Kadınhanı’nda Para Vakıfları
Monetary Foundations in Kadınhanı
BarıóȱSARIKÖSE* ÖZET Osmanlıȱtoplumȱhayatındaȱvakıflarȱönemliȱbirȱyereȱsahipti.ȱOsmanlıȱdönemindekiȱvakıfȱçeȬ óitlerindenȱbiriȱdeȱparaȱvakıflarıydı.ȱHayırseverȱkióiler,ȱnakitȱparalarını,ȱmescitȱcamiȱgibiȱhayırȱ eserleriȱileȱbuȱkurumlardakiȱimamȱveȱhatipȱgibiȱgörevlilerinȱmaaólarınaȱvakfetmiólerdir.ȱVakfeȬ dilenȱnakitȱparanınȱióletilmesindenȱeldeȱedilenȱgelirler,ȱvakfiyeȱóartlarınaȱuygunȱolarakȱmüteȬ velliȱtarafındanȱhayırȱiólerineȱharcanmıótır.ȱȱXIX.ȱyüzyıldaȱparaȱvakıflarındaȱartıóȱmeydanaȱ gelmiótir.ȱBaókentȱGstanbulȱveȱAnadolu’daȱbirçokȱóehirȱveȱkasabadaȱdaȱparaȱvakıflarıȱtesisȱedilȬ miótir.ȱ Kadınhanı’ndaȱdaȱOsmanlıȱtoplumundakiȱgenelȱteamüllereȱuygunȱolarakȱparaȱvakıflarıȱkuȬ rulmuótur.ȱXIX.ȱyüzyıldaȱKadınhanı,ȱSaidiliȱnahiyesininȱmerkeziȱolupȱbuȱnahiyeȱKonyaȱmerȬ kezeȱbaÂlıdır.ȱȱKadınhanıȱadliȱyöndenȱKonya’yaȱbaÂlıȱolduÂundanȱkurulanȱparaȱvakıfları,ȱKonȬ yaȱker’iyeȱMahkemesindeȱtescilȱedilmiótir.ȱGenelȱolarakȱkurulanȱparaȱvakıflarınınȱgeliri,ȱköyȱveȱ mahalledekiȱcamiȱveȱmescitlerinȱtamiriȱileȱgörevlilerineȱharcanmıótır.ȱBuȱaraótırmadaȱKonyaȱ MahkemesindeȱtescilȱedilenȱKadınhanıȱmerkezȱveȱbaÂlıȱköylerdeȱtesisȱedilenȱparaȱvakıflarıȱKonȬ yaȱker’iyeȱSicilleriȱıóıÂındaȱdeÂerlendirilmiótir.ȱ • ANAHTAR KELúMELER Konya,ȱKadınhanı,ȱSaidili,ȱOsmanlı,ȱParaȱVakfı. • ABSTRACT FoundationsȱhadȱanȱimportantȱplaceȱinȱtheȱOttomanȱsocietyȱlife.ȱOneȱofȱtheȱfoundationȱwasȱ monetaryȱfoundationsȱinȱtheȱOttomanȱperiod.ȱPhilanthropicȱpersonsȱhadȱconsecratedȱtheirȱcashȱ moneyȱtoȱcharityȱfoundationsȱlikeȱasȱmosqueȱandȱmasjidsȱandȱtheȱsalaryȱofȱimamȱandȱpreacherȱ onȱduty.ȱObtainedȱincomesȱendowmentȱcashȱmoneyȱoperatedȱspentȱtoȱcharityȱbyȱtrusteeȱaccorȬ dingȱtoȱtheȱconditionȱmentionedȱinȱtheȱwaqf.ȱThereȱhadȱbeenȱanȱincreaseȱonȱtheȱmonetaryȱfoȬ undationsȱinȱXIX’thȱcentury.ȱMonetaryȱfoundationsȱwereȱestablishedȱinȱaȱlotȱofȱcitiesȱandȱ townsȱinȱIstanbulȱandȱAnatolia.ȱ MonetaryȱfoundationsȱwereȱestablishedȱinȱKadınhanıȱaccordingȱtoȱgeneralȱcustomaryȱinȱOtȬ
tomanȱsocietyȱtoo.ȱKadınhanıȱwasȱtheȱcentreȱofȱtownshipȱofȱSaidiliȱwhichȱwasȱconnectedȱtoȱ Konya.ȱWaqfiyaȱofȱmonetaryȱfoundatiosȱwereȱregisteredȱinȱKonyaȱReligiousȱCourtȱbecauseȱofȱ KadınhanıȱconnectedȱtoȱKonyaȱbyȱjudicial.ȱTheȱincomesȱofȱmonetaryȱfoundationsȱwasȱspentȱtoȱ repairingȱofȱmosquesȱandȱmasjids,ȱsalaryȱofȱdeputyȱinȱthisȱfoundations.ȱMonetaryȱfoundationsȱ whichȱwasȱestablishedȱinȱtheȱcentreȱofȱKadınhanıȱandȱit’sȱvillages,ȱregisteredȱinȱKonyaȱReligiȬ ousȱCourtȱwasȱevaluatedȱaccordingȱtoȱtheȱRegisterȱofȱKonyaȱReligiousȱCourt.ȱ • KEY WORDS Konya,ȱKadınhanı,ȱSaidili,ȱOttoman,ȱMonetaryȱFoundation.
