Namrun Fay Zonu’nun jeolojik – morfotektonik özellikleri:
Orta Anadolu Fay Sistemi’nin güneybat› bölümü (Orta Toroslar – Türkiye)
Geological and morphotectonic features of the Namrun Fault Zone:
The southwestern part of the Central Anatolian Fault System (Central Taurus-Turkey)
Selim ‹NAN
1, Serkan EK‹NGEN
21Mersin Üniversitesi, Jeoloji Mühendisli¤i Bölümü, 33342 Çiftlikköy, MERS‹N
2Mersin Üniversitesi, Mersin Meslek Yüksek Okulu, 33342 Çiftlikköy, MERS‹N
Gelifl (received) : 16 fiubat (February) 2007 Kabul (accepted) : 21 Kas›m (November) 2007
ÖZ
Kuzeyde Düzyayla (Sivas) civar›ndan bafllay›p, Kayseri, Çamard› (Ni¤de), Kam›fll›, Pozant› ve Gülek Bo¤az›n› ta- kiben Mersin’in kuzeyinden geçerek yaklafl›k K60D do¤rultusuyla Anamur’a kadar uzanan Orta Anadolu Fay Sis- temi, Türkiye’nin en uzun üçüncü do¤rultu at›ml› fay kufla¤›n› oluflturmaktad›r. Orta Anadolu Fay Sisteminin (CAFS) Gülek ile Anamur aras›nda kalan bölümü ise Namrun Fay Zonu olarak adland›r›lm›flt›r. Bu çal›flmada, Namrun Fay›n›n Namrun ve yak›n yöresindeki jeolojik ve morfotektonik özellikleri incelenmifltir. Orta Toroslar’›n güney bölümünde yer alan bölgenin temelini Jura – Alt Kretase yafll› dolomit ve dolomitik kireçtafllar›yla temsil edi- len Cehennemdere formasyonu oluflturur. Bu temel; kumtafl›, marn ve türbiditik kireçtafllar›ndan oluflan Santoni- yen-Kampaniyen yafll› Yavca formasyonu taraf›ndan uyumsuzlukla üzerlenir. Her iki birim Maastrihtiyen’de F›nd›k- p›nar› kar›fl›¤› taraf›ndan tektonik dokanakla örtülür. Bu istifler, Tersiyer yafll› kaya birimleri taraf›ndan uyumsuz olarak üzerlenir. Bunlar s›ras›yla; karasal-lagüner ortam ürünü Oligosen yafll› Gildirli formasyonu; s›¤ denizel or- tamda depolanan Alt-Orta Miyosen yafll› Kaplankaya formasyonu ve resifal kireçtafllar› ile temsil edilen Alt-Orta Miyosen yafll› Karaisal› kireçtafllar›d›r. Namrun Fay Zonu bölgede K60-80D do¤rultular›nda ve 3-8 km uzunlu¤un- da çok say›da fay ile temsil edilmektedir. Bunlar s›ras›yla; Namrun, Çamaras›, Sebil, Cehennemdere, Alaiye, Te- petafl, Meydan ve Çevlik faylar›d›r. Tersiyer yafll› kaya birimlerinin s›n›rlar› ile morfolojide gözlenen sol yanal öte- lenmeler, fay düzlemi çözümleri ve bölgede meydana gelen depremler, bu faylar›n önemli bir düfley bileflene sa- hip sol yanal do¤rultu at›ml› diri fay oldu¤una iflaret etmektedir.
A
Annaahhttaarr KKeelliimmeelleerr:: Depremsellik, Mersin, morfotektonik, Namrun Fay Zonu.
A
ABBSSTTRRAACCTT
The Central Anatolian Fault System, which is the third longest strike-slip fault in Turkey, initiates at the north from Düzyayla (Sivas) and runs through Kayseri, Çamard› (Ni¤de), Kam›fll›, Pozant› and the Gülek Pass whe- re it finally passes through the north of Mersin and reaches Anamur with a trend of N60E. The part of the Cen- tral Anatolian Fault Zone (CAFZ) that lies between the east of Gülek and Namrun is called the Namrun Fault Zone. In this study, geological and morphotectonic features of the Namrun segment around Namrun town and its vicinity to the south of the Central Taurides, were investigated. The basement rock is composed of the Ce- hennemdere formation of Jurassic-Lower Cretaseous age represented by dolomite, dolomitic limestone and S. ‹nan
E-posta: sinan@mersin.edu.tr
G‹R‹fi
‹lk kez Koçyi¤it ve Beyhan (1998) taraf›ndan ad- land›r›lan Orta Anadolu Fay Sistemi (OAFS), kuzey do¤uda Düzyayla (Sivas do¤usu) ile gü- neyde K›br›s’›n bat›s›na kadar uzanmakta ve 2- 80 km geniflli¤inde, yaklafl›k 720 km uzunlu¤un- da k›ta içi do¤rultu at›ml› bir fay olarak yorum- lanmaktad›r (fiekil 1). Orta Anadolu Fay Siste- minin bat›s›nda Bat› Anadolu Blo¤u, do¤usunda Munzur ve Keban Bloklar› yer almakta, 24 ayr›
segment ve çok say›da faydan oluflmaktad›r
(Koçyi¤it ve Beyhan, 1998). Bu çal›flmada, Koç- yi¤it ve Beyhan (1998) taraf›ndan tan›mlanan Namrun (Çaml›yayla) fay zonunun Namrun ve yak›n yöresindeki ayr›nt›l› jeolojik, jeomorfolojik özellikleri ile depremselli¤i konular›nda yeni sa- ha verilerinin sunulmas› amaçlanm›flt›r.
