SARF Ömer ACAR ___________________________________________________________________________
SÜLÂSİ MEZÎD RUBÂÎ
Önceki derslerimizde, Arapçada kök harflerine ek almaksızın, yalın haliyle en az üç ve en çok dört harfli fiil bulunduğunu görmüştük. Bunlardan birincisi, sülasi mücerred; ikincisi rubai mücerred terimiyle ifade edilmektedir. Ayrıca ek almış fiiller için de mezid terimi kullanılmaktadır. Yalın haliyle bulunan dört harfli fiillerin yanı sıra, aslında üç harfli (sülasi) iken bir harf eklenerek dört harfli (rubai) hale gelmiş fiiller de bulunduğu için, karışıklığa meydan vermemek amacıyla yukarıda ifade ettiğimiz terimlerin kullanılmasında fayda vardır. Dolayısıyla yalın dörtlü fiiller için rubai mücerred, ek harf alarak dörtlü olmuş fiiller için de sülasi mezid rubai terimini kullanmak doğru olacaktır.
Sülâsi mezid rubaî (3+1) fiillerin üç kalıbı vardır:
.1
َ ل عْ فَ أ
َُلِعْفُ ي-
َالاعْفإ-
َ
َََ
-
َ ج رْخ أَ
َُجِرُْيُ-
َااجارْخإ-
.2
َ ف
َ ل-َ ع
َُلِ ع فُ ي
َاليِعْف ت-
َ
َََ
-
َ م ل عَ
َُمِ ل عُ ي-
َاايمِلْع ت-
.3 ف
َ ل عا
َُلِعافُي-
َاة ل عافُم-
ََ
َ-
َ ق باسَ
َُقِباسُي-
َاة ق باسُم-
1. İf’âl (لاعفإ) kalıbı: Üç harfli mazi fiilin başına fethalı bir hemze/elif (َ أ)
getirilerek yapılır. Genellikle, lâzım/geçişsiz yani nesne almayan fiillerin nesne almasını sağlamak için kullanılır. Eğer fiil zaten geçişli ise, bu kalıba aktarıldığında geçişlilik derecesi artmakta, yani iki meful/nesne alır hale gelmektedir. Örnekte yer alan (َ ج رْخ أ) fiilinin sülâsi hali olan (çıktı=َ ج رَ خ) fiili geçişsizken, bu kalıba aktarıldıktan sonra geçişlilik kazanarak “çıkardı” anlamını yansıtır olmuştur. Örnekler:
a) Geçişsiz fiilin geçişli hale gelmesi:
َ ج ر خ
َُبِلاطلاَ
َ
َِة ي لُكلاَنِم
َاارص عَ .
َ
Öğrenci fakülteden ikindi vakti çıktı.
لماَ ج رْخ أ . ِ ف صلاَنِمَ بِلاطلاَُمِ لَ ع
َ
Öğretmen öğrenciyi sınıftan çıkardı.
SARF Ömer ACAR ___________________________________________________________________________
b) Geçişli fiilin geçişlilik derecesinin artması:
َ ب لخاَُدِلاولاَ مِل ع .
َ
Baba haberi öğrendi/bildi.
َ م لْعَ أ
َ ب لخاَه دِلاوٌَدِلاخ .
َ
Halit babasına haberi bildirdi.
Okuma Parçası
يِليِثمَّتلا ُلفَلحا
:دِلاخ
،ِمِداقلاَِعوبسُلأاَفيًَّايِليث تََالف حَانُت ي لُكَُميِقُت سَ
؟بي أَياَِهِت د هاشُمِلَُرُضح ت سَلهَ
َ
:بَلأا لماَُمساَامَ،ٍرورُسَ لُكِبَ
؟ة يِح رس
َ
:دلاخ ."نيدلاَحل ص"َِرو دِبَموقي سَنسحَيِقيدصَ،"ني دلاَُحل صَرِصا نلا"َ
َ
:بَلأا لماَفيَ ُكِ تَشت سَلهَ، تنأوَ
؟ة يِح رس
َ
:دلاخ
َ سَ،معن لماَِراصِتْناَِد هش مَفيَُر هظأ
َفيَ ينمِلس .ِيرخ لأاَ ِلص فلاَفيَين طِحَِة ك رع م
َ
:بَلأا لماَُقِرغ تس تَاة عاسَم كََ
؟ُدلاخَياَُة يِح رس
َ
:دلاخ .اءاس مَِفص نلاوَِة عباسلاَ تَّ حَِةسِداسلاَنِمَ،ِة عاسلاَ فصِنوَاة عاسَ
َ
:بَلأا
؟ُضر علاَُّرِم تس يَاامو يَم كََ
َ
:دلاخ
َ لخاَ تَّ حَِءثالُّثلاَنِمَ،ٍم يا أَ ة ثلثَ . ِسيِم
َ
SARF Ömer ACAR ___________________________________________________________________________
:دلاخ
؟ُديرُتَاةرِكذ تَم كَ، رِكاذ تلاَُعيبأَااضي أَناأَ
َ
:بَلأا .ليَُةثِلا ثلاوَ كيخ ِلأَى رخُأوَ كِت دِلاوِلٌَة دِحاوَ.ِسيم لخاَِمو يَِلف ِلَِ رِكاذ تَ ثل ثَُديرُأَ
َ
:دلاخ .اة يرلَ نيرشِعبَُةرِكذ تلاَ
َ
:بَلأا
َ ك لَيِقابلاوَ،اة يرِلَ نوعسِتَهذهَ،ْذُخَ .
