GÜRÜLTÜ KİRLİLİĞİ
• Amaç ve Öğrenim hedefieri
• Gürültü kirliliğinin tanımını yapabilme,
• Gürültü kaynaklarını sayabilme
• Gürültü ölçümü değerlerini bilme
• Gürültünün sağlığa etkilerini bilme
• Gürültü kontrolü ile ilgili önlemleri bilme.
GÜRÜLTÜ
• Kentleşme, endüstrileşme ve teknolojik gelişmeler giderek daha gürültülü yaşam biçimlerini zorunlu kılmaktadır.
• Günümüzde gürültü bir çevre ve sağlık sorunu olarak ortaya çıkmaktadır.
• Gürültü nedir?
• Gürültünün algılanması kişiden kişiye değişmektedir.
– (Tüpçü, taş ocağındaki işçi, pop müzik dinleyen genç),
Tanım
• Gürültü:
– Belirgin bir yapısı olmayan, içerdiği ögelerle kişiyi bedensel ve ruhsal
olarak olumsuz etkileyen, İnsanların
işitme sağlığını ve algılamasını bozan, iş performansını azaltan, çevrenin
hoşluğunu ve sakinliğini yok ederek
niteliğini değiştiren önemli bir Çevre
Kirliliği türüdür.
• Gürültü ani ve şiddetli olursa geçici 3-4 günlük bir işitme kaybı olur.
• İnsan birçok şeye fizyolojik olarak uyum sağladığı halde gürültüye uyum sağlayamamaktadır.
• Gürültünün derecesi ve sunuk kalma süresine göre değişik derecede etkilenmeler görülür.
• Vücut buna herhangi bir şekilde psikolojik olarak reaksiyon göstermektedir.
Gürültünün parasal karşılığı
• Gürültü önemli bir sağlık sorunudur ve onun da parasal bir karşılığı vardır.
– Yapılan araştırmalara göre gürültülü yerlerde çalışan işçilerde verimlilik yüzde 30, fikir işçilerinde ise yüzde 60 oranında azalıyor.
– Gerek iç, gerekse dış gürültüsü çok olan hastanelerde yatan hastalar daha geç iyileşiyor. Bu da daha pahalı tedavi demektir.
– Gürültüden etkilenip uyuyamayan insanların kullandıkları uyku ilacı,
– Kayıp zamanlar: Uyku kalitesinin azalması, anlama güçlüğü nedeniyle doğan kayıp zamanlar; doğru karar vermenin
gecikmesi, konsantrosyan bozulması, gürültü nedenli hastalıklar yüzünden kaybolan günler; aşırı yorgunluk nedeniyle işin yavaş yürümesi.
– Verim kaybı: Üretimde nitelik ve nicelik kaybı, performans düşüklükleri.
– Sosyal ilişki kaybı: Stres ve yorgunluk nedeniyle toplumsal ilişkilerde sürtüşmelerin yaşanması.
– Eğitim giderleri: İşçi sağlığının iyileştirilmesi ile uygulanacak gürültü kontrolü tekniklerinin
öğretilmesine ilişkin giderler.
– Tazminatlar: Gürültüye yoğun maruz kalanlara ödenen tazminatlar, gürültülü
ortamlarda çalışanlara ödenen ücret farkları ve işitme kaybına neden olanlara ödenen tazminatlar.
– Gürültü kontrolü maliyetleri: Kişisel
korunma araçları, gürültü azaltıcı donatımın maliyeti, ses yalıtım uygulamaları ve
gürültü kontrol çalışmalarının maliyeti, gürültü haritalarının hazırlamasına ilişkin giderler.
– Değer kaybı: Konut ve arazi fiyatlarında değer kaybı.
• Avrupa ülkelerinde 1960’lı yıllardan bu yana
gürültünün kişisel ve toplumsal yaşam kalitesini düşürdüğü kabul ediliyor.
• Bir diğer ifadeyle gürültü kirliliği geri kalmışlığın göstergesi sayılıyor.
• AB ülkelerinde gündüz 55dB, gece 45 dB olan üst sınırları aşağı çekmek için çalışmalar yapılıyor ve çalışmalara ciddi bir kaynak ayrılıyor.