‹nceleme alan› ve yak›n yöresinde farkl› amaç- lara yönelik çok say›da araflt›rma yap›lm›flt›r.
Bunlar; kömür ve petrol amaçl› olarak Schmidt (1961), ‹lker (1975), Y›ld›r›m (1978), ‹çel (1989);
fiekil 1. Orta Anadolu Fay Zonu ve inceleme alan›n›n konumu (Koçyi¤it ve Beyhan, 1998)
Figure 1. Location map of the Central Anatolian Fault Zone and investigated area (Koçyi¤it and Beyhan, 1998).
limestones.This basement is overlain by the Santonian-Campanian Yavca formation which is composed of sandstone, marl and turbidititic limestones. The F›nd›kp›nar melange tectonically overlies these units in Maas- trichtian. Above mentioned units are unconformably overlies by the Tertiary sediments. These are the Oligo- cene Gildirli formation composed of terrestrial clastics, the Lower-Middle Miocene Kaplankaya formation de- posited in a shalow-marine environment and the Lower-Middle Miocene reefal limestones of the Karaisal› for- mation. The Namrun Fault Zone is represented by a number of fault segments which are N60-80E trending and 4-8 km long. These faults are the Namrun, Çamararas› Sebil, Cehennemdere, Alaiye, Tepetafl, Meydan and Çevlik faults. The left lateral offsets on the contact of the Tertiary units and on morphological features, microearthquakes and fault plane solutions suggest that these faults are active sinistral strike slip faults with considerable normal compenents.
K
Keeyy WWoorrddss: Seimicity, Mersin, morphotectonic, Namrun Fault Zone.
stratigrafiye yönelik Blumental (1947), Özgül vd.
(1973), Gül vd. (1984), Özgül (1984), Yetifl (1984), Yetifl ve Demirkol (1986), Demirtafll›
(1984), Demirtafll› vd. (1984), Avflar (1992), Öz- çelik ve Yetifl (1994), Aydo¤du (2002) ; tektonik amaçl› olarak Arpat ve fiaro¤lu (1975), Yetifl (1984), Yetifl ve Demirkol (1986), Açlan (1993), Koçyi¤it ve Beyhan (1998), Dilek vd. (1999), Koçyi¤it ve Beyhan (1999), Tekbafl (2000), Jaf- fey ve Robertson (2001)’un çal›flmalar› say›labi- lir. Yukar›daki çal›flmac›lardan Koçyi¤it ve Bey- han (1998 ve 1999) Namrun fay zonunun sol yanal do¤rultu at›ml› aktif bir fay oldu¤unu, Westaway (1999), Namrun fay›n›n neotektonik dönem öncesinde olufltu¤unu ve aktif olmad›¤›- n›, Bozkurt (2001) ise normal bileflenli oldu¤unu belirtmektedirler.
Bu çal›flmada; Orta Anadolu Fay Sistemi’nin en az bilinen ve araflt›rmac›lar›n görüfl birli¤ine va- ramad›¤› kesiminin (Namrun Fay Zonu’nun) uzand›¤› Namrun (Çaml›yayla) ve yak›n yöresi- nin, ilk kez 1/25000 ölçekli ayr›nt›l› jeolojik ve morfotektonik haritas› ç›kar›lm›fl, çizgisellikler uydu görüntüleri ve saha çal›flmalar› ile tan›m- lanm›fl ve deprem verileri derlenerek Namrun fay zonunun jeolojik, morfolojik özellikleri ile ya- fl›na iliflkin yeni yorumlamalar yap›lm›flt›r.
JEOLOJ‹K KONUM
Çal›flma alan› ve yak›n yöresi Orta Toroslar’›n güney bölümünde kalmakta olup, Demirtafll› vd.
(1984) taraf›ndan tan›mlanan Bolkarda¤ Birli-
¤i’nin güney s›n›r›n› oluflturmaktad›r. Permiyen- Alt Tersiyer yafl aral›¤›nda çökelen Bolkarda¤
Birli¤i, Devoniyen-Üst Kretase aras›nda s›¤ ne- ritik ortamda çökelmifl karbonat ve k›r›nt›l› kaya- lar ile Üst Kretase-Alt Tersiyer aras›nda k›r›nt›l›
kayalar ile temsil edilmektedir (Demirtafll›, 1984;
Demirtafll› vd., 1984).