تابيرد تلا
َ
ُباعيِتسِلاا :ًلاَّوَأ .ِةَيِلا تلا ِةَلِئسَلأا ِنَع ْبِجَأ
َ
.1
؟ يِليثم تلاَ لف لِاَة يلُكلاَُميقُت سَ تَّ م .2 لماَفيٌَدلاخَُكِ تَش ي سَل ه
؟ِة يِح رس
.3
؟"ني دلاَحل ص"َِرو دِبَُموق يَن م
َ
.4 لماَقِرغ تس تَاة عاسَم ك
؟ُة يِح رس
.5 لماَ ِضر عَُم يا أَام
؟ِة يِح رس
.6 لماَُأ دب تَ تَّ م
؟يِه تن تَ تَّ موَ؟ُةيِح رس
.7
َ مَ تَّ
لماٍَدلاخَُة رسُأَُدِهاشُتَ
؟ ة يِح رس
.8
؟ُةرِكذ تلاَم كِب .9
؟ٍدلاخَُدلاوَى تَشِاَاة رِكذ تَم ك .10
؟ٌة يِلاغَِلف لِاَُةرِكذ تَله
لما :ًايِنثا ُتادَرف
ُبيردتلا ُلَّولأا ا تلا ِتامِلَكلا )َّداضُم( َلِباقُم ِتاه : .ِةيِل
SARF Ömer ACAR ___________________________________________________________________________
يِه تن ت ...
ى تَشِاَ ...
ة يِلاغَ ...
. ...
َ
َ ر ض ح ...
َ راصِتنِا ...
َ مِداقلا ...
.
َ
ُبيردتلا ِنا ثلا ِتاه : َفِدارُم ِتامِلَكلا .ِةيِلا تلا
ةدلاو ...
...
َ بأ ...
ةكرع مَ ...
...
َ
ديرُت ...
...
..
َ ق رغ تسِاَ ...
..
....
َ لُكَ ...
. ...
.
َ
ُبيِكاَّتَّلاو ُوحَّنلا :ًاثِلثا :ُلَّوَلأا ُبيردَّتلا ِمكَأ
.ِينَسوَقلا َينَب ا ِمِ ِبِسانُلما ِلعِفلا ِعْضَوِب ْل
.1
َن م ...
..
َ....
؟لف لِاَفي
َ
َ
َ
َُكِ تَش ت س(َ
َُكِ تَش ي س- ت ك راش-
)َ
.2
َُة يِح رسلما
َ...
ة عاسلاَ فصِنوَاة عاس .
َ
َ قِرغ تس ي(
َ ق رغ تسِا-
َُقِرغ تس ت- )
.3
َُنبلاوَ مُلأاوَُب لأا ...
....
َ...
َِلاَفي لف لِاَفيَِكا ِتَش .
َ
َ نوب غر ي َ(
َُب غر ي-
َ نوب غر ت-
َ)
.4 ...
لماَشي جَ....
ين طِحَِة ك رع مَفيَينمِلس .
َ
َ
َ نرص تنِا( تر ص تنِا-
َ رص تنِا- )
.5
ٍَدلاخَُقيد ص ...
ةيحرسلماَفيَ"نيدلاَُحل ص"َرو دََِب
َُموقي س َ(
َ
َُموق تس-
َُميِقُي س- )
لا ِبِ تَر : ِنا ثلا ُبيردَّتلا .ًةَديفُم ًلاَُجُ َحِبصُتِل َةيِلا تلا ِتاملَك
.1
َ لَوُلأا –
َة ِتِافلاَ –
َُب لأاَ – ة عك رلاَ
َ أ ر ق- - .في
.2 ى ل ع
َ – ُثَََ
–
َُمِ ل سُيَ
َ –
َِينم يلاَ
َ –
َُماملإاَ
َِراس يلا- ى ل ع- .
.3
َ نلآا
َ –
َ دع بَ
َ – ةيِنا ثلاَ
َ –
َ رهُّظلا
َُة عاسلا- فص نلاو- .
.4
َ ماعطلا
َ –
َ مُلأاَ
َ –
َىل عَ –
َُتنِبلاوَ
ََ و– ت عض
َ – .ة دِئالماَ
َ
.5 ة عوم مَ
َ – ت أ ر قَ
َ –
َ نِم
َ –
َ ةبِلاطلا
َ - ص صِقلاَ .
