‹flverenlerin istihdamla ilgili yüklerini hafifleten 5763 say›l› Kanun, TBMM’de kabul edildi.
Mehmet Korkusuz
5684 Say›l› Yeni Sigortac›l›k Kanunu’na genel bak›fl
Av. Sipahi Arslano¤lu
Dünya’dan vergi haberleri
Hafize Özgür
English translation
Resmi Gazete’den...
Mustafa Özen
Sirküler indeks Vergi takvimi Vergi hakk›nda Concerning tax
Vergide Gündem
Tax Agenda
Haziran/June 2008
Vergide Gündem
I. Girifl
Çal›flma gücü ve iste¤indeki insanlar için, bir ifle sahip olabilmenin uzunca bir süredir büyük bir sorun olarak ortada durdu¤u ülkemizde, Hükümet, istihdam› do¤rudan teflvik eden 5084 say›l› Kanun’un ard›ndan flimdi de, 5763 say›l› Kanun’la, istihdam›n iflverenler üzerindeki yüklerini hafifleten, gençler ve kad›nlar›n istihdam›n› teflvik eden yeni bir ad›m daha att›. Bu Kanunla, ayr›ca, gençlerin ve kad›nlar›n istihdam›n›n teflvik edilmesi, kay›td›fl› istihdam›n önlenmesi ve nitelikli iflgücü ihtiyac›n›n karfl›lanmas› da hedefleniyor.
5763 say›l› Kanunda, afla¤›da özetledi¤imiz, çal›flanlar› ve iflverenleri do¤rudan ve yak›ndan ilgilendiren düzenlemelerin d›fl›nda, as›l iflveren ve alt iflveren aras›ndaki iliflkilerin düzenlenmesi, il istihdam kurullar›n›n üyeleri ve görevlerinin yeniden tan›mlanmas›, yeni aç›lacak iflyerlerine Çal›flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl›¤›nca ifl mevzuat›na göre iflletme belgesi verilmesi ve bu belgenin verilmedi¤i iflyerlerine belediyeler veya di¤er ilgili makamlarca aç›lma izni verilememesi, belirli say›n›n üzerinde çal›flan› bulunan iflyerlerinde krefl ve emzirme odas› açma gibi yükümlülüklerin iflverenlerce hizmet al›m› yoluyla yerine getirilmesine olanak sa¤lanmas›, yine belirli say›n›n üzerinde çal›flan› bulunan iflyerlerinin spor tesisi kurma yükümlülü¤ünün tamamen kald›r›lmas›, iflsizlik sigortas›n›n amac›n›n yeniden tan›mlanmas›, 2000-2007 y›llar›nda Devlet taraf›ndan iflsizlik sigortas› fonuna ödenen tutarlar ve bunlar›n getirisinin 2008 y›l›nda nemaland›r›lmas› sonucu elde edilen gelirin 1.300.000.000 YTL’sinin Güneydo¤u Anadolu Projesi (GAP) kapsam›nda de¤erlendirilmesine izin verilmesi, Özellefltirme Fonunda biriken tutardan Fonun 2008 y›l› nakit fazlas›ndan 1.000.000.000 YTL'lik k›sm›n›n, Yüksek Planlama Kurulu karar› gere¤ince Güneydo¤u Anadolu Projesi kapsam›ndaki yat›r›mlara öncelik vermek kayd›yla yat›r›mlarda kullan›lmak üzere ilgili idare
bütçelerine ödenek kaydedilmesi, özel istihdam bürosu aç›labilmesi için aranan Türk vatandafl› olma koflulunun kald›r›lmas›, baz› fiillerle ilgili idari para cezalar›n›n yeniden düzenlenmesi gibi çeflitli de¤ifliklik ve düzenlemeler de yer al›yor.
II. 5763 say›l› Kanunla yap›lan de¤ifliklik ve düzenlemeler
1. Elli ve daha fazla say›da iflçi çal›flt›ran özel iflyerlerinde terör ma¤duru ve eski hükümlü çal›flt›rma zorunlulu¤una son verildi
Bilindi¤i gibi, 4857 say›l› ‹fl Kanunu’nun 30 uncu maddesinde, iflverenler, elli veya daha fazla iflçi çal›flt›rd›klar› iflyerlerinde her y›l›n Ocak ay› bafl›ndan itibaren yürürlü¤e girecek flekilde Bakanlar Kurulu taraf›ndan belirlenecek oranlarda özürlü ve eski hükümlü ile Terörle Mücadele Kanununun ek 1 inci maddesinin (B) f›kras›
uyar›nca istihdam› zorunlu olan terör ma¤duru iflçiyi meslek, beden ve ruhi durumlar›na uygun ifllerde çal›flt›rmakla yükümlü k›l›nm›fl; ayn› maddede, bu kapsamda çal›flt›r›lacak iflçilerin toplam oran›n›n yüzde alt› olaca¤›, ancak özürlüler için belirlenecek oran›n, toplam oran›n yar›s›ndan az olamayaca¤›, ayn› il s›n›rlar›
içinde birden fazla iflyeri bulunan iflverenin bu kapsamda çal›flt›rmakla yükümlü oldu¤u iflçi say›s›n›n, toplam iflçi say›s›na göre hesaplanaca¤› hükme ba¤lanm›flt›r.
Bu hükümler çerçevesinde, Bakanlar Kurulu da, son olarak, 13.02.2008 tarihli Resmi Gazete’de yay›mlanan 2008/13196 say›l› Karar› ile, ‹fl Kanunu’nun 30 uncu maddesine göre iflverenlerin elli veya daha fazla iflçi çal›flt›rd›klar› özel iflyerlerinde 2008 y›l›nda çal›flt›rmalar› gereken özürlü, eski hükümlü ve terör ma¤durlar› için öngörülen toplam çal›flt›rma oran›n›n % 6 oldu¤unu, bu oran›n da¤›l›m›n›n da kamu iflyerlerinde, özürlüler için %4, eski hükümlüler için %2; özel sektör iflyerlerinde de, özürlüler için %3, eski hükümlüler için
%1, terör ma¤durlar› için de %2 fleklinde oldu¤unu hükme ba¤lam›flt›r.
Mehmet Korkusuz
‹flverenlerin istihdamla ilgili yüklerini
hafifleten 5763 say›l› kanun, TBMM’de
kabul edildi.
fiimdi, 5763 say›l› Kanunla,
‹fl Kanunu’nun 30 uncu maddesinin “Özürlü, eski hükümlü ve terör ma¤duru çal›flt›rma zorunlulu¤u” olan bafll›¤›, “özürlü çal›flt›rma zorunlulu¤u” olarak de¤ifltirilmekte,
elli ve daha fazla say›da iflçi çal›flt›ran özel iflyerlerinde terör ma¤duru ve eski hükümlü çal›flt›r›lmas› zorunlulu¤una son verilmekte,
özürlü çal›flt›rma zorunlulu¤unda oran, özel iflyerleri için % 3 olarak belirlenmekte, ve,
çal›flt›r›lan özürlülerin ücretleri üzerinden hesaplanacak sigorta primi iflveren hissesinin sigorta primine esas kazanç alt s›n›r›na isabet eden k›sm›n›n, 01 07.2008 tarihinden itibaren, belirli koflullarla Hazine taraf›ndan karfl›lanmas› hükme ba¤lanmaktad›r.
Kanunda, ayr›ca,
çal›flt›r›lacak özürlü iflçi say›s›n›n tespitinde belirli ve belirsiz süreli ifl sözleflmelerine göre çal›flt›r›lan iflçilerin say›s›n›n esas al›nmas›,
oran›n hesaplanmas›nda yar›ma kadar kesirlerin dikkate al›nmamas›, yar›m ve daha fazla olanlar›n tama dönüfltürülmesi,
‹flyerinin iflçisi iken sakatlananlara öncelik tan›nmas›, çal›flt›r›lacak özürlü iflçilerin Türkiye ‹fl Kurumu arac›l›¤› ile sa¤lanmas›,
çal›flt›r›lan özürlü iflçilerin prime esas kazanç alt s›n›r› üzerinden hesaplanacak sigorta primine ait iflveren hissesinin tamam›n›n da, iflyerinde çal›flt›r›lan sigortal›lara ait ayl›k prim ve hizmet belgelerinin süresi içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na verilmesi ve sigorta primlerinin (sigortal› hissesi ve Hazinece karfl›lanmayan k›sm›n tamam›n›n) süresinde ödenmifl olmas› kofluluyla Hazinece karfl›lanmas›,
da hüküm alt›na al›nmaktad›r.
5763 say›l› Kanunla, ayr›ca, kontenjan fazlas› özürlü çal›flt›ran veya yükümlü olmad›klar› halde özürlü çal›flt›ran iflverenlerin bu flekilde çal›flt›rd›klar› her bir özürlü için prime esas kazanç alt s›n›r›
üzerinden hesaplanan sigorta primine ait iflveren hisselerinin de, yine 01.07.2008 tarihinden itibaren, % 50’sinin Hazinece karfl›lanmas› da benimsenmifltir.
Yukar›daki ifadelerden de anlafl›laca¤› gibi, zorunlu özürlü istihdam›na sa¤lanacak sigorta primi katk›s›n›n bir üst s›n›r›
bulunmaktad›r. Kanunda bu s›n›r, sigorta primine esas kazanç alt s›n›r› üzerinden hesaplanacak sigorta primi iflveren pay› olarak belirlenmifltir. Bu s›n›r ile, özürlü çal›flan›n ücreti üzerinden hesaplanacak sigorta primi iflveren pay› aras›ndaki fark, sigorta primi çal›flan pay› ile birlikte, iflveren taraf›ndan Sosyal Güvenlik Kurumu’na ödenecektir.
‹stihdam edilecek özürlülerin ücretleri üzerinden hesaplanacak sigorta primi iflveren pay›n›n, belirlenen s›n›rlar içinde Hazine taraf›ndan karfl›lanmas›nda,
a) iflverenlerin çal›flt›rd›klar› sigortal›larla ilgili olarak ayl›k prim ve hizmet belgelerini süresinde Kuruma vermeleri, ve,
b) sigortal›lar›n tamam›na ait sigorta primlerinin sigortal› hissesine isabet eden tutar› ile Hazinece karfl›lanmayan iflveren hissesine
ait tutar›n tamam›n› ödemeleri, koflullar› aranacakt›r.
‹flverenler, söz konusu primleri Kuruma geç ödemeleri halinde, prim tutar› üzerinden ödeyecekleri gecikme zamm›na ilave olarak katk› pay›n›n Hazinece Sosyal Güvenlik Kurumu’na geç ödenmesinden kaynaklanacak gecikme zamm›n› da ayr›ca ödeyeceklerdir.
