Evaluation of Production Processes and Operator Performance of Ironing Deparment in Suit Production

(1)

TEKSTİL VE MÜHENDİS (Journal of Textiles and Engineer)

http://www.tekstilvemuhendis.org.tr

Takım Elbise Üretiminde Ütü Departmanı Süreçlerinin ve Çalışan Performansının Değerlendirilmesi

Evaluation of Production Processes and Operator Performance of Ironing Deparment in Suit Production

Can ÜNAL

Namık Kemal Üniversitesi, Çorlu Mühendislik Fakültesi, Tekstil Mühendisliği Bölümü, Çorlu Online Erişime Açıldığı Tarih (Available online): 01 Nisan 2013 (01 April 2013)

Bu makaleye atıf yapmak için (To cite this article):

Can ÜNAL (2013): Takım Elbise Üretiminde Ütü Departmanı Süreçlerinin ve Çalışan Performansının Değerlendirilmesi, Tekstil ve Mühendis, 20: 89, 28-35.

For online version of the article: http://dx.doi.org/10.7216/130075992013208904

(2)

Journal of Textiles and Engineer Cilt (Vol): 20 No: 89 Tekstil ve Mühendis SAYFA 28

Aratrma Makalesi / Research Article

TAKIM ELBSE ÜRETMNDE ÜTÜ DEPARTMANI SÜREÇLERNN VE ÇALIAN PERFORMANSININ

DEERLENDRLMES

Can ÜNAL

Namk Kemal Üniversitesi, Çorlu Mühendislik Fakültesi Tekstil Mühendislii Bölümü, Çorlu

Gönderilme Tarihi / Received: 23.11.2012 Kabul Tarihi / Accepted: 18.03.2013

ÖZET: Konfeksiyon iletmesinin verimliini belirlemede kullanlan yöntemlerin birçou yüksek maliyet, zaman ve emek gerektirmesi nedeniyle uygulama güçlükleri yaanmaktadr. örneklemesi, herhangi bir firmann mevcut verimliliini görmek ve gerekli sonuçlar en ksa zamanda almak için kolayca uygulanlabilen en ucuz yöntemlerden biridir. Bu çalmada da ceket ütü bandnn üretim süreçleri incelenmi ve çalanlarn performans deerlendirmesi yaplmtr. letmede verimli faaliyetleri düzeyini belirlemek ve verimsiz faaliyetleri en aza indirilmesini salamak için; çalanlarn faaliyetleri i örneklemesi yöntemiyle ölçülmütür. Elde edilen deerlerin istatistiksel kontrolleri yaplmtr ve verimsiz faaliyetlerin nedenleri belirtilmitir.

Anahtar Kelimeler; örneklemesi, konfeksiyon sektörü, verimlilik ölçümü, performans deerlendirmesi.

EVALUATION OF PRODUCTION PROCESSES AND OPERATOR PERFORMANCE OF IRONING DEPARMENT IN SUIT PRODUCTION

ABSTRACT: As most of the methods are used for productivity determination in apparel industry require high costs, time and effort, various difficulties are experienced in practice. Work sampling is one of the cheapest, easily imple- mented method, in order to observe the any firm’s efficiency and to get the required results in a short notice. In this study, the production process of ironing department is examined and operator performances are evaluated. In order to determine the level of efficient activities and to minimize the inefficient ones, operators’ activities are measured by using work sampling method. The obtained values are statistically controlled and reasons of inefficient activities are stated.

Key Words: Work sampling, apparel industry, productivity measurement, performance evaluation.

* Sorumlu Yazar/Corresponding Author: cunal@nku.edu.tr DOI: 10.7216/130075992013208904, www.tekstilvemuhendis.org.tr

(3)

Journal of Textiles and Engineer Cilt (Vol): 20 No: 89

SAYFA 29 Tekstil ve Mühendis

Takim Elbise Üretiminde Ütü Departmani Süreçlerinin

ve Çalian Performansinin Deerlendirilmesi Can ÜNAL

1. GR

Tekstil ona bal olarak da konfeksiyon sektörü halen ülkemizin en önemli sektörlerinden birisidir. Günümüzün rekabetçi piyasa koullarnda hiç bir irket ya da örgütün, verimlilik konusunu dikkate almad ve bu konuda belirli bir düzeye ulamad sürece varln sürdürmesi mümkün deildir. Verimlilii dikkate alnabilmesi için öncelikle ölçülmesi gerekmektedir. Tekstil sektöründe verimlilik ölçülmesi için i etüdü yöntemleri kullanlmak- tadr. etüdü, i ölçümü ve metot etüdünü kapsar.

