HASTA GÜVENLİĞİ VE RİSK YÖNETİMİ. Ed tör Prof. Dr. N lgün Bozbuğa Prof. Dr. Ceng z Yakıncı MALATYA 2020

Ed tör

Prof. Dr. N lgün Bozbuğa Prof. Dr. Ceng z Yakıncı

RİSK YÖNETİMİ

HASTA GÜVENLİĞİ VE

RİSK YÖNETİMİ

HASTA GÜVENLİĞİ VE

Genel Yayın Yönetmen Prof. Dr. Ceng z Yakıncı

Yayınev Müdürü Necat Bay

Baskı

İnönü Ün vers tes Matbaası MALATYA Aralık 2020

Adres

Merkez Kampüs, 44280 Battalgaz MALATYA 0422 377 32 24 e-posta: yay nev @ nonu.edu.tr

ISBN 978-605-7853-50-9

Sert fika No 26607

İnönü Ün vers tes Yayınları: 88

Ed tör Prof. Dr. N lgün Bozbuğa

Prof. Dr. Ceng z Yakıncı

RİSK YÖNETİMİ

HASTA GÜVENLİĞİ VE

Bu k tabın yayım hakkı İnönü Ün vers tes ne a tt r. 5846, 2936 sayılı F k r ve Sanat Eserler Yasası gereğ herhang b r bölümü, resm veya yazısı, yazarların, yayımcısının yazılı zn alınmadan tekrarlanamaz, basılamaz, kopyası çıkarılamaz, fotokop s alınamaz, h çb r b ç mde, h çb r yolla çoğaltılamaz ve dağıtılamaz. Yazıların ve görseller n yasal sorumluluğu yazarlara a tt r.

Kapak Resm Doç. Dr. S ma Pouya Görsel Sanat Yönetmen

Yayın Koord natörü Öğr. Gör. Bünyam n Bayram

TAKDİM

Sağlık hizmetleri risklere açık olan ve risklerin gerçekleşmesi durumunda insan hayatını tehdit edebilecek boyutlara ulaşan nitelikte tehlikeler barındırmaktadır. Sağlık hizmetlerinin sunumunda doğal felaketlerden aşağı kalmayacak düzeyde riskler oluşabilmektedir. Sağlık hizmetlerinin sunumunda oluşabilecek riskler sadece hastalara yönelik olmayıp başta sağlık profesyonelleri olmak üzere diğer paydaşlar olan refakatçileri, ziyaretçileri, tedarikçileri de ilgilendirmektedir.

Diğer yandan sağlık hizmeti veren kurumların yönetmek zorunda kalabilecekleri riskler sayıca artmakta ve teknolojik yeniliklere paralel olarak çeşitlenmektedir.

20.06.2012 tarihinde yürürlüğe giren “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu” ve bu kanun kapsamındaki tüm işyerlerini kapsayan “İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği”

kapsamında tüm işletmelerin risk seviyeleri açısından tehlike seviyeleri belirlenmiştir. Bu yönetmelik doğrultusunda, “insan sağlığı ve sosyal hizmetler faaliyetleri” kapsamında belirtilen hastane hizmetleri “çok tehlikeli” faaliyetler sınıfında yer almaktadır. Bu bağlamda, ilgili kanun ve yönetmelikler gereği çok tehlikeli faaliyetler arasında bulunan hastane hizmetlerinin yürütülmesi sırasında, risk analizlerinin yapılması ve değerlendirilmesi süreci tüm sağlık kurumları açısından da yasal bir zorunluluk hâline gelmiştir.

