Kitap ve Kütüphaneler

(1)

Kitap ve

Kütüphaneler

(2)

■ Müslümanların kitaba karşı oluşan sevgi ve saygi, yazılı

eser alanında İslam medeniyetinin dünya uygarlıkları içinde önemli yer tutmasını sağlamıştır. Vahiy ‘kitap’

■ Kitaplar:

■ bilgi edinme ve nakletme aracı

■ Sanat eseri

(3)

-Müslümanların kitap sevgisinin temelinde vahyin bir ‘kitap’ olarak vasıflandırılıp adlandırılmasının önemi büyüktür.

-Müslümanlar kitaba sadece ilmi nakleden eserler olarak değil,tezhip, hat gibi İslami sanatların da uygulandığı alanlar olarak

bakmışlardır.

-Kütüphanelerin kurulabilmesi için öncelikle kitapların bollaşması gerekir.

(4)

■ Kütüphane kurulabilmesi için, kitapların çoğalması şart

■ Hz. Peygamber (s.a.v) ve dört halife döneminde yazılı malzeme:  Kur’an nüshaları

 Hadis metinleri

 Antlaşmalar ve davet mektupları

(5)

(6)

-İlk dönem İslam tarihine bakıldığında, Kur’an nüshaları, Hz. Peygamberin hadisleri, antlaşma metinlerinden başka yazılı malzeme mevcut

değildi. İslam dünyasında VII. yüzyıldan sonra çeşitli alanlarda kitap yazımı artmıştır.

Güzel yazının okumayı teşvik ettiği düşüncesi ile İslami eselerde hat sanatının en güzel örnekleri verilmiştir.

(7)

■ Emevi dönemi, İslam kütüphaneciliğin başlangıç devri olarak kabul edilebilir Çünkü bu dönem Kur’an ve Hadis etrafında yoğun bir te’lifin yapıldığı dönemdir.

■ İlk kütüphaneler bu dönemde aynı zamanda birer eğitim kurumu olan mescitlerde faaliyete başlamıştır.

( alimlerin evlerinde özel kütüphaneleri vardı)

– Muaviye döneminde Şam’da kütüphane kuruluyor. Halid b.

Yezid devr alıyor, zenginleştiriyor

– Sahibü’l Mesahif diye nitelenen Sa’d, İslam tarihinde adı günümüze ulaşan ilk Kütüphanecidir.

(8)

Abbasiler dönemi:

papirüs yanında kağıt imalatı çoğalıyor  kitap yazımı

kolaylaşıyor, çoğalıyor

• Dini ilimler yanında müsbet ilimlere ilgi

• Bağdat’ta kağıt fabrikası kuruluyor telif faaliyetleri artıyor, kitap ticareti

yaygınlaşıyor

• Bağdat, Şam, Kahire ve

Basrada Sûkû’l- Verrakın adındaki kitapçılar çarşıları ortaya çıkıyor

• Telif ve tercüme kitaplarının sayısı artıyor

• Başkentin Samarra’ya

taşınmasıyla Beytülhikme kütüphane olarak

kullanılıyor

• Vezirler, ilim adamları ve bazı zenginler kütüphane

oluşturuyor

(9)

Kurulan bazı Kütüphaneler

• Feth b. Hâkân

• Samarra’da Hizanetü’l Hikme

• Felsefi ve edebi eserler

• Ali b. Yahyâ el- Müneccim

• Hazinetü’l Hikme (  Beytü’l Hikme örneğinde)

• Felsefe ve astronomi

• Buraya gelenlerin ihtiyacını kütüphanin kurucusu karşılardı

• Huneyn b. İshak

• Arapça, Grekçe, Süryanice ve Farsça yazılmış

• Tıp

(10)

■ Medrese Kütüphaneleri

■ Bağdat Nizamiyesi dönemin en geniş kütüphanelerinden birisi

■ Nizamülmülk’ün kurduğu medrese ve kütüphane diğer medrese ve kütüphanelere öncülük yapmıştır

■ Mustansırriyye Medresesi

■ Hizanetü’l Küttab

■ 80.000 den fazla kitap

■ Kütüphanede çalışma yapacak kişilerin, kağıt ve mürekkep gibi ihtiyaçları karşılanıyordu

■ Moğol saldırısında büyük kayba uğruyor kitaplar satılıyor veya ciltleri çıkarılıp atlarına takım yapmaya kullanılıyor.

■ Darülilimler halka açık ilk kütüphane örnekleri idi ve Hamdaniler zamanında Musul’da kurulmuştur.

(11)

Kütüphane olarak Kütüphane olarak

beytülhikme beytülhikme: :

Beytülhikme’nin tercüme Beytülhikme’nin tercüme

merkezi ve kütüphane merkezi ve kütüphane fonksiyonları, zamanla fonksiyonları, zamanla

genişleyerek özellikle pozitif genişleyerek özellikle pozitif

ilimlerin araştırıldığı bir merkez ilimlerin araştırıldığı bir merkez

ve eğitim kurumu haline ve eğitim kurumu haline

gelmiş ve o şekilde varlığını gelmiş ve o şekilde varlığını

devam ettirmiştir; ancak, devam ettirmiştir; ancak,

başkentin Mu’tasım tarafından başkentin Mu’tasım tarafından

Samerra’ya taşınmasından Samerra’ya taşınmasından sonra Beytülhikme, büyük sonra Beytülhikme, büyük

ölçüde araştırma merkezi olma ölçüde araştırma merkezi olma

özelliğini kaybederek özelliğini kaybederek

kütüphane fonksiyonunu kütüphane fonksiyonunu

sürdürmüştür.