ölçümü kalifiye bir içinin tanm yaplm bir ii, belirlenmi bir performans düzeyinde yürütebilmesi için gerekli olan zaman saptamak amacyla hazrlanm teknik- lerin uygulanmasdr. Metot etüdü ise daha kolay ve etkin yöntemlerin gelitirilmesi, uygulanmas ve maliyetlerin düürülmesi amac ile bir iin yaplnn dizgesel olarak kaydedilmesi ve eletirerek incelenmesidir [1].

ölçüm tekniklerinden biri olan i örneklemesi, belli bir iin ya da etkinliin olu yüzdesini istatistikî örnekleme ve rastgele gözlemler yolu ile saptama yöntemidir.

örneklemesi; literatürde “etkinlik örneklemesi”, “gecikme oran etüdü”, “rastgele gözlem yöntemi”, “ani okuma yöntemi” ve “gözlem oran etüdü” adlaryla da bilinmek- tedir [2]. örneklemesi, zaman etüdü kadar masrafl, uzun ve ayrntl bir teknik deildir. Bu yöntem basitlii, çabukluu, az masrafl oluu ve herkes tarafndan kolayca uygulanabilirlii ile dikkat çekmektedir. [3]. örnekle- mesi yönteminin balca üç uygulama alan vardr:

x Standart zamanlarn hesaplanmas,

x Faaliyet analizi veya gecikme oran etüdü, x Performans deerlemesi [4].

Her üç uygulama alannda da örnekleme kurallar ve ilemleri ayndr. Ancak kullanlan kayt formlar ve sonuçlarn analizinde küçük farklar mevcuttur. Standart zaman hesaplama amac ile yaplan örnekleme etüdünde, gözlenen elemanlarn örnek hacmi içinde paylar sürele- re dönütürülür ve sonuç belirli güvenlik snrlar içinde bütün kitle için geçerli saylr. Faaliyet analizinde amaç, makine ve içilerin üretken çalma ve bo durma oran- larn bulmak, gecikmelerin nedenlerini ortaya çkar- maktr. Performans deerlemesinde ise, bu çalmada olduu üzere, bir içinin bedensel çaba ile yapt bir ite harcad zamann üretken olan ve olmayan ksmla- rnn oran bulunmaya çallr.

örneklemesi yönteminin temeli olan, rastsallk, örnek hacmi ve sonuçlarn güvenilirlii olaslk ve istatistik kurallarna dayanr. Örnekleme sonucunun duyarlln

etkileyen en önemli iki faktörden biri rastsallk, dieri incelenen ilemin niteliine uygun örnek saysdr. Rast-

sal gözlem zamanlar, rastsall matematik olarak kant- lanm bulunan say tablolarndan veya bir bilgisayar tarafndan üretilen saylar arasndan seçilen rakamlarn saate dönütürülmesi ile tespit edilir [5]. Eer bu yapl- maz ve gözlem zamanlar belli bir dalm gösterecek

ekilde seçilirse, ilemin yapl süreleri, bu dalmn younlat bölgelerin özelliklerini tar. Örnein, göz- lemlerin sabahn ilk saatlerinde veya igünü sonunda younlamas halinde, bu saatlerde doal saylabilecek yava çalma hz yaplan ölçmelere gereinden fazla yansyacak, dolays ile duyarllk azalacaktr [6].

Literatürde i örneklemesi ile ilgili birçok çalma incelenmi, bazlarna burada yer verilmitir; Güneolu ve Meriç giyim endüstrisindeki operatörlerin aktivitelerini ve operasyonlarn dalm yüzdelerini aratrm ve kiisel aralar ve bo zamanlar; bir üretim sürecindeki operasyonlar gözlemleyerek ve oranlar belirleyerek analiz etmitir. Sonuç olarak; genel bir dikimhanede çalma zamanlarnn %72.7’sinin üretim faaliyetlerine,

%23.2’sinin ise kiisel aralara ve önlenemeyen bo za- manlara harcand tespit edilmitir [7].

Kiremitçi ve Meriç, bayan üst giyim çalan iki farkl

konfeksiyon iletmesinde i örneklemesi etüdü yapmlardr. örneklemesi uygulamas dikimhane bölümün- de, üretim araçlar olan diki makineleri ve ütüler üze- rinde yaplmtr. Sonuçlarn beklenen oldukça farkl

çkmas, örnek alnan iletmelerde ürün miktarnn az, buna karlk üretim miktarnn fazla olmasna ve i ak

organizasyonun yetersizliine balanmtr [8].