Günümüzde sağlık kuruluşlarında risk düzeylerinin hasta ve çalışan düzeyinde öngörülmesi ve yönetilmesi kurumsal açısından büyük önem taşımaktadır. Belirsizliğin nesnel ölçüsü olarak adlandırılan riskin yönetimi; riskin önlenmesi, azaltılması veya riskin kabul edilebilir seviyelere taşınabilmesi için gerekli önlemlerin alınmasını ifade etmektedir. Sağlık kurumlarının güvenilir ve etkin işleyen bir risk yönetim sisteminin bulunması ancak tüm klinik ve genel yönetim süreçlerinin risk açısından değerlendirilmesi ve risklerin önceliklendirilmesiyle mümkündür.

Sağlık kurumlarında risk yönetimi, risklere karşı farkındalık seviyesi yükseltilerek tüm birimler arası eşgüdümle sağlanabilecek örgütsel bir işlevdir.

Gün geçtikçe önemi artan hasta güvenliği konusunda, tıp fakültelerinin 2020 Ulusal Çekirdek Eğitim Programı’na alınmasıyla etkili, kalıcı, istikrarlı ve sürdürülebilir risk yönetimi hususu önem kazanmaktadır. Bu açıdan, “Hasta Güvenliği ve Risk Yönetimi”

kitabı, konunun farkındalık düzeyini arttıracak, hasta ve çalışan güvenliğine yönelik olarak gerek klinik gerekse kurumsal risklerin tanımlanmasında ve yönetilmesinde, tıp eğitiminde ve sonrasında kaynak kitap olarak yerini alacaktır. Eserde emeği geçenleri kutluyorum.

Prof. Dr. Ahmet KIZILAY

SUNUŞ

Tıp teknolojisinde yaşanan yüksek hızlı değişim ve dönüşüm, sağlık hizmetlerinin sunumunda tıbbi süreçlerin, uygulamaların ve ürünlerin giderek çeşitlenmesi ve karmaşıklaşmasının sonucu olarak çok sayıda farklı riskle karşılaşmamıza yol açmıştır.

Riskler, sağlık alanında temel hedef olan sağlığı geri kazanma, sağlığı koruma veya geliştirme çabalarının olumsuz etkileyen, zorluk yaratan, elverişsiz olağan dışı durumlar dizisine neden olabilen olayların yığılımlı etkisi olarak günlük işleyişin kaçınılmaz bir gerçeğidir.

Riskler, çoğunlukla tam ve net olarak bilinemez ya da öngörülemez; araştırılması, belirlenmesi ve çözümlenmesi gerekir. Risk kavramı çoğu zaman, hata olasılığı şeklinde algılanır. Risk belirsizlik içerir, tehdit ve tehlike barındırır; olumsuz sonuçlara yol açabilir.

Diğer yandan risk yönetilebilir bir olgudur.

Risklere son derece açık bir alan olan sağlık hizmetlerinin sunulmasında, hizmet sürecinin her aşamasında yönetilmesi gereken çok çeşitli risk söz konusudur. Hastalar kadar sağlık çalışanları da kurumsal risklerden kaynaklanan tehlikelere maruz kalabilir. Risk yönetiminde hedef, sağlık hizmetleride kaliteden ödün vermeksizin hasta güvenliğinin ve güvenli sağlık hizmetinin sağlanmasıdır. Sağlık hizmetlerinin güvenliğini tasarlarken ve sürekliliğini sağlarken, beklenen riskleri kabul edilemez düzeyin dışında tutmak, izlemek ve yönetmek gerekir. Risk yönetimi bir döngüdür; sağlık hizmetleri süreçleri içerisinde potansiyel risklerin nitel ve nicel çözümlemelerini yapılarak risk seviyelerine göre riskler önceliklendirilmeli, tüm sürece katılımcılar tarafından izlenmeli, riski oluşturan açıklıklar ve tehditlere karşı önlemler, risk gerçekleşmeden alınmalıdır. Güvenlik açısından, hastaları veya sağlık ekibini zarara uğratabilecek ya da sağlık kurumunda maddi veya itibar kaybına yol açabilecek risklerin değerlendirilmesi ve yönetilmesi süreci, tüm sağlık kurumlarının saygınlığı ve misyonu için etik olduğu kadar yaptırımlara yol açan yasal bir zorunluluk oluşturmaktadır.

