Su havzalarının tahribatında yoksullarla zenginleri birleştiren İstanbul, suyu metalaştırarak, yoksulların suya erişimini kısıtlayarak, Dünya Su Forumu'nun anateması gerçekleştiğinde olabileceklere canlı bir örnek.
16 – 22 Mart 2009 günlerinde, İstanbul’da gerçekleştirilecek olan 5. Dünya Su Forumu’nun ana teması “Su için Farklılıkların Birleştirilmesi” olarak ilan edildi. Öyleyse foruma ev sahipliği yapacak olan İstanbul’da, su için hangi farklılıklar nasıl birleştirilmiş, öncelikle buna bakmakta yarar var.
Birleştirilmiş farklılık (!)- 1
İstanbul’da yoksulları ve zenginleri, kente içme ve kullanma suyu temin eden ve edecek olan su toplama havzaları ile baraj göllerini besleyen yüzeysel su kaynakları derelerin koruma alanlarının hoyratça yerleşime açılması birleştirdi. Havzaların kısa ve orta mesafeli koruma alanlarında, göl ve orman manzaralı araziler üzerinde yükselen lüks
sitelerde paralı seçkinlerin, uzak mesafeli koruma alanlarında ise seçimden seçime sadece oy deposu olarak görülen dar gelirli ve yoksulların yerleşmesine önce göz yumuldu. Ardından ciddi çevre tahribatı, içme ve kullanma suyunun kirlenmesi pahasına, muhtelif yönetmelik ve yönerge değişiklikleriyle “kaçak yapılar” yasal duruma kavuşturuldu. Bu çerçevede aşağıdaki örneklere bakılabilir.
Zengin ve seçkinlerin yerleşimine göz yumulan alanlar:
* Elmalı Barajı Su Toplama Havzası içinde kalan Çekmeköy’deki baraj gölünü besleyen derenin mutlak koruma alanındaki villalar,
* Ömerli Su Toplama Havzası içinde kalan “Ömerli A.Ş.nin Seferusta Çiftlik Evleri”, * Büyükçekmece Su Toplama Havzası içindeki Alarko’nun Alkent’i,
* Terkos Barajı Su Toplama Havzası’ndaki Durusu Park Evleri. Yoksulların yerleşimine açılan alanlar:
* Elmalı Barajı’nın Dudullu’su,
* Ömerli Barajı’nın Samandra, Yenidoğan, Paşaköy, Sultanbeyli, Alemdağ’ı, * Sazlıdere Barajı’nın Gaziosmanpaşa, Arnavutköy, Taşoluk, Haraççı’sı, * Alibey Barajı’nın Göktürk, Boğazköy beldeleri.
Bu yörelerde konut yerleşimlerinin yanı sıra, başta özellikle havzalardaki dere mutlak koruma alanlarında, baraj sularının kirlenmesi pahasına faaliyetine izin verilen irili ufaklı sanayi tesisleri, taş ocakları, bu işyerlerinin sahipleriyle işçilerini sadece çalışma alanlarında değil, aynı havzalarda ama farklı semtlerde, yaşama alanlarında birleştirdi, semtdaş kıldı.
Birleştirilmiş farklılık (!)- 2
İstanbul’da şehir şebeke suyunu kullanan yoksul, dar gelirli, orta gelirli, zengin tüm semtleri su sözleşmelerini yaparken aynı teminat bedelini öder, tükettikleri suyun kullanım amacında farklılık gözetilmeksizin aynı birim fiyat üzerinden ödeme yaparlar. İster çamaşır, bulaşık yıkanma gibi elzem gereksinimler, ister bahçedeki özel yüzme havuzu, yeşil alan sulaması türünden ayrıcalıklı sarfiyat olsun fark etmez.
Su bedelleri alınırken elini sıcak sudan soğuk suya sokmayan bir içim su insanlarla maddi gelirleri açısından onların eline su dökemeyenlerin, içtikleri su ayrı gitmez gibidir.
İnsanların sosyal ve ekonomik farklılıkları su tahsilâtlarında birleştirilir. Birleştirilmiş farklılık (!)- 3
firmalardan satın aldıkları pet damacana suyu tüketirken dar gelirli ve yoksul kesim –genellikle içeriği belirsiz- kaynak suyu rivayetiyle namı yürümüş civar çeşmelerden evine içme suyu taşır bidonlarla.
Suya erişim bir temel insan hakkı olmasına karşın suyu piyasa işleyişine tabi bir metaya dönüştüren kapitalist
sistemin varlıklıların su tüketimini yoksulların sırtından sübvanse ederken yoksulların suya erişimini gitgide olanaksız hale getirdiği “su götürmez”.
5. Dünya Su Forumu’nun ev sahibi İstanbul’daki "su için birleştirilmiş farklılık" örnekleri çoğaltılabilir kuşkusuz. Ancak küresel sermayenin su için hangi “farklılıkları birleştirmek” istediğini iyi anlamak ve suyun
metalaştırılmasının önünü kesmek için kesintisiz mücadele elzem görünüyor. Nihal Tümay