1258 yılında Hülâgû tarafından 1258 yılında Hülâgû tarafından

yakılıp yıkılmıştır.

(12)

Enduluste devlete ait olan en ünlü Saray kütüphanesidir.

Islam dünyasında kurulan çeşitli hanedanlar kütüphaneleriyle ünlüdürler.

■ Ağlebiler

■ Mısır

■ Şam

■ Irak

■ Horasan

Kütüphanenin yanında te’lif ve tercüme heyetleri için ayrılan odalar vardı

(13)

Sâmanîler’ın hükümet merkezi olan

Buhara’da Ibn Sîna ‘nın istifade ettigi ve bir süre çalıştığı kütüphane çok ünlüdür.

(14)

Kütüphanelerde, genişliğine göre

Sayıları değişmekle birlikte genellikle görevli olarak;

■ müdür durumunda görev yapan Sâhib,

■ idârî ve mâlî işleri yürüten Hâzın,

■ okuyucuya aradığı kitabı raflarda bulma veya dolaptan alıp mütalâa salonuna getirme

görevini yerine getiren Münâviller,

■ temizlik hizmetlerini yürüten Ferrâşlar,

■ kitapları citleyen Mücellitler,

■ tercüme ile iştigal Mütercimler,

■ kitapları istinsah eden Müstensihler bulunurdur.

(15)

■ Matbaanın icat edilip İslâm

dünyasında

kullanılışına kadar kıtapların ilk

nüshaları/ kopyaları el ile yazılır ve

çoğaltılırdı. Bir

metnin nüshasını çıkaran, kopya eden kişiye müstensih,

yaptığı işe de istinsah denir.

(16)

■ Kur’ân-ı Kerîm’in Hz. Ebu Bekir zamanında bir araya getirilen ilk nüshasından Hz. Osman zamanında çoğaltılması, İslâm

dünyasındaki ilk istinsah faaliyetleri arasında önemli yer tutar.

(17)

■ Klasık dönem Islâm tarhindeki kütüphanelerin ortadan kalkışında ve içerdigi kitapların çok azının bize

ulaşmasında yangın, sel gibi felaketlerin, ihtilallerin, isyanların, kanlı savasların ettkisi olmuştur.

■ Haclı saldırıları Moğol istilası ve bu alanda çok büyük tahrıbata yol açmıştır.

(18)

El-Aksâ Kütüphanesi 12. Yüzyıl

(19)

Geral University of Coimbra Kütüphanesi Coimbra Portekiz

İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi

(20)

İSAM (TDV İslám Araştırmaları Merkezi Kütüphanesi) İstanbul Duke of Humphrey’s Kütüphanesi

Bodleian Oxford Üniversitesi İngiltere

(21)

KÜTÜPHANELER(ANKARA)

Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi

Adres : Kumrular Sokak No:3 Kızılay Ankara Telefon : 312-417 0073

2- Aktepe Halk Kütüphanesi

Adres : Özyurt Cd.32.Sk.No:3 Aktepe Ankara 3- Ali Dayı Çocuk Kütüphanesi

Adres : Nenehatun Cd.No:57 GOP Ankara 4- Bahçelievler Çocuk Kütüphanesi

Adres : 7.Cd.No:27 Bahçelievler Ankara Telefon : 312-213 1617

5- Cebeci Halk Kütüphanesi

Adres : Dumlupınar Cd.Eceabat Sk.No:5 Cebeci Ankara Telefon : 312-319 2116

6- Demirlibahçe Çocuk Kütüphanesi

Adres : Doğanbahçe Sokak No:29 Demirlibahçe Ankara 7- Gülveren Halk Kütüphanesi

Adres : Maske Cd.75 Gülveren Ankara Telefon : 312-320 2323

8- Keçiören Halk Kütüphanesi

Adres : Bolayı Sokak 61/8 Gazino Ankara Telefon : 312-314 1797

9- Keçiören İlçe Halk Kütüphanesi

Adres : Keçiören Halk Kütüphanesi Çiçekli Mh.Dalgıç Sokak No:31 Keçiören Ankara 10- Kocatepe Halk Kütüphanesi

Adres : Bankacı Sk.No:9 Kocatepe Ankara Telefon : 312-418 3658

11- Milli Kütüphane

Adres : Bahçelievler Son Durak Eskişehir Yolu Ankara Telefon : 312-212 6200

12- Varlık Halk Kütüphanesi

Adres : VARLIK HALK KÜTÜPHANESİ Beypazarı Cd.No:2 Ankara 13- Yapı Kredi Atatürk Kitaplığı

Adres : Atatürk Bulvarı No:90 Kızılay Ankara Telefon : 312-431 4100

(22)

(23)

(24)

(25)

(26)