GGRGkȱ
Osmanlıȱ sosyoȬekonomikȱ hayatındaȱ vakıflarınȱ önemliȱ birȱ yeriȱ olduÂuȱ biȬ linmektedir.ȱ Özellikleȱ óehirlerinȱ imarıȱ veȱ altȱ yapısınınȱ oluómasındaȱ vakıflarınȱ rolüȱ inkârȱ edilemez.ȱ Padióahlarȱ veȱ devletȱ adamlarıȱ tarafındanȱ kurulanȱ büyükȱ vakıflarȱ yanındaȱ halkȱ tarafındanȱ tesisȱ edilenȱ vakıflarınȱ óehirȱ veȱ köylerinȱ herȱ türlüȱihtiyacınıȱkaróılamayaȱyönelikȱolduÂuȱgörülmektedir.ȱOsmanlıȱdöneminȬ deȱvakıflar;ȱaltȱyapıȱveȱbayındırlıkȱhizmetleri,ȱdiniȱveȱkültürelȱhizmetler,ȱeÂitimȱ hizmetleri,ȱ saÂlıkȱ hizmetleri,ȱ sosyalȱ güvenlikȱ veȱ dayanıómaȱ hizmetleri,ȱ hayırȱ hizmetleriȱverilenȱtesislerȱyoluylaȱsosyalȱhayatınȱherȱalanınıȱkuóatmıó,ȱçokȱgenióȱ alandaȱ faaliyetȱ göstermiólerdir.ȱ Vakıfȱ çeóitlerindenȱ biriȱ deȱ paraȱ vakıflarıdır.ȱ Osmanlı’daȱbaótaȱbaókentȱGstanbulȱolmakȱüzereȱbirçokȱyerleóimȱbirimindeȱparaȱ vakıflarınınȱkurulduÂuȱgörülmektedirȱ(Özcan,ȱ2003:ȱ6,ȱ8,ȱ9,ȱ95Ȭ203).ȱȱ
Konya’nınȱkazaȱveȱnahiyelerindeȱdeȱOsmanlıȱtoplumundakiȱgenelȱteamülȬ lereȱ uygunȱ olarakȱ paraȱ vakıflarıȱ kurulmuótur.ȱ Kadınhanı’ndaȱ XIX.ȱ yüzyıldaȱ tesisȱ edilenȱ paraȱ vakıflarınınȱ tescilȱ iólemleriȱ Konyaȱ ker’iyeȱ Mahkemesindeȱ yaȬ pılmıóȱ veȱ buȱ vakfiyelerȱ “Konyaȱ ker’iyeȱ Sicilleri”neȱ kaydedilmiótir.ȱ Sak,ȱ “Konyaȱ
ker’iyeȱ Sicilleri”ndekiȱ Konyaȱ vakfiyeleriniȱ deÂerlendirirken;ȱ Konya’daȱ baótaȱ
MevlanaȱCelâledinȬiȱRûmîȱveȱkemsȬiȱTebrizîȱtürbeleriȱileȱSultanȱSelimȱCamiiȱveȱ çeómelerȱ içinȱ deȱ paraȱ vakıflarınınȱ kurulduÂunuȱ tespitȱ etmiótirȱ (Sak,ȱ 2005:ȱ 61Ȭ 66).ȱ Özellikleȱ XVI.ȱ yy.danȱ itibarenȱ Konyaȱ Bedesten’indekiȱ vakıfȱ dükkânlarȱ önemliȱbirȱyekunȱtutmaktaydıȱ(Faroqhi,ȱ2000:ȱ47).ȱKonya’dakiȱvakıflarınȱKonyaȱ ekonomisineȱbüyükȱcanlılıkȱȱgetirdiÂiȱbilinmektedirȱ(KüçükdaÂ,ȱ1989ȱ:ȱ171Ȭ172).ȱ Buȱ baÂlamdaȱ XIX.ȱ yy.ȱ daȱ sayılarıȱ gittikçeȱ artanȱ paraȱ vakıflarınınȱ baótaȱ Konyaȱ merkezȱ olmakȱ üzereȱ Kadınhanıȱ gibiȱ diÂerȱ kazalarınȱ ekonomikȱ hayatındaȱ daȱ büyükȱbirȱönemeȱsahipȱolduÂuȱgörülmektedir.ȱ
I.ȱPARAȱVAKIFLARIȱ
Vakıf,ȱ birȱ kimseninȱ Allahȱ yolundaȱ menkulȱ veȱ gayrȬiȱ menkulȱ mülkȱ veyaȱ emlâkiniȱdiniȱveȱsosyalȱbirȱgayeyeȱmüebbedenȱtahsisȱetmesidirȱ(Yediyıldızȱ1986:ȱ 154).ȱVakıfȱmüessesesiȱiçindeȱdikkatȱçekenȱvakıflardanȱbiriȱdeȱparaȱvakıflarıdır.ȱ Hukukenȱbirȱkiói,ȱnakitȱparasınıȱdaȱtoplumȱyararınaȱvakfedebilirdi.ȱBuȱtürȱparaȱ vakıfları,ȱsahipȱolduklarıȱnakitȱparayıȱGslam’ınȱfaizȱyasaÂınaȱraÂmenȱihtiyaçȱsaȬ hiplerineȱfaizleȱborçȱvermektedir.ȱOnuȱonȱbirȱyadaȱonȱbirȱbuçuktanȱyapılanȱfaizȬ leȱ borçȱ vermeȱ iólemineȱ “muameleȬiȱ óer’iyye”ȱ veyaȱ “hileȬiȱ óer’iyye”ȱ denmektedir.ȱ Gslamȱ hukukundaȱ tartıómaȱ konusuȱ olanȱ nakitȱ paraȱ vakıflarıȱ konusundaȱ “muaȬ
meleȬiȱ óer’iye”ȱ ileȱ faizȱ hususlarınınȱ birbirineȱ karıótırıldıÂıȱ görülmektedirȱ (AkȬ gündüz,ȱ1996:ȱ216).ȱȱ
Paraȱ vakıflarınınȱ ayırtȱ ediciȱ özelliÂiȱ vakfınȱ malȱ varlıÂınınȱ tamamınınȱ veyaȱ birȱ kısmınınȱ nakitȱ paraȱ olarakȱ vakfedilmióȱ olmasıdır.ȱ Paraȱ vakıflarınınȱ kesinȱ olarakȱ neȱ zamanȱ ortayaȱ çıktıÂıȱ tartıómaȱ konusudur.ȱ Ancakȱ paraȱ vakıflarınınȱ Osmanlı’yaȱ özgüȱ birȱ uygulamaȱ olduÂuȱ bilinmektedir.ȱ Gslamȱ dünyasındaȱ mezȬ heplerȱbazındaȱparaȱvakıflarıȱkonusundaȱyaygınȱtartıómalarınȱolduÂuȱbilinmekȬ tedir.ȱOsmanlı’daȱSultanȱII.ȱMurad,ȱözellikleȱFatihȱdevrindenȱitibarenȱparaȱvaȬ kıflarınaȱ dahaȱ fazlaȱ rastlanmayaȱ baólanmıótırȱ (Özcan,ȱ 2003:ȱ 10Ȭ11;ȱ ÇaÂatay,ȱ 1971:ȱ48).ȱȱ