Sağlıkta kurumsal risk yönetimi hasta ve çalışan güvenliğini sağlamanın yanı sıra sağlık kurumunun işlevlerinin kesintisiz sürdürebilmesini de hizmet etmektedir. Hasta güvenliği açısından yaşamsal bir yaklaşım oluşturan sağlıkta risk yönetimi, multidisipliner çalışma takımı tarafından her açıdan ele alınarak geçerli risk yönetimi bilgilendirmesiyle ve tüm ilgili birimlerin eşgüdümüyle mümkündür. Tıp alanında risk zekâsına sahip kurum yaratabilmek, toplam kalite yönetiminin ve sürdürülebilirliğinin gereğidir. Risk yönetimi kavramının tüm klinik ve kurumsal süreçleri kapsaması, risk yönetim strateji ve politikalarının mevcut olması, riskleri kaynağında irdeleyen ve doğru zamanlamayla çözümlemeye yönelik yaklaşımların tüm çalışanlar tarafından benimsenmesi sağlıkta risk zekâsı geliştirebilmenin temel bileşenleridir.

Bu bakış açılarıyla “Hasta Güvenliği ve Risk Yönetimi” kitabı, 63 akademisyen yazar katkısıyla, “Hasta Güvenliği ve Klinik Risk Yönetimi” ve “Kurumsal Risk Yönetimi” olarak iki bölümden oluşmaktadır. Yetmiş yedi konu içeriğiyle, hasta ve çalışan güvenliğinin her yönüyle ele alınması hedeflenerek, tıp eğitimi alan ve sağlık hizmeti veren sağlık kahramanlarına katkı sağlamak üzere sunulmaktadır.

Prof. Dr. Nilgün BOZBUĞA

Prof. Dr. Cengiz YAKINCI

vi

Dr. Öğr. Üyesi Bora Edim AKALIN

ORCID: 0000-0002-5654-2082 İÜ İstanbul Tıp Fakültesi

Plastik, Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi AD

Doç. Dr. Sibel AKIN

ORCID: 0000-0002-6139-7254 ERÜ Tıp Fakültesi Geriatri BD

Doç. Dr. Gülali AKTAŞ

ORCID: 0000-0001-7306-5233

BAİBÜ Tıp Fakültesi İç Hastalıkları AD

Dr. Öğr. Üyesi Eda YILMAZ ALARÇİN

ORCID: 0000-0002-6100-1272

İÜ Cerrahpaşa Sağlık Bilimleri Fakültesi

Sağlık Yönetimi Bölümü Hastane İşletmeciliği AD

Prof. Dr. Fevzi ALTUNTAŞ

ORCID: 0000-0001-6872-3780 AYBÜ Tıp Fakültesi Hematoloji BD

Prof. Dr. Ebru ARHAN

ORCID: 0000-0001-8950-8588 Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Nörolojisi BD

Prof. Dr. İsmet AYDOĞDU

ORCID: 0000-0001-9350-1485 MCBÜ Tıp Fakültesi Hematoloji BD

Doç. Dr. Hüseyin BAKKALOĞLU

ORCID: 0000-0002-3892-196X

İÜ İstanbul Tıp Fakültesi Genel Cerrahi AD

Doç. Dr. Halil İbrahim BALCI

ORCID: 0000-0001-7472-2901

İÜ İstanbul Tıp Fakültesi Ortopedi ve Travmatoloji AD

Prof. Dr. Elif BAYSAL

ORCID: 0000-0001-9414-9401 Giresun Üniversitesi Tıp Fakültesi Kulak-Burun-Boğaz AD

