Editöre mektup/Letter to the editor Klozapin tedavisinde nadir bir komplikasyon: Plevral efüzyon

344

Sayın editör,

Klozapin dirençli şizofreni olgularının tedavisinde kulla- nılan atipik antipsikotik bir ilaçtır. Tipik antipsikotik ilaçlara göre daha az ekstrapiramidal yan etkileri var- dır. Primer olarak dopaminin Tip 2 (D2) reseptörlerine antagonistik etki ile aktivite gösterir. Başlıca yan etkisi hastaların %1-2’sinde görülebilen ateş ve agranülosi- tozdur. Diğer yan etkiler hepatit, hiperglisemi, eozinofi- li, kardiyopulmoner semptomlar, epileptik nöbet, or- tostatik hipotansiyon, sedasyon ve hipersalivasyondur.

Nadir görülmesine rağmen önemli yan etkilerinden bi- risi de akciğerlerde oluşan plevral efüzyondur (1).

Yedi yıldır şizofreni tanısı ile klozapin tedavisi alan 39 yaşında erkek hastaya üç yıl önce klozapin tedavisi başlanmış. Hasta son bir aydır nefes darlığı, kilo kaybı ve öksürük şikayetleriyle kliniğimize yatırıldı. Öz geç- mişinde şizofreni tanısından başka özellik yoktu. Yapı- lan muayenede sağ hemitoraks basalde solunum sesle- ri azalmıştı. Hastanın akciğer grafisinde sağda plevral e- füzyon ile uyumlu görünüm saptandı (Resim 1). Çeki- len toraks bilgisayarlı tomografisinde sağ hemitoraksta, fissüre de uzanım gösteren plevral sıvı tespit edildi (Re-

sim 2). Fiberoptik bronkoskopide her iki bronş sistemi subsegment ağızlarına kadar açıktı. Yapılan torasentez- de plevral sıvı eksüda vasıflı ve bol eozinofilikti. Hasta- ya tanısal amaçlı video yardımlı torakoskopik cerrahi (VATS) planlandı ve plevral biyopsi yapıldı. Patoloji so- nucu kronik plörit olarak raporlandı. Plevral sıvı etyolo- jisini aydınlatmak için yapılan diğer tetkiklerin normal olması, gelişen patolojinin ilaca bağlı oluşabileceğini düşündürdü. Hastanın klozapin tedavisi kesildi ve ek bir tedavi verilmedi. Tüp drenajı ikinci günde sonlandırıldı.

On iki aydır takibimizde olan hastada şu ana kadar her- hangi bir probleme rastlanmadı.

İlaçların sebep olduğu akciğer ve plevra hastalıklarında değişik mekanizmalar rol oynar. Nitrofurantoin gibi oksi- dan etkili ilaçlar uzun süre kullanıldığında kapiller endo- tel hücrelerine direkt etki yapar ve toksik oksijen radi- kallerinin çıkmasına neden olur. Toksik oksijen radikal- leri de akciğer ve plevradaki hücre fonksiyonlarını boza- rak fibrozis ve plevral efüzyonlara neden olur. Bazı ke- moterapötik ilaçlar da bu patolojiyi oluşturabilir. Bleomi- sin ile yapılan deneylerde kemoterapötik ilaçların yaptı- ğı hasarların direkt toksik reaksiyona bağlı olduğu belir-

Editöre mektup/Letter to the editor

Klozapin tedavisinde nadir bir komplikasyon: Plevral efüzyon

Göktürk FINDIK¹, Funda ÖZTÜRK¹, Funda DEMİRAв, Rahime BEDİR³, Sadi KAYA¹

1 SB Atatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Göğüs Cerrahisi Kliniği, Ankara,

2 SB Atatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Patoloji Kliniği, Ankara,

3 SB Keçiören Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Kadın Hastalıkları ve Doğum Kliniği, Ankara.

Yazışma Adresi (Address for Correspondence):

SB Atatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Göğüs Cerrahisi Kliniği, Sanatoryum, Keçiören, ANKARA - TURKEY

e-mail: gokturkfindik@hotmail.com

Fındık G, Öztürk F, Demirağ F, Bedir R, Kaya S.

