof.Dr. Mehmet Ali Çullu’dan alınmıştır.

• tuz

(16)

• 6-Lateritleşme:tropik ve yarı tropik

bölgelerde yüksek sıcaklık ve yağışla silisyumun yıkanması, kırmızı renkli demir oksitlerin ve az miktarda

alüminyum oksitlerin birikmesi

(17)

lateritleşme

(18)

• 7-Gleyleşme:havalanması kötü,

bozuk drenajlı topraklarda mavimsi- zeytini renk benekleri varlığı

(19)

Toprak Horizonları ve Toprak Horizonları ve

toprak profili toprak profili

Toprak profilinde

• Toprak oluşturan olaylar ile değişime uğramış veya oluşmuş mineral

katmanlar. A, E, B

• Toprak yüzeyinde doğal organik katmanlar ( O )

• Solumun altında yer alan toprak

oluşumunu etkileyen ana materyal veya diğer katlar (C horizonu)

(20)

Toprak Horizonları

 Toprak oluşumu gelişim evrelerini tamamlarken

“horizon” olarak adlandırılan toprak katmanları oluşur.

 Bu horizonlar toprak oluşum süreçleri tarafından üretilen belirgin karakteristiklere (özelliklere)

sahiptirler.

 En önemli horizonlar O, A, E, B, ve C horizonlarıdır.

 Her toprak her horizonu içermeyebilir; belirli

horizonlara sahip olmak, toprak gelişim evresine bağlı olarak değişiklik gösterir.

 Benzer şekilde, her bir horizonun derinliği topraktan toprağa farklı olabilir.

(21)

Toprak Horizonlarının İsimlendirilmesi Toprak Horizonlarının İsimlendirilmesi

• Toprak horizonları genetik gelişme ve ana materyalden farklılıkları

belirten O, A, E, B, C, R, harfleri ile gösterilir.

(22)

Toprak profilinde farklı katmanlar çeşitli sembollerle belirtilir.

• Her horizonun sembolü orijinal materyalden olan farklılığı belirtmektedir. Ayrıca katmanlar arasındaki farklılığı belirtir.

Büyük harfler ana horizonları,

küçük harfler buna ek olarak ana horizon ve katmanın özel karakteristiklerini,

arabik sayılar ise bunlara ek olarak hem bir horizon veya katman içersindeki

dikey alt bölümleri ve hem de kesiklikleri göstermek için kullanılmaktadır.

(23)

Ana horizon ve katmanlar içersindeki alt Ana horizon ve katmanlar içersindeki alt

ayrımlar ayrımlar

 a: iyi ayrışmış organik materyal. O horizonu ile birlikte.

 b: örtülü genetik horizon. Örtülmeden önce genetik özellik kazanmak.

 c: konkresyon olan veya olmayan sert nodüller. Fe, Al, Mn, Ti gibi

 e: orta derecede ayrış organik materyal

 f: donmuş toprak, devamlı, buzlu

 g: kuvvetli gleyleşme. Taban suyu,

 h: organik maddenin illivial birikimi. Bh.

i: az ayrışmış organik materyal

• k: karbonatların birikimi

(24)

• s: seskioksitlerin birikimi

• t: silikat killerinin birikimi

• v: Humusça fakir, Fe zengin materyal

• w: renk ve strüktür gelişimi

• x: fragipan karakteri

• y: jips birikimi

• z: jipsten daha fazla çözünebilir tuzların birikimi

• p: pullukla sürüm katı

(25)

TOPRAK HORIZONLARI TOPRAK HORIZONLARI

• O - organik

• A - mineral

• E - mineral

• B - mineral

• C - mineral

• R - mineral

(26)

Toprak horizonları Toprak horizonları

Spesifik horizonlar;

aşağıdaki özelliklerle ayrılan

• renk

• organik madde kapsamı

• tekstür

• strüktür

(27)

O Horizonu

 Yaprak, gibi bitki kalıntıları, organik maddenin biriktiği katman

 Materyaller ayrışmanın farklı evrelerinde olabilir

 Genellikle koyu renklidir A

E

B

C

R

O

(28)

A Horizonu

 Organik maddenin mineral toprak materyalleri ile karıştığı katman

 Genellikle en verimli horizondur

 Yüksek biyolojik (canlı) etkinlik

 Genellikle koyu renklidir

 Üst toprak

A

E B

C R O

(29)

E Horizonu

 Eluviyal veya yıkanma katmanı

 Eluviyasyon bazı toprak materyallerinin bir

katmandan uzaklaşması veya yıkanmasıdır

 Çözünebilir mineraller ve organik madde bu

horizondan yıkanmıştır

 Genellikle daha açık renkli

“yıkanmış” (kül rengi-

podzol) görünümü vardır

AE

B

C R O

(30)

