Dinleme; bilgi edinmenin çeşitli, konularda birikim kazanmanın bir yoludur. Günümüzde işitmeye dayalı araçlar hızla gelişerek günlük hayatımızda etkili bir yer almıştır.
Yeteneklerimiz ve alışkanlıklarımız başarılı olabilmemizde çok etkilidir. Bu alışkanlıklarımız ve yeteneklerimizin en önemlisi ana dilimizi ustalıkla kullanabilmektir. Okumak ve dinlemek bu anlamda bize yararlı olacaktır. Ama okuduğumuzu ve dinlediğimizi anlamak ve kavramak şartıyla.
Okuma-dinleme-konuşma ve yazma hayatımızın önemli bir parçasıdır. Bu parçalan yerli yerine oturtamazsak başardı olamayız.
Radyo, televizyon, sinema, tiyatro vb. araçlar günün her saatinde dinleme/izleme yoluyla bize birikim kazandırabilir. Açık oturum, konferans, sempozyum vb. toplantılarla birikim sağlayabiliriz.
Dikkatli bir dinleyici, doğru ve güzel bir yolda ilk adımım atmış demektir. Dinleme kişinin kendine bağlı bir davranış biçimidir.
Dinleme her şeyden önce bir dikkat işidir. Söylenilenlerin;
- İyi ve doğru şekilde anlaşılması,
- İncelik ve derinlikleri ile kavranması,
- Bilgi, duygu ve düşüncelerin etkili ve doğru biçimde dile getirilmesi alışkanlığı iyi bir dinleyici olmaya bağlıdır.
Dinleme alışkanlığı kazanmak; istekli, amaçlı ve disiplinli bir dinleme ile elde edilebilinir.
Bütün bu şartlar kişiyle ilgilidir. Dinlemek için bir de ortamın dinlemeye uygun olması gerekir.
Konuşma yapdan yerde dikkat dağıtacak ses ya da hareket olmaması gerekir.
Dinleme alışkanlığımızı geliştirmek için;
1. 25-30 dakikalık bir konuşmayı istekli, amaçlı ve disiplinli bir şekilde dinlemeye çahşımz.
2. Tartışmaları dinleyiniz.
3. Bir konferansı ya da paneli dinleyiniz. Dinlediklerinizi daha soma sistemli bir biçimde anlatmaya çahşımz.
4. Dinlediklerinizle ilgili sorular hazırlamaya çalışınız.
Dinleme konusunda anlatılanları hayatınıza geçirmek amacıyla televizyonda bir oturum dinleyiniz. Dinlerken amacınızı belirleyiniz. Konuşmacıları istekle dinleyiniz. İsteksiz dinlemek bize bir şey kazandırmaz. Zihninizi başka şeylerle meşgul etmeyiniz. Disiplinli dinlemeye çalışınız.
Dinlediğini anlamak belli bir eğitim gerektirir. Dinlemenin amacı anlatılanları anlamaktır.
Dinleyenin dinlenileni kalıcı kılmak amacıyla bazı noktalara dikkat etmesi gerekmektedir.
1. İyi bir dinleyici olmak için dikkatinizi konuşmacının sözleri üzerine yoğunlaştırınız.
2. Konuşmanın ana düşüncesini saptamaya çalışınız.
3. Konuşmayı bilgi edinmek amacıyla dinleyiniz.
4. Bir konu hakkında çeşitli konuşmacıları dinleyerek yargıya ulaşınız.
1. Yorgun, gergin, hasta vb. onlarda çevremizle sağlıklı bir iletişim kuramayız. Dinlemeye hazır zamanlarınızda dinleme eylemini gerçekleştiriniz.
Bir konuşmacıyı dinlerken, konuşmayı cümle ve yargı olarak algılarız. Kullanılan cümleler kısa, kolay ve yalınsa daha rahat anlarız yapılan konuşmayı. Dinlemenin çeşitleri vardır.
Dinlenen konuya odaklanıp dinlemeye, dikkatli dinleme denir. Dinlenilenlerin arasından
ayrıntıları ayırıp konunun özünü kavramaya yönelik dinlemeye doğru dinleme denir. Dinlediğini sebep-sonuç ilişkisi kurarak, doğruluk-eksiklik yönleriyle değerlendirme yaparak dinlemeye eleştirel dinleme denir.
Dinleme sırasında neden, nasıl, niçin, nerede, ne oldu, ne yaptı gibi sorular sormamız hem bizi uyanık tutar hem de yapılan konuşmayı daha iyi anlamamızı sağlar.