BuȱkonununȱmeóruiyetiȱGslamȱtarihiȱboyuncaȱhukukçularȱarasındaȱtartıómaȬ laraȱ sebepȱ olmuósaȱ daȱ çeóitliȱ zaruretlerdenȱ dolayıȱ yaygınȱ birȱ óekildeȱ uygulanȬ mıótırȱ (Ünalȱ 2002:ȱ 247).ȱ Gslamȱ hukukundaȱ riba,ȱ haramȱ sayılmıótırȱ (ÇaÂatay,ȱ 1971:ȱ 42).ȱ Baólangıçtaȱ Ebuȱ Hanife’ninȱ talebesiȱ Gmamȱ Züferȱ dıóındaȱ hiçbirȱ huȬ kukçuȱ tarafındanȱ vakfıȱ caizȱ görülmeyenȱ nakitȱ paralarınȱ Osmanlıȱ Devleti’ninȱ yükselmeȱ dönemindeȱ hukukçularȱ tarafındanȱ tartıóıldıÂıȱ görülmektedir.ȱ Nakitȱ paraȱ vakfınınȱ örfenȱ vakfıȱ caizȱ görülenȱ menkulȱ mallarȱ grubunaȱ girdiÂiniȱ iddiaȱ edenȱ Seyhülislamȱ Esbussudȱ Efendi’ninȱ görüóü,ȱ resmiȱ görüóȱ halineȱ gelinceȱ büȬ tünȱOsmanlıȱülkesindeȱnakitȱparaȱvakfıȱalabildiÂineȱartmıótır.ȱNakitȱparalar,ȱyaȱ fakirlereȱsermayeȱolarakȱverilmióȱ(Bidâa)ȱyaȱdaȱemekȱsermayeȱóirketiȱ(MudâraȬ ba)ȱtarzındaȱkârȬȱzararȱusulüneȱgöreȱióletilmióȱveȱyahutȱmuameleȬiȱóer’iyeȱdeniȬ lenȱ peóinȱ satıpȱ veresiyeȱ vermekȱ suretiyleȱ %15’iȱ geçmeyenȱ yıllıkȱ kârȱ alınarakȱ çalıótırılmıótır.ȱMuameleȬiȱóer’iyeȱusulü,ȱmahiyetiȱitibariyleȱfaizeȱbenzeseȱdeȱfaizȱ deÂildir.ȱ Buȱ sebepleȱ faizȱ tabiriȱ deÂilȱ ribhȬkârȱ tabiriȱ kullanılmıótırȱ (Akgündüzȱ 2002:ȱ 830).ȱ Osmanlıȱ ilimȱ adamlarıȱ arasındaȱ paraȱ vakıflarınınȱ meóruiyetiȱ konuȬ sundaȱ Anadoluȱ veȱ Rumeliȱ kazaskerliÂiȱ ileȱ óeyhülislamlıkȱ makamındaȱ bulunȬ muóȱolanȱÇivizâdeȱ(ö.ȱ1547)ȱileȱbaólayanȱtartıómalaraȱ(Yediyıldız,ȱ2003:ȱ117Ȭ120)ȱ sonȱnoktayıȱEbussudȱEfendi’ninȱparaȱvakıflarınaȱizinȱverenȱfetvalarıȱkoymuótur.ȱ AncakȱbaótaȱBirgivîȱolmakȱüzereȱbirȱtakımȱOsmanlıȱulemasınınȱparaȱvakıflarınaȱ yönelikȱ eleótirileriȱ devamȱ etmiótirȱ (Özcan,ȱ 2003:ȱ 28Ȭ36,ȱ 47Ȭ50).ȱ XVIII.ȱ asırȱ Türkȱ vakıflarınınȱ toplamȱ gelirlerininȱ takribenȱ %32’siȱ vakfedilmióȱ nakitȱ paralardanȱ geliyorduȱ (Yediyıldız,ȱ 2003:ȱ 116).ȱ XIX.ȱ yüzyıldaȱ kurulanȱ vakıflarȱ içindeȱ paraȱ vakıflarıȱ %57ȱ gibiȱ birȱ oranaȱ ulaómıótırȱ (Özcan,ȱ 2003:ȱ 88).ȱ Genelȱ itibarıȱ ileȱ sonȱ asırlardaȱparaȱvakıflarındaȱbüyükȱbirȱartıóȱsözȱkonusudur.ȱ
Paraȱ vakıflarındaȱ kârȱ oranıȱ %10Ȭ20ȱ arasındaȱ deÂiómekleȱ birlikteȱ (ÇaÂatay,ȱ 1971:ȱ 50),ȱ Genelȱ olarakȱ Osmanlıȱ uygulamasındaȱ onuȱ onȱ birȱ buçukȱ yaniȱ %15ȱ oranındaȱ kârȱ nisbetiȱ olduÂuȱ görülmektedirȱ (Akgündüz,ȱ 1996:ȱ 227).ȱ Osmanlıȱ
dönemindekiȱ paraȱ vakıflarındaȱ %15‘likȱ birȱ orandaȱ verilecekȱ paraȱ ileȱ vakıflarȱ tesisȱedilmiótirȱ(Yediyıldız,ȱ2003:ȱ141).ȱȱ
Vakıfȱpara,ȱüçȱóekildeȱtahsisȱedilmiótir.ȱBirincisi,ȱmüdarebeȱóirketiȱkurarakȱ eldeȱedilenȱkârınȱtasaddukȱedilmesi,ȱikincisi;ȱfakirlereȱveȱtahsisȱedilenȱkimselereȱ ticaretȱ sermayesiȱ olarakȱ verilmesiȱ yaniȱ krediȱ olarakȱ kullanılması,ȱ üçüncüsü;ȱ Osmanlıȱ uygulamasındaȱ “muameleȬiȱ óer’iye”ȱ deȱ denilenȱ usulleȱ gelirȱ saÂlanarakȱ (istirbahȱedilerek)ȱeldeȱedilenȱgelirinȱfakirlereȱdaÂıtılmasıdırȱ(Akgündüz,ȱ1996:ȱ 223).ȱ
Kuruluóuȱ veȱ tesciliȱ gerçekleótirilenȱ vakfınȱ sermayesiȱ mütevelliȱ tarafındanȱ ióletilmekteȱeldeȱedilenȱgelir,ȱvakfınȱkuruluóȱamacınaȱyönelikȱolarakȱvakfiyedeȱ öngörülenȱyerlereȱharcanmaktadır.ȱ“NukûdȬıȱmevkufe”ninȱnasılȱióletileceÂiȱkonuȬ suȱ “istilâl”,ȱ “istirbâh”,ȱ “murabahaȱ olunmak”ȱ yaȱ daȱ “faideyeȱ verilmek”ȱ gibiȱ ifadelerȱ kullanılmaktadır.ȱ Paranınȱ muameleȱ yaȱ daȱ muameleȬiȱ óe’iyyeȱ ileȱ istilâlȱ veȱ isȬ tirbâhȱolunmasıȱÇivizâdeȱveȱBirgivîȱtarafındanȱeleótirilenȱveȱfaizeȱaçılanȱbirȱkapıȱ olarakȱdeÂerlendirilmiótir.ȱ(Özcan,ȱ2003:ȱ53).ȱAncakȱparaȱvakıfları,ȱtoplumdakiȱ krediȱ ihtiyaçlarınınȱkaróılanmasındaȱ büyükȱ ȱ birȱ görevȱ ifaȱetmió,ȱ tefecilikȱ veȱ riȬ bahorlukȱgibiȱtoplumȱhayatınıȱsarsacakȱuygulamalarınȱyaygınlaómasınıȱdaȱenȬ gellemiótirȱ(Özcan,ȱ2003:ȱ76Ȭ77).ȱ