B Horizonu

 İlluviyasyon veya birikme katmanı

 Üstteki horizonlardan yıkanan materyallerin birikmesi

 Bu materyaller

çoğunlukla kil, humus, seskioksitler (Fe ve Al oksitler) veya bunların bir karışımıdır

 Kırmızı ve sarıdan

kahverengine ve griye değişen renkler

A E

B

C

R O

(31)

C Horizonu

 Ana materyal

 Toprak oluşum

süreçlerinden fazla etkilenmemiş ve

sıkışmamış materyal katmanı

A E

B

C

R O

(32)

o

A E

B

C

R

TOP SOIL

SUBSOIL

(33)

(34)

Horizon

Horizon ların Belirlenmesi ve ların Belirlenmesi ve Tanımlanması

Tanımlanması

Toprak Çukuru Tekniği

Horizonlar arasındaki farkları ve özellikleri belirlemek için en üstten başlayarak profili gözle.

 Her bir horizonu açık olarak

tanımlamak için horizonun alt ve üst kısmına bir çubuk veya işaretleyici yerleştir.

 Not alınabilecek her şeye (farklı renkler, şekiller, kökler, taşların büyüklüğü ve miktarı, küçük koyu nodullar-konkresyonlar, solucanlar, veya diğer küçük hayvanlar ve

böcekler, solucan kanalları gibi) bak.

Çok kuru veya arid koşullarda oluşmuş bir

toprak profi örneği

(35)

Açılmış Profil (Yol kenarı, inşaat temeli) Tekniği

Toprak çukuru tekniğindeki uygulamaları takip et.

Horizon

Horizonların Belirlenmesi ve ların Belirlenmesi ve Tanımlanması

Tanımlanması

Toprak profilinin yüzeyini dik olarak yaklaşık 2 cm kalınlığında kazıyarak taze toprak yüzeyi aç.

(36)

(37)

(38)

Burgu Tekniği

1. Toprak

profillerinin benzer olduğu ve dört adet delik

açabileceğin yerleri tespit

3. Burguyla et.

çıkardığın toprakları 1 m uzunluğunda olacak

şekilde birleştir ve yay.

2. Birinci deliği açacağın yerin yakınındaki

yüzeye bir naylon torba, muşamba, örtü vb. yay.

4. Her

horizonu belirle ve burgu deliğinin derinliğini kullanarak kalınlığını ölç.

Horizon

Horizon ların Belirlenmesi ve ların Belirlenmesi ve Tanımlanması

Tanımlanması

(39)

Yüzey Örneği Tekniği

1. Küçük bir alandan toprağın üst 10 cm kısmını dikkatlice

uzaklaştırmak için bir bahçe çapası veya kürek kullan ve yüzeye koy.

Çok derin çukurların açılamadığı yerlerde toprak

karakterizasyonu için bir horizon örneği alındığında bir başka seçenek üst toprağın 10 cm lik kısmını kullanmaktır.

2. Bu örneği bir horizon olarak kabul et ve özelliklerini

karakterize etmek için işlem yap^.

Horizon

Horizonların Belirlenmesi ve ların Belirlenmesi ve Tanımlanması

Tanımlanması

(40)

Horizon Özellikleri

Toprak Strüktürü

Toprak strüktürü, toprağın fiziksel ve kimyasal özelliklerini yansıtan bir biçimdir. Toprak strüktürünün her bir ünitesi kesek olarak adlandırılır. Muhtemel strüktür çeşitleri:

Strüktürlü: Granuler Blok

benzeri

Prizmatik Kolumnar

Levhalı

Gerçek boyut

Strüktürsüz: Tek taneli Masif

Kalem 19 cm dir Nisbi oran

için elle bak

(41)

Toprak Rengi 1. Her bir horizondan

bir kesek al ve bir kağıda ıslak, kuru veya nemli olarak not koy. Kuru ise su

püskürtücü ile yavaşça ıslat.

2. Güneşe doğru tut.

3. Keseği kır ve toprak renk kartı ile iç yüzey rengini karşılaştır.

Not: Bazen, bir toprak örneği birden fazla renge sahip olabilir. Gerekli ise en fazla 2 rengi kaydet ve dominant ve alt renk olarak numarala.

(42)

Kolluviyal topraklar ile alluviyal topraklar Kolluviyal topraklar ile alluviyal topraklar

arasındaki başlıca farklılıklar:

• Kolluviyaller toprak katları bakımından homojen değildir, alt katları kaba ve orta bünyelidir,

• Kolluviyal’lerin taş ve çakıllarının kenarları köşeli,

• Kolluviyal’ler daha eğimli arazilerde bulunurlar ve eğim, materyalin taşınmış olduğu yöne doğru artış gösterir.

• Kolluviyal’ler, Belirgin renk özelliklerine sahip değildirler, ait oldukları materyalin renk ve özelliklerini taşırlar.