345

lerinin diğer organ hücrelerine kıyasla ilaca karşı daha düşük miktarda inaktive edici spesifik enzim içerdiği saptanmıştır. Bu nedenle sitotoksik maddeler hücre içi- ne kolayca girer ve depolanır. Sitoplazmada depolanan bu maddeler hücre çekirdek zarını kolayca geçerek DNA hasarı oluşturur. Ayrıca akciğer ve plevra hücrele- rinin antioksidan koruyucu mekanizmalarının bozulması da süreci inflamasyon ve fibrozis lehine hızlandırır.

Amiodaron gibi diğer bazı ilaçlar, makrofaj ve tip II akci- ğer hücreleri içindeki fosfolipidler üzerine etki ederek afos-

folipidozis yapar. Bu olay plevrayı hasarlayarak efüzyona neden olur. Bu tür ilaçlar immünojenik yapıdadır ve oluş- masına neden olur. Bu durum sistemik lupus eritematozu- sa benzer şekilde reaksiyon oluşturabilir (2). Bazı ilaçlar akciğerlerin metabolik fonksiyonları olan prostaglandin- ler, anjiyotensin, serotonin ve bradikinin gibi vazoaktif en- dojen maddelerin regülasyonunu bozar. Klozapinin plevral efüzyonu nasıl yaptığı halen bilinmemektedir (3).

Klinik basit gripal infeksiyon tablosundan agranülosi- toz tablosuna kadar değişik şekillerde olabilir. Litera- türdeki olguların hemen hepsinde hastalara verilen mevcut tedavide klozapin ilacının bulunduğu göze çarpmaktadır (4). Klozapin alımından 7-45 gün sonra bulantı, kusma, üşüme, titreme, ateş, göğüs ağrısı, yaygın deri döküntüleri, anoreksi ve öksürük gelişebi- lir (5). Oluşan poliserözit tablosuna bağlı olarak peri- karda sıvı birikimine bağlı tamponad bulguları oluşa- bilir (6). Kan tablosunda eozinofil hakimiyeti vardır (5,7). Eritrosit sedimentasyon hızı 70’in üzerindedir.

Akciğer grafisinde bilateral veya tek taraflı plevral efüzyon gözlenebilir. Torasentezde alınan sıvı transüda veya eksüda tarzında olabilir ve eozinofili görülebilir.

Tedavi etyoloji kesinleştiği anda başlamıştır. Çünkü ilacı kesmeyi müteakip 7-14 gün içinde plevral efüz- yon dahil tüm semptomlar geriler.

KAYNAKLAR

1. Kayaalp OS. BNF/TK Türkiye İlaç Kılavuzu-2001 For- mülleri. İstanbul: Turgut Yayıncılık, 2001.

2. Rosenow EC 3^rd. Drug-induced pulmonary disease. In:

Murray JF, Nadel JA (eds). Textbook of Respiratory Medicine. 2^nded. Vol 2. Philadelphia: WB Saunders Com- pany, 1994: 2117-44.

3. Lim A, Sivakumaran P, Israel M. Clozapine-associated polyserositis. The New Zealand Medical Journal 2003:

116-1184

4. Boot E, Haan L, Guzelcan Y, et al. Pericardial and bilat- eral pleural effusion associated with clozapine treatment.

Eur Psychiatry 2004; 19: 65.

5. Daly JM, Goldberg RJ, Braman SS. Polyserositis as- sociated with clozapine treatment. Am J Psychiatry 1992; 149: 1274-5.

6. Wehmeier P.M, Heiser P, Remschmidt H. Pancreatitis fol- lowed by pericardial effusion in an adolescent treated with clozapine. J Clin Psychopharmacol 2003; 23: 1/102-3.

7. Chatterjee A, Safferman AZ. Cellulitis, eosinophilia, and unilateral pleural effusion associated with clozapine treatment. J Clin Psychopharmacol 1997; 17: 232-3 Resim 2. Toraks bilgisayarlı tomografide plevral

efüzyon görülmekte.

Resim 1. Akciğer grafisinde plevral efüzyon görül- mekte.