Paraȱ vakıflarıȱ kurulduktanȱ sonraȱ vakfınȱ sermayesiȱ vakfiyedeȱ belirtilenȱ usullerdenȱ biriȱ ileȱióletilmekte,ȱ bununȱkaróılıÂındaȱ belliȱ birȱ gelirȱ eldeȱ edilmekȬ tedir.ȱ Anaȱ sermayeȱ olduÂuȱ gibiȱ muhafazaȱ edilirken,ȱ bunaȱ karóılıkȱ eldeȱ edilenȱ gelirȱ vakfiyedeȱ öngörülenȱ yerlereȱ harcanmaktadır.ȱ Vakfınȱ harcamalarıȱ ikiȱ kıȬ sımdır.ȱBirinciȱkısım,ȱvakfınȱidaresiȱiçinȱmütevelli,ȱnâzırȱveȱkâtipȱgibiȱgörevlilereȱ yapılanȱharcamalardır.ȱGkinciȱkısımȱise,ȱvakfınȱkuruluóȱamacıȱçerçevesindeȱhayırȱ hizmetlerineȱyapılanȱharcamalardırȱ(Özcan,ȱ2003:ȱ76).ȱȱ
Osmanlıȱ toplumȱ hayatındaȱ mahallelerinȱ sosyalȱ veȱ toplumsalȱ ihtiyaçlarınıȱ karóılamakȱiçinȱdeȱmahalleȱavarızȱvakıflarınaȱhayırȱseverȱvatandaólar,ȱparalarınıȱ vakfetmiólerdir.ȱKonya’daȱdaȱmahalleȱavarızȱvakıflarınaȱtahsisȱedilmióȱparaȱvaȬ kıflarıȱbulunmaktaydı.ȱAvarızȱvakıflarınaȱvakfedilenȱparanınȱdaȱgenelȱteamülȬ lereȱuygunȱolarakȱ%10,ȱ%15ȱveȱ%20ȱoranlarındaȱióletildiÂiȱgörülmektedirȱ(Tuó,ȱ 2007:ȱ173).ȱȱ
Sonȱ dönemȱ paraȱ vakıflarınınȱ fonksiyonlarındaȱ deÂióikliklerȱ meydanaȱ gelȬ miótir.ȱÖzellikleȱmahalleȱveȱköylerdeȱortakȱfaaliyetlerinȱyürütülmesi,ȱortakȱihtiȬ yaçlarınȱkaróılanması,ȱmaliȱalandaȱsıkıntıyaȱdüóenlereȱyardımȱedilmesiȱóeklindeȱ yeniȱ düzenlemelerinȱ yapıldıÂıȱ görülmektedirȱ (Özcan,ȱ 2003:ȱ 77).ȱ 1864’teȱ MuraȬ habaȱNizamnamesiȱyayınlanmakȱsuretiyleȱparaȱvakıflarınınȱióletilmesininȱdeneȬ
timȱaltınaȱalınmayaȱçalıóıldıÂıȱgörülmektedirȱ(ÇaÂatay,ȱ1971:ȱ53).ȱ1869’danȱitibaȬ renȱvakıfȱparalarlaȱilgiliȱsuiistimallerinȱönlenmesiȱiçinȱherȱvilayetȱveȱkazadaȱfaaȬ liyetȱgösterenȱvakıflarınȱhesaplarınınȱçokȱsıkıȱtutulmasıȱistenmiótirȱ(Akgündüz,ȱ 1996:ȱ232).ȱParaȱvakıflarıȱXIX.ȱyy.’daȱOsmanlıȱtoplumundaȱihtiyaçȱsahiplerininȱ önemliȱbirȱkrediȱkaynaÂıȱdurumundadır.ȱZamanlaȱparaȱvakıflarıȱtoplumsalȱióȬ leviniȱ kaybetmió;ȱ devlet,ȱ nakitȱ paraȱ vakıflarınıȱ birȱ óekildeȱ yineȱ toplumȱ hizmeȬ tindeȱkullanmayaȱdevamȱetmiótir.ȱCumhuriyet’leȱbirlikteȱeskiȱióleviniȱkaybedenȱ 1069ȱparaȱvakfınınȱmevcutȱparalarınıȱtekȱeldenȱióletmekȱamacıylaȱ1954’teȱVakıfȬ larȱBankasıȱkurulmuóturȱ(Güneri,ȱ1976:ȱ37).ȱ II.ȱKADINHANIȱMERKEZDEȱKURULANȱPARAȱVAKIFLARIȱ KonyaȱçevresindekiȱeskiȱyerleóimȱyerlerindenȱbiriȱdeȱKadınhanı’dır.ȱBuȱhaȬ nın,ȱDevletȱHatunȱadınaȱyaptırıldıÂıȱhemȱvakfiyelerindenȱhemȱdeȱaróivȱbelgeleȬ rindenȱ öÂrenilmektedir.ȱ Hanınȱ kapısınınȱ üstündekiȱ kitabesindeȱ Mahmutȱ kızıȱ Raziyyeȱ Hatun’unȱ ismiȱ geçmektedir.ȱ Devletȱ Hatun’unȱ adıȱ Raziyye’dir.ȱ Han,ȱ 1223’teȱ yaptırılmıótırȱ (Konyalıȱ 1997:ȱ 386).ȱ Hanȱ veȱ çevresiȱ Selçuklulardanȱ itibaȬ renȱnüfusȱbakımındanȱhızlıȱbirȱgeliómeȱgöstermiótir.ȱ
Tarihîȱ Gpekȱ Yoluȱ üzerindeȱ bulunmasındanȱ dolayıȱ Kadınhanı,ȱ SelçuklularȬ danȱsonraȱOsmanlıȱdönemindeȱdeȱsosyalȱveȱekonomikȱalandaȱbüyükȱgeliómelerȱ göstermiótir.ȱ Kadınhanı,ȱ herȱ geçenȱ günȱ gelióirken,ȱ çevresindeȱ deȱ birçokȱ yeniȱ köyȱkurulmuótur.ȱ