Prof. Dr. Ayşe BELİN

ORCID: 0000-0002-0113-6466 İNÜ Tıp Fakültesi Yoğun Bakım BD

Prof. Dr. Mustafa BOZBUĞA

ORCID: 0000-0003-4945-601X

ÜÜ Tıp Fakültesi Beyin ve Sinir Cerrahisi AD

Prof. Dr. Nilgün BOZBUĞA

ORCID: 0000-0002-4401-5250 İÜ İstanbul Tıp Fakültesi Kalp ve Damar Cerrahisi AD

Dr. Öğr. Üyesi Çiğdem BOZKIR

ORCID: 0000-0002-1103-6290 TNKÜ Sağlık Yüksekokulu Beslenme ve Diyetetik AD

Prof. Dr. Emrah CENGİZ

ORCID: 0000-0001-6524-7563

İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İşletme Bölümü Üretim Yönetimi ve Pazarlama AD

Doç. Dr. Serdar CEYLANER

ORCID: 0000-0003-2786-1911

İntergen Genetik ve Nadir Hastalıklar Tanı Araştırma ve Uygulama Merkezi

Dr. Öğr. Üyesi Esra CEZLAN

ORCID: 0000-0002-9238-4907 Medipol Üniversitesi

Sağlık Bilimleri Yüksek Okulu Sağlık Yönetimi Bölümü

Dr. Öğr. Üyesi Abdullah ÇALIŞKAN

ORCID: 0000-0002-9265-6335

İSTE Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Biyomedikal Mühendisliği Bölümü

Uzm. Dr. Metin ÇOKSEVİM

ORCID: 0000-0001-6907-6941 OMÜ Tıp Fakültesi Kardiyoloji AD

Uzm. Dr. A. Engin DEMİR

ORCID: 0000-0003-0949-1734 SBÜ Hava ve Uzay Hekimliği AD

Prof. Dr. Neslihan DERİN

ORCID: 0000-0001-8832-9393

İNÜ İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Uluslararası İşletmecilik AD

Doç. Dr. Yücel DUMAN

ORCID: 0000-0002-9090-2096

İNÜ Tıp Fakültesi Klinik Mikrobiyoloji AD

Doç. Dr. Selçuk ERDEM

ORCID: 0000-0002-3514-1394 İÜ İstanbul Tıp Fakültesi Üroloji AD

Prof. Dr. Yüksel ERSOY

ORCID: 0000-0002-8035-4532

İNÜ Tıp Fakültesi Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon AD

Prof. Dr. Ülker GÜL

ORCID: 0000-0003-4203-7998

SBÜ Hamidiye Tıp Fakültesi Dermatoloji AD

Uzm. Dr. Emel GÜLER

ORCID: 0000-0002-5049-8770 SCÜ Tıp Fakültesi Algoloji BD

YAZARLAR

Uzm. Ecz. Zeynep Ülkü GÜN

ORCID: 0000-0002-7131-6585

İNÜ Eczacılık Fakültesi Klinik Eczacılık AD

Uzm. Dr. Fatma Esra GÜNAYDIN

ORCID: 0000-0002-9268-1071

BUÜ Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları AD

Dr. Öğr. Üyesi Seda GÜVEN

ORCID: 0000-0002-6474-1102

İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü Uygulamalı Sosyoloji AD

Prof. Dr. Halim İŞSEVER

ORCID: 0000-0002-5435-706X

İÜ İstanbul Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD

Uzm. Dr. Ahmet Nedim KAHRAMAN

ORCID: 0000-0002-0028-0394 SBÜ Fatih Sultan Mehmet Eğitim ve Araştırma Hastanesi Radyoloji Bölümü

Dr. Öğr. Üyesi Hilal KAMER

ORCID: 000-0002-3517-1470

Avrasya Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Sağlık Yönetimi Bölümü

Prof. Dr. Ayşegül KAPTANOĞLU

ORCID: 0000-0001-6030-5824

Beykent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Sağlık Yönetimi Bölümü

Prof. Dr. Murat KARA

ORCID: 0000-0002-8429-774X

İÜ İstanbul Tıp Fakültesi Göğüs Cerrahisi AD

Prof. Dr. Ayfer KARADAKOVAN

ORCID: 0000-0002-7225-6860

Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi İç Hastalıkları Hemşireliği AD