Karyad, vergi dairelerinde genel amaçl i örneklemesi çalmas yaparak vergi dairesi personelinin çalan- çalmayan analizini yapmtr [9]. McNiven ve arkada- lar, çalan hemirelerin faaliyetleri üzerine bir i örnek- lemesi çalmas yapmlardr [10]. Öncer ve Asil, ahap mobilya üreten iletmelerdeki igücü verimliliini etkileyen ve engelleyen bir faktör olan ve gerek organizas- yondan, gerekse igücünden kaynaklanan kayp zamanlar belirlemek, nedenlerini ortaya koymak ve çözüm önerilerini gelitirmek için i örneklemesi çalmas

gerçekletirmilerdir [11]. Timur, iki tane i örneklemesi çalmas gerçekletirmitir. Bunlardan ilki Ankara’daki Kurtulu basmevinin makine bölümünde, ikincisi ise ayn basmevinin ciltleme bölümünde yaplmtr [12].

Bu çalmada, takm elbise üretimi yapan bir firmann ceket ütü bandnda son zamanlarda gözlemlenen verim düüklüü nedenlerini aratrmak amacyla i örnekle- mesi çalmas gerçekletirilmitir. Uygulanan yöntemin ayrntlar ve elde edilen bulgular aada srasyla su- nulmaktadr.

(4)

2.MATERYAL VE METOT 2.1.letme Hakknda Bilgi

Çalmann gerçekletirildii iletme gömlek, ceket ve pantolon üretimi yapan toplam 478 çalana sahip bir iletmedir. Çalanlarn says ve görev alanlar Tablo 1’de verilmektedir. Yöneticiler ve dier birimlerle birlikte toplamda 2644 çalana sahiptir. Çalmann ger- çekletirildii ceket ütü bandnn i ak emas ekil 1’de gösterilmektedir.

Tablo 1. letme görev dalm

Görev alan Çalan says

Kesimhane 70

Ütü 45 Ceket 140 Pantolon 83 Gömlek 120 Kalite kontrol 20

ekil 1. Ceket ütü bandnn i ak

2.2 Örneklemesinin Planlanmas

Bir i örneklemesinin planlanmas, uygulanmas ve de-

erlendirilmesi aadaki REFA (Reichsausschuss für Arbeitszeitermittlung - Devlet Zamanlar Belirleme Komisyonu) programna göre açklanmaktadr (ekil 2);

ekil 2. örneklemesi admlar

2.2.1 Amacn Belirlenmesi

Amacn belirlenmesi aamasnda seçilecek i sistemleri incelenir, iletmelere ilikin saysal göstergeler elde edilir, gözlemlenecek insan ve üretim araçlar saptanr.

2.2.2 Ak Türlerinin Belirlenmesi ve Tanmlanmas

Gözlenecek i sistemleri ve sistem öeleri belirlendikten sonra, özellikleri konusunda sonuçlar çkarabilmek için hangi ak türlerinin ayrt edilecei saptanmaldr. Ak

türleri saptanrken, ksa süreli gözlemlerde kolayca tan- nabilir olmalarna dikkat edilmelidir [1].

2.2.3 Tur Plannn Saptanmas

Bu admda gözlem noktalarnn krokisinin gösterildii tur plan hazrlanmaktadr. Bu çalmada tek bir nokta-

(5)

dan tüm bölüm ve çalanlar gözlenebildii için tur pla- nna gerek kalmamtr.

2.2.4 Gözlem Saysnn Belirlenmesi

Güvenilirlik düzeyi ve doruluk derecesi belirlendikten sonra, gözlem says aadaki formül yardmyla bulu- nur [5]:

p=Gözlenen ak türünün görülme yüzdesi S= stenilen hata pay (% olarak)

N=Yaplmas gereken gözlem says

%68 orannda emin olmak isteniyorsa

p S

N (1₂p) (1)

p S

N 4u(1₂p) (2)

p S

N 9u(1₂p) (3)

2.2.5 Tur zamanlarnn belirlenmesi

Eer bilgisayar yardmyla rastsal atamalar yaplmyorsa tur zamanlarnn belirlenmesinde rastsal saylar tablosundan yararlanlr. Rastsal saylar tablosu bir gözlemin günün hangi zamannda yaplmas gerektiini belirlemede kullanlr. Rastsal saylar tablosu; iki ayr tablodan oluur. Bunlarn birinde rastsal saatler, dierinde ise rastsal dakikalar yer alr. Zaman plannn belirlenmesinde ilk olarak rastsal saat tablosundan bir blok seçilir ve bu bloktaki deerler saat deerleri olarak beklenir. kinci admda rastsal dakika tablosundan bir blok seçilir ve bu bloktaki deerlerde dakika deerleri olarak kullanlr.