Hazinece karfl›lanan prim tutarlar›, gelir ve kurumlar vergisi matrah›n›n hesaplanmas› s›ras›nda gider olarak indirilemeyecektir.
Özel iflyerleri için eski hükümlü ve terör ma¤duru istihdam›n›n zorunlu olmaktan ç›kar›lmas› sebebiyle, ‹fl Kanunu’nun eski hükümlü ve terör ma¤duru istihdam edilmemesi durumunda uygulanacak idari para cezalar› ile ilgili hükümleri ‹fl Kanunu’ndan ç›kar›lm›flt›r.
2. Gençlerin ve kad›nlar›n istihdam› teflvik ediliyor
5763 Say›l› Kanun’la 4447 say›l› ‹flsizlik Sigortas› Kanunu’na eklenen Geçici 7 nci maddede, özel iflyerlerinde, 01.07.2008 tarihinden önceki son alt› ayl›k dönemde ayl›k prim ve hizmet belgelerinde kay›tl› sigortal›lar d›fl›nda olmas› (son alt› ayda herhangi bir iflte çal›flmam›fl olmas›) kofluluyla ve yine ayn› tarihten önceki bir y›ll›k dönemde iflyerine ait ayl›k prim ve hizmet belgelerinde bildirilen ortalama sigortal› say›s›na ilave olarak, yine 01.07.2008 tarihinden itibaren bir y›l içinde yeni ifle al›nacak ve fiilen çal›flt›r›lacak (Sosyal Güvenlik Destek Primi ’ne tabi olarak çal›flt›r›lan iflçilerle yurt d›fl›nda çal›flt›r›lan iflçiler hariç) 18-29 yafl aras› iflçilerle , yafl› ne olursa olsun (18) yafl›ndan büyük kad›n iflçilerin sigorta primine esas kazanç alt s›n›r› üzerinden hesaplanacak sigorta primi iflveren hissesinin, ilk y›l tamam›n›n, ikinci y›l % 80’inin, üçüncü y›l % 60’›n›n, dördüncü y›l % 40’›n›n ve beflinci y›l da % 20’sinin ‹flsizlik Sigortas› Fonundan karfl›lanmas›
hüküm alt›na al›nm›flt›r.
Ancak, geçici süreli bu destekten yararlan›labilmesi için, uygulamadan yararland›r›lacak iflçilerin, Kanunun yürürlü¤e girece¤i tarihten önceki alt› ayl›k dönemde prim ve hizmet belgelerinde kay›tl› sigortal›lardan olmamas›,
uygulamadan yararland›r›lacak iflçilerin, Kanunun yürürlü¤e girece¤i tarihten önceki bir y›ll›k dönemde iflyerine ait ayl›k prim ve hizmet belgelerinde bildirilen ortalama sigortal› say›s›na ilave olarak, Kanunun yürürlü¤e girece¤i tarihten itibaren bir y›l içinde yeni ifle al›nm›fl ve fiilen çal›flt›r›l›yor olmas›,
çal›flt›r›lan tüm iflçilerle ilgili ayl›k prim ve hizmet belgesinin Sosyal Güvenlik Kurumu’na süresinde verilmesi, ve, tüm çal›flanlara ait sigorta primlerinin süresinde ödenmesi, gerekmektedir.
Uygulamadan yararlanan iflverenler,
söz konusu primleri Sosyal Güvenlik Kurumu’na geç ödemeleri halinde, prim tutar› üzerinden ödeyecekleri gecikme zamm›na ilave olarak katk› pay›n›n iflsizlik Sigortas› Fonu taraf›ndan Sosyal
Güvenlik Kurumu’na geç ödenmesinden kaynaklanacak gecikme zamm›n› da ayr›ca ödeyeceklerdir.
‹flsizlik Sigortas› Fonundan karfl›lanan prim tutarlar›, mükellefler taraf›ndan gelir ve kurumlar vergisi matrah›n›n hesaplanmas›
s›ras›nda gider olarak indirilemeyecektir.
Bu bölümün ilk paragraf›ndaki ifadelerden de kolayca
anlafl›labilece¤i gibi, gençlerin ve kad›nlar›n istihdam› karfl›l›¤›nda iflverenlere sa¤lanacak prim deste¤inin bir üst s›n›r› bulunmaktad›r.
Baflka bir ifadeyle, kapsama giren çal›flanlar›n ücretlerinin prime esas kazanç alt s›n›r›n› aflan k›sm› üzerinden hesaplanacak sigorta primi iflveren hissesi, iflverenlerce ayr›ca ödenecektir.
Ayn› destek unsurundan baflka mevzuat hükümlerine göre yararlanmakta olanlar (örn. 5084 say›l› Kanun), bu destekten yararlanamayacaklard›r. Kanunda, bu durumda olan iflverenlere, farkl› mevzuatla sa¤lanan destek unsurlar›ndan birini serbestçe tercih edebilme hakk› da tan›nm›flt›r.
Kanunda ayr›ca, Sosyal Sigortalar Kanunu hükümlerine göre yap›lan denetimlerde, sigortas›z iflçi çal›flt›rd›¤› tespit edilen iflverenlerin, bu desteklerden bir y›l süresince yararlanamamalar›
da hükme ba¤lanm›flt›r.
‹fl Kanunu’na eklenen Geçici 7 nci maddede, ayr›ca,
01.10.2003 tarihinden sonra özellefltirme kapsam›nda devral›nan iflyerleri hariç olmak üzere, mevcut ve faaliyette bulunan iflyerlerinin devredilmesi, birleflmesi, bölünmesi veya nev’i de¤ifltirmesi,
Mevcut bir iflyerinin kapat›larak, de¤iflik bir ad veya unvan ya da bir ifl birimi olarak ayn› faaliyette aç›lmas› veya çal›flan sigortal›lar›n bütün olarak devredilmesi,
Yönetim ve kontrolü elinde bulunduracak flekilde do¤rudan veya dolayl› ortakl›k iliflkisi bulunan flirketler aras›nda istihdam›n kayd›r›lmas›, flah›s iflletmelerinde iflletme sahipli¤inin de¤ifltirilmesi, hallerinde, uygulamadan yararlan›lamayaca¤›;
Devlet ‹hale Kanunu ile Kamu ‹hale Kanunu ve uluslar aras›
anlaflma hükümlerine istinaden yap›lan hizmet ve yap›m ifllerine yönelik iflyerlerinin ve kamu iflyerlerinin de, uygulamadan yararlanmalar›n›n söz konusu olmayaca¤› hükme ba¤lanm›flt›r.
3. Sigorta priminde befl puan indirime gidiliyor
5763 Say›l› Kanun’un 24 üncü maddesi hükümleri ile, 01.10.2008 tarihinden itibaren, Sosyal Güvenlik Destek Primi’ne tabi olarak çal›flanlar ile yurt d›fl›nda çal›flanlar d›fl›ndaki tüm sigortal›lar›n malullük, yafll›l›k ve ölüm sigortas› primlerinden iflveren hissesinin befl puanl›k k›sm›na isabet eden tutar›n Hazine taraf›ndan karfl›lanmas› hüküm alt›na al›nm›flt›r.
Ancak, bu destekten yararlan›labilmesi için,
çal›flt›r›lan iflçilerle ilgili ayl›k prim ve hizmet belgesinin Sosyal Güvenlik Kurumu’na süresinde verilmesi,
primlerin süresinde ödenmesi, ve,
iflverenin Sosyal Güvenlik Kurumu’na prim, idari para cezas›
ve bunlara iliflkin gecikme cezas› ve gecikme zamm› borcunun bulunmamas› (teminata ba¤lanm›fl borçlar ile yeniden yap›land›r›lm›fl borçlar hariç),
gerekmektedir.
Hazinece karfl›lanacak primler, gelir ve kurumlar vergisi matrah›n›n hesaplanmas› s›ras›nda gider olarak dikkate al›namayacakt›r. Ayn› destek unsurundan baflka mevzuat hükümlerine göre yararlanmakta olan iflverenler, bu destekten yararlanamayacaklard›r. Kanunda, bu durumda olan iflverenlere, farkl› mevzuatla sa¤lanan destek unsurlar›ndan birini serbestçe tercih edebilme hakk› da tan›nmaktad›r.
Sosyal Sigorta Kanunu hükümlerine göre yap›lan denetimlerde, sigortas›z iflçi çal›flt›rd›¤› tespit edilen iflverenler, bu desteklerden bir y›l süresince yararlanamayacaklard›r.
4. ‹flverenlerin elli ve daha fazla say›da iflçi çal›flt›rd›klar›
iflyerlerinde almalar› gereken ifl sa¤l›¤› ve güvenli¤i ile ilgili tedbirler yeniden belirlendi
Kanunkoyucu, 4857 say›l› ‹fl Kanunu’nun 80 inci maddesinde, sanayiden say›lan, devaml› olarak en az elli iflçi çal›flt›ran ve alt›
aydan fazla sürekli ifllerin yap›ld›¤› iflyerlerinde, her iflverenin, bir ‹fl Sa¤l›¤› ve Güvenli¤i Kurulu kurmakla yükümlü oldu¤u aç›kland›ktan sonra, iflverenlerin, bu Kurullarca ifl sa¤l›¤› ve güvenli¤i mevzuat›na uygun olarak verilen kararlar› uygulamakla mükellef olduklar› hükme ba¤lanm›flt›r.
Ayn› Kanunun 81 ve 82 inci maddelerinde de elli ve daha fazla say›da iflçi çal›flt›ran iflyerlerinde ifl yeri hekimi, mühendis ve teknik eleman bulundurma zorunlulu¤u ile ilgili ayr›nt›l› hükümlere yer verilmifltir. Buna göre; devaml› olarak en az elli iflçi çal›flt›ran iflverenler, Sosyal Sigortalar Kurumu taraf›ndan sa¤lanan tedavi hizmetleri d›fl›nda kalan, iflçilerin sa¤l›k durumunun ve al›nmas›
gereken ifl sa¤l›¤› ve güvenli¤i önlemlerinin sa¤lanmas›, ilk yard›m ve acil tedavi ile koruyucu sa¤l›k hizmetlerini yürütmek üzere iflyerindeki iflçi say›s›na ve iflin tehlike derecesine göre bir veya daha fazla iflyeri hekimi çal›flt›rmak ve bir iflyeri sa¤l›k birimi oluflturmakla yükümlü bulunmaktad›rlar.