Bölgede Bolkarda¤ Birli¤i’nin Jura-Üst Kretase aral›¤›na ait çökel birimler yer almaktad›r. Böl- genin temelini Jura-Alt Senoniyen yafll› Cehen- nemdere formasyonu (Demirtafll›, 1984) olufltu- rur (fiekil 2 ve 3). Birim; alt seviyelerde siyah ve koyu gri kal›n tabakal› dolomit ve dolomitik ki- reçtafllar› ile üst seviyelerde kal›n tabakal› koyu gri , k›r›kl› ve, çatlaklar› kalsit dolgulu kireçtaflla- r›ndan oluflmufltur. Yaklafl›k 750 m’den fazla bir kal›nl›k sergileyen birim tipik flelf çökelini yans›- t›r. Cehennemdere formasyonu Santoniyen- Kampaniyen yafll› Yavca formasyonu (‹l-
ker,1975) taraf›ndan uyumlu olarak üzerlenir (bkz. fiekil 2). Bölgenin güneyinde genifl alan- larda yüzeyleyen birim alt seviyelerde gri ve sa- r›ms› kahve, orta kal›n katmanl› kumtafl›, çak›l- tafl› ve fleyl ardalanmas› ile temsil edilmektedir.
Birimin içersinde 2-3 m kal›nl›¤›nda türbiditik ki- reçtafl› mercekleri yer almakta olup, bunlardan haz›rlanan kesitlerde saptanan fosillere göre bi- rime Santoniyen-Kampaniyen yafl› verilmifltir.
Tipik bir flifl istifi içeren Yavca formasyonu, peri- dotit, serpantin dunit, gabro, mikro gabro ve rad- yolarit bloklar›ndan oluflan F›nd›kp›nar kar›fl›¤›
taraf›ndan tektonik dokanakla üstlenir (bkz. fie- kil 2).
Temeli oluflturan yukar›da belirtilen birimler Ter- siyer yafll› formasyonlar taraf›ndan uyumsuzluk- la üzerlenmektedir. Tersiyer yafll› birimlerin ta- ban›nda karasal-lagüner ortamda çökelmifl, Oli- gosen-Alt Miyosen yafll› Gildirli formasyonu (Schmidt, 1961) yer al›r (bkz. fiekil 2 ve 3). K›r- m›z›-gri, yer yer çapraz tabakal› çak›ltafl›, kum- tafl› ve sittafl› ardalanmalar› ile temsil edilen bi- rim baz› kesimlerde ince kömür bantlar› içer- mektedir. Birim üste, kirli sar› gri kumtafl›, çak›l- tafl›, kumlu kireçtafl› ve kireçtafl› ardalanmala- r›ndan oluflan Alt Miyosen-Orta Miyosen yafll›
Kaplankaya formasyonu (Yetifl ve Demirkol, 1986) taraf›ndan uyumlu olarak örtülür (bkz. fie- kil 2 ve 3). Genelde bölgedeki yükseltilerin en üst k›sm›nda yer alan ve katmanl› yer yer masif özellikte resifal kireçtafllar› ile temsil edilen Ka- raisal› formasyonu (Schmidt, 1961), Kaplanka- ya formasyonu ile yanal ve düfley geçifllidir. Ol- dukça bol makro ve mikro fosil içeren s›¤ ve s›- cak bir ortamda çökelen birimin yafl› Alt-Orta Mi- yosen olarak saptanm›flt›r (Yetifl ve Demirkol, 1986)
MORFOTEKTON‹K ÖZELL‹KLER
‹nceleme alan› ve yak›n yöresinde yer alan yük- seltilerin genel gidifli K50-60 D aras›nda olup, bölgenin kuzey ve güney yar›lar› birbirlerinden ayr› özellikler sergiler (fiekil 4). Kuzey bölümde Namrun ve Çamaras› faylar›n›n kuzeyinde yer alan kesimde ortalama 1600-1800 m’ye ulaflan yükseltiler varken, güneyinde ortalama 1200- 1400 m aras›nda de¤iflen yükseltiler söz konu- sudur (bkz. fiekil 4). Güney bölümde yer alan Alaiye ve Cehennemdere faylar›n›n kuzey kesi- minde ortalama yükseklik 1200-1400 m aras›n- da iken, güney bölümde 700-800 m aras›nda de¤iflmektedir.
fiekil 2. ‹nceleme alan›n›n stratigrafik dikme kesiti.
Figure 2. Stratigraphic columnar section of the investigated area.
Bölgenin en önemli akaçlama sistemini Cehen- nem Deresi oluflturmaktad›r. Dik ve derin vadi- ler oluflturarak KB-GD do¤rultusunda akan Ce- hennem Derenin çal›flma alan›ndaki toplam uzunlu¤u 12 km kadard›r (bkz. fiekil 4). Vadi ta- banlar› ile üstü aras›nda yaklafl›k 600-700 m’lik kot fark› bulunmakta ve temel kayalar bu bölüm-
de yüzeylenmektedir. Bölgenin ikinci ve üçüncü derece önemli akaçlama sistemlerini çal›flma alan›n›n do¤u bölümündeki KB-GD do¤rultulu Kad›nc›k ve Oluklu Çaylar› oluflturmaktad›r. Ce- hennem Deresine oranla daha k›sa ve s›¤ vadi- ler oluflturan bu ana akaçlama sistemlerinin yan kollar› ise genel olarak KD-GB do¤rultusunda
fiekil 3. Namrun ve yak›n yöresinin jeoloji haritas› (a. alüvyon, b. Karaisal› formasyonu (Tka), c. Kaplankaya for- masyonu (Tkp), d. Gildirli formasyonu (Tgi), e. F›nd›kp›nar› kar›fl›¤› (Mfk), f. Yavca formasyonu (Ky), g.
