VIII. ÜN TE MAN YER ZM VE BAROK SANATI KONULAR

(1)

MAN‹YER‹ZM VE BAROK SANATI

KONULAR

1. MAN‹YER‹ZM

a. Maniyerizmin Genel Özellikleri b. Sanatç›lar

• El Greco 2. BAROK SANAT A. RES‹M SANATI

a. Genel Özellikler b. Sanatç›lar

• Rubens

• Rembrant

B. HEYKEL SANATI a. Genel Özellikler b. Sanatç›lar

• Lorenzo Bernini C. M‹MAR‹

a. Genel Özellikler b. Sanatç›lar

• Borromini

(2)

BU BÖLÜME NASIL ÇALIﬁMALIYIZ?

• Her bölümü dikkatlice ve anlayarak okuyun.

• Konu içindeki sorular› yan›tlay›n.

• Konu içinde verilen resimleri inceleyin.

• De¤erlendirme sorular›n› yan›tlay›n. Yan›tlar›n›z›, yan›t anahtar›yla karﬂ›laﬂt›r›n.

Varsa eksiklerinizi ilgili bölümü tekrar okuyarak gidermeye çal›ﬂ›n.

Bu bölümün sonunda;

• Maniyerizm ve Barok sanat› kavrayabilecek,

• Bu dönemin sanatç›lar›n›n kimler oldu¤unu ö¤renecek,

• Özelliklerini (resim, heykel ve mimaride) görebilecek,

• Rönesans, Maniyerizm ve Barok sanat›n ortak ve farkl› özelliklerini ay›rt edebileceksiniz.

BU BÖLÜMDE NELER Ö⁄RENECE⁄‹Z?

☞

• Yaﬂad›¤›n›z çevrede Geç Dönem Osmanl› yap›lar›n›n bulunup bulunmad›¤›n›

araﬂt›r›n›z. Varsa, bu yap›larda gördü¤ünüz özelliklerin Barok etkili olup olmad›¤›n›

gözlemleyiniz.

• ‹stanbul’da Barok tarz›n hangi yap›larda kullan›ld›¤›n› ö¤reniniz.

☞

HAZIRLIK ÇALIﬁMALARI

✍

☞

✍

(3)

MAN‹YER‹ZM VE BAROK SANAT 1. MAN‹YER‹ZM

Rönesanstan Baroka geçiflte bir ara dönem olan Maniyerizm; mimari, resim ve heykelde görülen her tür sanatsal kurallar› yads›r. Rönesans Döneminin ölçü ve simetri anlay›fl›na karfl› bir tepki olarak ortaya ç›km›flt›r. ‹talyan sanat›n›n 1520 ile 1590 y›llar› aras›ndaki dönemidir. Do¤du¤u yer ‹talya’n›n merkezi Floransa’d›r.

Maniyerizm nedir?

a. Maniyerizmin Genel Özellikleri

Maniyerizmle birlikte Rönesans Döneminde yakalanan klâsik tarz, sanatç›lar taraf›ndan bilinçli olarak de¤iflikli¤e u¤rat›lm›flt›r. Sanatta görülen tüm özellikler Avrupa’da hüküm süren siyasî gerilim ve huzursuzlu¤un eserlere yans›yan biçimidir. Yap›lan eserlerde abartmalar görülür. Resim ve heykelde figürler hareketlidir, havada uçuyormufl gibidir. Vücut formlar›nda bozulmalar dikkat çeker. Bafllar vücuda oranla küçülmüfl; boyun, el, kol ve beden ölçüleri uzat›larak deformasyona gidilmifltir.

Elbiseler hava ile fliflirilmifl gibi kabar›kt›r. Kalabal›k sahnelerde figürler birbirlerine girer. Özellikle dinî konulu çal›flmalarda figürlerin yüzlerinde mistik bir ifade görülür. Resimde manzara önemini kaybetmifl, birden fazla mekân resme girmifltir.

Mat ve so¤uk renklerin kullan›ld›¤› resimlerde aç›k ve koyu tonlar aras›nda ani de¤iﬂmeler görülür.