Kadınhanı,ȱOsmanlıȱdönemiȱkayıtlarınaȱgeneldeȱSaidiliȱóeklindeȱgeçmiótir.ȱ XV.ȱyüzyıldanȱitibarenȱKadınhanı,ȱSaidiliȱnahiyesininȱmerkeziȱolmuótur.ȱKanuȬ niȱdönemineȱaitȱ1530ȱtarihliȱtahrirȱdefterindeȱSaidili,ȱȱKonya’yaȱbaÂlıȱnahiyelerȬ denȱbiriȱolupȱnahiyeȱsınırlarıȱiçindeȱ40’tanȱfazlaȱköyȱbulunmaktadırȱ(BOA,ȱ1996ȱ :ȱ 16Ȭ44).ȱ Saidiliȱ nahiyesininȱ merkeziȱ olanȱ Kadınhanı,ȱ XX.ȱ yüzyılȱ baólarındaȱ daȱ Konyaȱ merkezeȱ baÂlıdır.ȱ Salnâmelerdeȱ Saidiliȱ nahiyesininȱ merkeziȱ olarakȱ KaȬ dınhanıȱ kasabasıȱ geçmektedirȱ (KVS,ȱ 1322:ȱ 285).ȱ Handanȱ dolayıȱ burasınınȱ adıȱ zamanlaȱKadınhanıȱóeklindeȱmeóhurȱolmuótur.ȱ
Osmanlıȱ dönemindeȱ Kadınhanıȱ veȱ nahiyeyeȱ baÂlıȱ diÂerȱ köylerdenȱ KonȬ ya’daȱbulunanȱbirȱçokȱvakfınȱgeliriȱbulunmaktaydı.ȱMesela;ȱSadreddinȬiȱKonevîȱ vakfının;ȱLâdikȱköyününȱöóürȱgelirininȱdörtteȱüçüȱveȱharacınınȱtamamıȱileȱSaiȬ dili’neȱ baÂlıȱ Çandırȱ veȱ Kirliȱ köyleriȱ ileȱ Kafirȱ DeÂirmeni’ndenȱ geliriȱ mevcuttuȱ (Konyalı,ȱ 1997:ȱ 497).ȱ Kestelȱ veȱ Koçmarȱ köyleriniȱ Sultanȱ II.ȱ Gzzettinȱ Keykavusȱ veziriȱKadıȱGzzettin’eȱbirȱcemileȱolmasıȱiçinȱKadıȱGzzettinȱCamii’neȱ1254’teȱvakȬ fetmiótiȱ(Konyalıȱ1997:ȱ420).ȱOsmanlıȱdönemindeȱbirçokȱcami,ȱmescitȱveȱmedreȬ seȱvakfınınȱdaȱKadınhanı’ndaȱfaaliyetȱgösterdiÂiȱbilinmektedir.ȱKadınhanı’ndaȱ
XIX.ȱ yüzyıldaȱ Osmanlıȱ toplumundakiȱ genelȱ teamüllereȱ uygunȱ olarakȱ birçokȱ paraȱvakfınınȱdaȱkurulduÂuȱaróivȱbelgelerindenȱanlaóılmaktadır.ȱȱ
1.ȱKaraȱHalilȱMahallesiȱKanberȱoÂluȱMehmedȱAÂaȱbinȱHasanȱVakfıȱ
Saidiliȱ nahiyesiȱ merkezȱ Karaȱ Halilȱ Mahallesindenȱ Kanberȱ oÂluȱ Mehmedȱ AÂaȱ binȱ Hasan,ȱ mütevelliȱ tayinȱ ettiÂiȱ oÂluȱ Mehmedȱ mahzarındaȱ kendiȱ malınȬ danȱikiȱbinȱkuruóuȱvakfedipȱóöyleȱóartȱkoómuótur;ȱikiȱbinȱkuruóunȱkefilleȱmüteȬ velliȱ tarafındanȱ verilmesini,ȱ eldeȱ edilecekȱ gelirinȱ dörtȱ sehimȱ itibarȱ olunmasını,ȱ birȱ sehimininȱ inóaȱ ettirdiÂiȱ camininȱ tamirȱ veȱ termimine,ȱ ikiȱ sehimininȱ camideȱ hatipȱ veȱ imamȱ olanȱ kióilere,ȱ birȱ sehimininȱ deȱ mütevelliyeȱ verilmesini,ȱ hayattaȱ oldukçaȱkendisininȱmütevelliȱolmasınıȱvefatındanȱsonraȱevladıȱevladınınȱmüteȬ velliȱolmasını,ȱneslininȱkesilmesindenȱsonraȱhakimȱtarafındanȱuygunȱgörülecek,ȱ tevliyetiȱyürütecekȱmüstakimȱbirȱzatınȱmütevelliȱolmasınıȱistemiótir.ȱVakfiye,ȱ23ȱ Rebiülahirȱ1294/8ȱMayısȱ1877’deȱKonyaȱmahkemesindeȱtescilȱedilmiótir.ȱVakfiȬ yeninȱ óahitleri,ȱ Eytamȱ Müdürüȱ Abdülkadirȱ Efendi,ȱ Mehmedȱ Efendiȱ ibnȱ Aliȱ Efendi,ȱ Hacıȱ kakirȱ Efendiȱ ibnȱ Mehmedȱ Efendi,ȱ Aliȱ Efendiȱ ibnȱ Mustafaȱ Efendi,ȱ HacıȱAliȱEfendiȱibnȱSeyyidȱEfendi,ȱMahfirȱHafızȱAliȱAÂa’dırȱ(KkS,ȱno.ȱ96:ȱ167Ȭ2).ȱȱ
KanberȱoÂluȱMehmedȱbinȱHasan,ȱmeclisȬiȱóer’eȱgelip,ȱbundanȱotuzȱseneȱönȬ ceȱ Karaȱ Halilȱ Mahallesindeȱ kendiȱ malındanȱ kendiȱ mülküȱ üzerineȱ mescitȱ inóaȱ ettirdiÂini,ȱmahalleyeȱyakınȱyerdeȱcamiȱolmadıÂındanȱcumaȱveȱbayramȱnamazȬ larınıȱ kılmadaȱ zorlukȱ çekildiÂini,ȱ mahalleȱ nüfusununȱ çokȱ olduÂunu,ȱ mescideȱ minberȱkonularakȱcamiȱyapılıp,ȱpadióahȱizniȱileȱberatȱverildiÂiniȱifadeȱetmiótir.ȱ VakfettiÂiȱ ikiȱ binȱ kuruóunȱ gelirindenȱ yıllıkȱ 150ȱ kuruótanȱ toplamȱ 300ȱ kuruóunȱ camininȱ imamȱ veȱ hatibineȱ verileceÂiȱ belirtildiÂinden,ȱ imamȱ veȱ hatiplikȱ içinȱ liȬ yakatȱ veȱ ehliyetiȱ MeclisȬiȱ GdareȬiȱ Vilayetteȱ Evkafȱ Muhasebecisiȱ Ahmedȱ Tahirȱ BeyȱhazırȱolduÂuȱhaldeȱyapılanȱimtihanaȱgöre,ȱKaraȱHalilȱMahallesiȱnüfusȱdefȬ terindeȱ14.ȱhaneȱüçüncüȱnumaradaȱkayıtlıȱolanȱ23ȱyaóında,ȱkuraȱfirarisiȱveȱredifȱ bakayasıȱolmadıÂıȱRedifȱMiralaylıÂıȱvekâletindenȱverilenȱmazbatadanȱanlaóılanȱ AhmedȱEfendiȱibnȱGbrahim’eȱberatȱverilerekȱvakfiyeȱkalemineȱkaydedilmesiniȱ2ȱ Rebiülahirȱ1294/17ȱNisanȱ1877’deȱarzȱetmiótirȱ(KkS,ȱno.