Cehennemdere formasyonu (TrJKc), h. dokanak i. do¤rultu at›ml› fay, j. akarsu yata¤›, k. do¤rultu- e¤im).
Figure 3. Geological map of the Namrun and its vicinity (a. alluvium, b. Karaisal› formation (Tka), c. Kaplankaya formation (Tkp) d. Gildirli formation (Tgi) e. F›nd›kp›nar› complex, f. Yavca formation (Ky), g. Cehen- nemdere formation (TrJKc), h. contact, i. strike- slip fault, j. river channel, k. direction and dip).
fiekil 4. ‹nceleme alan›n›n morfotektonik haritas› ve ötelenmelerin ölçüldü¤ü yerler (a, b, c ve d).
Figure 4. Morphotectonic map of the investigated area and offset locations (a, b, c and d).
uzanmakta olup, bu do¤rultuda geliflen faylar taraf›ndan ötelenmifllerdir (bkz. fiekil 4).
Çal›flma alan› ve yak›n yöresinde, çok say›da ve çizgisel olarak dizilmifl su kaynaklar› ile genel gidiflleri KD-GB do¤rultusunda olan Kuyucak Tepe, Palaz Tepe, Meydan Tepe ve K›z›ltafl S›r- t› vb. uzam›fl tepelere s›kça rastlan›lmaktad›r (bkz. fiekil 4). Yukar›da sunulan morfolojik özel- likler ile jeolojik özellikler, Namrun Fay Zonunun (Koçyi¤it ve Beyhan, 1998) bu kesimde do¤rul- tular› K60-80D aras›nda de¤iflen yaklafl›k 4-8 km uzunlu¤a sahip çok say›da faylar taraf›ndan temsil edildi¤ine iflaret etmektedir. Bu faylar, ku- zeyden güneye do¤ru s›ras›yla; Namrun, Ça- maras›, Sebil, Cehennemdere, Alaiye, Tepetafl ve Meydan faylar› olup, jeolojik özellikleri afla¤›- da ana hatlar›yla belirtilmifltir.
Çal›flma alan›n›n kuzey bölümünde yer alan Namrun fay›, Sinap Kalesi ile Palaz Tepe ara- s›nda K62D do¤rultusunda 7 km’lik bir uzan›ma sahiptir (bkz. fiekil 4). Namrun fay› uzan›m› bo- yunca, Jura-Alt Kretase yafll› Cehennem Dere Formasyonu ile Oligosen yafll› k›r›nt›l› kayaçlar- la temsil edilen Gildirli ve Alt–Orta Miyosen yafll› Karaisal› ile Kaplankaya formasyonlar›n›
karfl› karfl›ya getirmifl ve tektonik dokana¤›n›
oluflturmufltur (fiekil 3 ve 5). Bu kesimlerde yer yer 4 m kal›nl›¤›nda ezik ve breflik seviyelerle birlikte çizgisel olarak dizilmifl çok say›da su kaynaklar› ve uzam›fl tepeler gözlenmektedir.
Ayr›ca Namrun fay›, Namrun ilçesinin kuzeyin- den ç›kan Oluklu Çay›’nda 500 m’lik sol yanal ötelenmeye neden olmufltur (bkz. fiekil 4 a) Namrun fay›n›n 700 m güneyinde yer alan Çamaras› fay›, K60D do¤rultusunda Kuyucak Tepe ile Cehennem Dere aras›nda 5.5 km ka- dar devam ederek çal›flma alan›n› terk eder.
Jura-Alt Kretase yafll› Cehennem Dere ile Alt–Orta Miyosen yafll› Kaplankaya formasyon- lar›n› karfl› karfl›ya getirmifl olan Çamaras› fay›, ayr›ca Cehennem Derenin do¤u kolunu olufltu- ran Çamaras› Deresi’ni de denetlemektedir (bkz. fiekil 3 ve 4).
Bölgenin orta bölümünde yer alan Sebil fay›, Sebil Köyü bat› bölümü ile Mutal Tepe kuzeyba- t›s› aras›nda K68D do¤rultusunda yaklafl›k 6 km’lik bir uzan›ma sahiptir (bkz. fiekil 4). Sebil Köyü bat›s›nda Oligosen yafll› Gildirli formasyo- nu ile Jura-Kretase yafll› Cehennemdere for- masyonlar›n›n tektonik dokana¤›n› oluflturan fay bat›ya do¤ru Cehennemdere formasyonu keserek çal›flma alan›n›n d›fl›na ç›kar (bkz. fie-
kil 3 ve 4). Sebil fay›, Cehennem Deresi’nin ko- lunda 250 m’lik sol yanal ötelenme sergiler (bkz.
fiekil 4 c).