Ayn› flekilde, devaml› olarak en az elli iflçi çal›flt›ran ve alt› aydan fazla sürekli ifllerin yap›ld›¤› iflyerlerinde iflverenler, iflyerinin ifl güvenli¤i önlemlerinin sa¤lanmas›, ifl kazalar›n›n ve meslek hastal›klar›n›n önlenmesi için al›nacak önlemlerin belirlenmesi ve uygulanmas›n›n izlenmesi hizmetlerini yürütmek üzere iflyerindeki iflçi say›s›na, iflyerinin niteli¤ine ve tehlikelilik derecesine göre bir veya daha fazla mühendis veya teknik eleman› görevlendirmek zorundad›rlar.
fiimdi, 5763 say›l› Kanun ile, ‹fl Kanunu’nun 82 nci maddesi yürürlükten kald›r›l›rken, belirli say›n›n üzerinde iflçi çal›flt›ran iflyerlerinin iflyeri hekimi, mühendis ve teknik eleman bulundurma zorunluluklar› ‹fl Kanunu’nun 81 inci maddesinde yeniden düzenlenmektedir.
Maddenin yeni fleklinde, “‹fl sa¤l›¤› ve güvenli¤i hizmetleri” bafll›¤›
alt›nda, ‹flverenler, devaml› olarak en az elli iflçi çal›flt›rd›klar›
iflyerlerinde al›nmas› gereken ifl sa¤l›¤› ve güvenli¤i önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmas›n›n izlenmesi, ifl kazas› ve meslek hastal›klar›n›n önlenmesi, iflçilerin ilk yard›m ve acil tedavi ile koruyucu sa¤l›k ve güvenlik hizmetlerinin yürütülmesi amac›yla, iflyerindeki iflçi say›s›, iflyerinin niteli¤i ve iflin tehlike s›n›f ve derecesine göre;
a) ‹flyeri sa¤l›k ve güvenlik birimi oluflturmakla,
b) Bir veya birden fazla iflyeri hekimi ile gere¤inde di¤er sa¤l›k personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden say›lan ifllerde ifl güvenli¤i uzman› olan bir veya birden fazla mühendis veya teknik eleman› görevlendirmekle, yükümlüdürler.
‹flverenler, bu yükümlülüklerinin tamam›n› veya bir k›sm›n›, bünyesinde çal›flt›rd›¤› ve bu maddeye dayan›larak ç›kar›lacak yönetmelikte belirtilen vas›flara sahip personel ile yerine getirebilece¤i gibi, iflletme d›fl›nda kurulu ortak sa¤l›k ve güvenlik birimlerinden hizmet alarak da yerine getirebilir. Bu flekilde hizmet al›nmas› iflverenin sorumluklar›n› ortadan kald›rmaz…’’
denilmektedir.
Madde metninde de anlafl›labilece¤i gibi, yükümlülük kapsam›nda bulunan iflverenler, bu yükümlülüklerini iflletme d›fl›nda kurulu ortak sa¤l›k ve güvenlik birimlerinden hizmet alarak da karfl›layabileceklerdir.
5. ‹flsizlik ödene¤inin tutar› ve üst s›n›r› art›r›ld›
5763 say›l› Kanun’la, ‹flsizlik Sigortas› Kanunu’nun 50 nci maddesinde yap›lan düzenleme ile, halen an›lan madde metninde yer alan “Günlük iflsizlik ödene¤i, sigortal›n›n son dört ayl›k prime esas kazançlar› dikkate al›narak hesaplanan günlük ortalama net kazanc›n›n % 50' sidir” ifadesi, Kanun’un Resmi Gazete’de yay›mland›¤› tarihi izleyen ikinci ay›n sonundan itibaren geçerli olmak üzere, “Günlük iflsizlik ödene¤i, sigortal›n›n son dört ayl›k prime esas kazançlar› dikkate al›narak hesaplanan günlük ortalama brüt kazanc›n›n % 50' sidir” fleklinde de¤ifltirilmektedir.
Metindeki de¤ifliklikten de anlafl›labilece¤i gibi, yap›lacak düzenleme ile, iflsizlik ödene¤inin hesaplanmas›nda bu güne kadar dikkate al›nan, sigortal›n›n son dört ayl›k prime esas kazançlar› dikkate al›narak hesaplanan günlük ortalama net kazanc›n›n yerine günlük ortalama brüt kazanc›n›n esas al›nmas›
benimsenmektedir.
Öte yandan, ‹flsizlik Fonundan verilebilecek iflsizlik ödene¤inin üst s›n›r› konusunda halen mevcut olan “Bu suretle hesaplanan iflsizlik ödene¤i miktar› 25/8/1971 tarihli ve 1475 say›l› ‹fl Kanununun 33 üncü maddesine göre sanayi kesiminde çal›flan onalt› yafl›ndan büyük iflçiler için uygulanan ayl›k asgari ücretin netini geçemez.”
fleklindeki hüküm de, “… sanayi kesiminde çal›flan onalt› yafl›ndan büyük iflçiler için uygulanan ayl›k asgari ücretin brüt tutar›n›n % 80’ini geçemez.’’ fleklinde de¤ifltirilmektedir.
‹flsizlik ödene¤inin tutar› ve üst s›n›r› ile ilgili olarak yap›lan bu de¤ifliklikler Temmuz 2008 ay› sonunda (5763 say›l› Kanun’un May›s 2008 ay› içinde Resmi Gazete’de yay›mlanaca¤› varsay›m›
ile) yürürlü¤e girecektir.
Bu de¤ifliklikler, Temmuz 2008 ay›ndan itibaren ayl›k brüt asgari ücretin 638,70 YTL oldu¤u gözönüne al›nd›¤›nda, iflsizlere ayl›k 510,96 YTL’ye kadar iflsizlik ödene¤i verilebilmesine de imkan sa¤layacakt›r.
Bu bölümde, son olarak, iflsizlik ödene¤inin üst s›n›r› konusunda yap›lan yeni düzenlemenin de, yüksek ücretle çal›flanlar aleyhine var olan adaletsizli¤i ortadan kald›rmayaca¤›n› belirtmek isteriz.
Bu bölümün bafl›nda yer alan ifadelerden de anlafl›ld›¤› gibi, iflsiz sigortal›ya verilecek iflsizlik ödene¤inin tutar›, yeni düzenlemeyle sigortal›n›n son dört ayl›k prime esas kazançlar› dikkate al›narak hesaplanan günlük ortalama brüt kazanc›n›n % 50' si olarak tan›mlan›yor olsa da, ödemenin üst s›n›r›n›n günlük asgari ücretin brüt tutar›n›n % 80’i olarak belirlenmifltir. Sigorta primine esas kazanç tavan tutar›ndan prim ödeyen sigortal›lar›n fona yapt›klar›
katk›lar ile fondan sa¤lad›klar› yard›mlar aras›nda büyük bir dengesizlik bulunmaktad›r. Daha aç›k bir ifade ile, yeni düzenleme yürürlü¤e girdi¤inde, ayl›k 1.022 YTL kazanç üzerinden ad›na her ay toplam 40,87 YTL (Devlet ve iflveren katk›s› dahil) iflsizlik primi ödenen bir sigortal›n›n iflsiz kalmas› halinde alaca¤› iflsizlik ödene¤inin ayl›k tutar› ile ayl›k 4.151 YTL kazanç (prime esas kazanç tavan tutar›) üzerinden ad›na her ay toplam 166,06 YTL (Devlet ve iflveren katk›s› dahil) iflsizlik primi ödenen bir sigortal›n›n iflsiz kalmas› halinde alaca¤› ayl›k iflsizlik ödene¤inin tutar› ayn›
(510 YTL) olacakt›r.
6. Ücret Garanti Fonu kuruldu
5763 say›l› Kanunla yap›lan önemli düzenlemelerden biri de ‹flsizlik Sigortas› Kanunu’na eklenen Ek Madde.1 ile, ‹flsizlik Sigortas›
Fonu kapsam›nda bir Ücret Garanti Fonu oluflturuluyor olmas›d›r.
‹flverenlerce ödenecek iflsizlik sigortas› primlerinin y›ll›k toplam›n›n
% 1’i ile kurulacak olan Ücret Garanti Fonu, hizmet akdi ile çal›flanlar›n, iflverenin konkordato ilan etmesi, iflveren için aciz vesikas› al›nmas› ve iflas›na karar verilmesi hallerinde, çal›flan›n ödenmeyen ücretlerinden üç ayl›k k›sm›n› karfl›layacakt›r.
Çal›flanlar›n Fondan yararlanabilmeleri için, iflverenin zor duruma düfltü¤ü tarihten önceki bir y›l içinde ayn› iflyerinde çal›fl›yor olmalar› gerekecektir.
Ücret Garanti Fonundan yap›lacak ödemelerde, sigorta primine esas kazanç tavan tutar›n› aflmamak kayd›yla, çal›flan›n temel ücreti esas al›nacakt›r.
7. ‹flverenlerin Sosyal Sigortalar Kurumu ve Ba¤-Kur’a olan prim borçlar› yeniden yap›land›r›l›yor
5763 say›l› Kanun’un TBMM Genel Kurulu’ndaki görüflmeleri s›ras›nda verilen bir önergenin kabul edilmesi ile, iflverenlerin, Sosyal Sigortalar Kurumu ve Ba¤-Kur’a olan 2008/Mart ve önceki dönemlere iliflkin sigorta primi, iflsizlik sigortas› primi, idari para cezas›, sosyal yard›m zamm› borçlar›n›n yeniden yap›land›r›lmas›
(peflin veya yirmi dört aya kadar eflit taksitler halinde
ödenebilmesine olanak sa¤lanmas›) kararlaflt›r›lm›flt›r. Bunun için, iflverenlerin, maddenin yürürlü¤e girdi¤i tarihi (Kanunun Resmi Gazete’de yay›mland›¤› tarihi) takip eden iki ay içinde yaz›l› olarak baflvurmalar› ve Sosyal Güvenlik Kurumuna yapt›klar› itirazlardan ve yarg› nezdinde sürdürdükleri davalardan feragat etmeleri ve ihtilaf yaratmamalar› gerekmektedir.
Peflin ödeme yolunun tercih edilerek borç asl›n›n tamam›n›n ve baflvurunun yap›ld›¤› ay›n sonuna kadar sosyal güvenlik mevzuat›n›n ilgili hükümlerine göre hesaplanan gecikme cezas›
ve gecikme zamm›n›n yüzde on beflinin baflvuru tarihini takip eden bir ay içinde ödenmesi halinde, gecikme cezas› ve gecikme zamm›n›n kalan yüzde seksen befli terkin edilecektir.