Maniyerizmin genel özelliklerini tekrarlayal›m.

b. Sanatç›lar

El Greco (1541-1614): Giritli sanatç›

‹talya’da Tiziano’nun atölyesinde çal›flm›fl, Roma’da yapt›¤› portre çal›flmalar›yla ilgi görmüfltür. Sanatç›, yapt›¤› maniyerist tarz›ndaki resimleriyle sanat dünyas›nda tan›nm›fl, resimlerinde daha çok dinsel konular çal›flm›flt›r.

Orgaz Kontunun Gömülmesi Töreni, Toledo Manzaras›, ‹sa Zeytin Da¤›’nda, Aziz Martin ve Dilenci,Ya¤ma (Resim 100), Çobanlar›n Secdesi sanatç›n›n eserlerindendir.

Maniyerist üslûbu en iyi yans›tan ressam kimdir?

Resim 100: Ya¤ma, El Greco

?

➯

(4)

BAROK SANAT

17 ve 18. yy. larda Avrupa’da tüm sanat dallar›nda (resim, heykel, müzik vb) etkili olan; genel olarak simetriye karfl›t asimetriyi, geometrik biçimlere karfl›t e¤risel biçimleri, dura¤anl›¤a karfl›t hareketi ön plâna ç›karan bir tarzd›r.

Rönesans›n tutumuna karfl› geliflen Maniyerizmle ortak özellikler gösterir. Sanata bu biçimiyle yans›yan Barok tarz, bu yüzy›llarda Avrupa’da yaflanan siyasal ortam›n bir aynas›d›r.

Barok sanat ile Rönesans› karﬂ›laﬂt›ral›m.

A. RES‹M SANATI a. Genel Özellikler

De¤iﬂik Avrupa ülkelerinde (Hollanda, Belçika, Fransa, ‹spanya ve ‹talya) Barok resmi farkl› özellikler gösterir.

Bu dönem resimlerinde görülen ortak özellikler ﬂunlard›r:

• Resimde dinsel ve mitolojik konular, portreler, manzaralar, günlük yaflam ifllenmifltir.

• Resim, mimariyi tamamlayan bir öge haline gelmiﬂtir.

• Savrulan, uçuflan, hareketli figürler e¤ri çizgiler (S ve C gibi) oluflturacak flekilde resim yüzeylerine yerlefltirilmifltir.

•Resimlerde özellikle k›rm›z›, kahverengi ve tonlar› kal›n f›rça vuruﬂlar›yla kullan›lm›ﬂt›r.

Barok resmin özellikleri nelerdir? Tekrarlayal›m.

b. Sanatç›lar

Paulus Rubens (1567-1640): Barok sanat›n en güçlü temsilcisi olan ressam, Flandr’da (Hollanda) zaman›n›n ve sanat›n›n büyük eserlerini yaratm›ﬂt›r.

Katolik olan sanatç›n›n tüm eserlerinde kilisenin etkileri görülür. Rubens’in resimlerinde renk ve hareket iki önemli unsurdur. Sanatç› bütün renkleri, özellikle k›rm›z› ve kahverengiyi kullanm›flt›r. Kompozisyonlarda C ve S formlar›n›, resimlerine hareket verme amac›yla yerlefltirmifltir. Dinsel ve mitolojik konulu eserler d›fl›nda peyzaj (manzara) ve portreler yapm›flt›r. Dinsel konulu eserlerine Çarm›hta ‹sa ve

➯

?

(5)

St. Elizabeth ile Kutsal Aile, mitolojik konulu eserlerine Venüs ve Adonis, Leukippes’un K›zlar›n›n Kaç›r›lmas›, Üç Gratia ve Savafl›n Kötülükleri örnek verilebilir. Aflk Bahçesi ve Kermes dind›fl›; Gökkuflakl› Manzara peyzaj resimlerindendir.

Rembrandt (Remb-

Resim 101: St. Elizabeth ile Kutsal Aile, Rubens

(6)

rant) Harmenz Fanrijn (1606-1669): Barok resmin önemli sanatç›lar›n dand›r.

Hollandal›’d›r. Caravagio’dan etkilenmiﬂtir. Genellikle resimlerinde koyu kahverengi ve tonlar›n› kullanan sanatç›

daha çok tek ve grup portreleri çal›flm›flt›r. ‹lk yapt›¤› portre resimler yafll› insanlar›n portleri olmufltur. 1632’de Dr.