• Kolluviyal’ler , Geçirgenlik ve doğal drenajlarının çok iyi olması nedeniyle herhangi bir tuzluluk problemi göstermezler.

• Kolluviyal’ler , Taşınmalarında etken faktör yer çekimidir.

(43)

Caliche Caliche

Source: Teaching Collection/University of Washington, Department of Geological Science

(44)

Laterite in Sarawak, Borneo Laterite in Sarawak, Borneo

Source: Fletcher & Baylis/Photo Researchers, Inc.

(45)

Toprak Strüktürü

Toprak strüktürü, toprağın fiziksel ve kimyasal özelliklerini yansıtan bir biçimdir. Toprak strüktürünün her bir ünitesi kesek olarak adlandırılır. Muhtemel strüktür çeşitleri:

Strüktürlü: Granuler Blok benzeri

Prizmatik Kolumna

r Levhalı

Gerçek boyut

Strüktürsüz: Tek taneli Masif

Kalem 19 cm dir Nisbi oran

için elle bak

(46)

Toprak Rengi

Munsell Rakamlar ve İşaretler Sistemi

Global renk kartında bulunan her rengin Munsell kodu toprak rengini tanımlayan bir üniversal Rakamlar ve İşaretler Sistemidir.

7.5 YR 4/3

Sayı ve harf sembollerinin birinci kısmı hue yi simgeler.

 (Y=Sarı, R=Kırmızı, G=Yeşil, B=Mavi, YR=Sarı Kırmızı, RY=Kırmızı Sarı).

(47)

 Düşük kromalı renkler bazen açık olarak isimlendirilirken, yüksek kromalı renkler fazla koyu, güçlü veya canlı olarak ifade edilir. Nötr renkler için ıskala sıfırda başlar.

Toprak Rengi

Munsell Rakamlar ve İşaretler Sistemi

Global renk kartında bulunan her rengin Munsell kodu toprak rengini tanımlayan bir üniversal Rakamlar ve İşaretler Sistemidir.

7.5 YR 4 / 3

Öndeki sayı Value (Rengin Parlaklığı).

 Value değerleri saf siyah renkten (0) saf beyaza (10) kadar değişir.

Sondaki sayı Chroma (Rengin Yoğunluğu)

(48)

• A Horizonları

Toprak yüzeyinde veya bir”O” horizonunun altında oluşmuş mineral horizonlar olup

• –1. İyi ayrışmış organik maddenin birikerek mineral fraksiyonlarla iyice karışması ile

karakterize edilmekte ve aşağıda

açıklanan E veya B horizonlarının temel karakteristiklerini taşımamakta, VEYA

• – 2. Toprak işleme, mera kültürü veya benzer çeşitteki toprak karıştırma

• işlemlerinin sonucu ortaya çıkan özellikleri içermektedir.

(49)

• E Horizonları

Silikat killeri, Fe, Al, OM ve bunların farklı

kombinasyonlar şeklinde taşınmalarının esas görünüm olduğu mineral horizonlardır.Geriye kum, silt iriliğinde veya diğer ayrışmaya karşı koyan mineraller kalmıştır.

Bir E horizonu üstündeki A horizonundan önemli derecede açık renktedir ve çok az OM’ye sahiptir.

Aynı şekilde altındaki B horizonundan daha yüksek kroma rengi, daha kaba tekstürü ile ayrılabilir.Yeri O veya A nın altı B nin üstü olmakla birlikte

• değişebilir.

(50)

• B horizonları

– Silikat killerinin, (Tekstürel B veya B2t) demirin

aliminyum veya humusun, (Podzol B veya B2ir, B2h veya B2ir,h) birinin veya birkaçının illuviyal birikimidir.

• – Seski oksitlerin (Al 2O3,Fe2O3) veya silikat killerinin, yalnız birinin veya herikisinin birlikte, yerinde

(resudial) birikimidir.

• – Bu horizon, karbonatların veya daha fazla erir tuzların yıkanması dışındaki olaylarla oluşmuştur (seskioksidikB veya Latosolik B).

• – Demir illivasyonu görülmediği halde, altındaki ve üstündeki horizonlardan daha koyu,daha kuvvetli

veya daha kırmızı renkleri vermeye yeterli seskioksit zarlarına sahip horizon

(51)

• B =(B2) horizonları:

• Humus podzol B (B2h), demir podzol B (B2ir), humus-demir podzol B

(B2h,ir) , tekstürel B (Bt veya B2t ), seskioksidik veya Latosolik B, renk B

=(B), strüktürel B=(B)’dir.

(52)

• esas olarak bir ana horizon özellikleri yanı sıra ikinci derecede diğer

horizonun özelliğini taşıyan

geçiş horizonları; AB, EB, BE, BC