Taksitle ödeme yolunun tercih edilmesi halinde ise, borç as›llar›na baflvurunun yap›ld›¤› ay›n sonuna kadar sosyal güvenlik mevzuat›n›n ilgili hükümlerine göre hesaplanan gecikme cezas›
ve gecikme zamm›n›n; oniki aya kadar taksitlendirmelerde yüzde elli befli, oniki ay› aflan taksitlendirmelerde yüzde otuzu terkin edilecek ve kalan k›sm› borç as›llar›na ilave edilerek
taksitlendirmeye esas borç hesaplanacakt›r. Bulunan bu tutar, taksit süresine bölünmek suretiyle ödenecek ayl›k taksit miktar›
bulunacakt›r.
‹lk taksit, baflvurunun yap›ld›¤› ay› takip eden ayda bafllayacakt›r.
Yeniden yap›land›rma uygulamas›ndan, iste¤e ba¤l› sigortal›lar da 2003/May›s ila 2008/Mart dönemleri aras›nda iste¤e ba¤l›
sigortal›l›klar›n›n devam etti¤i süre içindeki prim borçlar› için yararlanabileceklerdir.
Yine, görüflmeler s›ras›nda verilen bir baflka önergenin kabul edilmesi ile de, 5458 say›l› Sosyal Güvenlik Prim Alacaklar›n›n Yeniden Yap›land›r›lmas› ve Baz› Kanunlarda De¤ifliklik Yap›lmas›
Hakk›nda Kanunun 1 inci ve 2 nci maddeleri kapsam›na giren borçlar› yeniden yap›land›r›ld›¤› halde ayn› Kanunun 3 üncü maddesi uyar›nca yeniden yap›land›rma haklar›n› bu maddenin
yürürlü¤e girdi¤i tarihi takip eden ay›n sonuna kadar kaybedenlerin, bu maddenin yürürlü¤e girdi¤i tarihi takip eden iki ay içinde Kuruma yaz›l› olarak baflvurmalar› hâlinde, bozulmufl olan yeniden yap›land›rma anlaflmalar›, 5458 say›l› Kanuna göre yap›lm›fl olan baflvuru tarihi ve taksitlendirme süresi dikkate al›nmak suretiyle ihya edilmesi hükme ba¤lanm›flt›r.
* 5763 say›l› Kanun, 26.05.2008 tarihli Resmi Gazete’de yay›mlanm›flt›r.
Girifl
Yaklafl›k elli y›ld›r yürürlükte olan ve Türkiye’de sigortac›l›¤›n oluflumu ve geliflmesinde büyük katk›lar sa¤lam›fl 30.12.1959 tarihli Resmi Gazete’de yay›nlanm›fl 7397 say›l› Sigorta Murakabe Kanunu (Murakabe Kanunu) baflta olmak üzere, 25.6.1927 tarihli Resmi Gazete’de yay›nlanm›fl olan 1160 say›l› Mükerrer Sigorta Hakk›nda Kanun ve 13.10.1983 tarihli Resmi Gazete’de yay›nlanm›fl olan 2918 say›l› Karayollar› Trafik Kanununun 107. maddesinin üçüncü f›kras› ve ayn›
kanunun 108 inci maddesi ile ek 8 inci maddesinin birinci ve ikinci f›kralar›
14.06.2007 tarihli Resmi Gazete’de yay›mlanarak yürürlü¤e girmifl olan 5684 Say›l› Sigortac›l›k Kanunu (Sigortac›l›k Kanunu) ile mülga edilmifltir. Sigortac›l›k Kanunu ile öngörülen de¤ifliklik ve yenilikler, Sigortac›l›k Kanunu ile mülga Murakabe Kanunu ve bunlara dayal› olarak ç›kar›lm›fl ikincil düzenlemelerin ilgili hükümleri de göz önünde tutularak genel hatlar›yla afla¤›da izah edilmeye çal›fl›lacakt›r.
Sigortac›l›k Kanunu’nun Hukuki Yap›s›
Sigortac›l›k Kanunu bir çerçeve kanun niteli¤indedir. Öncelikle ana kurallar belirlenmifl ve ayr›nt›lar Sigortac›l›k Kanunu’na ba¤l› olarak ç›kar›lacak ikincil mevzuata b›rak›lmak suretiyle yasal düzenlemelerin sektörün dinamik yap›s›na gecikmeden ayak uydurmas›na imkân sa¤lanm›flt›r. Bu sayede, Avrupa Birli¤i mevzuat›ndaki olas› de¤iflikliklerin Türk sigortac›l›k mevzuat›na yans›t›labilmesinin kolaylaflt›r›lmas› hedeflenmifltir. Ayr›ca, temel kanun niteli¤indeki Türk Ticaret Kanunu, Borçlar Kanunu, ‹cra-‹flas Kanunu gibi kanunlarda yer alan sigorta ile ilgili düzenlemelere, Sigortac›l›k Kanunu’na tekraren yer verilmemifltir.
Sigortac›l›k Kanunu ‹le Yap›lan De¤ifliklik ve Yenilikler
A. Sigorta ve Reasürans fiirketlerinin (Sigorta fiirketi) Kurulufluna ‹liflkin De¤ifliklikler
a. Sigorta fiirketi kuruluflu için gerekli ön izin kald›r›lm›flt›r:
Murakabe Kanunu’nun 2. maddesi ile sigorta flirketleri için öngörülmüfl olan kurulufl öncesi Baflbakanl›k Hazine Müsteflarl›¤›’ndan (Müsteflarl›k) ön izin alma yükümlülü¤üne, Sigortac›l›k Kanunu’nda yer verilmemifltir. Sigorta fiirketlerinin kurulufl flartlar›na haiz olup olmad›¤›na iliflkin karar verme yetkisi Sigortac›l›k Kanunu ile Sanayi ve Ticaret Bakanl›¤›’n›n takdirine b›rak›lm›fl olsa dahi uygulamada Müsteflarl›¤›n görüflü al›nmaktad›r.
b. Kurulufl flartlar›na yeni flartlar ilave edilmifltir:
Murakabe Kanunu’nda kurulufl için öngörülen flartlar Sigortac›l›k Kanunu ile daha da detayland›r›larak muhafaza edilirken, bunlara ilave olarak yeni kurulufl flartlar› da öngörülmüfltür. ‹lave olunan bu bu flartlar afla¤›da belirtilmektedir:
Sigorta fiirketlerinin kurucular›n›n bir Sigorta fiirketinin kurucusu veya orta¤›
olman›n gerektirdi¤i malî güce ve itibara sahip bulunmas›:
Sigortac›l›k Kanunu’na dayal› olarak 26623 Say›l› 24.08.2007 tarihli Resmi Gazetede yay›nlanarak yürürlü¤e girmifl olan Sigorta fiirketlerinin Kurulufl ve Çal›flma Esaslar›na
‹liflkin Yönetmeli¤in (Yeni Kurulufl Yönetmeli¤i) 5. maddesi ile kurucular›n gerekli mali güç ve itibara sahip olmas›
fleklinde ifade edilmifl olan bu yeni kurulufl flart›n›n mevcut olup olmad›¤›na iliflkin de¤erlendirmede flu hususlar›n dikkate al›naca¤› belirtilmifltir.
i) Kurucular›n reel, finansal ve tafl›nmaz varl›klar›,
ii) Kurucular›n borçlar› ve yükümlülükleri, iii) Sigorta fiirketine ait ifl plan›n›n kapsad›¤› süre boyunca ortaya ç›kmas›
muhtemel zararlar› kurucular›n finanse edebilme kapasitesi,
iv) Vergi borcu olup olmad›¤›, v) Sosyal güvenlik prim borcu olup olmad›¤›, vi) Son befl y›l içinde kulland›¤›
krediler ve finansman kaynaklar› dolay›s›yla icra takibine u¤ray›p u¤ramad›¤›,
vii) Mali güç ve itibar› tespit etmeye
5684 Say›l› Yeni Sigortac›l›k Kanunu’na genel bak›fl
Vergide Gündem
Av. Sipahi Arslano¤lu
yönelik Müsteflarl›kça uygun görülecek di¤er hususlar.
Not: Tüzel kifli kurucular›n mali güç ve itibara sahip olup olmad›¤›na iliflkin yukar›daki paragrafta belirtilen hususlardan (i), (iii) ve (vii) dikkate al›nacakt›r.
Murakabe Kanunundan farkl› olarak Sigortac›l›k Kanunu’nda ilk defa kurucular›n yan› s›ra Sigorta fiirketi yönetim kurulu üyelerinin, denetçilerin, genel müdür ve genel müdür yard›mc›lar›n›n, baflka unvanlarla istihdam edilseler dahi, yetki ve görevleri itibar›yla genel müdür yard›mc›s›na denk veya daha üst konumlarda görev yapan di¤er yöneticilerin ve kurucular›n tüzel kifli olmas› halinde bu tüzel kiflinin yönetim ve denetimine sahip kiflilerin de, malî güç d›fl›nda kurucularda aranan di¤er tüm flartlar› tafl›mas›
öngörülmüfltür. Murakabe Kanunu’nda, kurucular d›fl›ndaki yukar›da say›lan flah›slar için sadece belirli suçlar› ifllememe ve haklar›nda iflas ve konkordato ilan edilmemifl olma flart› bulunmakta idi.