Tulp’un Anatomi Dersi adl›

grup resmiyle dikkati çekmiﬂtir.

1660’dan sonra dini resimler ve manzaralar yapm›ﬂt›r. 60’›

kendi portresi olmak üzere 650 ya¤l› boya resmi, 1500-2000 çizgi resmi vard›r.

Gece Nöbeti, (Resim 102) Kumaﬂç›lar Derne¤i Yöneticileri, Ressam ve Eﬂi Saskia, Y›kanan Kad›n, O¤lu Titus sanatç›n›n eserlerinden baz›lar›d›r.

Barok resmin önemli sanatç›lar› kimlerdir?

B. HEYKEL SANATI a. Genel Özellikler

Barok Dönemde yap›lan heykeller genellikle flehir meydanlar›na, kiliselerin içine, saray bahçelerine, büyük çeflme ve havuzlara süsleme amac›yla yerlefltirilmifltir.

Mermer malzemenin kullan›ld›¤› bu dönem heykellerinde görülen ortak özellikler ﬂunlard›r:

•Heykelde elbise k›vr›mlar› ›fl›k ve gölgeyi oluflturacak flekilde ifllenmifltir.

• Yüz ifadelerinde ve vücut hareketlerinde duygusall›k baﬂar›l› bir biçimde verilmiﬂtir.

• Hareketli, özellikle çapraz kompozisyonlar sanatç›lar taraf›ndan kullan›lm›ﬂt›r.

Barok heykelin özelliklerini tekrarlayal›m.

Resim 102: Gece Nöbeti, Rembrandt

?

➯

(7)

b. Sanatç›lar

Lorenzo Bernini (1598-1680): ‹talyan Barok sanat›n›n önemli temsilcilerinden olan sanatç›; mimar, heykelt›raﬂ ve ressamd›r.

Barok heykelin özellikleri Bernini’nin bu dönemdeki eserlerinin hepsinde görülür. Heykellerinde saçlar›n do¤all›¤› giysilerin rüzgârda dalgalan›ﬂ› ve elbise k›vr›mlar›; vücut ve yüzün konuya göre ald›¤› durum mermer malzemeye baﬂar›l›

flekliyle ifllenmifltir.

Prosperina’n›n Kaç›r›lmas›, Mutlu Albertoni, Apollon ve Daphne, (Resim 104), St. Theresa (Resim 103) ve XIV. Loui’nin büstü çal›ﬂmalar›

aras›nda yer al›r.

C. M‹MARÎ

a. Genel Özellikler

Barok mimarîsi Rönesans›n kat› kurallar›na bir tepki olarak önce ‹talya’da daha sonra ‹spanya ve Portekiz de yap›lan yap›larda görülen bir tarzd›r. Almanya ile Fransa’y›, daha az ölçüde de ‹ngiltere’deki mimarîyi etkilemiﬂtir.

Resim 103: St. Theresa, Bernini Resim 104: Apollon ve Daphne, Bernini

(8)

Bu dönemde yap›larda bazilika (uzunlamas›na) plân›n yan› s›ra oval, ve y›ld›z plânlar kullan›lm›ﬂt›r.

Mimarîde hiçbir dönemde olmad›¤›

kadar çok süslemeye yer verilmifltir, Rönesans mimarisînde görülen düz çizgilere karfl›l›k Barok yap›lar›nda girinti ve ç›k›nt›lar, cephelerde dalgalanmalar görülür. Heykeller, cephelerin; merdivenler, mimarinin vazgeçilmez ögesi durumuda yap›lar›n içinde ve d›fl›nda “Y”

ﬂeklinde düzenlenmiﬂtir.

Fransa’da Versailles (Versay), (Resim 106), Louvre (Luvr) (Resim 105) saraylar›, Roma’da Trevi Çeﬂmesi ile ‹spanya’daki Compestela (Kompestela) Katedrali bu dönemin tan›nm›ﬂ yap›lar›ndand›r.