• Hızla artan nüfusla birlikte gürültü kaynaklarının çoğalması, önlemlerin maliyetini de yükseltiyor.
• AB ülkeleri kapsamında yapılan bir araştırma yılda gürültü nedenli ekonomik zararın 10-40 milyar euro olduğunu ortaya koyuyor.
Gürültü Ölçütleri
• Gürültü ölçen alete sonometre denir.
• Çevre gürültü ölçümlerinde “ses basınç düzeyi”
kullanılır
• Sesin insan kulağına göre şiddetini belirten ölçü desibeldir (dB)
• İnsan dalga bolu 20-20 000 Herz arası sesi duyar.
• 20 herz altı infrasound, 20 000 herz üstü ultrasound seslerdir. İnsan bu sesleri duymaz. Ancak insanlar üzerinde
– bulantı, – Başağrısı,
– huzursuzluk gibi etkiler yapar
• İnsan üzerinde infra sesler daha etkilidir. Uçaklar, taşıt araçları, trafik gürültüsüne açık olan evlerde bu seslerin etkisi fazladır.
GÜRÜLTÜ ÖLÇÜTLERİ
• İşitilebilen seslerin basınç düzeyleri;
• 0dB (işitme eşiği) -120 dB (acı eşiği) arasında değişir.
• Normal bir insan 0-50 desibellik sesleri
kolayca işitebilir ve bundan rahatsız olmaz.
• 85 dB şiddetinde bir ses veya gürültü kulakları rahatsız eder ve uzun süre sunuk
kalındığında kulakta hasar oluşur.
Ses düzeyi
• Normal solunum : 0 Desibel
• Yaprak hışırtısı : 10 Desibel
• Sakin yerde bir ev:30 Desibel
• Ortalama bir ev : 40 Desibel
• İşyeri : 50 Desibel
• İki kişinin konuşması: 60 Desibel
• Kalabalık trafik : 70 Desibel
• Kulağın rahatsız olduğu ses: 85 Desibel
Ses düzeyi
• Torna tezgahı : 85 Desibel
• Ağır trafik : 90 Desibel
• Hava kompresörü : 95 Desibel
• Metro treni : 100 Desibel
• Motosiklet veya klakson: 110 Desibel
• Ağrı eşiği : 120 Desibel
• 500 metreden uçan bir Jet : 140 Desibel
• Füze : 180 Desibel
GÜRÜLTÜ
• Bir fabrikada 80 dB gürültü varsa 3 metreden karşılıklı konuşulamaz,
• 60dB gürültüde telefon konuşması yapılamaz.
• Uluslararası Standart Örgütünün (ISO)
normal saydığı gürültü düzeyi 58 dB’dir.
Ses düzeyi
• 0-30 desibel arası çok sessiz,
• 30-50- desibel arası sessiz,
• 50-60- desibel arası orta derecede gürültülü,
• 60-70 desibel arası, gürültülü ve
• 70-80 desibel arası ise çok gürültü
ortam olarak sınıflandırılır.
• Türkiye’de gürültü kirliliği önemli boyuttadır. Bunu arttıran nedenler;
– Plansız ve düzensiz kentleşme
– Büyük kentlerde kontrolsüz nüfus artışı
– Endüstride yeni tekniklerin uygulanmasındaki bilgi eksikliği
– Ulaşım sistemi planlamasında ÇED (çevresel Etki değerlendirmesi) yapılmaması
– Eğitim eksikliği
– Mevzuat karmaşası
Yerleşim Yerlerinde Gürültü Kirliliği
• Kent gürültüsünü artıran sebepleri
– trafiğin yoğun olması, kara ve hava trafiğinin yoğun olması,
– yersiz ve zamansız klakson çalmaları ve – belediye hudutları içerisinde bulunan
endüstri bölgelerinden çıkan gürültüler.
– Meskenlerde ise televizyon ve müzik aletlerinden çıkan yüksek sesler,
– zamansız yapılan bakım ve onarımlar ile bazı işyerlerinden kaynaklanan gürültüler
Gürültünün insan sağlığı üzerindeki etkileri
.