ȱ96:ȱ168Ȭ1).ȱ Buȱvakfiye,ȱKadınhanıȱileȱilgiliȱönemliȱbilgilerȱvermektedir.ȱSaidiliȱnahiyeȬ sininȱmerkezininȱKadınhanıȱkasabasıȱolduÂuȱgörülmektedir.ȱKaraȱHalilȱMahalȬ lesinin,ȱKadınhanıȱmerkezdeȱXIX.ȱyy.’daȱnüfusuȱartanȱbirȱmahalleȱolduÂuȱanlaȬ óılmaktadır.ȱKaraȱHalilȱMahallesindeȱKanberȱoÂluȱMehmedȱbinȱHasanȱtarafınȬ danȱmahalledeȱ30ȱseneȱönceȱbirȱmescitȱinóaȱedildiÂiȱanlaóılmaktadır.ȱKaraȱHalilȱ Mahallesiȱ Mescidininȱ diÂerȱ adınınȱ Kanberȱ oÂluȱ Mehmedȱ binȱ Hasanȱ mescidiȱ
olduÂuȱ söylenebilir.ȱ Mescit,ȱ minberȱ konulmakȱ suretiyleȱ camiyeȱ dönüótürülȬ müótür.ȱ
2.ȱkahvirdiȱMahallesiȱelȬHâcȱOsmanȱEfendiȱibnȱelȬHâcȱȱHasanȱAÂaȱVakfıȱ
Konya’nınȱ Saidiliȱ nahiyesiȱ kahvirdiȱ Mahallesindenȱ elȬHâcȱ Osmanȱ Efendiȱ ibnȱelȬȱHâcȱHasanȱAÂa,ȱKonyaȱmahkemeȬiȱóer’indeȱmütevelliȱtayinȱettiÂiȱelȬȱHâcȱ Ghsanȱ Efendiȱ ibnȱ merkûmȱ Hacıȱ Hasanȱ mahzarında;ȱ malındanȱ ikiȱ binȱ kuruóuȱ vakfedipȱóöyleȱóartȱeylemiótir;ȱmeblaÂdanȱonuȱonȱbirȱbuçukȱhesabıylaȱmütevelliȱ eliyleȱverilecekȱparadanȱeldeȱedilecekȱgelirȱüçȱsehimȱitibarȱedilerek,ȱbirȱsehimiȱ nahiyeyeȱbaÂlıȱKestelȱköyündeȱhayırȱsahipleriȱtarafındanȱinóaȱettirilenȱcamininȱ tamirȱveȱtermimine,ȱbirȱsehimininȱcamideȱimamȱveȱhatipȱolanlara,ȱbirȱsehimininȱ deȱ mütevelliyeȱ verilmesini,ȱ hayattaȱ oldukçaȱ kendisininȱ mütevelliȱ olmasıȱ vefaȬ tındanȱsonraȱerkekȱevladıȱevladınınȱaslahȱveȱeróedȱolanınınȱmütevelliȱolmasını,ȱ vakfınȱbozulmasındanȱsonraȱvakıfȱparanınȱMüslümanȱfakirlereȱsarfȱedilmesiniȱ óartȱkoómuótur.ȱ28ȱCemaziyelahirȱ1303/4ȱNisanȱ1886’daȱvakfiyeȱtescilȱedilmiótir.ȱ Vakfiyeninȱ óahitleri;ȱ Konyaȱ eórâfındanȱ elȬȱ Hâcȱ Ahmedȱ Efendi,ȱmahkemeȬiȱóer’ȱ kâtiplerindenȱelȬHâcȱAliȱRızaȱEfendi,ȱkâtipȱAhmedȱkükrüȱEfendi’dir.ȱ(KkS,ȱ103:ȱ 190Ȭ3).ȱ
Kestelȱköyündeȱinóaȱedilenȱmescit,ȱköyȱyakınındaȱcumaȱnamazıȱkılmakȱiçinȱ camiȱolmadıÂındanȱayrıcaȱahaliȱkıóȱgünlerindeȱzorlukȱçektiÂinden,ȱminberȱkoȬ nulmakȱsuretiȱileȱcamiyeȱdönüótürülmüótür.ȱElȬȱHâcȱOsmanȱEfendi’ninȱvakfetȬ tiÂiȱ ikiȱ binȱ kuruóunȱ gelirindenȱ senelikȱ yüzȱ kuruólaȱ hitabetȱ cihetineȱ Kadınhanıȱ kahvirdiȱMahallesininȱ18.ȱhanesiȱikinciȱnumaradaȱkayıtlıȱ20ȱyaóındaȱolanȱveȱasȬ kerceȱsakıncasıȱolmayanȱveȱhatiplikȱiçinȱehliyetiȱEvkafȱMuhasebecisiȱCaferȱSaȬ dıkȱveȱRedifȱYüzbaóısıȱOsmanȱEfendiȱhazırȱolduÂuȱhaldeȱMeclisȬiȱGdareȬiȱVilaȬ yetteȱ imtihanȱ edilenȱEbudderdaȱ Efendiȱ ibnȱ elȬȱ HâcȱOsmanȱEfendi’yeȱ beratȱ veȬ rilmesiȱ21ȱCemaziyelahirȱ1303/28ȱMartȱ1886’daȱtalepȱedilmiótirȱ(KkS,ȱ103:ȱ190Ȭ1).ȱ
Paraȱ vakfınınȱ %15ȱ gelirleȱ ióletildiÂiȱ anlaóılmaktadır.ȱ Kestelȱ köyündeȱ inóaȱ edilenȱ mescidinȱ camiyeȱ dönüótürülmesindenȱ Kestelȱ köyündeȱ nüfusunȱ arttıÂıȱ anlaóılmaktadır.ȱ Köyȱ mescidiȱ camiȱ olduktanȱ sonraȱhatipȱ tayinȱ edilmió,ȱ hatibinȱ maaóıȱelȬȱHâcȱOsmanȱEfendiȱibnȱelȬȱHâcȱHasanȱAÂaȱVakfındanȱkaróılanmıótır.ȱȱ
3.ȱDerbentliȱMahallesiȱȱAliȱEfendiȱibnȱSeyyidȱEfendiȱVakfıȱ
Saidiliȱ kasabasıȱ Derbentliȱ Mahallesiȱ sakinlerindenȱ Aliȱ Efendiȱ ibnȱ Seyyidȱ Efendi,ȱmütevelliȱtayinȱettiÂiȱelȬȱHâcȱHüseyinȱEfendiȱibnȱelȬȱHâcȱGbrahimȱEfendiȱ mahzarında,ȱ malındanȱ ikiȱ binȱ kuruóuȱ vakfedipȱ óöyleȱ óartȱ koómuótur;ȱ ikiȱ binȱ kuruóunȱrehinȱveȱkefilleȱonuȱonȱbirȱbuçukȱhesabıylaȱverilmesini,ȱeldeȱedilecekȱ