Rastsal saat ve dakika bloklar kullanlarak, çalma ve mola saatleri dikkate alnarak ilgili zamanlar belirlenir (Tablo 2).

Tablo 2. Rastsal saylar örnek saat ve dakika tablosu

Saatler Dakikalar 15 06 11 13 16 18 26 14 41 48

09 11 12 17 10 30 38 45 51 20 11 13 17 12 08 48 33 27 29 9 08 10 07 14 6 25 07 34 16 53 14 17 09 10 16 02 56 41 20 06

Uygulamada kullanlan çalma saatleri 08:30-18:00 olup, 10:00-10:15 ve 15:45-16:00 çay molas, 13:15- 14:00 yemek molas olarak belirlenmitir. Rastsal saat ve dakika tablolarndan hareketle bulunan zamanlarn, gözlem zaman olarak tespit edilip edilmeyeceine, yu- kardaki molalar ve çalma saatleri göz önüne alnarak karar verilmitir.

2.2.6. Gözlemin yaplmas

Gözlemci, i örneklemesinin salkl yürüyüp yürüme- diini tespit etmek için ara deerlendirme yapar. Bunun için de genellikle kullanlan gerekli gözlem says

500’dür.

2.2.7. Ara deerlendirme

Ara deerlendirmede, 500 gözlem yapldktan sonra belirlenen hata pay dikkate alnarak yaplmas gereken ek gözlem says (N) yineden belirlenmektedir. Buna göre gerekli gözlemler yaplarak son deerlendirmeye geçilmektedir.

2.2.8. Son deerlendirme

Son deerlendirmede, her faaliyete ait yüzde paylar

incelenerek, gerekli önemler üzerine süreç analizi çal- malar balatlr.

2.3. Kontrol Çizelgeleri

örneklemesindeki kontrol çizelgeleri analizciye örnek- leme çalmasnn günlük veya toplu sonuçlarn kay- detme imkân salar. Eer çizimde bir nokta, kontrol snrlarnn dna düüyorsa bu muhtemelen çalmann o ksmnda allmadk veya anormal bir durumun var olduunu gösterir [13].

p deeri için kontrol limitleri u formül ile hesaplanr;

N p) - (1 3 p p limitleri kontrol

için

p r (4)

N = Günlük ortalama gözetleme says

p = bo zamanlarn toplam / toplam gözetleme says

3. ARATIRMA VE BULGULAR

Çalma ile ilgili gerekli bulgulara ulamak için önce- likle ütü departmanna ait çalanlar, mesai saatleri ve mola zamanlar belirlenmitir. Daha sonra gözlemle-

(6)

rin yaplaca ütü band için üretim sorumlular ile birlikte faaliyet türleri belirlenmi, verimli, yardmc

ve verimsiz olmak üzere üç farkl snf oluturulmu- tur. El ütü ve pres ütü ilemlerinde faaliyetler farkl- lat için iki ayr snflandrmaya gidilmitir. Bu faaliyet türlerine ait ilemler Tablo 3’te verilmektedir.

Çalmada, verimli faaliyetler kapsamnda ütü alannda yer alan faaliyetler ele alnmtr. Bu nedenle “Ce- ket düzeltme” ilemi, ütü yaparken gerçekletirilen, gerekli düzeltmeler yaplmadan ütü ilemi gerçekleti- rilemeyecei için verimli faaliyetler kapsamna dâhil edilmitir.

Bu faaliyetler kapsamnda 500 gözlem yaplmtr. Buna bal olarak verimli faaliyetlerin tüm faaliyetlere orany- la elde edilen “p” ve yardmc ve verimsiz faaliyetlerin tüm faaliyetlere oranyla elde edilen “q” deerleri göz önüne alnarak toplam gözlem says u ekilde hesap- lanmtr. Pres ile ütü band için p=0,542, el ile ütü ban- d için p=0,54 olarak bulunmutur;

542 1352 , 0 ) 05 , 0 (

) 458 , 0 ( 4 ) 1 ( 4

2 2

x x p

x S

p N x

54 1320 , 0 ) 05 , 0 (

) 46 , 0 ( 4 ) 1 ( 4

2 2

x x p

x S

p N x

Bu hesaplamaya bal pres ile ütü band için 1352 adet gözlem, el ile ütü için 1320 adet gözlem üçer güne ya- ylmtr.