Fiziksel Etkileri:
Fizyolojik Etkileri:
Psikolojik Etkileri:
Performans Etkileri:
Fiziksel etkiler
• İşitme kaybı:
– 85 dBA gürültüye → uzun süre
– 140 dBA gürültüye → kısa süre maruz kalma – Duyarlı %10’luk kesimde 85 dBA üzerinde
işitme kaybı hızla artar
• Şehirlerde nüfusunun önemli bir kısmı günün 24 saati 75 dBA üzerinde trafik gürültüsüne maruz kalmakta
• Ototoksik ilaçlar, kimyasal maddeler, vibrasyon, vardiyalı çalışma gürültü ile beraber olduğunda işitme bozukluğunda artma
• Geçici Kayıp: Geçici işitme eşiği kayması veya duyma yorulması olarak da tariflenir.
• Kalıcı Kayıp: Etkilenim çok fazla ise ve
işitme sistemi eski özelliklerine dönemiyorsa
– Yüksek şiddetteki gürültü uzun süre devam ediyorsa
– Bomba patlaması gibi tek ve siddetli bir olayın etkisi ile akustik travma yaratması
• Gürültüye Bağlı İşitme Kaybını Arttıran Etmenler
– a.Yaş
– b.Duyarlılık
– c.Vasküler Etkiler
– d.Vitamin, Mineral, Hormonlar – e.ilaçlar ve Kimyasallar
– f.Sigara
– g.Vibrasyon
– h.Gürültünün Niteliği
2.FİZYOLOJİKETKİLER
– Kan basıncında artış
– Stres hormonlarında artış – Kan lipitlerinde artış
– Kalp hızında artış
– Elektrolit bozuklukları
– Vazopressin, epinefrin,ACTH’da artış
– Lökosit sayısında azalma ile beraber, genel vücut direncinde düşme
– Hamilelik döneminde gürültüye maruz kalanlarda ölü doğumlarda artış
– Erkeklerde canlı sperm sayısını azaltarak, üreme sağlığına olumsuz etkili
– EEG dalgalarında patolojik değişiklikler
3.PSİKOLOJİK ETKİLER
– Kaygı
– Depresyon
– Aktiflik / Pasiflik / Saldırganlık – Grup Etkileşiminde Bozukluklar – Yardımlaşmada İsteksizlik
– Sinir Bozukluğu
– Korku / Tedirginlik / Yorgunluk – Baş dönmesi
– Zihinsel Fonksiyonlarda Bozulma
4.PERFORMANS ÜZERİNE ETKİLERİ
– Erken çocuklukta, okumada gecikme, motivasyonda azalma
– Doğrudan etkiler(iletişim bozukulukları, konsantrasyon bzk.)
– Dolaylı etkiler ( verimlilikte azalma, sinirlilik, stres)
– Uykusuzluk
– Gürültüye maruz kalma süresi ve
gürültünün şiddeti, insana vereceği zararı etkiler.
– Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı verilerine göre; meslek hastalıklarının
%10'u, gürültü sonucu meydana gelen işitme kaybı olarak tespit edilmiştir.
– Meslek hastalıklarının pek çoğu tedavi
edilebildiği halde, işitme kaybının tedavisi yapılamamaktadır.
• Gürültü insan sağlığı yanı sıra hayvan topluluklarını da etkilemektedir.
• Hayvan topluluklarının ürkmesine ve bunun sonucunda göç edip yerleşim alanlarını değiştirmesine yol açmaktadır.
• Ayrıca başta besi hayvanları olmak üzere fizyolojik ve etyolojik nedenlerle davranış değişiklikleri yapmaktadır.
GÜRÜLTÜ KONTROLÜ
• Son 10-15 yılda büyük kentlerin gürültü
oranında ortalama 15-20 dB şiddetinde bir artış olmuştur. İşitme sistemine zarar
verebilen gürültü düzeyi uluslar arası standartlara göre 100-10000 Mz, 85 dB basınç düzeyindedir.
– Kaynakta kontrol – Çevrede kontrol – Alıcıda kontrol
GÜRÜLTÜ KONTROLÜ
Kaynakta kontrol:
Kaynaktan çıkan sesin şiddeti düşürülür.
