Osmanlı
İmparatorluğu’nda İlk Gazeteler
2. Hafta
Dr. Öğr. Üyesi Gül Karagöz Kızılca
• Osmanlı’da gazete çıkmasının nedenleri nelerdi?
*Okuyucu sayısı
*Potansiyel okuyucu kitlesi kimlerden oluşuyordu?
*İlk gazeteler kimler tarafından çıkarıldı?
*İlk gazetelerin çıktıkları şehirler ve bölgeler nelerdi?
• Gazetelerin içerikleri
*Haber/ köşe yazısı ayrımı
*Haber kavramı
*Haberlerde öne çıkan başlıklar
*Gazete sayfalarını oluşturan unsurlar
*Sayfa düzeni
• İmparatorlukta basılan ilk gazete 1795 yılında Fransız elçiliğince çıkan Bulletin des Nouvelles’dir.
• Bunu 19. yüzyılın ilk çeyreğinde basılan ve yine Fransızca olan Le Spectateur Oriental (Doğulu Seyirci) izler.
• İmparatorlukta basılan ilk gazeteleri uluslararası kapitalizmin pazar paylaşımının Osmanlı’ya yansımaları olarak okumak mümkündür.
• Osmanlılar tarafından yeni bir iletişim biçimi olarak gazete kullanımı
• Mısır, Kavalalı Mehmet Ali Paşa ve Vakayı-i Mısriye’nin yayımlanışı
• Hanya’da yayımlanan Vakayi-i Giridiye ve önemi
• İlk Osmanlıca resmi gazete Takvim-i Vekayi ve önemi
Yarı Resmi Gazete Ceride-i Havadis
• 1840’da yayımlanan Ceride Havadis’in Osmanlı basın tarihi açısından önemi nedir?
• Gazetenin sahibi William Churchill kimdir?
*Bâbıâli Tercüme Odası ve gazetenin yayın kadrosu
*Gazetenin yayın politikası ve maddi kaynakları konusunda bilinen Osmanlı basın tarihi konusunda bize ne ifade etmektedir?
Taşrada İlk Gazetecilik faaliyetleri
İlk vilayet gazeteleri Babıâli tarafından İmparatorluğun bir arada tutulması, gelişmekte olan milliyetçi hareketleri denetim altında tutmak için basılmıştır. Bu gazetelerden bazıları çok etkili olacak, liberal basın rejimini savunan Avrupa ülkelerine bu gazetelerin girişi yasaklanacaktır.
Bunların başında Osmanlıcılık ideolojisini savunan ve 1860 yılında basılmaya başlayan El Cevaib gelmektedir.
Osmanlıca-Arapça ilk vilayet gazetesi 1860’da Beyrut’ta basılan Hadikat al Ahbar’dır.
Osmanlıca dili dışında yayınlanan gazeteler
• Osmanlı topraklarında 1908’e kadar yaklaşık 150 Fransızca gazete basılmıştır. Bunların bir bölümü Babıâli’nin hizmetinde ya da onun çıkarlarını savunmaktadır.
• Yarısı Fransızca yarısı İngilizce olan ve başlangıçta İngilizler tarafından çıkarılan Levant Herald (1856-1914) ve Levant Times and Shipping Gazette (1868-1878)
• Rumların sözcülüğünü yapan ve Fransızca yayımlanan La Reforme (1868-1922), Le Phare du Bosphore (1868-1898)
• Yahudilerin sözcülüğünü yapan Journal de Salonique (1895-1912), Journal d’Orient
• İlk Rumca gazete 1831’de Filos Ton Neon (İzmir)
• 1832 Takvim-i Vekayi’nin Rumcası yayımlanmıştır.
• Ermeni harfleriyle Türkçe gazete Manzume-i Efkâr, Envar-ı Şarkiyye, Avedepar
• Önemli Ermenice gazeteler Masis (1852), Jamanak (1863), Hayrenik (1870)
• Arapça basın: 1852-1877 arasında Beyrut’ta 21 Arapça gazete ve dergi yayımlanmıştır. Beyrut’un Arapça basın açısından önemi nedir?
• Bulgarca basın: 1842’de İzmir’de yayımlanan Ljuboslowije ile başlar.
1878’de özerkliğini kazanıncaya kadar Osmanlı topraklarında ve dışında 105 yayın bulunmaktadır. Bunların birçoğu bülten şeklindedir.
• Ladino dilinde basın: İlk gazete İzmir’de 1842’de yayınlanmıştır.
Kudüs’te çıkartılan ilk gazete 1862’de yayınlanan Torak Zion.