3.1. El ile Ütü Geneli için Elde Edilen Bulgular

El ile ütü yaplan ksm için elde edilen verimlilik so- nuçlar ekil 3’te verilmektedir. Tüm çalanlarn sonuç- lar göstermektedir ki verimli faaliyetlerden en yüksek paya sahip olan ilem %38,02 ile ütü ilemidir. Yardm- c faaliyetler incelendiinde en yüksek paya sahip ilk üç ilemi askya asma-alma (%10,08), asklar tama (%4,46) ve kontrol (%2,98) oluturmaktadr. Verimsiz faaliyetlerde ise en yüksek paya sahip faaliyet i yerinden gelmemedir.

Tablo 3. El ile Ütü Bandna Ait Faaliyetler ve lemler

No Pres ile Ütü Band El ile Ütü Band Faaliyetler

1 Ceket düzeltme Ceket düzeltme

2 Pres ile ütü ilemi Ceketin yerleimi

3 Preslerde teflon ceplik yerleimi Ütüde hava veya su püskürtme

4 iirme robotu ile ütü Ütü ilemi

Verimli

5 Askdan alma-yerletirme Askdan alma-yerletirme 6 Askya asma-yerletirme Askya asma-yerletirme

7 Asklar tama Asklar tama

8 Ekstra bedene göre askya yerletirme Dier ütü birimine i gönderme 9 talimat örenme Ekstra bedene göre askya yerletirme

10 Pres makinesine veri girme Etiket yaptrma

11 Kontrol talimat örenme

12 Yaka mostradan sonra yaka kvrma Kontrol

Yardmc

13 Arkadaa yardm etme Arkadaa yardm etme 14 Ak gerei pres bitimini bekleme Dinlenme

15 Dier Etrafa baknma

16 Dinlenme Mola dönüü ie gelmeme

17 Etrafa baknma yerinden ayrlma

18 Mola dönüü ie gelmeme Konuma

19 Konuma Namaz

20 Makine tamir Su içme

21 Namaz Telefon

22 Su içme Teknik arza

23 Tamir bekleme Wc'ye gitme

24 Telefon 25 Wc'ye gitme

Verimsiz

(7)

ekil 3. El ile ütü geneli için faaliyetlerin dalm

Çalanlarn verimlilik durumlar, kontrol limitleri yardmyla çalma saatleri baznda incelendiinde, özellikle saat 15:00-15:59 aralnda en düük seviyede olduu gözlenmektedir (ekil 4).

ekil 4. El ile ütü geneli için alt ve üst limitlerin grafikle gösterimi

3.2. Pres Geneli için Elde Edilen Bulgular

Bu bölümde el ile ütü yaplan ksm için elde edilen verimlilik sonuçlar ekil 5’te verilmektedir. Tüm çal-

anlarn sonuçlar göstermektedir ki verimli faaliyetlerden en yüksek paya sahip olan ilem %34,56 ile pres ile ütüdür. Yardmc faaliyetler incelendiinde en yüksek paya sahip ilk üç ilemi askya asma-alma (%14,39),

asklar tama (%3,79) ve kontrol (%2,49) oluturmaktadr. Verimsiz faaliyetlerde ise en yüksek paya sahip faaliyet konumadr.

Çalanlarn verimlilik durumlar, kontrol limitleri yardmyla çalma saatleri baznda incelendiinde, özellik- le saat 15:00-15:59 aralnda limitin altna dütüü gözlenmektedir. (ekil 6).

(8)

ekil 5. Pres ile ütü geneli için faaliyetlerin dalm

ekil 6. Pres ile ütü geneli için alt ve üst limitlerin grafikle gösterimi

4. SONUÇ VE DEERLENDRME

Türkiye’deki hazr giyim iletmeleri emek youn çalan iletmelerdir. Uygulamalarda modernleme ve otomas- yon giderek artsa da insan gücü önemini kaybetmeye- cektir. gücünü etkin kullanmann tek yolu üretim için harcanan zamann maksimuma çkarlmasdr. Tabii bunu gerçekletirmek için her eyden önce üretim için ne kadar zaman harcandn ya da üretim için harcanan zamann yüzde olarak deerinin bilinmesi gereklidir. Bu amaçla endüstri mühendislerinin yllardr kulland

birçok farkl yöntem vardr. Bahsedilen yöntemlerden biri de “ Örneklemesi”dir.