Kurucular›n, tasfiyeye tâbi tutulan finansal kurulufllarda ve hakk›nda mali bünyenin güçlendirilmesine yönelik Sigortac›l›k Kanunu’nun 20. maddesinin ikinci ve üçüncü f›kras›nda belirtilen tedbirler uygulanan flirketlerde oy hakk›n›n ya da sermayesinin do¤rudan veya dolayl› yüzde on ve daha fazla bir oranda veya bu oran›n alt›nda olsa bile denetim ve yönetime etkili olabilecek flekilde denetim ve yönetim kurullar›na üye belirleme imtiyaz›
veren pay sahibi olmamas›,
Sigorta fiirketinin bir holding bünyesinde faaliyet gösterecek olmas› halinde, holding flirketinin finansal durumunun da sigortac›l›k faaliyetlerini idame ettirmeye yeterli olmas›,
Üyeleri d›fl›ndaki kiflilerle sigorta sözleflmesi yapmayan kooperatif fleklinde kurulan sigorta flirketleri ve reasürans flirketlerinin yöneticilerine herhangi bir ayr›cal›k vermemesi,
c. Asgari sermaye yükümlülü¤ünde de¤ifliklik yap›lm›flt›r:
Murakabe Kanunu’nda sigorta flirketleri için kurulufl flart› olarak öngörülmüfl olan 10.300.000.- Yeni Türk Liras› (YTL) seviyesindeki minimum ödenmifl sermayeye sahip olma zorunlulu¤u Sigortac›l›k Kanunu’nun 5. maddesi ile kurulufl flart› olmaktan ç›kar›lm›fl, miktarda de¤ifliklik yap›larak bu defa faaliyet ruhsat› al›nmas› için ön flart olarak öngörülmüfltür. Ayr›ca, Sigortac›l›k Kanunu ile, minimum ödenmifl sermayeye ilaveten sigorta branfl› baz›nda sermaye uygulamas› kabul edilmifltir. Buna göre, kurulufl ifllemlerini tamamlayan ve ruhsat talebinde bulunan Sigorta fiirketlerinin ödenmifl sermayelerini ruhsat talep edilen sigorta branfllar› için öngörülen sermaye tutarlar› ile verilmek istenen teminatlara ba¤l›
olarak, 5.000.000.- YTL’ ndan az olmamak kayd›yla, Müsteflarl›kça belirlenecek miktara yükseltmek zorunda oldu¤u belirtilmifltir.
d. ‹lk 3 y›l için “‹fl Plan›” haz›rlanarak ilk ruhsat baflvurular›nda sunulmas› ilkesi benimsenmifltir:
Yeni Kurulufl Yönetmeli¤i’nin 11 ve 12. maddeleri ile “ifl plan›”
kavram› ilk kez öngörülmüfl, bununla Sigorta fiirketlerinin, kurulufl amaçlar› ile en az ilk üç y›ldaki faaliyetlerine iliflkin tahminlerini ve yükümlülüklerini sürekli olarak yerine getirebilece¤ini ayr›nt›l›
bir flekilde ortaya koyan ifl planlar›n› ilk ruhsat baflvurular› ile birlikte Müsteflarl›¤a sunmalar› istenmifltir.
e. Ruhsat talebinin Müsteflarl›kça reddedilebilmesi ilk defa aç›k kurallara ba¤lanm›flt›r:
Murakabe kanununda ruhsat baflvurular›n›n uygun bulunmas›
keyfiyeti Müsteflarl›¤›n takdirine b›rak›lm›flken Sigortac›l›k Kanunu’nda somut ret nedenleri ortaya konmufltur. Sigortac›l›k Kanunu’nun 6. maddesinde ruhsat baflvurular›n›n;
i) Sigorta fiirketlerinin kurucular› ile yönetici ve denetçilerinin bu Kanunda öngörülen flartlar› tafl›mamas›,
ii) ‹fl plan›na ve ibraz edilen belgelere göre sigorta sözleflmesine taraf olanlar›n hak ve menfaatlerinin yeterince korunamayaca¤›n›n anlafl›lmas› veya yükümlülüklerin sürekli ve yeterli olarak yerine getirilebilecek flekilde oluflturulmamas›,
iii) Baflvurunun yeterli beyan ve bilgileri içermemesi veya Sigortac›l›k Kanunu’nda öngörülen flartlar› tafl›mad›¤›n›n anlafl›lmas›
ve
iv) Sigorta fiirketlerinin gerekli teknik donan›m ya da yeterli say›da nitelikli personele sahip olmad›¤›n›n veya ruhsat talep edilen alanda sigortac›l›k yapma yeterlili¤inin bulunmad›¤›n›n yap›lan denetimle tespit edilmesi, hallerinden en az birinin gerçekleflmesi durumunda reddedilece¤i öngörülmüfltür.
B. Sigorta fiirketlerinin Faaliyetlerine ‹liflkin De¤ifliklik ve Yenilikler
a. Sigorta flirketlerinin faaliyette bulunmak istedikleri her bir sigorta branfl› bak›m›ndan yükümlülükleri karfl›lama yeterlili¤ine sahip olmas› zorunlulu¤u öngörülmüfltür. Buna göre; Sigortac›l›k Kanunu ile sigorta flirketlerinin ruhsat baflvurusunda bulunduklar› her bir sigorta branfl› bak›m›ndan yükümlülükleri karfl›lamaya yetecek kaynaklar›n›n bulundu¤u belgelendirilecek ve yukar›da sözü edilen ifl plan› kapsam›nda Müsteflarl›¤a sunulacakt›r. Müsteflarl›k, yapaca¤› de¤erlendirme neticesinde flirket kaynaklar›n›n ruhsat baflvurusunda bulunulan branfl için yetersiz oldu¤u kanaatine var›rsa yap›lan ruhsat baflvurusunu reddedecektir.
b. Murakabe Kanunu ile Sigorta fiirketlerinin mali bünyesinin yükümlülüklerini karfl›lamas›n› sa¤lamaya yönelik olarak öngörülmüfl olan teminat tesisine iliflkin hükümler Sigortac›l›k Kanunu ile yeniden düzenlenmifl, hayat d›fl› Sigorta fiirketleri ve hayat branfl›nda faaliyet gösteren Sigorta fiirketlerinin bir y›ldan k›sa süreli yapm›fl olduklar› ferdî kaza, hastal›k ve sa¤l›k sigorta sözleflmeleri bak›m›ndan “minimum garanti fonu” ad› alt›nda ayr›lmas› zorunlu yeni bir teminat türü tesis edilmifl ve teminat ile ilgili sair tüm hususlar 26606 say›l› 07.08.2007 tarihli Resmi Gazete’de yay›nlanan Sigorta ve Reasürans ile Emeklilik fiirketlerinin Mali Bünyelerine ‹liflkin Yönetmelik ile ayr›nt›l› olarak ele al›nm›flt›r.
Murakabe Kanunu’nda teminat yükümlü¤ü aç›s›ndan ikili bir ayr›m yap›lm›flt›. Buna göre;
i) hayat d›fl› branfllar için öngörülen teminat›n her hesap dönemi sonu itibariyle Türkiye'de akdedilmifl sigortalardan fesih ve iptaller ç›kar›ld›ktan sonra kalan prim tutar›n›n %20'sinden çok olmamak üzere Müsteflarl›kça tespit edilen oranda tesis edilece¤i ve ayr›ca Müsteflarl›¤›n hesap dönemine ba¤l› kalmaks›z›n yürürlükte bulunan sözleflme tutarlar› ile orant›l› olarak teminat tesis edilmesini isteyebilece¤i,
ii) hayat branfl›nda gösterilecek teminat›n ise hayat sigortalar›n›n safi primleri üzerinden ayr›lan matematik karfl›l›klar› toplam›ndan hayat sözleflmeleri üzerine yap›lm›fl ikrazlar›n düflülmesinden sonra kalan tutar ile hayat muallâk tazminat karfl›l›klar› ve tahakkuk etmifl kar paylar› ihtiyat toplam›ndan ibaret olaca¤› öngörülmekteydi.
Son olarak, Murakabe Kanunu’nda yeni kurulan Sigorta fiirketleri taraf›ndan teminat tesis dönemine kadar ödenmifl sermayelerinin
%20'si oran›nda teminat tesis edilmesi yükümlülü¤ü öngörülmekteydi.
Sigortac›l›k Kanunu’nun 17/4 maddesi uyar›nca yap›lan yeni düzenlemeye göre, hayat d›fl› sigorta flirketleri ve hayat branfl›nda faaliyet gösteren Sigorta fiirketlerinin bir y›ldan k›sa süreli yapm›fl olduklar› ferdî kaza, hastal›k ve sa¤l›k sigorta sözleflmeleri bak›m›ndan teminat olarak tesis edilecek minimum garanti fonunun, hiç bir dönemde çal›fl›lan branfllar itibar›yla Müsteflarl›kça öngörülmüfl olan minimum öz sermaye tutarlar›n›n üçte birinden az olamayaca¤› öngörülmüfl, Müsteflarl›k tesis edilen minimum garanti fonu varl›klar› üzerine bloke veya ipotek tesis ettirmeye yetkili k›l›nm›flt›r.
Hayat branfl›nda faaliyet gösteren Sigorta fiirketlerinin hayat branfl›ndaki ve hayat d›fl›ndaki bir y›ldan uzun süreli yap›lm›fl ferdi kaza, hastal›k ve sa¤l›k sigorta sözleflmeleri bak›m›ndan ise;
Müsteflarl›kça belirlenen dönemler itibar›yla ayr›lan matematik karfl›l›klar› ile muallâk tazminat karfl›l›klar›n›n toplam›ndan, Türk Ticaret Kanunu uyar›nca yap›lan ikrazlar ve henüz tahsil edilmemifl prim alacaklar› tutar›na isabet eden matematik karfl›l›klar›n düflülmesinden sonra kalan tutara karfl›l›k gelen varl›klar› Sigorta fiirketlerinin Müsteflarl›kça belirlenen süreler içinde ve Müsteflarl›k lehine teminat olarak bloke veya ipotek ettirmek zorunda oldu¤u öngörülmüfltür. Hesap y›l› içinde hayat branfl›ndaki tahsilât›n›
aflacak flekilde hayat branfl›nda sigortal›lara ödeme yapmak zorunda kalan sigorta flirketlerinin söz konusu branfla ait teminat olarak gösterilen ve bloke edilen varl›klar›ndan, afl›lan miktar dâhilinde Müsteflarl›kça uygun görülecek k›sm›n serbest b›rak›laca¤›
belirtilmifltir. Ayr›ca, yeni kurulan Sigorta fiirketleri için ilk üç y›l itibar›yla tesis edilecek teminat tutar›n›n ise, flirketin ödenmifl sermayesi de dikkate al›narak Müsteflarl›kça tespit edilece¤i belirtilmifltir.
c. Sigorta fiirketlerince sigorta sözleflmelerinden do¤an yükümlülükleri için ayr›lmas› zorunlu teknik karfl›l›klara iliflkin Sigortac›l›k Kanunu’nda yeni düzenleme yap›lm›fl, Murakabe Kanunu’nda matematik karfl›l›klar ve muallak hasar ve tazminat karfl›l›klar› ad› alt›nda düzenlenmifl olan teknik karfl›l›k türlerine iliflkin usul ve esaslarda baz› de¤ifliklikler yap›lm›fl, ayr›ca bunlara ilaveten devam eden riskler karfl›l›¤›, dengeleme karfl›l›¤› ve ikramiye ve indirimler karfl›l›¤› olmak üzere üç yeni teknik karfl›l›k türü daha düzenlenmifltir. Teknik karfl›l›klara iliflkin hesaplama yöntemleri ve sair tüm hususlar Sigortac›l›k Kanunu’na dayal›
olarak ç›kar›lan ve 26606 say›l› 07.08.2007 tarihli Resmi Gazete’de yay›nlanm›fl Sigorta ve Reasürans ile Emeklilik fiirketlerinin Teknik Karfl›l›klar›na ve Bu Karfl›l›klar›n Yat›r›laca¤› Varl›klara ‹liflkin Yönetmelik (Teknik Karfl›l›k Yönetmeli¤i) ile ayr›nt›l› bir flekilde ele al›nm›flt›r.