Kaynağın yapısal tasarım ve yapım;
işletilme ve çalıştırılma (işleme tekniği, işleme zamanı ve süre olarak) ve bakım ve onarımı.
Araçlara uygun susturucu takılması, havalı ve anormal ses çıkartan kornaların yasaklanması vb.
GÜRÜLTÜ KONTROLÜ
• Çevrede kontrol: Sesin yolu kapatılır.
– Kent ve ulaşım planlaması, fiziksel önlemler,
– yapı elemanı ve bileşenlerinin tasarımı – malzeme seçimi,
– kayağın bulunduğu mekanın tasarımı.
– Binaların yola göre uzaklığı ve yüksekliği, duvar özelliği,
– çift cam vs gürültüyü en az 30 dB azaltır.
• Şehir planlaması: Kent Merkezlerinde yerleşim yerlerinin seçimi, bina grubu planlaması
– Sesi emme ve yansıtma özelliğinden dolayı bitkilerin, özellikle de ağaçların önemli bir rolü vardır.
– İki yol arasına çalı ve ağaç karışımı bitki, – Cadde ve yol kenarına kısa bitkiler,
– Kaldırım tarafına daha uzun ağaçlar dikilir – Hava alanı ve otoyol çevrelerinde yeşil kuşak
oluşturulması hava ve gürültü kirliliğinin önlenmesinde önemlidir.
• Gürültülü iş yerlerinin (ekmek fabrikası , terzihane, lokanta boru marangoz atelyesi, kaportacı ve tamirciler, müzik marketler vs) apartman alt katlarına ya da konutlara çok yakın yerlere yapılması engellenmeli.
• Kent planları ve imar izinlerinin
verilmesinde Gürültü Kontrol
yönetmeliğinin uygulanması
• Motorlu taşıtlasın susturucusuz trafiğe çıkarılmaması,
• Konut alanlarında, sağlık tesisleri ve dinlenme yerlerinin yakınlarında ve eğitim alanlarında ağır vasıtaların belli saatlerde geçmesine izin verilmemesi
• Korna veya başka uyarıcıların lüzumlu
alanlarda kullanılması ve gereksiz yere
kullanılmaması
• Demiryollarında lokomotiflere susturucu takılması, lokomotif tekerleklerinin ve rayların sık sık kontrolü ve yağlanması
• Yerleşme yerlerinde lokomotif sürücülerinin birbirlerine sinyal vermelerinin yasaklanması
• Gürültüye duyarlı alanların iyi bir kent planlaması ile trafiği yoğun olan
bölgelerden uzakta kurulması
• Kavşak ve trafik ışıklarında gerekli
düzenlemeler yapılarak trafiğin duraksız akışının sağlanması (yeşil Dalga)
• Yol ve bina inşaatı işlerinde kullanılan aletlerin konut bölgelerinde ve gürültüye duyarlı
bölgelerde belli saatlerde çalışmasına izin verilmesi, tatil günleri ve akşam saatlerinde kullanılmasının önlenmesi
• Havaalanı çevresindeki yerleşimlerin uçak
gürültüsünden rahatsız olmaması için uçaklara
belli saatlerde ve az gürültülü kalkış ve inişlerin
sağlanması
• Yerleşim yerlerinde, yapıların içinde ses yalıtımı yapılması
• Gerek kamuoyunun açık yerlerde (gazino, lunapark, diskotek, sinema, düğün salonları vs.) gerekse yerleşim alanlarında elektronik olarak
yükseltilerin müzik seslerinin, civardaki insanları rahatsız edecek boyutta
olmaması
• Radyo, televizyon ve müzik aletlerinin oturma yerlerinde ve gürültüye duyarlı bölgelerde rahatsızlık verecek şekilde olmaması
• İşyerlerinde gürültü yönetmeliğine göre çalışanın maruz kalacağı gürültü
seviyesine uyulması ve işyerlerinde
gürültünün minimum düzeye indirilmesi
• Alıcıda kontrol: Sesi alan korunur.
• Kullanıcıların eğitimi,
• kişisel korunma, etkilenme süresi kontrolü,
• yakın çevrede maskeleme.
• Dış kulak yoluna konulan poliüretan tıkaçlar düşük frekanslarda 25 dB,
yüksek frekanslarda 40dB e kadar sesin
şiddetini azaltır.