Bahsettiğimiz dinleme yöntemleri dışında bir de dinleyici çeşitleri vardır.
Konuşmanm her noktasına dikkat etmeyip yalnızca ilgi duyduğu bölüme dikkat eden, diğer noktalan umursamayanlara seçici dinleyiciler denir. Konuşan kişiye yakınlığıyla onu tartışmasız onaylayan ya da reddedenlere duygusal dinleyiciler, dinler gibi gözüküp de aslında konuşanla iletişim kurmayan dinleyicilere yüzeysel dinleyiciler, dinlediklerinden çağrışımlarla başka noktalara odaklanan dinleyicilere dalgın dinleyiciler denir.
Bir önceki bölümde dikkatli bir dinlemenin nasıl olması gerektiğini belirtmiştik. Doğru ve eleştirel dinlemeden bahsetmiştik. Bu bölümde katılımsız, not alarak, empati kurarak dinlemenin nasıl olması gerektiği hakkında bilgiler verip çalışmalar yapacağız.
Katılımlı dinlemede amaç; konuşmayı dinlerken bizde oluşan sorulan konuşmaya sorarak ana
ona dinlendiğini hissettirmek, rahatlamasını sağlamak, uygun iletişim kurmaktır.
Konuşmacı ile göz teması kurmak gerekir. Konuşmadan anlattıklarına açıklık getirmesini
istemek, ona sözlerini ve duygularım geri yansıtmak, anlatılanlan özetlemek katılımlı dinlemenin uygulama basamaklarıdır. Uygun yerlerde konuşma yapan kişilerin sözlerini özetleyebiliriz, anladıklarımızı geri bildirimle konuşmacıya sunabiliriz.
Bir arkadaşınızın yaptığı konuşmayı dikkatle dinleyiniz. Konuşması sırasında zihninizde oluşan sorulan arkadaşınıza sorunuz. Anladıklarınızı kısaca ona arılatınız. Daha sonra arkadaşınıza bu tür bir dinlemenin onun üzerinde bıraktığı (olumlu ve olumsuz) izlenimleri anlatmasını isteyiniz.
Konuşulanlara ya da okunanlara hiç müdahale etmeden, yalnızca dinlediklerimiz üzerinde düşünerek yaptığımız dinleme katılımsız dinlemedir. Yani burada sormak istediklerimizi konuşmacıya sormadan kendi zihnimizde yanıt ararız.
Bir haber programı seyrediniz. Seyrederken dinlediğiniz haberle ilgili şu sorulan zihninizde yanıtlamaya çabşımz.
“Kim, ne, ne zaman, nereye, nasıl?”
Haber, vermek istediğini tam olarak verebildi mi?
Siz olsaydınız bu haberi nelere dikkat ederek oluştururdunuz?
Bazen dinlediklerimizi ya da okuduklarımızı hatırlamak amacıyla not alma ihtiyacı duyanz. Not almak olaym daha kolay anlaşılmasını ve hatırlanmasını sağlar.
Not alırken dikkat etmemiz gereken noktalan tespit etmeliyiz. Not almanın amacı, konuyla ilgili
can alıcı noktaların unutulmamasıdır.
Televizyonların gündüz kuşağı programlarında zaman zaman yemek, pasta-börek vb. tarifleri yapılır. Bu tarifler öncesinde de ilgili görevli seyircilere “Kâğıt ve kalemlerinizi hazırlayınız.” der.
Sizce bu da not alarak dinleme tekniğine girer mi? Neden?
Konuşmacının neler hissettiğini, bizlere neleri yansıtmaya çalıştığım ancak kendimizi konuşmacının yerine koyarak yani empati kurarak anlamaya çakşırız. Empati kurmak, karşımızdakinin dünyayı ve kendini nasıl algıdığım anlamaya çalışmaktır. Empati kurmak karşımızdaki kişinin fikirlerini paylaşmak anlamına gelmez. Bu tip bir dinlemeyle olayları, duygu ve düşünceleri kendi duygularınız ve düşüncelerimizden arınarak farklı bir bakış açısıyla
anlayabiliriz.
Bir Kızılderili atasözü “Karşınızdakini anlamak istiyorsanız kırk gün onun ayakkabısıyla dolaşın.”
der. Bu sözden ne anladığınızı kompozisyon kurallarına göre yazınız.