Bölgenin güney bölümünde yer alan Cehen- nemdere fay›, do¤uda Cehennem Deresi’nin güneydo¤u bölümünü oluflturan Pamukluk Dere boyunca K70D do¤rultusunda 4 km’lik bir uzan›- ma sahiptir. Bu kesimden sonra kuzeybat›ya do¤ru 350 m s›çrama yapan fay, buradan itiba- ren K55D do¤rultusunda 8 km kadar devam ederek çal›flma alan›n›n d›fl›na ç›kmaktad›r (bkz. fiekil 4). Orta ve do¤u bölümlerde Jura-Alt Kretase yafll› Cehennem Dere formasyonuna ait birimleri kesen Cehennemdere fay›, bat› bö- lümde temel kayalar› ile di¤er birimlerin tektonik dokana¤›n› oluflturmaktad›r (bkz. fiekil 3). Özel- likle sahan›n güneybat› kesiminde çok say›da su kaynaklar› ile K›z›ltafl ve F›nd›kl› Tepe gibi uzam›fl s›rtlar yer almaktad›r (bkz. fiekil 4). Bu- nun yan› s›ra, Cehennemdere fay›, Cehennem Dere’nin güneydo¤u bölümünü oluflturan Pa- muklu Deresi’nde 3 km’lik sol yanal ötelenmeye neden olmufltur (bkz. fiekil 4).
Cehennemdere fay›n›n kuzeybat› bölümünde yer alan Alaiye fay›, do¤uda Cehennem Deresi ile bat›da Alaiye Köyü’nün güneybat›s› aras›nda K65D do¤rultusunda ve yaklafl›k 6 km’lik biz uzan›ma sahiptir (bkz. fiekil 4). Jura – Kretase yafll› Cehennemdere formasyonunu kesen Alai- ye fay›, K›z›ltafl S›rt›n›n kuzeyinde yer alan Ce- hennem Dere’sinde 750 m’lik sol yanal ötelen- meye neden olmufltur (bkz. fiekil 4 b).
Çal›flma alan›n›n güney ucunda yer alan Tepe- tafl fay›, K38D do¤rultusunda 3 km’lik bir uza- n›m sergiler. Kuzeydo¤uda Santoniyen-Kampa- niyen yafll› Yavca formasyonunun içinden ge- çen fay, güneybat› bölümünde Oligosen yafll›
Gildirli ve Alt-Orta Miyosen Yafll› Karaisal› for- masyonlar›n› keserek bunlarda 600 m’lik sol ya- nal ötelenmeye neden olmufltur (bkz. fiekil 4 d ve 5).
K50D do¤rultusunda yaklafl›k 3 km’lik uzan›ma sahip olan Meydan fay›, çal›flma alan› içerisinde Meydan Tepe’nin güney bölümünde konumlan- maktad›r. Kuzeydo¤u bölümde Santoniyen- Kampaniyen yafll› Yavca formasyonunu kesen fay, güneybat› ucunda Oligosen yafll› Gildirli for- masyonu ile Yavca formasyonun tektonik doka- na¤›n› oluflturmaktad›r (bkz. fiekil 3 ve 4).
Bölgenin güneybat› bölümünde yer alan ve Meydan fay›na koflut olarak uzanan Çevlik fay›,
Santoniyen-Kampaniyen yafll› Yavca formasyo- nu ile F›nd›kp›nar› kar›fl›¤›n›n tektonik dokan›¤›- n› oluflturmaktad›r (bkz. fiekil 1 ve 3). Çevlik fa- y› K48D do¤rultusunda toplam 3 km’lik bir uza- n›m sergiler (bkz. fiekil 3 ve 4).
Yukar›da tan›mlanan faylar›n d›fl›nda çal›flma alan›n do¤usunda Boztepe Köyü do¤usunda K30B do¤rultusunda, Namrun ilçesinin bat› bö- lümünde K40B do¤rultusunda ve Zevzek Tepe bat›s›nda yer alan K52B gidiflli yaklafl›k 2 km uzunlu¤unda sa¤ yanal nitelikli küçük ölçekli faylar da yer almaktad›r (bkz. fiekil 3 ve 4).
Namrun ve Cehennemdere faylar› çal›flma ala- n›nda ve yak›n yöresinde yap›lan gözlemlerde, yer yer Jura-Kretase yafll› temel kayalar ile Alt- Orta Miyosen yafll› kayalar›n tektonik dokana¤›- n› oluflturmakta, yer yer de Alt Miyosen-Orta Mi- yosen yafll› kayalar› kesmekte ve bunlar› sol ya- nal ötelenmelere u¤ratmaktad›rlar (bkz. fiekil 5 ve 6). Bunun yan› s›ra, çeflitli dere ve çaylarda yapm›fl oldu¤u 0.5 ile 3 km’lik sol yanal ötelen- meler ile faylar›n kuzey ve güney bölümlerinde gözlenen 300-400 m’lik yükseklik farklar›, Nam- run faylar›n›n önemli bir düfley bileflene sahip sol yanal do¤rultu at›ml› fay karakteri gösterdi¤i- ni belgelemektedir.