Teknik Karfl›l›k Yönetmeli¤i ile ilk defa öngörülen yeni teknik karfl›l›k türlerine k›saca afla¤›da de¤inilecektir:
i. Devam Eden Riskler Karfl›l›¤›: Bu karfl›l›k, sigorta sözleflmesinin süresi boyunca üstlenilen risk düzeyi ile kazan›lan primlerin zamana ba¤l› da¤›l›m›n›n uyumlu olmad›¤› kabul edilen sigorta branfllar›nda ve ayr›ca kazan›lmam›fl primler karfl›l›¤›n›n flirketin tafl›d›¤› risk ve beklenen masraf düzeyine göre yetersiz kalmas›
halinde ayr›lacak bir teknik karfl›l›k türü olarak öngörülmüfl ve bu amaçla devam eden riskler karfl›l›¤› ayr›l›rken, yürürlükte bulunan sigorta sözleflmeleri dolay›s›yla ortaya ç›kabilecek tazminatlar›n ilgili sözleflmeler için ayr›lm›fl kazan›lmam›fl primler karfl›l›¤›ndan fazla olma ihtimaline karfl› her hesap dönemi itibar›yla, son 12 ay›
kapsayacak flekilde Teknik Karfl›l›k Yönetmeli¤i’nde öngörülen yöntem izlenmek suretiyle sigorta flirketlerince yeterlilik testi yapt›r›lmas› öngörülmüfltür.
ii. Dengeleme Karfl›l›¤›: Sigorta fiirketlerince gelecek hesap dönemlerinde meydana gelebilecek tazminat oranlar›ndaki dalgalanmalar› dengelemek ve katastrofik riskleri karfl›lamak üzere kredi ve deprem teminatlar› için ayr›lacak bir karfl›l›k olarak öngörülmüfl, hesaplama yöntemi Teknik Karfl›l›k Yönetmeli¤i’nde ayr›nt›l› biçimde ele al›nm›flt›r. Bu noktada belirtmek gerekir ki, Murakabe Kanunu’nda müstakil bir karfl›l›k türü olarak öngörülen deprem hasar karfl›l›¤› Sigortac›l›k Kanunu ile dengeleme karfl›l›¤›
kapsam›nda ele al›nm›flt›r.
iii. ‹kramiye ve ‹ndirimler Karfl›l›¤›: Sigorta fiirketlerinin ikramiye ve indirim uygulamas›na gitmesi durumunda, cari y›l›n teknik sonuçlar›na göre sigortal›lar ve poliçe lehtarlar› için ayr›lmak üzere ikramiye ve indirim tutarlar› öngörülmüfl, bu ikramiyeler ve indirimlerin cari hesap dönemi içinde lehtar veya sigortal›n›n lehine tahakkuk edip ödenmifl ya da ödenecek tüm tutarlar› kapsayaca¤›
ve sigortal›n›n ilerideki primlerinden indirim yap›lmas› veya matematik karfl›l›klar›nda art›r›m yap›lmas› fleklinde gerçeklefltirilece¤i belirtilmifltir.
d. Sigorta fiirketleri için iç denetim sistemi kurulmas› zorunlu hale getirilmifltir. Sigortac›l›k Kanunu’nun 4. maddesi ile Sigorta fiirketlerinin tüm ifl ve ifllemlerinin sigortac›l›k mevzuat› ve ilgili di¤er mevzuata, flirketin iç yönergeleri ile yönetim stratejisi ve politikalar›na uygunlu¤unun sürekli kontrol edilmesi, denetlenmesi ile hata, hile ve usulsüzlüklerin tespiti ve önlenmesi amac›yla risk yönetim sistemleri de dâhil olmak üzere etkin bir iç denetim sistemi kurmalar› zorunlu hale getirilmifl, iç denetimin d›flar›dan hizmet al›m› yoluyla yap›labilmesine imkân tan›nm›flt›r.
Yeni Kurulufl Yönetmeli¤i’nin 12. maddesi uyar›nca, sigorta flirketlerinin yapacaklar› ruhsat baflvurular› ile birlikte sunulmas›
zorunlu k›l›nan ‹fl Plan›’nda iç denetim sisteminin yap›lanmas›na iliflkin ayr›nt›lar›n belirtilmesi istenmifl, Sigorta fiirketlerinin faaliyetlerinin kapsam› ve yap›s›yla uyumlu, de¤iflen koflullara cevap verebilecek nitelik, yeterlilik ve etkinlikte iç denetim sistemlerini bünyelerinde bulundurmamalar› ise 26606 say›l›
07.08.2007 tarihli resmi Gazete’de yay›nlanan Sigorta ve Reasürans ile Emeklilik fiirketlerinin Mali Bünyelerine ‹liflkin
Yönetmelikte (Mali Bünye Yönetmeli¤i) sigorta flirketleri için mali bünye zafiyeti olarak say›lan hallerden biri olarak gösterilmifltir.
e. Murakabe Kanunu ve Murakabe Kanunu’na dayal› olarak ç›kar›lm›fl 22163 say›l› 26.12.1995 Resmi Gazete’de yay›nlanan Sigorta ve Reasürans fiirketlerinin Kurulufl ve Çal›flma Esaslar›
Yönetmeli¤i (Eski Kurulufl Yönetmeli¤i) kapsam›nda ele al›nan Sigorta fiirketlerinin mali bünyelerinin zay›flamas› halleri Sigortac›l›k Kanunu ve Mali Bünye Yönetmeli¤i’nde çok daha somut ve ayr›nt›l›
olarak ele al›nm›fl, mali bünye zafiyeti durumunda al›nacak tedbirler ve müdahale sistemi ile ilgili daha etkin düzenlemeler yap›lm›flt›r.
Mali bünye zay›flamas› Sigortac›l›k Kanunu’nda genel olarak, bir sigorta flirketinin minimum garanti fonu tutar›n› karfl›layamad›¤›n›n, tesis etmesi gereken teminat› tesis edemedi¤inin, teknik karfl›l›klar›
karfl›layacak yeterli veya teknik karfl›l›klara uygun varl›klar›n›n bulunmad›¤›n›n ya da sözleflmelerden do¤an yükümlülüklerini yerine getiremedi¤inin yahut flirketin malî bünyesinin sigortal›lar›n hak ve menfaatlerini tehlikeye düflürecek derecede zay›flamakta oldu¤unun tespiti olarak tan›mlanm›fl, mali bünye zay›flama kriterleri ise somut biçimde Mali Bünye Yönetmeli¤i’nde ele al›nm›flt›r.
Buna göre, bir Sigorta fiirketinin;
a) sermaye yeterlili¤inin gerektirdi¤i asgari öz sermaye tutar›n›
karfl›layamamas› durumunda Müsteflarl›kça kabul edilen bir ödeme plan›n› sunamamas› veya sundu¤u plana uyamamas›,
b) öz sermayesinin minimum garanti fonunu karfl›layamamas›, c) tesis etmesi gereken teminat› tesis edememesi,
ç) teknik karfl›l›klar›n› karfl›layacak yeterli veya teknik karfl›l›klara uygun varl›klar›n›n bulunmamas›,
d) sözleflmelerden do¤an yükümlülüklerini yerine getirememesi veya herhangi bir hakl› nedene dayanmaks›z›n, hasar ve tazminatlar›n› yasal süreleri içerisinde ödememe veya geç ödeme uygulamas›n› mutat hale getirmesi,
e) özellikle riski yüksek branfllarda olmak üzere, yükümlülüklerini karfl›lamak üzere gerekli reasürans teminat›na sahip olmamas›, f) bünyesinde, faaliyetlerinin kapsam› ve yap›s›yla uyumlu, de¤iflen koflullara cevap verebilecek nitelik, yeterlilik ve etkinlikte iç denetim sistemlerinin bulunmamas›,
g) bilgi ifllem ve veri taban› alt yap›s›n›n gözetim ve denetim için gerekli özelliklere sahip olmamas›,
¤) tüm acenteleri ve flirket sat›fl elemanlar› taraf›ndan
gerçeklefltirilen ifllemleri de kapsayacak flekilde, poliçe sahiplerine iliflkin gerçeklefltirilen ifllemlerle ilgili bilgilerin internet üzerinden (online) 24 saat içerisinde flirket bilgi ifllem merkezine
aktar›lamamas› ve bu aktar›m›n yap›lmas› sonras›nda poliçe sahiplerinin kendi sözleflmeleri ve tazminat ifllemleri ile ilgili gerekli tüm bilgilere internet üzerinden gerçek zamanl› (online) ve kesintisiz olarak ulaflamamas›,
h) tüm acenteleri taraf›ndan gerçeklefltirilen ifllemleri de dahil olmak üzere kay›t d›fl› poliçe düzenledi¤inin tespit edilmesi, sigorta flirketlerinin mali bünyelerinin zay›flamas›na örnek haller olarak gösterilmifltir.