gelirinȱdörtȱsehimȱkabulȱedilerek,ȱbirȱsehimininȱDerbentliȱMahallesindeȱashabȬıȱ hayratınȱinóaȱettirdiÂiȱcamininȱtamirȱveȱtermimine,ȱikiȱsehimininȱcamideȱimamȱ veȱhatipȱolanȱkióilere,ȱbirȱsehiminȱmütevelliȱolanȱkióiyeȱverilmesini,ȱhayattaȱolȬ dukçaȱkendisininȱvefatındanȱsonraȱerkekȱevladıȱevladının,ȱneslininȱkesilmesinȬ denȱ sonraȱker’iȱ mahkemeninȱ reyineȱgöreȱ ehilȱ birineȱ tevliyetinȱ verilmesiniȱ isteȬ miótir.ȱ Vakfiye,ȱ 3ȱ Recebȱ 1303/8ȱ Nisanȱ 1886’daȱ Konyaȱ Mahkemesindeȱ tescilȱ edilmiótir.ȱ MahkemeȬiȱ ker’ȱ serȬkâtibiȱ Mehmedȱ Salimȱ Efendi,ȱ EmvâlȬiȱ eytâmȱ müdürüȬiȱsabıkıȱAbdülkadirȱEfendi,ȱHacıȱkükrüȱEfendi,ȱAhmedȱEfendi,ȱMustaȬ faȱveȱHakkıȱEfendiȱóahitȱolmuóturȱ(KkS,ȱno.ȱ99:ȱ474Ȭ1).ȱȱ
DerbentliȱMahallesiȱahalisiȱmeclisȬiȱóer’eȱgelerek,ȱdahaȱönceȱmahalledeȱasȬ habȬıȱ hayratȱ tarafındanȱ inóaȱ edilenȱ mescittenȱ baókaȱ mahalledeȱ veȱ mahalleyeȱ yakınȱyerdeȱcamiȱolmadıÂından,ȱmahalleȱnüfusununȱçokȱolduÂundanȱahaliȱveȱ yaólılarȱcumaȱveȱbayramȱnamazlarınıȱedadaȱzorlukȱçektiÂindenȱmescideȱminberȱ konularakȱcamiȱyapılıpȱberatȱverilmesiniȱtalepȱetmiólerdir.ȱMahalleȱahalisindenȱ Aliȱ Efendi’ninȱ vakfettiÂiȱ ikiȱ binȱ kuruótanȱ yıllıkȱ 93ȱ kuruóȱ 30ȱ paradanȱ toplamȱ 187,5ȱkuruóunȱimamȱveȱhatibeȱverileceÂini,ȱmahalleȱnüfusunaȱkayıtlıȱolup,ȱEvȬ kafȱmuhasebecisiȱAliȱRızaȱEfendi’nin,ȱhazırȱolduÂuȱimtihandaȱbaóarılıȱolanȱasȬ keriȱ yöndenȱ herhangiȱ birȱ sakıncasıȱ olmayanȱ Aliȱ Efendi’ninȱ imamȱ veȱ hatipliÂeȱ uygunȱolduÂuȱanlaóılmıótır.ȱAliȱEfendi’ninȱimamȱveȱhatipȱolarakȱatanmasıȱiçinȱ beratȱ verilmesiȱ 12ȱ Recebȱ 1303/17ȱ Nisanȱ 1886’daȱ talepȱ edilmiótirȱ (KkS,ȱ no.ȱ 99:ȱ 473Ȭ3).ȱ
4.ȱÇavundurȱMahallesiȱHacıȱGbrahimȱCamiiȱParaȱVakfıȱ
Kadınhanı’ndaȱ Çavundurȱ Mahallesiȱ Hacıȱ Gbrahimȱ Camiiȱ paraȱ vakfınınȱ vâkıfıȱ tespitȱ edilememiótir.ȱ Ancakȱ buȱ paraȱ vakfınınȱ daȱ vakfiyeȱ óartlarınaȱ göreȱ ihtiyaçȱsahiplerineȱparaȱverdiÂiȱanlaóılmaktadır.ȱBuȱvakıftanȱparaȱalanȱkióilerinȱ bazıȱdönemlerdeȱborçlarınıȱzamanındaȱödemedikleriȱgörülmektedir.ȱÇavundurȱ MahallesindekiȱHacıȱGbrahimȱCamiiȱparaȱvakfındanȱparaȱalanȱAhmetȱEfendiȱibnȱ MehmedȱSaid,ȱborcunuȱzamanındaȱvakfaȱteslimȱetmemió,ȱmütevelliȱdeȱdurumuȱ mahkemeyeȱ taóımıótır.ȱ Çavundurȱ Mahallesiȱ ahalisindenȱ mütevelliȱ Abdülkadirȱ binȱ Ahmedȱ Çavuó,ȱ Çavundurȱ Mahallesindenȱ Ahmedȱ Efendiȱ ibnȱ Mehmedȱ Said’in;ȱ 1ȱ TeórinȬiȱ evvelȱ 1314/1ȱ Ekimȱ 1898ȱ ȱ tarihliȱ senedeȱ göreȱ mütevellisiȱ buȬ lunduÂuȱ mahalledekiȱ Hacıȱ Gbrahimȱ ȱ Camiiȱ paraȱ vakfınaȱ toplamȱ 1.761ȱ kuruóȱ borcuȱ olduÂunu,ȱ 128ȱ kuruóuȱ kendineȱ teslimȱ ettiÂini,ȱ ancakȱ 1.333ȱ kuruóȱ alacakȱ kaldıÂından,ȱalacakȱparanınȱvakıfȱadınaȱkendisineȱteslimȱedilmesiniȱtalepȱetmióȬ tir.ȱAhmedȱEfendi,ȱcevabında;ȱ13ȱAÂustosȱ1315/26ȱAÂustosȱ1899’daȱ128ȱkuruóuȱ Abdülkadirȱ Efendiyeȱ verdiÂini,ȱ birȱ ayȱ önceȱ deȱ 37ȱ kuruóuȱ mahalleȱ mektebineȱ sarfȱettiÂini,ȱvakfaȱ1.596ȱkuruóȱborcuȱkaldıÂınıȱkabulȱetmiótir.ȱGfadelerdenȱsonraȱ
AhmedȱEfendi’nin,ȱ633ȱkuruóuȱmütevelliȱAbdülkadirȱAÂa’yaȱteslimȱetmesineȱ24ȱ kabanȱ1317/29ȱAralıkȱ1899’daȱkararȱverilmiótirȱ(KkS,ȱno.ȱ132:ȱ55Ȭ1).ȱ
III.ȱKADINHANI’NINȱKÖYLERGNDEȱKURULANȱPARAȱVAKIFLARIȱ 1.ȱAkdalıȱKöyüȱKaraȱVeliȱoÂluȱHacıȱSüleymanȱAÂaȱibnȱVeliyüddinȱVakfıȱ