Bölgede yer alan faylar›n büyük bir bölümü ge- nelde kireçtafllar› içinde geliflmifltir. Ancak, ki- reçtafllar›n›n erime özelli¤ine ba¤l› olarak fay düzlemlerinin korunmad›¤› ve özellikle çizgisel
unsurlar›n kayboldu¤u görülmektedir. Bununla birlikte, korunmufl çok az say›da fay düzlemi ve üzerinde yer alan çiziklerden yararlanarak oluflturulan stereografik izdüflüm fiekil 7’ de verilmifltir. Buna göre bölgede geliflen faylar›n K20-25D-G20-25B gidiflli s›k›flma ve K60-65B- G60-65D gidiflli gerilme denetiminde geliflti¤i, ayr›ca Namrun Fay Zonu’na koflut olan fayla- r›n önemli bir düfley bileflene sahip sol yanal do¤rultu at›ml› fay özelli¤i sergiledikleri söyle- nebilir.
Tarihsel dönem içersinde Namrun fay› üzerinde gerçekleflti¤i belirtilen büyük ölçekte bir dep- rem kayd›na rastlan›lmam›flt›r. Son yüzy›lda Mersin yak›n yöresi ile Namrun Fay Zonu’nun uzand›¤› kesimlerde meydana gelen depremler Çizelge 1’de verilmifltir. ‹statistiksel olarak bu yüzy›l içersinde meydana gelen 55 adet dep- remden, 33 tanesi 3-3.9, 16’ s› 4-4.9 ve üçü ise 5-5.5 büyüklü¤ündedir. 5-5.5 büyüklü¤ündeki üç deprem Mersin Körfezi içerisinde kalmakta, son y›llarda meydana gelen 3-3.9 büyüklü¤üne sahip 4 deprem ise Namrun ve Cehennemdere faylar› üzerine düflmektedir (fiekil 8). Di¤er depremlerin merkez üstleri ise, Namrun Fay Zonu içerisinde da¤›lm›fl olarak yer al›rlar. Bu veriler, çal›flma alan›nda yaklafl›k 5 km geniflli-
¤inde ve 11 km uzunlu¤unda bir zon oluflturan Namrun faylar›n›n, büyük ölçekte bir deprem üretmemelerine karfl›n, aktif faylar oldu¤unu kan›tlamaktad›r.
fiekil 5. Cehennemdere formasyonu (JKc) ile Gil- dirli formasyonu (Tg) aras›ndaki tektonik dokana¤› oluflturan Namrun fay› (Palaz Tepe kuzeyinden güneybat›ya bak›fl).
Figure 5. Tectonic contact between the Cehennem- dere (JKc) and Gildirli (Tg) formations from the Namrun fault (view from north of Palaz Hill to the southwest).
fiekil 6. Alt-Orta Miyosen yafll› Karaisal› formasyo- nunda Tepetafl fay› taraf›ndan oluflturulan sol yanal ötelenmeler (A-A› : at›m, Tepetafl Tepe güneyinden kuzeybat›ya bak›fl).
Figure 6. Left lateral offset on the Lower-Middle Mi- ocene Karaisal› formation due to the Te- petafl fault (A-A›: offset, view from south of Tepetafl Hill to the northwest).
fiekil 8. Namrun ve yak›n yöresinin yal›nlaflt›r›lm›fl sismotektonik haritas›.
Figure 8. Simplified seismotectonic map of the Namrun and its close vicinity.
TARTIfiMA VE SONUÇLAR
Koçyi¤it ve Beyhan (1998) taraf›ndan adland›r›- lan Orta Anadolu Fay Sistemi kuzeyde Düzyay- la (Sivas) güneyde Anamur (Mersin) aras›nda uzanmakta ve 24 ayr› segmentten oluflmaktad›r (Sivas, K›z›l›rmak, Yeflilhisar, Çamard›-Derinku- yu, Ard›çl› segmentleri vd.). Bu segmentlerin güneybat› bölümünü oluflturan Namrun Fay Zo- nu, üzerinde en az çal›flma yap›lan bölümdür.
Namrun Fay Zonu ile ilgili olarak iki farkl› görüfl bulunmaktad›r. Koçyi¤it ve Beyhan (1998 ve 1999); Namrun Fay Zonu üzerine gözlenen çiz- gisel vadi, üçgen yüzeyler, akaçlama sistemle- rindeki ötelenmeler, Kuvaterner yafll› alüvyon depolar›n›n kesilmesi, farkl› yerlerde fay düz- lemleri üzerinde ölçülen kayma çizikleri, farkl›
yafltaki kaya birimlerinin karfl› karfl›ya gelmesi, sismik etkinlikler vb. göstergelerin fay›n genç ve aktif oldu¤unu belgeledi¤ini belirtmektedirler.