Yaplan bu çalma ile takm elbise üretiminin ütü bandnn el ile ütü ve pres ile ütü bölümlerinde çalanlarn

ve departmanlarn verimlilikleri i örneklemesi yönte- miyle ortaya çkarlmtr. Ayrca elde edilen verilerin güven aralklar da istatistiksel olarak kontrol edilmitir.

örneklemesi çalmas sonucunda verimsiz faaliyetlerin büyük çounluunun konuma, tuvalete gitme ve telefon olutuu görülmütür. Elde edilen sonuçlarn

nda yöneticilerle birlikte gerçekletirilen beyin frt- nas çalmasyla balk-klçk diyagram oluturulmu ve

u önlemlerin alnmas gerektii belirtilmitir (ekil 7);

¾ Özellikle ütü ileminin scak ortamda yapld ve içinin ayakta çalt göz önüne alnarak, çalan- lardan daha iyi verim elde edebilmek için uygun hava

artlar salanmaldr.

(9)

¾ Çalanlarn sadece iine odaklanmasn gözetleyecek birinin atanmas salanmaldr.

¾ Malzeme eksikliinden kaynakl i bekletilmemeli- dir.

¾ Çalanlarn verilen molalar dnda iinin bandan ayrlmasna izin verilmemelidir.

¾ Çalma saatlerinde telefon kullanmnn yasaklanma- ldr.

¾ örneklemesi çalmas periyodik olarak uygulan- mal ve her ay elde edilen sonuçlar tekrar deerlendi- rilerek verimlilii daha da arttrmak için yeni önlem- ler bulunmaldr.

ekil 7. Ütü bandndaki verimsiz faaliyetler için Balk-Klçk diyagram

KAYNAKLAR

1. Kurt M., Dadeviren M., (2003), Etüdü, Gazi Kitapevi Yaynlar, Ankara.

2. Kanawaty G., Çev. Akal Z., (1991), Etüdü (ILO), Milli Prodüktivite Merkezi Yaynlar:29 Ankara, s. 207–218.

3. Freivalds Aa., Niebel B. W., (2009), Niebel’s Methods, Standarts, and Work Design, Twelfth Edition, Mc-Graw Hill, Singapore, s. 545-576.

4. Timur, H., (2005), Ölçümü, Planlamas, Verimlilik (Kuramsal ve Örnek Uygulamal), Ankara, s. 49-117.

5. Barnes, M. R., (1957), Work Sampling, John Wiley & Sons.

Inc., 2nd edition, New York.

6. REFA, Etüdü Yöntem Bilgisi, 1988, MPM Yaynlar: 544, Ankara.

7. Güneolu S., Meriç B., (2007), The Analysis Of Personal And Delay Allowances Using Work Sampling Technique In Sewing Room Of A Clothing Manufacturer, International Journal of Clothing Science and Technology Vol:19, Nr:2, pp:145.

8. Kiremitci S., Meriç B., (2001), Konfeksiyon letmelerinde Dalm Zamanlar Üzerine Bir Aratrma, Tekstil ve Kon- feksiyon, Say 1, S. 44-56.

9. Karyad, N., (2001), Toplam Kalite Yönetimi ve Türk Vergi

daresi, Ankara Sanayi Odas Yayn, No: 51.

10. McNiven P, Hodnett E, O'Brien-Pallas LL., (1992), Support- ing women in labor: a work sampling study of the activities of labor and delivery nurses. Birth. Mar;19(1):3-8.

11. Öncer M, Asil N., (1992), Örneklemesi Yöntemiyle Dört Modern Mobilya Fabrikasnda Kayp Zamanlarn Saptanma- s ve Önleme Yollar, MPM Yaynlar:458, s.63,70, Ankara 12. Timur, H., (2005), Ölçümü, Planlamas, Verimlilik

(Kuramsal ve Örnek Uygulamal), Siyasal Kitapevi, Ankara.

13. Barnes, M. R., (1968), Motion and Time Study: Design and Measurement of Work, John Wiley & Sons. Inc., 6th edition, New York, s. 511-548.