SİNİR SİSTEMİ
Öğr. Gör. Dr. Ayşegül Öztürk Birge
TANI İŞLEMLERİ
• Kafatası ve omurilik röntgenleri
• Bilgisayarlı tomografi-BT
• Manyetik rezonans görüntüleme: MRG
• Dijital serebral ve spinal anjiografi
• PET (Pozitron Emisyon Tomografi)
• Elektroensefalografi (EEG)
• Elektromiyografi (EMG)
• Beyin Omurilik Sıvısının incelenmesi
• Biyopsi
• Psikometrik değerlendirme
LP’de Hemşirelik Bakımı
Sık Kullanılan Terimler
• Amarozis fugaks: Bir gözde ani, geçici görme kaybıdır. GİA’da internal karotis arter darlığının ilk klinik kanıtıdır.
• Vertigo: Baş dönmesi
• Tinnitus: Kulak çınlaması
• Disfaji: Yutma güçlüğü
• Diplopi: Çift görme
• Ataksi: Denge kaybı
• Afazi: Konuşamama
Sık Kullanılan Terimler
• Disknezi: İstem dışı hareketler
• Hemiparazi : Bir taraftaki kol ve bacak kuvvetinde azalma
• Hemipleji : Bir taraftaki kol ve bacak hareketlerinin olmaması
• Nistagmus : Göz kürelerinin istem dışı sağa, sola, aşağı, yukarı hareketidir.
• Paralizi : Felç
• Paraljezi : Ağrılı duyu
• Parapleji : Alt. Ekstiremitedeki hareketin yokluğu/felci
• Parastezi : Yanma, karıncalanma
• Pitozis : Göz kapağının düşmesi
• Rijidite : Kas tonüsünde artma
BİLİNÇ KAYBI VE KOMA
• Bilinç: Kendisinin ve çevrenin farkındalığı ile birlikte olan uyanıklık durumudur.
• Konfüzyon: Bozulmuş bilinç anlamındadır. Kişi şaşkındır ve çevresini yanlış yorumlar.
• Deliryum; Bilinç düzeyinde ani bir değişimle seyreden dikkat ve düşünce organizasyonunda, duygulanım durumundaki değişimdir.
Sıklıkla konfüzyon ve görsel halüsinasyonlar vardır.
• Letarji: Kişinin uyandırılabildiği normal zihinsel ve fiziksel aktivite kaybıdır.
• Stupor: Hastanın şiddetli ve tekrarlayan uyaranlar ile uyandırılabildiği uykululuk halidir.
• Koma: Uyandırılmayan cevapsızlık anlamındadır.
Glasgow Koma Skalası (GKS)
Göz Açma Refleksi Skor
Kendiliğinden 4
Konuşma ile 3
Ağrı ile 2
Cevapsız 1
Sözel Yanıt
Oryante 5
Konfüze konuşma 4 Uyumsuz kelimeler 3 Anlaşılmaz sesler 2
Cevapsız 1
Motor Yanıt
Emirlere uyar 6
Lokalize eder 5
Çeker 4
Fleksiyon 3
Ekstansiyon 2
Cevapsız 1
Toplam puan en fazla 15 En az 3’tür.
8 ve altı puan koma durumudur.
KİBAS
(KAFA İÇİ BASINCIN ARTMASI
SENDROMU)
KİBAS Etiyolojisi
• Beyin tümörler, beyin ödemi
• İntrakraniyal kanamalar
• Koroid pleksusu papillomu
• Kraniyosinostoz (kafatası sütürlerinin erken kapanması ile gerçekleşir.)
KİBAS Belirti ve Bulguları
KİBAS’ta Tedavi
KİBAS’ta Hemşirelik Bakımı
• Hastanın bilinç düzeyi, pupil reaksiyonu, motor ve duyu fonksiyonları, yaşam bulguları ve solunum şekli
değerlendirilir (15 dk).
• Yatağın başı serebral ödemi azaltmak için 30° kaldırılır.
• Serebral basıncı yükselmesine neden olabileceği için konstipasyon önlenir.
• CVP belirli aralıklarla değerlendirilir.
• Aldığı çıkardığı takibi yapılmalıdır.
• Hastanın bilinç düzeyi azaldığında bilinçsiz hasta bakımı gerçekleştirilmelidir.
Bilinçsiz Hastanın Bakımı- I
• Solunum yolu açıklığı sağlanır ve sürdürülür.
• Hasta semifovler pozisyonunda yatırılır. Başının yüksekliği 30
°geçmemelidir.