Prof. Dr. Abdullah KARAER

ORCID: 0000-0002-2010-6211 İNÜ Tıp Fakültesi

Kadın Hastalıkları ve Doğum AD

Dr. Öğr. Üyesi Ayşegül KARACA

ORCID: 000-0001-5777-948X

Karabük Üniversitesi Adalet Yüksek Okulu

Doç. Dr. Ersoy KEKİLLİ

ORCID: 0000-0003-2127-269X İNÜ Tıp Fakültesi Nükleer Tıp AD

Prof. Dr. Kamil Ahmet KÖSE

ORCID: 0000-0002-4651-8839

İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Finans AD

Prof. Dr. Gökhan METAN

ORCID: 0000-0002-2676-4557 HÜ Tıp Fakültesi

Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD

Prof. Dr. Barış METİN

ORCID: 000-0003-1626-058X ÜÜ Tıp Fakültesi Nöroloji AD

Uzm. Dr. Gözde ORMAN

ORCID: 0000-0001-5223-3816

SBÜ Ankara Eğitim ve Araştırma Hastanesi Göz Hastalıkları Kliniği

Prof. Dr. Mustafa Oral ÖNCÜL

ORCID: 0000-0002-1681-1866 İÜ İstanbul Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları AD

Doç. Dr. Ahmet Selim ÖZKAN

ORCID: 0000-0002-4543-8853 İNÜ Tıp Fakültesi

Anesteziyoloji ve Reanimasyon AD

Doç. Dr. Fatih ÖZKAYNAK

ORCID: 0000-0003-1292-8490 Fırat Üniversitesi Teknoloji Fakültesi Yazılım Mühendisliği AD

Prof. Dr. Erkan PEHLİVAN

ORCID: 0000-0002-4361-3355 İNÜ Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD

Dr. Öğr. Üyesi Bahadır SANCAR

ORCID: 0000-0001-8804-6668 İNÜ Diş Hekimliği Fakültesi Ağız, Diş ve Çene Cerrahisi AD

Prof. Dr. İbrahim ŞAHİN

ORCID: 0000-0002-6231-0034 İNÜ Tıp Fakültesi Endokrinoloji BD

Prof. Dr. Yüksel SEÇKİN

ORCID: 0000-0003-1403-0705

İNÜ Tıp Fakültesi Gastroenteroloji BD

Prof. Dr. Neşe KARADAĞ SOYLU

ORCID: 0000-0002-6303-5484 İNÜ Tıp Fakültesi Tıbbi Patoloji AD

Prof. Dr. Ahmet Bilge SÖZEN

ORCID: 0000-0001-7324-2842

İÜ İstanbul Tıp Fakültesi Kardiyoloji AD

Prof. Dr. Haydar SUR

ORCID: 0000-0002-6862-1798 ÜÜ Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD

Prof. Dr. Mine Durusu TANRIÖVER

ORCID: 0000-0001-9565-4389 HÜ Tıp Fakültesi Genel Dahiliye BD

viii

Prof. Dr. M. Çağatay TAŞKAPAN

ORCID: 0000-0002-5273-4909

İNÜ Tıp Fakültesi Tıbbi Biyokimya AD

Doç. Dr. Mehmet TEKİN

ORCID: 0000-0002-1157-1314

İNÜ Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları AD

Dr. Öğr. Üyesi Öztun TEMELLİ

ORCID: 0000-0003-3471-1284

İNÜ Tıp Fakültesi Radyasyon Onkolojisi AD

Prof. Dr. Yeter DEMİR USLU

ORCID: 0000-0002-8529-6466

Medipol Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Sağlık Yönetimi Bölümü