Sigorta fiirketlerinin mali bünyelerinin zay›flad›¤›na iliflkin yukar›da say›lan hallerden birinin gerçekleflti¤inin tespiti ya da mali bünye zay›fl›¤›n› gösterir baflkaca durumlar›n Müsteflarl›kça tespit edilmifl
oldu¤u durumlarda Müsteflarl›k, birinci aflama tedbirler olarak sigorta flirketinden;
i) flirket mali bünyesindeki zafiyetin nas›l giderilece¤ini ve sigortal›lar›n hak ve menfaatlerinin nas›l korunaca¤›n› içeren kapsaml› bir iyilefltirme plan› sunmas› ve uygulamas›n›,
ii) sermayenin art›r›lmas›n›, ödenmemifl k›sm›n›n ödenmesini, sermayeye mahsuben flirkete ödeme yap›lmas›n› veya kâr da¤›t›m›n›n durdurulmas›n›,
iii) varl›klar›n›n k›smen ya da tamamen elden ç›kar›lmas›n› veya elden ç›kar›lmas›n›n durdurulmas›n›, yeni ifltirak ve sabit de¤erler edinilmemesini,
iv) reasürans ve fiyatlama politikalar›n›n de¤ifltirilmesini, v) peflin tahsil edilecek prim miktar›n›n art›r›lmas›n› veya vadelendirme politikas›n›n de¤ifltirilmesini, muaccel hale gelmifl alacaklar› büyük tutarlara ulaflm›fl olan acentelerin sözleflmelerinin feshedilmesini,
vi) tespit edilecek gündemle genel kurulun ola¤anüstü toplant›ya ça¤r›lmas›n› veya genel kurul toplant›s›n›n ertelenmesini,
vii) teminat a盤›n›n kapat›lmas›n› veya flirketin brüt muallak hasarlar›n› geçmemek üzere ilave teminat tesis etmesini,
viii) teknik karfl›l›klar› karfl›layacak kadar yeterli ve uygun varl›k bulundurulmas›n›,
ix) bünyesinde, faaliyetlerinin kapsam› ve yap›s›yla uyumlu, de¤iflen koflullara cevap verebilecek nitelik, yeterlilik ve etkinlikte iç denetim sistemleri oluflturulmas›n›,
x) bilgi ifllem ve veri taban› alt yap›s›n›n iyilefltirilmesini teminen gerekli olan tedbirlerin al›nmas›n›,
xi) tazminat ödeme gün sürelerinin k›salt›lmas›n› sa¤lay›c›
tedbirlerin al›nmas›n›,
xii) mali bünyeyi zay›flatan karar ve ifllemlerden sorumlu yöneticilerin de¤ifltirilmesini veya ilave yönetici atanmas›n› yahut flirket organizasyon yap›s›n›n yeniden düzenlenmesini,
xiii) mali bünyenin güçlendirilmesine yönelik benzeri di¤er tedbirlerin al›nmas›n› isteyebilecektir.
Daha önce Sigorta fiirketine uyar› yap›lmas›na veya birinci aflama tedbir talep edilmifl olmas›na bak›lmaks›z›n;
a) Sigorta fiirketince yukar›da say›lan birinci aflama tedbirler yerine getirilmemesi veya bu tedbirlerin uygulanmas›na ra¤men mali bünyedeki zay›flaman›n devam etmesi,
b) Sigorta fiirketinin mali bünyesindeki zay›flaman›n herhangi bir suretle düzeltilmesine imkan bulunmad›¤›n›n tespit edilmesi, c) Sigorta fiirketinin ödemelerini tatil etmesi,
ç) Ödenmemifl sermaye hariç flirket öz sermayesinin flirket için gerekli öz sermayenin üçte birinin alt›na düflmesi hallerinde Müsteflarl›k ikinci aflama tedbirler olarak, ayr›ca;
i) Sigorta fiirketlerinin faaliyette bulundu¤u sigorta branfllar›ndan, reasürans flirketlerinde ise sigorta gruplar›ndan birine veya tamam›na ait sigorta portföyünü teminat ve karfl›l›klar› ile birlikte baflka flirket veya flirketlere devretmeye, devralacak flirket bulunamad›¤› takdirde ise devredilecek portföyün tasfiyesine yönelik her türlü tedbiri almaya,
ii) Sigorta branfllar› itibar›yla sigorta portföyünü s›n›rland›rmaya, iii) Mali bünyeyi zay›flatan karar ve ifllemlerin yönetime ait olmas›
halinde ilgili yönetim veya denetim kurulu üyelerinden bir k›sm›n›
veya tamam›n› görevden alarak veya bu kurullardaki üye say›s›n›
art›rarak bu kurullara üye atamaya,
iv) Sigorta fiirketi yönetiminin kayyuma devredilmesini talep etmeye, v) fiirketin tasfiyeye gitmesini istemeye,
vi) Sigorta fiirketinin tüm branfllarda veya ilgili branfllarda yeni sigorta sözleflme akdetme ve temdit yetkisini kald›rmaya, vii) fiirketin ruhsatlar›n› iptal ve varl›klar›n› bloke etmeye, viii) Mali bünyenin güçlendirilmesine yönelik benzeri di¤er tedbirleri almaya, yetkili k›l›nm›flt›r.
d) Sigortac›l›k Kanunu ile teminat sistemi yeniden düzenlenmifltir.
Murakabe Kanunu ve Eski Kurulufl Yönetmeli¤i ile düzenlenmifl teminatlar Sigortac›l›k Kanunu ve Mali Bünye Yönetmeli¤i’nde yeniden düzenlenmifltir. Bu yeni düzenleme ile sigorta flirketleri ile hayat ve ferdi kaza branfl›nda faaliyet gösteren emeklilik flirketlerinin Türkiye’de akdetmifl olduklar› sigorta sözleflmelerinden do¤an taahhütleriyle orant›l› olarak teminat tesis etmek zorunda oldu¤u, hayat d›fl› Sigorta fiirketleri, hesaplama yöntemi yönetmelikle belirlenecek sermaye yeterlili¤inin üçte birinden az olmamak kayd›yla teminat olarak minimum garanti fonu tesis edece¤i, ancak bu flekilde tesis edilecek minimum garanti fonunun hiç bir dönemde çal›fl›lan branfllar itibar›yla gerekli olan asgarî sermaye tutarlar›n›n üçte birinden az olamayaca¤›, hayat branfl›
ve bir y›ldan uzun süreli yap›lan ferdi kaza, hastal›k ve sa¤l›k sigorta sözleflmeleri için tesis edilecek teminatlar için ise sermaye yeterlili¤i hesab› dönemleri sonu itibar›yla ayr›lan matematik karfl›l›klar› ile muallâk tazminat karfl›l›klar›n›n toplam›ndan, TTK uyar›nca yap›lan ikrazlar ve henüz tahsil edilmemifl prim alacaklar›
tutar›na isabet eden matematik karfl›l›klar›n düflülmesinden sonra kalan tutar kadar teminat tesis edilece¤i, yeni kurulan Sigorta fiirketlerinin ise ilk sermaye yeterlili¤i hesaplama dönemine kadar ödenmifl sermayelerinin % 33’ü tutar›nda teminat tesis etmesi öngörülmüfltür. Son olarak mali bünyelerinin zay›flam›fl olmalar›
nedeniyle Müsteflarl›kça haklar›nda tedbir al›nm›fl olan, tasfiye halinde olan veya yeni sözleflme yapma yetkisi kald›r›lan bir sigorta veya emeklilik flirketinin belirli bir tarih itibar›yla teminat miktar›n›n yeniden belirlenebilece¤i öngörülmüfltür.
Sigortac›l›k Kanunu’nda teminatlara iliflkin öngörülen bir di¤er de¤ifliklikte Murakabe Kanunu’nda say›lm›fl olan teminat olarak kabul edilebilecek k›ymetlerin içerik ve kapsam›nda de¤ifliklik yap›lm›fl olmas›d›r. Buna göre, sigorta flirketleri ile hayat ve ferdi kaza branfllar›nda faaliyet gösteren emeklilik flirketleri taraf›ndan Türk Liras› veya Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankas›nca al›m sat›m konusu yap›lan dövizler üzerinden aç›lan vadeli ve vadesiz mevduat, ‹stanbul Menkul K›ymetler Borsas› Takas ve Saklama Bankas› A.fi. nezdinde saklanmas› kayd›yla OECD’ye üye ülke devletleri taraf›ndan ihraç edilmifl borçlanma senetleri ile ilgili sigorta flirketi ad›na düzenlenmesi kayd›yla bu de¤erler için Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankas› taraf›ndan düzenlenen muvakkat makbuzlar, genel olarak teminatlar›n % 30’unu aflmamak kayd›yla bir flirkete ait olanlar›n pay›n›n toplam teminatlar›n›n % 10’unu veya bir toplulu¤a ait olanlar›n pay›n›n ise toplam teminatlar›n
% 20’sini aflmamas› kayd›yla ‹stanbul Menkul K›ymetler Borsas›
Ulusal 100 Endeksi’nde ifllem gören flirketlerin hisse senetleri ile tahviller, bir kurucuya ait olanlar›n toplam› teminatlar›n % 10’undan
fazla olmamas› kayd›yla ve Sermaye Piyasas› Kurulu taraf›ndan kayda al›nmas› ve toplam teminatlar›n % 30’unu aflmamas› flart›yla A tipi veya toplam teminatlar›n % 70’ini aflmamas› flart›yla B tipi yat›r›m fonu kat›lma belgeleri ve son olarak sermayesinin en az
% 51’i Türkiye Cumhuriyeti devletine ait flirketlerin hisse senetleri, tahvil ve benzeri menkul k›ymetleri teminat olarak gösterebilecektir.
e. Sigorta sözleflme tarifelerinde yap›lan yeni düzenleme ile Murakabe Kanunu’nda zorunlu sigorta kollar› d›fl›nda kalan sigorta sözleflmelerindeki öngörülmüfl olan tarife belirleme serbestîsine, Sigortac›l›k Kanunu 12. maddesi uyar›nca zorunlu sigortalara ilaveten hayat sigortas› ve bir y›ldan uzun süreli ferdi kaza, sa¤l›k, hastal›k ve ihtiyari deprem sigortalar› bak›m›ndan da istisna getirilmifltir.
f. Garanti hesab›n›n teminat kapsam› geniflletilerek Güvence Hesab› oluflturulmas› öngörülmüfltür.
Karayollar› Trafik Kanunu’nun 108 inci maddesi uyar›nca kurulan garanti hesab›n›n sorumluluk kapsam› geniflletilerek yeni ad›yla güvence hesab› ad› alt›nda düzenlenmifl, bu hesap türü ile ilgili hususlar Sigortac›l›k Kanunu’nun 14. maddesi kapsam›nda ele al›nm›fl, daha önce sadece Trafik Sigortas› ile s›n›rl› olarak garanti hesab› ad› alt›nda teminat alt›na al›nan sorumlulu¤un kapsam›
Sigortac›l›k Kanunu ile öngörülmüfl güvence hesab› ad› alt›nda geniflletilmifltir. Garanti hesab›ndan farkl› olarak, güvence hesab›
ile Sigortac›l›k Kanunu’na, mülga Murakabe Kanunu’na, Karayollar›
Trafik Kanunu ile Karayolu Tafl›ma Kanunu’na göre zorunlu k›l›nan sigortalardan do¤an tazminatlar ile uluslararas› zorunlu trafik sigortas› niteli¤indeki Yeflil Kart Sigortas› uygulamalar› için faaliyet gösteren Türkiye Motorlu Tafl›t Bürosunca yap›lacak ödemelerin karfl›lanabilmesi amaçlanm›flt›r.