Gürültü denetimi
• denetime temel olacak sınır değerlere de “gürültü standartları” denmektedir.
• Ülkemizde gürültü konusundaki
standartları TSE, ISO standartlarına
uygun biçimde saptamaktadır
Gürültü denetimi
• 2872 Sayılı Çevre kanununun 14. Maddesi:
• “ Kişilerin huzur ve sükununu, beden ve ruh sağlığını bozacak şekilde yönetmelikle
belirlenen standartlar üzerinde gürültü
çıkarılması yasaktır. Fabrika, atölye, işyeri,
eğlence yeri, hizmet binaları, konutlar ve
ulaşım araçlarında gürültünün asgariye
indirilmesi için önlemler alınır”
Gürültü denetimi
• Çevre kanununun 14. maddesine göre hazırlanan
• “Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve
Yönetimi Yönetmeliği” 19 Nisan 2006 tarih ve 26144 sayılı resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
• Amacı; kişilerin huzur ve sukünunu beden ve ruh sağlığını gürültü ile bozmayacak bir çevrenin
geliştirilmesini sağlamaktır.
Gürültü denetimi
• İş kanunu gürültü denetimine ilişkin herhangi bir hüküm taşımamaktadır.
• Ancak bu yasaya göre çıkarılmış 11.1.1974 tarihinde yürürlüğe giren “İş Sağlığı ve
Güvenliği Tüzüğü” nün bazı maddeleri
gürültünün sınırını ve alınması gereken
önlemleri saptamıştır.
Gürültü denetimi
• İl Özel İdaresi Kanunu
• Belediye Kanunu
• Hıfzıssıhha kanunu,
• Büyükşehir Belediyelerinin Yönetimi Hakkında Kanun,
• İmar Yönetmelikleri, ilgili yönetim
birimlerine dolaylı da olsa bu konuda
denetim yetkisi vermektedir.
Gürültü Düzeylerine karşı çalışma süreleri (Gürültü Kontrol Yönetmeliği)
Gürültüye Maruz Kalınan Süre (Saat/gün)
Max Gürültü Seviyesi (dBA)
7.5 80
4.0 90
2.0 95
1.0 100
0.5 105
0.25 110
1/8 115
Darbe gürültülerinin üst seviyesi 140 dBa’yı aşamaz.
Diyarbakır’da Gürültünün Yoğun Olduğu Noktalarda yapılan Ölçüm Sonuçları (2000)
PAZARTESİ SALI
Sab.Öğl.Akş. Sab.Öğl.Akş .
Trafiğin Dağkapı 74 76 78 72 74 76 Yoğun olduğu Balıkçılar Başı 72 74 76 72 73 75 Yerlerdeki Bağlar Dörtyol 71 75 77 75 77 79 Gürültü Düzeyi Ofis 72 74 76 71 73 75 Sanayinin S.Sitesi Civarı 72 71 74 70 73 75 Yoğun olduğu S.Sitesi İçkısım 73 74 75 71 74 76 Yerlerdeki Sümerbank Halı 70 72 74 73 75 72 Gürültü Düzeyi Sümerbank İplik 70 71 73 72 74 75
Gürültünün Yoğun Olduğu Noktalarda yapılan Ölçüm Sonuçları (2000)
PAZARTESİ SALI
Ticarethanerin Japon Pasajı 71 74 73 70 72 74 Yoğun olduğu B.Başı Çarçısı 70 72 74 75 73 73 Yerlerdeki Hal.Semt Pazarı 72 71 74 71 75 75 Gürültü Düzeyi Kapalı Çarşı 70 71 71 68 72 73
4.Hafta Gürültünün
Yoğun
Konut Alanı I.
İç Ofis
63 65 67 65 63 70 Olmadığı
Bölgelerdeki
Konut Alanı II.
Kütüphane
62 68 65 65 68 66 Gürültü
Düzeyleri
Ticarethane I.
Kupik İş Hanı
66 74 74 70 72 73 Ticarethane II.
As. Şb.Çevresi
61 76 71 61 71 73 Seyrantepe kavşağı 84
Hava üssü ve hava
alanı (uçak kalkışında 107
