KVK101 KORUMA-ONARIM
KAVRAM ve İLKELERİ
Doç. Dr. Cengiz ÇETİN
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
GÜZEL SANATLAR FAKÜLTESİ
Dersin Amacı
Öğrencinin koruma ve onarımın temel ilkelerini kavraması, meslekî terminolojiyi kullanması, uluslararası mesleki etik ve standartları bilmesi ve kullanması, koruma ve onarımın taşınabilir kültür varlıklarına yönelik uygulamalarını genel çerçevesi ile tanıması; koruma planı hazırlanırken uyulması gerekli ilkeleri, koruma laboratuvarı düzeni ve işleyiş kurallarını kavraması
amaçlanmaktadır.
Titian (~1488-1576), Museo Prado, Madrid, İspanya, Danae receiving the Golden Rain (1553)
Ders
İçeriği:
Koruma ile ilgili temel kavramları ve korunacak değerlerin sahip olduğu temel nitelikleri
öğreneceksiniz.
Koruma biliminin geçirdiği gelişim aşamaları ile uluslar arası koruma örgütleri hakkında bilgi edineceksiniz.
Koruma biliminin birlikte çalıştığı disiplinlerden nasıl
yararlandığını kavrayacaksınız.
Koruma etkinliklerinin uygulama alanları ile bu uygulamaların içerikleri hakkında bilgi sahibi olacaksınız.
Koruma etkinliklerini gerçekleştiren meslek elemanlarının sorumluluk alanlarını öğreneceksiniz.
Koruma etkinliklerine uyulması gerekli mesleki kurallar (etik)
Michelangelo (1475-1564), Sistina Şapeli, Vatikan, Creation of Adam (1511)
Kültür Nedir?
Michelangelo (1475-1564), Bachus Bir toplumun duyuş ve düşünüş birliğini oluşturan,
gelenek durumundaki her türlü yaşayış, düşünce ve sanat varlıklarının topu.
Tarihsel ve toplumsal gelişme süreci içinde yaratılan her türlü değerlerle bunları kullanmada, sonraki kuşaklara iletmede kullanılan, insanın doğal ve toplumsal çevresine egemenliğinin ölçüsünü gösteren araçların tümü.
İnsanların toplumsal yaşam içinde tarih boyunca ürettikleri bütün maddi ve manevi değerlerin hepsini dile getirir. Kültür maddi ve manevi olarak ikiye ayrılır. Maddi kültür insanın doğa ile etkileşimi sonucu ürettiği her şeydir. Manevi kültür ise insanları birbirleri ile olan etkileşimi sonuncunda ortaya koydukları her şeydir. Kültür milli niteliğe sahiptir, her
toplumun kendine özgü kültürü vardır. uygarlık ise kültürün evrenselleşmiş halidir.
Kültürün
özellikleri:
Toplumsaldır. İnsanların toplum halinde yaşamasından doğar.
Tarihseldir.
Öğrenilir ve öğretilir. Sonradan
kazanılır.
Sürekliliğe sahiptir. Kuşaktan kuşağa aktarılır. Devamlılık gösterir.
Toplumdan topluma değişir.
Uyulması gereken kurallardan oluşur.
Kültürün maddi öğeleri, manevi
öğelerinden hızlı değişir.
Kültür dil yolu ile sonraki nesle aktarılır.
Kültürün
işlevleri:
Bireylere, toplumlara yaşam için gereken davranış
kalıplarını(değerler-normlar) sunar.
Toplumları birbirinden
ayıran, özgün kılan işleve sahiptir.
Toplumsal bütünlük ve
uyumu sağlar.
Kültür Varlığı:
Bu terim değişik uygarlıkların sanat anlayışı, bilim ve teknik düzeyi, sosyal yaşamı hakkında somut veriler
sağlayan ve
korunmalarında kamu yararı görülen eşya ve yapıtları kapsamaktadır.
Kültür Varlığı Türleri
Bulundukları yerden kaldırılabilen, müzelerde veya özel koleksiyonlarda korunan değişik malzemelerden yapılmış, farklı büyüklük ve şekildeki objeler için kullanılan genel bir tanımdır.
“Jeolojik, tarih öncesi ve tarihi devirlere ait, jeoloji, antropoloji, prehistorya, arkeoloji ve sanat tarihi açılarından belge değeri taşıyan ve ait oldukları dönemin sosyal, kültürel, teknolojik ve ilmi özellikleri ile düzeyini yansıtan her türlü eser” taşınır (taşınabilir) kültür varlıklarını oluşturur.
Taşınmaz Kültür
Varlığı
Taşınamaz kültür varlıkları ise, mimari yapıları,
anıtları içerir ve kazı sonrasında buluntu yerinde korunmayı ve sergilenmeyi gerektirirler. Ancak bugün
bulundukları yerden alınarak başka yerlerde sergilenen ve taşınamaz eser sınıfına dahil olan eserler de vardır ki,
bunlara Bergama Zeus Altarı, Mausoleum, Milet Agora Kapısı vb. örnek verilebilir.