Sigortac›l›k Kanunu ile yap›lan yeni düzenleme uyar›nca güvence hesab›n›n
i) Karayollar› Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortas›
(Trafik Sigortas›),
ii) Karayolu Yolcu Tafl›mac›l›¤› Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortas›,
iii) Zorunlu Karayolu Tafl›mac›l›k Mali Sorumluluk Sigortas›, Tehlikeli Maddeler Zorunlu Sorumluluk Sigortas› ve Tüpgaz Zorunlu Sorumluluk Sigortas› branfllar›nda teminat sa¤layaca¤›
belirtilmifl, bu say›lan zorunlu sigortalar çerçevesinde hangi hallerde güvence hesab›na baflvurulabilece¤ine iliflkin olarak ise;
i) Sigortal›n›n tespit edilememesi durumunda kifliye gelen bedensel zararlar için,
ii) Rizikonun meydana geldi¤i tarihte geçerli olan teminat tutarlar›
dahilinde sigortas›n› yapt›rmam›fl olanlar›n neden oldu¤u bedensel zararlar için,
iii) Zorunlu sigorta teminat limitleri ile sigorta poliçesinde belirtilen teminat aras›ndaki fark kadar ödenecek bedensel tazminat tutarlar›
için,
iv) Sigorta flirketinin malî bünye zafiyeti nedeniyle sürekli olarak bütün branfllarda ruhsatlar›n›n iptal edilmesi yada iflas› halinde ödemekle yükümlü oldu¤u maddi ve bedensel zararlar için,
v) Çal›nm›fl veya gasp edilmifl bir arac›n kar›flt›¤› kazada,
Karayollar› Trafik Kanunu uyar›nca iflletenin sorumlu tutulmad›¤›
hallerde kifliye gelen bedensel zararlar için bizzat sigorta flirketlerince baflvurulabilece¤i,
vi) Yeflil Kart Sigortas› kapsam›ndaki Türkiye s›n›rlar› içinde meydana gelen zararlardan dolay› Türkiye Motorlu Tafl›t Bürosu’nca tekemmül ettirilen hasar dosyalar›n›n tazminat ödemesi için ise Türkiye Motorlu Tafl›t Bürosu taraf›ndan da baflvurulabilece¤i öngörülmüfltür.
C. Di¤er Konulara ‹liflkin De¤ifliklik ve Yenilikler
a) Acente ve eksperler için Türkiye Odalar ve Borsalar Birli¤i (TOBB) Bünyesinde mesleki örgütlenme öngörülmüfltür. Sigortac›l›k Kanunu ile sigorta acenteleri ve eksperler için TOBB bünyesinde Sigorta Acenteleri Sektör Meclisi ve ‹cra Komitesi ile Sigorta Eksperleri ‹cra Komitesi ad› alt›nda olmak üzere iki ayr› mesleki yap›lanmas› öngörülmüfl, bu yeni yap›lanmalara iliflkin çal›flma ve faaliyet esaslar› Sigortac›l›k Kanununda detayl› olarak ele al›narak hem acenteler hem de eksperlerin TOBB bünyesinde karar almalar› için gerekli mekanizmalar›n teflkili ve korunmas›na yönelik düzenlemeler yap›lm›flt›r.
b) Sigortac›l›k Kanunu ile Sigortac›l›k E¤itim Merkezi kurulmas›
öngörülmüfltür. Sigortac›l›k Kanunu 31. maddesi uyar›nca sigortac›l›k alan›ndaki özellik arz eden konular için gerekli olan s›navlar›n tarafs›z bir flekilde yap›lmas›, yurt içi veya yurt d›fl› ya da uluslararas› anlaflmalar çerçevesindeki e¤itim taleplerinin karfl›lanmas› ve benzeri amaçlarla Sigortac›l›k E¤itim Merkezi kurmaya Baflbakanl›k yetkili k›l›nm›fl, Sigorta E¤itim Merkezince yerine getirilecek e¤itim faaliyetleri, Özel Ö¤retim Kurumlar›
Kanunu’na tâbi olmayaca¤› belirtilmifl ve bu konuya iliflkin hususlar›n ç›kar›lacak yönetmelik ile düzenlenece¤i belirtilmifltir.
c) Murakabe Kanunu’nun 29 maddesi uyar›nca Bakanlar Kurulu ancak yeni sorumluluk sigortalar›n› zorunlu hale getirmeye yetkilendirilmifl iken, Sigortac›l›k Kanunu’nun 13. maddesi ile Bakanlar Kurulu’na zorunlu sigorta belirleme yetkisi sorumluluk sigortalar› d›fl›ndaki sigortalar için de tan›nm›flt›r.
d) Murakabe Kanunu’nda öngörülen adli hürriyeti ba¤lay›c› ve adli para cezalar›na ek olarak Sigortac›l›k Kanunu’nda ilk defa idari tedbirler ve idari para cezalar› da öngörülmüfl, idari tedbirleri almaya ve idari para cezalar›na hükmetmeye Müsteflarl›k yetkili k›l›nm›flt›r.
e) Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli¤i’nin (Birlik) yap›lanmas› ve üyeli¤e iliflkin uygulama esaslar›nda Sigortac›l›k Kanunu’nun 24. maddesi ile baz› de¤iflikliklere gidilmifl, Birli¤in çal›flma esaslar› ve faaliyetlerinin kapsam›n›n buna iliflkin ç›kar›lacak yönetmelikte ayr›nt›l› olarak düzenlenece¤i belirtilmifltir. Henüz ilgili yönetmelik ç›kmam›fl olmas›na ra¤men, Sigortac›l›k Kanunu’nun Birli¤i düzenleyen yukar›daki hükmü ile mülga Murakabe Kanunu ve 20065 say›l› 30.01.1989 tarihli resmi Gazete’de yay›nlanm›fl mülga Türkiye Reasürans fiirketleri Birli¤i’nin Çal›flma Esas ve Usulleri Hakk›ndaki Yönetmelik hükümleri k›yasland›¤›nda, Sigorta ve Reasürans fiirketleri için
faaliyet ruhsatlar›n› almalar›n› müteakip üç ay içerisinde Birli¤e üye olmalar›na iliflkin öngörülmüfl olan zorunlulu¤un Sigortac›l›k Kanunu ile bir aya indirilmifl oldu¤u, ayr›ca Bakanlar Kurulu’nun üye olma zorunlulu¤unu kald›rmaya yetkili k›l›nd›¤› dikkat çekmektedir. Birli¤in organlar› bak›m›ndan Sigortac›l›k Kanunu’nda herhangi bir de¤ifliklik öngörülmemesine ve buna göre Birlik organlar›n›n, Birlik üyeleri temsilcilerinden oluflan Genel Kurul ve Genel Kurul taraf›ndan seçilen Birlik Baflkan› baflkanl›¤›ndaki Yönetim Kurulu, Disiplin Kurulu ve Denetim Kurulu’ndan teflkil edilece¤i belirtilmifl olmas›na karfl›n, bu organlar›n üye say›lar›nda Sigortac›l›k Kanunu ile baz› de¤ifliklikler yap›ld›¤› gözlemlenmifltir.
f) Murakabe Kanunu’nun 4. maddesi uyar›nca sadece hayat branfl›nda faaliyette bulunan sigorta flirketleri için zorunlu k›l›nan yeterli say›da aktüer çal›flt›rma zorunlulu¤unun karfl›s›nda, Sigortac›l›k Kanunu’nun aktüerleri düzenleyen 21. maddesi ve bu maddeye dayal› olarak ç›kar›lan 26614 say›l› 15.08.2007 tarihli Resmi Gazete’de yay›nlanan Aktüerler Yönetmeli¤i hükümleri uyar›nca böyle bir ayr›ma gidilmemifl ve tüm Sigorta ve Reasürans fiirketleri için en az bir aktüer çal›flt›rma zorunlulu¤u öngörülmüfltür.
Aktüerlik mesle¤ine girifl ve aktüerlerin çal›flma usul ve esaslar›
Aktüerler Yönetmeli¤i’nde ayr›nt›l› olarak ele al›nm›flt›r.
g) Sigortal› ile Sigorta fiirketi aras›ndaki ihtilaflar›n h›zl› çözümü için “Tahkim” müessesesi öngörülmüfltür. Mülga mevzuat uyar›nca sigorta ettirenler veya sigorta sözleflmesinden menfaat sa¤layan kifliler ile riski üstlenen taraf aras›ndaki uyuflmazl›klar›n çözümünde adli yarg› yolu d›fl›nda baflka bir mekanizmaya yer verilmemifltir.
Öte yandan, sigortac›l›k alan›nda ihtisas mahkemelerinin bulunmamas›, yarg›lama sürecinin uzun zaman almas› ve masrafl›
olmas› ço¤u zaman sigortal›lar›n ma¤duriyetine neden olmufl, zararlar›n karfl›lanmas› uzun zaman ald›¤›ndan, ço¤u kez sigortadan beklenen fayda sa¤lanamam›flt›r.
Yukar›da de¤inilmifl olan ve sigortac›l›k sektörüne olan güveni sars›c› nitelikteki sorunlar, Sigortac›l›k Kanunu’nda ilk defa öngörülmüfl olan tahkim sistemi ile afl›lmak istenmifl, böylece sigorta ettiren veya sigorta sözleflmesinden menfaat sa¤layan kifliler ile riski üstlenen taraf aras›nda sigorta sözleflmesinden do¤an tüm uyuflmazl›klar›n çözümü amaçlanm›flt›r.
Sigortac›l›k Kanunu’nun tahkimi düzenleyen 30. maddesi ve bu kanuna dayal› olarak ç›kar›lan ve 26616 say›l› 17.08.2007 tarihli Resmi Gazete’de yay›nlanm›fl olan Sigortac›kta Tahkime ‹liflkin Yönetmelik ile ilk defa öngörülmüfl olan tahkim sistemi ile sigorta ettiren veya sigorta sözleflmesinden menfaat sa¤layan kifliler ile riski üstlenen taraf aras›nda sigorta sözleflmesinden do¤an tüm uyuflmazl›klar›n çözümü amaçlanmaktad›r. Buna göre, sigorta ettiren veya sigorta sözleflmesinden menfaat sa¤layan kifliler ile riski üstlenen taraf aras›nda sigorta sözleflmesinden do¤an uyuflmazl›klar›n çözümü amac›yla Birlik nezdinde Sigorta Tahkim Komisyonu (Komisyon) oluflturulmas› ve sigortac›l›k yapan kurulufllardan, sigorta tahkim sistemine üye olmak isteyenler için durumu yaz›l› olarak Komisyon’a bildirme zorunlulu¤u
öngörülmüfltür. Böylelikle, sigorta tahkim sistemine üye olan kurulufllarla uyuflmazl›¤a düflen kiflinin, uyuflmazl›k konusu