• Uzun süreli yapay hava yolu gerekiyorsa endotrakeal tüp ya da trakeostomi uygulanır.
• Komadaki hastada farengeal refleks bulunmadığından yutkunamaz ve sekresyonlar farenkste birikir. Bu nedenle hasta sık sık aspire edilir.
• Komadaki hastada hareketsizlik ve öksürük refleksinin olmamasına bağlı atelektazi, pnömoniyi önlemek için hastanın en fazla 2 saatte bir pozisyon değişimi sağlanır.
Bilinçsiz Hastanın Bakımı- II
• Bilinçsiz hastalarda cildi kaşıma sıklıkla gerçekleşir. Bu nedenle cildin tahriş olmasını önlemek için tırnaklar kesilmeli ve doku bütünlüğü korunmalıdır.
• Yatak banyosu verilmeli ve nemlendirici sürülmelidir.
• Perine bakımı sağlanmalıdır.
• Korneanın kurumasını önlemek için suni gözyaşı damlaları kullanılmalı ve gece göz antibakteriyel krem sonrası kapatılmalıdır.
• Ağız bakımı günde en az 3 kez sağlanmalıdır.
Bilinçsiz Hastanın Bakımı- III
• Yatak korkulukları kaldırılmalı, hasta nöbet yönünden gözlenmeli, nöbet esnasında yaralanmalardan hasta korunmalıdır.
• Hastanın takma dişleri var ise çıkarılmalıdır.
• Acil durumlar için girişim malzemeleri ve ilaçlar hasta başında hazır bulundurulmalıdır.
• Tromboflebiti önlemek için hastalara varis çorabı giydirilmelidir.
(Dört saatte bir çıkarılıp cilt bakımı yapılmalıdır.)
• Ayaklar atelle desteklenir.
• Hasta NG ile besleniyorsa aspirasyon pnömonisini önlemek için bas semifovlerda olmasına dikkat edilmelidir.
• AÇT yapılır.
Bilinçsiz Hastanın Bakımı- IV
• Aile ziyaretleri desteklenmelidir.
• Hastanın yanında dikkatli konuşulmalı ve
hastaya yapılan tüm girişimlerde bilinci kapalı dahi olsa açıklama yapılmalıdır.
• Hastaya ismi ile hitap edilmeli, ona
yöneldiğimizi belirtmesi nedeniyle önemlidir.
Dokunmanın terapötik gücünden yararlanılarak hasta ile güven ilişkisi geliştirilmelidir.
İNME
• 40 Yaşın altında enderdir ve erkeklerde daha sıktır. İnme sonrası ölüm hızı yaklaşık %25’tir.
– Hipertansiyon en tedavi edilebilir risk faktörüdür.
İnme
• Dünya Sağlık Örgütü tarafından inme; vasküler nedenlerden kaynaklanan ani ve hızlı gelişen 24 saatten uzun süreli motor kontrol kaybı, his kusuru, denge bozukluğu, konuşma ve kognitif fonksiyon bozukluğundan komaya kadar
gidebilen tablo olarak tanımlanmıştır.
İSKEMİK İNME (STROKE-SVH)
• Arteryal kanın beyne ulaşmasını engelleyen pıhtı ya da başka bir engelin olması sonucu gelişir.
• Tüm inmelerin %80-85’ini serebral tıkanma,
• %10-15’ini serebral hematom,
• %6-8’ini subaraknoid kanama oluşturur.
• İnmede temel özellik nörolojik bulguların ani başlamasıdır.
İskemik İnmede Risk Faktörleri
Değiştirilemez Riskler
• Yaş
• Cinsiyet
• Aile öyküsü
• Genetik faktörler
(19. kromozomdaki Notch 3 gen mutasyonu)
Değiştirilebilir Riskler
• Arteryal hipertansiyon
• Diabetes mellitus
• Kardiyak hastalıklar (MI, AF)
• GİA
• Sigara, alkol
• Obezite
• Sedanter yaşam
• Oral kontraseptifler
• Enfeksiyon
• Hipotiroidi
• Hiperkolesterolemi
• Artmış hematokrit
Potansiyel Riskler
• Hiperhomosisteinemi (trombosit ve pıhtılaşma faktörlerinin aktivitesini etkiler)
ve inflamasyon
Örnek soru
• İnme geçiren hemiplejik hastaların en sık yaşadığı sorun ve soruna ilişkin hemşirelik girişimlerini açıklayınız.