Prof. Dr. Süheyla ÜNAL

ORCID: 0000-0003-3266-6256

İNÜ Tıp Fakültesi Ruh Sağlığı ve Hastalıkları AD

Prof. Dr. Nevin YALMAN

ORCID: 0000-0002-8822-6615

İÜ İstanbul Tıp Fakültesi Tıbbi Biyoloji AD

Prof. Dr. Cuma YILDIRIM

ORCID: 0000-0002-3504-8771

Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp AD

Doç. Dr. Servet YOLBAŞ

ORCID: 0000-0001-8516-9769 İNÜ Tıp Fakültesi Romatoloji BD

Prof. Dr. Coşkun YORULMAZ

ORCID: 0000-0003-4359-2395

Koç Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp AD

Prof. Dr. Ayten ZAYBAK

ORCID: 0000-0002-3158-2790

Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Esasları AD

İsimler soyadına göre alfabetik olarak sıralanmıştır.

İÇİNDEKİLER

Takdim...iii

Sunuş...v

Yazarlar...vi

I. BÖLÜM: Hasta Güvenliği ve Klinik Risk Yönetimi .

1. Sağlıkta Risk ve Risk Süreç Yönetimi...1

Prof. Dr. Nilgün BOZBUĞA 2. Stratejik Risk Yönetimi...11

Prof. Dr. Haydar SUR 3. Sağlık Hizmetlerinde Risk Yönetim Modelleri...23

Prof. Dr. Neslihan DERİN 4. Toplum Sağlığında Risk Yönetimi...29

Prof. Dr. Erkan PEHLİVAN 5. Sağlık Hizmeti İlişkili Enfeksiyonların Önlenmesi ve Kontrolü...39

Prof. Dr. Gökhan METAN 6. Sağlık Çalışan Güvenliği ve Risk Yönetimi...45

Prof. Dr. Halim İŞSEVER 7. Sağlık Hizmetlerinde Şiddet Risk Yönetimi...53

Prof. Dr. Ahmet Bilge SÖZEN 8. Biyokimya Laboratuvarı Risk Yönetimi...63

Prof. Dr. M. Çağatay TAŞKAPAN 9. Mikrobiyoloji Laboratuvarı Risk Yönetimi...73

Doç. Dr. Yücel DUMAN 10. Tıbbi Patoloji Laboratuvarlarında Hasta Güvenliği ve Risk Yönetimi...81

Prof. Dr. Neşe KARADAĞ SOYLU 11. Genetik Laboratuvarı Risk Yönetimi...87

Doç. Dr. Serdar CEYLANER 12. Radyoloji Kliniğinde Risk Yönetimi...91

Uzm. Dr. Ahmet Nedim KAHRAMAN 13. Kan Bankası Risk Yönetimi...99

Uzm. Dr. Ayşe KAYA 14. Tanı Hataları...105

Prof. Dr. Mine DURUSU TANRIÖVER 15. Order Hataları...111

Doç. Dr. Habip ALMİŞ 16. Farmakovijilans...117

Uzm. Ecz. Zeynep Ülkü GÜN 17. Acil Hasta Güvenliği ve Risk Yönetimi...125

Prof. Dr. Cuma YILDIRIM 18. Yoğun Bakım Hasta Güvenliği Yönetimi...131

Prof. Dr. Ayşe Belin ÖZER 19. Anestezide Hasta Güvenliği ve Risk Yönetimi...137

Doç. Dr. Ahmet Selim ÖZKAN

x

20. Algolojide Hasta Güvenliği ve Risk Yönetimi...145 Uzm. Dr. Emel GÜLER

21. Genel Cerrahide Hasta Güvenliği ve Risk Yönetimi...151 Doç. Dr. Hüseyin BAKKALOĞLU

22. Beyin ve Sinir Cerrahisinde Hasta Güvenliği ve Risk Yönetimi...157 Prof. Dr. Mustafa BOZBUĞA

23. Kalp ve Damar Cerrahisinde Hasta Güvenliği ve Risk Yönetimi...167 Prof. Dr. Nilgün BOZBUĞA

24. Toraks İçi Organ Naklinde ve Mekanik Dolaşım Desteğinde Hasta Güvenliği ve Risk Yönetimi...175 Prof. Dr. Nilgün BOZBUĞA