Westaway (1999) ise, Namrun fay zonununun özellikle Toros Da¤lar›na paralel olarak uzanan yap›sal hatlara karfl›l›k geldi¤ini, dolay›s›yla bunlar›n ço¤unlukla ters faylardan olufltu¤unu ve aktif olmad›¤›n› ifade etmektedir.
Namrun Fay Zonu’nun en iyi gözlendi¤i yerler- den birisi olan Namrun ve yak›n yöresindeki je- olojik ve morfotektonik özelliklerinin incelendi¤i bu çal›flmada, 5 km’lik bir zon içerisinde Nam- run Fay Zonu’nun birbirine koflut olarak uzanan 7 ayr› fay haritalanm›flt›r. 8 km uzan›ma sahip fiekil 7. ‹nceleme alan›ndan derlenen fay düzlem-
leri ve çiziklerinin stereografik izdüflümleri (fay düzlemi ölçüm yerleri fiekil 4’te göste- rilmifltir.)
Figure 7. Lower hemisphere stereographic projection of striated fault planes measured in the fi- eld (Measurement locations of fault planes are shown in Figure 4).
olan Namrun fay›nda akaçlama sistemlerinde 500 m, 12 km uzan›ma sahip Cehennemdere fay›nda yine akaçlama sistemlerinde 500-750 m ve Miyosen yafll› birimlerde gözlenen 600 m’lik sol yanal ötelenmeler ölçülmüfltür. Ayr›ca bu faylar›n kuzey ve güney bölümleri aras›nda 200- 300 m civar›nda yükseklik farklar›n›n bulundu¤u dikkate al›narak, bu faylar›n önemli bir düfley bi- leflene sahip sol yanal do¤rultu at›ml› fay karak- teri sergiledikleri saptanm›flt›r. Bunun yan› s›ra, fay düzlemi çözümleri de faylar›n önemli bir dü- fley bileflene sahip sol yanal fay karekterine sa- hip olduklar›n› iflaret etmektedir. Namrun ve Ce-
hennemdere faylar›n›n Alt-Orta Miyosen yafll›
Karaisal› ve Kaplankaya formasyonlar›n› kes- meleri, gerekse akaçlama sistemlerinde meyda- na getirdikleri ötelenmeler, bu faylar›n Miyosen sonras›nda ço¤unlukla Pliyo-Kuvaterner’de ge- liflti¤i söylenebilir. Bunun yan› s›ra, bölgede meydana gelen ve büyüklü¤ü 3-5 aras›nda de-
¤iflen depremler de bu faylar›n aktif oldu¤unu göstermektedir. Namrun Fay Zonu’nun jeolojik özellikleri ve üretti¤i depremler dikkate al›nd›-
¤›nda, gelecek y›llarda da bölgede y›k›c› olma- yan küçük ölçekte depremlerin meydana gelebi- lece¤i söylenebilir.
Çizelge 1. Mersin ve yak›n yöresine ait sismik veriler (Genço¤lu vd., 1990; Eyido¤an vd., 1991; Kandilli Deprem Araflt›rma Enstitüsü, 2007)
Table 1. Seismic data at Mersin and its vicinity (Genço¤lu et al., 1990; Eyido¤an et al., 1991; Kandilli Observatory and Earthquake Research Institute, 2007)
KAYNAKLAR
Açlan, M., 1993. Namrun güneydo¤usu (Mer- sin) yöresinin jeolojik ve petrografik in- celenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Fen Bi- limleri Enstitüsü, Çukurova Üniversitesi, Adana (yay›mlanmam›fl).
Arpat, E. ve fiaro¤lu, F. D., 1975. Türkiye’deki baz› önemli genç tektonik olaylar. Türki- ye Jeoloji Kurumu Bülteni, 18, 91-101.
Avflar, N., 1992. Namrun (Mersin) yöresinin bentik foraminifer faunas›. Maden Tet- kik ve Arama Enstitüsü Dergisi, 114, 127-144.
Aydo¤du, E., 2002. Bo¤azp›nar-Sandal (‹çel) dolay›n›n stratigrafisi. Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Çukurova Üniversitesi, Adana (yay›mlanmam›fl).
Blumental, M. M., 1947. Belemedik Paleozoyik penceresi ve bunun Mezozoyik kalker çerçevesi (Kilikya Toroslar›). Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Yay›nlar›, 3.
Bozkurt, E., 2001. Neotectonics of Turkey – a synthesis. Geodinamica Acta, 14, 3–30.
Demirtafll›, E., 1984. Stratigraphy and tectonics of the area between Silifke and Anamur, Central Taurus Mountains. In: O. Tekeli and M. C. Göncüo¤lu, (eds), Procee- dings of the International Symposium on the Geology of the Taurus Belt, Special Puplication, Ankara, pp. 101-118.