Bu tarz 18. yy. sonras›nda Osmanl› mimarîsini de etkilemiﬂtir. III. Ahmet

Resim 105: Louvre Saray›, Fransa

Resim 106: Versay Saray›, Fransa

(9)

zaman›ndan sonra yayg›nlaflan ve 19.yy. bafllar›na kadar süren dönemde camiler, saraylar, çeflme ve sebiller Barok tarzda yap›lm›fllard›r .

Fransa’daki tan›nm›ﬂ Barok yap›lar hangileridir?

b. Sanatç›lar

17 ve 18. yy. larda ‹talya ve di¤er Avrupa ülkelerinde pek çok mimar yetiﬂmiﬂtir. Michelangelo, Carlo Maderna, Lorenzo Bernini ve Francesco Borromini bu dönem mimarlar›ndan bir kaç›d›r.

Francesco Borromini (1599-1667): Barok mimarînin temsilcisidir. Mimar Bernini ve Maderna ve Rainaldi ile çal›flm›flt›r. Roma’daki San ‹vo Kilisesi Barok mimarînin tüm özellikleri üzerinde tafl›r. Yap›lar›nda Rönesans Döneminde görülen ölçü ve simetri yerini e¤ri çizgilere b›rakm›flt›r. Dört köflesinde çeflmeleri olan Roma’daki San Karlo Kilisesi ve St. Agnese Kilisesi (Resim 107) mimar›n di¤er önemli eserlerindendir.

Barok Dönemde yap›lan resim, heykel ve mimarî örneklerini karfl›laflt›rarak bu eserlerin benzer yönlerini görmeye çal›flal›m.

Resim 107: St. Agnese Kilisesi, Borromimi-Rainaldi, ‹talya

?

➯

(10)

Ö⁄REND‹KLER‹M‹Z‹ PEK‹ﬁT‹REL‹M

Bu ünitede;

•Maniyerizm ve Barok sanat anlay›fl›n›n Rönesans›n ölçü ve simetri anlay›fl›na karfl› bir tepki olarak ‹talya’da ortaya ç›kt›¤›n› ve daha sonra di¤er Avrupa ülkelerine yay›ld›¤›n›,

•Bu sanat›n on alt›nc› yüzy›lda görülen tarz›na Maniyerizm, on yedinci ve on sekizinci yüzy›llardakine Barok denildi¤ini,

•Maniyerist üslûptaki mimarî, heykel ve resimlerde ögelerin uzat›larak deforme edildi¤ini, Barok ise “S” ve “C” gibi k›vr›mlar›n yap›lan eserlerde özellikle kullan›ld›¤›n› ö¤rendik.

•Maniyerizm de ressam, El Greco’yu; Barokta ise ressam Rubens ve Rembrandt’›, heykelt›raﬂ Bernini’yi, mimar Borromini’yi ve yap›tlar›n› tan›d›k.

ﬁimdi, ö¤rendiklerimizi pekiﬂtirmek için ilgili bölüme tekrar göz atal›m.

Metin içinde ve sonunda verilen sorular› yan›tlamaya çal›ﬂal›m.

(11)

DE⁄ERLEND‹RME SORULARI

1. Yapt›¤› tek ve grup portreleriyle tan›nan, Barok resminin önemli isimlerinden biri olan Hollandal› sanatç› kimdir?

A) Rembrandt B) El Greco C) Rubens D) Bernini

2. Rönesans›n kat› kurallar›na bir tepki olarak ‹talya’da ortaya ç›kan ve di¤er Avrupa ülkelerine yay›lan sanat hangisidir?

A) Barok Sanat B) Rönesans C) Gotik Sanat D) Roman Sanat›

3. Aﬂa¤›daki sanatç›lardan hangisi Barok sanat›n temsilcileri aras›nda yer almaz?

A) El Greco B) Rembrandt C) Rubens D) Borromini

4. Maniyerizm hangi dönemin ölçü ve simetri anlay›fl›na karfl› ç›km›flt›r?

A) Rönesans B) Barok C) Gotik D) Roman

5. Aﬂa¤›daki eserlerden hangisi Rembrandt’a aittir?

A) Dr. Tulp’un Anatomi Dersi

B) Orgaz Kontunun Gömülmesi Töreni C) Leukippes’us K›zlar›n›n Kaç›r›lmas›

D) Çarm›hta ‹sa

✎

(12)