25. Karın İçi Organ Naklinde Hasta Güvenliği ve Risk Yönetimi...183 Doç. Dr. Hüseyin BAKKALOĞLU

26. Kemik İliği Naklinde Hasta Güvenliği ve Risk Yönetimi...189 Prof. Dr. Nevin YALMAN

27. Göğüs Cerrahisinde Hasta Güvenliği ve Yönetimi...203 Prof. Dr. Murat KARA

28. Plastik, Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahide Hasta Güvenliği ve Risk Yönetimi...209 Dr. Öğr. Üyesi Bora Edim AKALIN

29. Ortopedi ve Travmatolojide Hasta Güvenliği ve Risk Yönetimi...217 Doç. Dr. Halil İbrahim BALCI

30. Ürolojide Hasta Güvenliği ve Risk Yönetimi...225 Doç. Dr. Selçuk ERDEM

31. Kadın Hastalıkları ve Doğum Kliniğinde Hasta Güvenliği ve Risk Yönetimi...233 Prof. Dr. Abdullah KARAER

32. Çocuk Hasta Güvenliği ve Risk Yönetimi ...241 Doç. Dr. Mehmet TEKİN

33. Yaşlı Hasta Güvenliği ve Risk Yönetimi...247 Doç. Dr. Sibel AKIN

34. Dahili Hasta Güvenliği ve Risk Yönetimi...253 Doç. Dr. Gülali AKTAŞ

35. Diyaliz Hasta Güvenliği ve Risk Yönetimi...259 Prof. Dr. Ayfer KARADAKOVAN

36. Hematoloji ve Onkolojide Hasta Güvenliği ve Risk Yönetimi...269 Prof. Dr. Fevzi ALTUNTAŞ

37. Kardiyolojide Hasta Güvenliği ve Risk Yönetimi...277 Uzm. Dr. Metin ÇOKSEVİM

38. Endokrinolojide Hasta Güvenliği ve Risk Yönetimi...287 Prof. Dr. İbrahim ŞAHİN

39. Gastroenterolojide Hasta Güvenliği ve Risk Yönetimi...293 Prof. Dr. Yüksel SEÇKİN

40. Romatolojide Hasta Güvenliği ve Risk Yönetimi...301 Doç. Dr. Servet YOLBAŞ

41. Nörolojide Hasta Güvenliği ve Risk Yönetimi...307 Prof. Dr. Ebru ARHAN

42. Göğüs Hastalıklarında Hasta Güvenliği ve Risk Yönetimi ...317 Uzm. Dr. Fatma Esra GÜNAYDIN

43. Göz Hastalıklarında Hasta Güvenliği ve Risk Yönetimi ...323 Uzm. Dr. Gözde ORMAN

44. Kulak-Burun-Boğaz Hastalıklarında Hasta Güvenliği ve Risk Yönetimi...329 Prof. Dr. Elif BAYSAL

45. Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyonda Hasta Güvenliği ve Risk Yönetimi...335 Prof. Dr. Yüksel ERSOY