Demirtafll›, E., Turhan, N., Bilgin, A.Z., Erenler, F., Ifl›klar, S., Sanl›, D.Y., Selim, M., and Turhan, N., 1984. Geology of Bol- kar Mountains. In: O. Tekeli and M. C.
Göncüo¤lu, (eds), Proceedings of the International Symposium on the Geo- logy of the Taurus Belt, Special Pupli- cation, Ankara, pp. 125-141.
Dilek, Y., Thy, P., Hacker, B., and Grundvig, S., 1999. Structure and petrology of Tauri- de ophiolites and mafik dike intrusions (Turkey): Implications for the Neo-Teth- yen Ocean. Geological Society of Ame- rica Bulletin, 111, 1192-1216.
Eyido¤an, H., Utku, Z., Güçlü, U. ve De¤irmen- ci, E., 1991. Türkiye Büyük Depremleri Makro-sismik Rehberi. ‹stanbul Teknik Üniversitesi, Maden Fakültesi Yay›n›.
Genço¤lu, S., ‹nan, E. ve Güler, H., 1990. Tür- kiye’nin deprem tehlikesi. TMMOB Je- ofizik Mühendisleri Odas› Yay›n›, Anka- ra.
Gül, M. A., Çuhadar, Ö., Özbafl, Y., Aklan, H. ve Efeç›nar, T., 1984. Bolkar-Belemedik yöresinin jeolojisi ve petrol olanaklar›.
Türkiye Petrolleri Anonim Ortakl›¤›, Ra- por No. 1979 (yay›mlanmam›fl).
‹çel, ‹., 1989. ‹çel-Tarsus-Çaml›yayla 36624 no- lu ruhsat sahas› jeoloji ve rezerv rapo- ru. Maden Tetkik Arama Raporu (ya- y›mlanmam›fl).
‹lker, S., 1975. Adana baseni kuzeybat›s›n›n je- olojisi ve petrol olanaklar›. Türkiye Pet- rolleri Anonim Ortakl›¤› Raporu (yay›m- lanmam›fl).
Jaffey, N., and Robertson, A. H. F., 2001. New sedimentological and structural data from the Ecemifl fault zone, southern Turkey: implications for its timing and offset and Cenozoic tectonic escape of Anatolia. Journal of Geological Society, 158, 367-378.
Kandilli Rasathanesi veDeprem Araflt›rma Ens- titüsü, 2007. http://www.koeri.bo- un.edu.tr, 30 Nisan 2007.
Koçyi¤it A., and Beyhan A., 1998. A new intra- continental structure: the Central Ana- tolian Fault Zone. Tectonophysics, 284, 317-336.
Koçyi¤it, A., and Beyhan, A., 1999. Reply to Rob Westaway’s comment on “ A new intracontinenthal transcurrent structure:
the Central Anatolian Fault Zone”. Tec- tonophysics, 314, 481-496.
Özçelik, N. ve Yetifl, C., 1994. Adana baseni, Tersiyer istifi Güvenç formasyonunun li- tobiyostratigrafisi. Türkiye 10. Petrol Kongresi Bildiriler Kitab›, s. 73-85.
Özgül, N., 1984. Stratigraphy and tectonic evo- lution of the Central Taurides, In: O.,Te- keli and M.C., Göncüo¤lu (eds), Pro- ceedings of the International Symposi- um on the Geology of the Taurus Belt, Special Puplication, Ankara, pp. 77-90.
Özgül, N., Metin, S., Görür, E., Bingöl, ‹., Bay- dar, O. ve Erdo¤an, B., 1973. Tufan-
beyli dolay›n›n (Do¤u Toroslar-Adana) Kambriyen-Tersiyer kayalar›. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 16(1), 82-100.
Schmidt, G. C., 1961. Stratigraphic nomenclatu- re for the Adana Region, Petroleum District 7. Petroleum Administration Bulletin, 6, 47-63.
Tekbafl, M., 2000. Namrun Güneyi (Çapar-Par- makkurdu aras›) ofiyolit diliminin jeoloji- si ve petrografik ‹ncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Çu- kurova Üniversitesi, Adana (yay›mlan- mam›fl).
Westaway, R., 1999. Comment on ‘‘A new intra- continental transcurrent structure: the Central Anatolian Fault Zone, Turkey’’
by A. Koçyi¤it and A. Beyhan. Tecto- nophysics, 314, 469–479.
Yetifl, C., 1984. New observations on the age of the Ecemifl Fault. In: O.,Tekeli and M.C., Göncüo¤lu (eds), Proceedings of the International Symposium on the Geology of the Taurus Belt, Special Puplication, Ankara, pp. 159-164.
Yetifl, C. ve Demirkol, C., 1986. Adana baseninin bat› kesiminin detay jeolojik etüdü. MTA Rapor No. 8037 (yay›mlanmam›fl).
Y›ld›r›m, F., 1978. ‹çel ili Tarsus ilçesi Namrun ci- var›nda s›n›rlar› belirtilen maden kömürü sahas›na ait Maden Kanunu’nun 44.
maddesine göre tanzim edilen iflletme projesi. MTA Raporu (yay›mlanmam›fl).