Bergama
Zeus
Milet Agora
Kapısı
Nereidler
Anıtı
Yarı Taşınır Yarı Taşınamaz
Kültür Varlıkları
Yarı Taşınır Yarı Taşınamaz Kültür
Varlıkları
Etnografik nitelikteki kültür
varlıkları;
Halkın sosyal hayatını yansıtan insan yapısı araç ve
gereçler dahil bilim, din ve mihaniki sanatlarla ilgili taşınır varlıklarını ifade eder.
Eski Eser
Tarih öncesi ve tarihi devirlere ait kültür, bilim, sanat ve dinle ilgili yer üstünde, yer ve su altında bulunan taşınır, taşınmaz kültür varlıklarının tümüne birden verilen addır.
Anıt
Arkeolojik, tarihsel, estetik ya da etnografik önemi olan ve
korunmaya değer bulunan her taşınmaz esere anıt denir.
Frig Aslanlı Kaya Anıtı
M.Ö. 6. Yüzyıl
Antika
Eski çağ ya da uygarlıklardan kalma kültürel ve
sanatsal değere sahip taşınabilir eserler için kullanılan genel bir terimdir.
Stratigrafi
İnsan oğlunun kullanımına ilişkin
izler taşıyan toprak tabakaları
kültür toprağı
olarak adlandırılır.
Kültür toprağı içindeki her bir
dönem için bir tabaka olmak
üzere üst üste biriken kültür
tabakalaşmasına
stratigrafi
denir.
En üstte yer alan kültür katı
günümüze en yakın, en alttaki
kültür katı ise günümüze en uzak
tarihe sahip katlardır.
İnsan eli değmemiş, içinde
herhangi bir kültür kalıntısı
içermeyen toprağa
ana toprak
denir.
İnsan oğlunun yaşam süreci
içinde oluşmuş belirli bir döneme
ait izlere
tabaka, kültür katı
veya
Höyük
Birden fazla kültür katının üst
üste birikmesinden meydana gelen üstü düz suni tepelere höyük denir.
Tümülüs
Altında ahşap veya taştan yapılmış anıtsal mezar odası bulunan koni şeklinde yığma tepelere tümülüs denir.
Ören Yeri ve Sit Alanı
Tarihsel
ya
da
arkeolojik
değer
taşıyan
eski
bir
uygarlığın kalıntılarının
bulunduğu
alana
ören yeri
denir.
Doğal ya da insan
eliyle
yapılmış,
korunması
gerekli,
özel bir fiziksel niteliğe
sahip,
bir
bütün
meydana
getiren
kentsel ve kırsal çevre
parçasına ise
sit
veya
Arkeolojinin Bölümleri
1.
Prehistorya
2.
Protohistorya (Ön
Asya Arkeolojisi)
3.
Klasik Arkeoloji
4.
Sanat Tarihi
Prehistorya:
İlk insan türlerinin ortaya çıkmasından itibaren (yaklaşık günümüzden 7 milyon yıl önce) başlayan ve neolitik çağa kadar süren zaman süreci içindeki çağları inceleyen bilim daladır. Bu bilim dalıyla uğraşan
bilim adamlarına
Protohistorya (Ön Asya)
Arkeolojisi
Yazının keşfinden hemen önceki devirleri; başka bir değişle insanın üretici olduğu, tarımla uğraştığı ve yerleşik hayata geçip küçük kentler kurdukları yaklaşık M.Ö. 8500 yıllarından yazının keşfinden sonra M.Ö. 1200 yıllarına kadar olan dönemi inceler. Bu bilim dalıyla uğraşan arkeologlara
protohistoryen
Klasik Arkeoloji
M.Ö. 1200 yıllarından sonra ortaya çıkan Hellen (Yunan) ve Roma kültürlerini inceler. Klasik arkeoloji bilim dalı
üzerinde çalışan
arkeologlara da Klasik Çağlar Arkeoloğu adı verilir.
Bir Klasik Çağ Yerleşimi
Bergama
Sanat Tarihi
Bizans, Selçuklu, Osmanlı medeniyetleri ile Orta Çağ Avrupası medeniyetlerini inceleyen bilim dalıdır. Sanat tarihi için son zamanlarda Orta Çağ Arkeolojisi deyimi daha çok tercih edilmektedir. Bu bilimle uğraşanlara Sanat Tarihçi ve Orta Çağ Arkeoloğu denmektedir.
Bir Orta Çağ Yerleşimi
Hasankeyf
İn-situ ve Çok Evrelilik
Arkeolojik bir kazı sonucunda ait olduğu dönem kullanımda olduğu konumuyla, toprak altında kaldığı günden bu güne el değmeden gün ışığına çıkarılmış herhangi bir eser ya da eser grubuna in-situ eser denir.
Uzun süre kullanımda kalan ve bu nedenle de yenilenme, onarım, ek unsurların yapılması gibi müdahaleler geçiren mimari yapı veya eserlere çok evreli
Kaynakça
Caple, C., Conservation Skills:Judgment, Method and Decision Making, 2000.
Suzanne, K., Managing Conservation in Museums, Oxford 1996.