46. Psikiyatride Hasta Güvenliği ve Risk Yönetimi...343 Prof. Dr. Süheyla ÜNAL

47. Radyasyon Onkolojisinde Hasta Güvenliği ve Risk Yönetimi...351 Dr. Öğr. Üyesi Öztun TEMELLİ

48. Nükleer Tıpta Hasta Güvenliği ve Risk Yönetimi...357 Doç. Dr. Ersoy KEKİLLİ

49. Sualtı Hekimliğinde Hasta Güvenliği ve Risk Yönetimi...363 Prof. Dr. Akın Savaş TOKLU

50. Hava ve Uzay Hekimliğinde Güvenlik ve Risk Yönetimi...369 Uzm. Dr. A. Engin DEMİR

51. Deri ve Zührevi Hastalıklarında Hasta Güvenliği ve Risk Yönetimi...377 Prof. Dr. Ülker GÜL

52. Kozmetik Uygulamalarda Güvenlik ve Risk Yönetimi...383 Prof. Dr. Ülker GÜL

53. Klinik Adli Tıpta Risk Yönetimi...389 Prof. Dr. A. Coşkun YORULMAZ

54. Diş Hekimliğinde Hasta Güvenliği ve Risk Yönetimi...395 Dr. Ögr. Üyesi Dr. Bahadır SANCAR

55. Sağlık Hizmetlerinde Diyet Güvenliği ve Risk Yönetimi...401 Dr. Öğr. Üyesi Çiğdem BOZKIR

56. Evde Sağlık Hizmetleri Güvenliği ve Risk Yönetimi...407 Prof. Dr. Ayten ZAYBAK

57. Hasta Güvenliği Eğitimi...415 Prof. Dr. Erkan PEHLİVAN

58. Sağlık Araştırmalarının Metodolojik Risk Yönetimi...423 Prof. Dr. Ayşegül YILDIRIM KAPTANOĞLU

59. Klinik Araştırmalarda Hukuki Risk Yönetimi...431 Dr. Öğr. Üyesi Ayşegül KARACA DEDEOĞLU

60. Sağlıkta İnovasyon Risk Yönetimi...437 Prof. Dr. Nilgün BOZBUĞA

II. BÖLÜM: Kurumsal Risk Yönetimi

Prof. Dr. Kamil Ahmet KÖSE

62. Veri Güvenliği ve Risk Yönetimi...453 Doç. Dr. Fatih ÖZKAYNAK

63. Sağlık Hizmetlerinde Tedarik Risk Yönetimi...461 Prof. Dr. Nilgün BOZBUĞA

64. Tıbbi Cihaz Güvenliği ve Risk Yönetimi...467 Dr. Öğr. Üyesi Abdullah ÇALIŞKAN

xii

65. Sağlıkta Teknolojik Risk Yönetimi...473 Dr. Öğr. Üyesi Hilal KAMER

66. Sağlık Tesisleri Risk Yönetimi...479 Prof. Dr. Yeter DEMİR USLU

67. Hastane Sterilizasyon ve Dezenfeksiyon Risk Yönetimi ...487 Doç. Dr. Yücel DUMAN

68. Hastane Atık Risk Yönetimi...495 Prof. Dr. Erkan PEHLİVAN

69. Afetlerde Risk Yönetimi...503 Prof. Dr. Erkan PEHLİVAN

70. Sağlık Hizmetlerinde Marka Risk Yönetimi...511 Dr. Öğr. Üyesi Eda YILMAZ ALARÇİN

71. Sağlık Hizmetlerinde Pazarlama Risk Yönetimi...517 Prof. Dr. Emrah CENGİZ

72. Sağlık Turizmi Risk Yönetimi...525 Prof. Dr. Nilgün BOZBUĞA

73. Sağlık Hizmetleri Kalite ve Akreditasyon Risk Yönetimi...533 Dr. Öğr. Üyesi Esra Çiğdem CEZLAN

74. Tıbbi Uygulamalarda Medikolegal Risk Yönetimi...539 Prof. Dr. A. Coşkun YORULMAZ

75. Sağlıkta Risk Algısı Yönetimi ...545 Prof. Dr. Mustafa Oral ÖNCÜL

76. Psikolojik Bakış Açısıyla Sağlıkta Risk Yönetimi...549 Prof. Dr. Barış METİN

77. Sosyolojik Bakış Açısıyla Sağlıkta Risk Yönetimi...555 Dr. Öğr. Üyesi Seda GÜVEN

I. BÖLÜM

Hasta Güvenliği ve Klinik Risk Yönetimi

xiv