Saidiliȱ nahiyesiȱ Akdalıȱ köyündenȱ Karaȱ Veliȱ oÂluȱ Hacıȱ Süleymanȱ AÂaȱ ibnȱ Veliyüddinȱ köyȱ ahalisindenȱ Mehmedȱ Efendiȱ ibnȱ Karaȱ Veliȱ huzurunda,ȱ malınȬ danȱikiȱbinȱkuruóuȱvakfedip,ȱóöyleȱóartȱeylemiótir;ȱvakıfȱparanınȱmütevelliȱtaraȬ fındanȱ kefilleȱ verilerekȱ eldeȱ edilecekȱ gelirinȱ ikiȱ sehimȱ olmasını,ȱ birȱ sehimininȱ köydeȱinóaȱettirdiÂiȱmescidinȱtamirȱveȱtermimiȱileȱmescitteȱyakılacakȱkandilȱveȱ óamdanlarınȱ yaÂȱ masraflarınaȱ verilmesini,ȱ birȱ sehimininȱ deȱ mescideȱ görevliȱ hatibeȱverilmesini,ȱhayattaȱoldukçaȱkendininȱberȬȱvechȬiȱhasbîȱmütevelliȱolmaȬ sını,ȱvefatındanȱsonraȱtevliyetinȱköyȱahalisindenȱeminȱbirȱkióiyeȱverilmesiniȱisȬ temiótir.ȱ Vakfiye,ȱ 11ȱ Cemaziyelevvelȱ 1313/19ȱ Ekimȱ 1896’daȱ tescilȱ edilmiótir.ȱ Vakfiyeninȱ sonundaȱ vâkıfȱ Hacıȱ Süleyman’ınȱ mührüȱ bulunmaktadırȱ (KkS,ȱ no.ȱ 125:ȱ 53Ȭ2).ȱ elȬȱ Hâcȱ Süleymanȱ AÂaȱ ibnȱ Karaȱ Veliyüddinȱ vakfınınȱ 12ȱ CemaziyeȬ levvelȱ 1313/20ȱ Ekimȱ1896ȱ tarihliȱ birȱ diÂerȱ suretindeȱ vakfiyeninȱ óahitleriȱ olarakȱ MahkemeȬiȱ óer’ȱ kâtibiȱ Mehmedȱ Efendiȱ ibnȱ Ali,ȱ Kâtipȱ Talatȱ ibnȱ Aliȱ Rıza,ȱ MuȬ kayyıdȱHacıȱMustafaȱEfendiȱibnȱHacıȱMehmed’inȱisimleriȱgeçmektedirȱ(KkS.ȱno.ȱ 107:ȱ147Ȭ3).ȱ 2.ȱKarabıyıklıȱKöyüȱHacıȱGlyasȱoÂluȱHalilȱAÂaȱibnȱSüleymanȱVakfıȱ SaidiliȱnahiyesiȱKarabıyıklıȱköyündenȱHacıȱGlyasȱoÂluȱHalilȱAÂaȱibnȱSüleyȬ man,ȱmeclisȬiȱóer’deȱmütevelliȱtayinȱettiÂiȱaynıȱköydenȱHacıȱGlyasȱoÂluȱMehmedȱ EfendiȱibnȱHacıȱMusaȱmahzarında,ȱmalındanȱyirmiȱadetȱliraȬiȱOsmani’yiȱvakfeȬ dipȱóöyleȱóartȱkoómuótur;ȱyirmiȱadetȱliraȬiȱOsmanî’ninȱrehinȱveȱkefilleȱmütevelliȱ tarafındanȱonuȱonȱbirȱbuçukȱhesabıylaȱverilmesini,ȱeldeȱedilecekȱgelirinȱikiȱseȬ himȱ itibarȱ olunmasını,ȱ birȱ sehimininȱ Karabıyıkılıȱ köyündeȱ hayırȱ sahiplerininȱ yardımıȱileȱinóaȱettirdiÂiȱmescidinȱtamirȱveȱtermimine,ȱbirȱsehiminȱdeȱmescitteȱ hatipȱ olanȱ kióiyeȱ verilmesini,ȱ hayattaȱ oldukçaȱ berȬvechȬiȱ hasbîȱ kendisininȱ müȬ tevelliȱolmasını,ȱölümündenȱsonraȱerkekȱevladıȱevladınaȱtevliyetinȱverilmesini,ȱ neslininȱ kesilmesindenȱ sonraȱ köydenȱ mutemetȱ birininȱ mütevelliȱ olmasınıȱ isteȬ miótirȱ (KkS,ȱ no.ȱ 141:ȱ 18Ȭ2).ȱ Vakfiye,ȱ 28ȱ Zilhicceȱ 1323/24ȱ kubatȱ 1906’daȱ Konyaȱ Mahkemesindeȱtescilȱedilmiótirȱ(KkS,ȱno.ȱ141:ȱ19Ȭ1).ȱ
3.ȱKarahisarlıȱKöyüȱMehmedȱNiyaziȱEfendiȱibnȱGsaȱbinȱGbrahimȱVakfıȱ
Saidiliȱ nahiyesiȱ Karahisarlıȱ köyündenȱ Mehmedȱ Niyaziȱ Efendiȱ ibnȱ Gsaȱ binȱ Gbrahim,ȱ mütevelliȱ tayinȱ ettiÂiȱ aynıȱ köydenȱ Hacıȱ Hüseyinȱ oÂluȱ Mehmedȱ binȱ
Hacıȱ Hüseyinȱ mahzarında,ȱ malındanȱ ikiȱ binȱ kuruóuȱ vakfedip,ȱ kefilȱ veȱ rehinleȱ mütevelliȱtarafındanȱonuȱonȱbirȱbuçukȱhesabıylaȱverilecekȱparanınȱgelirininȱikiȱ sehimȱ kabulȱ edilerek,ȱ birȱ sehimininȱ hayırȱ sahiplerininȱ yardımıȱ ileȱ köydeȱ inóaȱ ettirdiÂiȱcamininȱtamirȱveȱtermimine,ȱbirȱsehimininȱdeȱcamideȱhatipȱolanȱkióiyeȱ verilmesini,ȱ hayattaȱ oldukçaȱ berȬvechȬiȱ hasbîȱ kendisininȱ mütevelliȱ olmasınıȱ ölümündenȱsonraȱhakimȱonayıȱileȱköydenȱehilȱveȱerbapȱbirininȱmütevelliȱolmaȬ sınıȱ óartȱ koómuótur.ȱ Vakfiye,ȱ 3ȱ Zilhicceȱ 1320/4ȱ Martȱ 1903’teȱ tescilȱ olunmuótur.ȱ Vakfiyeȱ suretininȱyanȱ tarafındaȱKadıȱMehmedȱEminȱEfendiȱtarafından,ȱ20ȱZilȬ hicceȱ 1324/5ȱ kubatȱ 1907ȱ tarihȱ veȱ 1021ȱ numaraȱ ileȱ tescilȱ veȱ kaydedildiÂineȱ dairȱ kayıtȱdaȱmevcutturȱ(KkS,ȱno.ȱ143:ȱ152Ȭ1).ȱ
KarahisarlıȱköyündenȱGmamȱoÂluȱMehmedȱbinȱAbdullah,ȱÖmerȱbinȱGsmail,ȱ Glyasȱ oÂluȱ Gbrahimȱ binȱ Musa,ȱ Gmamȱ oÂluȱ Mehmedȱ binȱ Mustafa,ȱ meclisȬiȱ óer’eȱ gelerek,ȱ köylerindeȱ camiȱ olmadıÂındanȱ cumaȱ veȱ bayramȱ namazlarınıȱ kılmakȱ içinȱ camiyeȱ muhtaçȱ olduklarını,ȱ köyünȱ ahalisininȱ çokȱ olduÂunu,ȱ köydeȱ hayırȱ sahiplerininȱyardımlarıȱNiyaziȱEfendiȱtarafındanȱdahaȱönceȱbirȱmescitȱinóaȱedilȬ diÂini,ȱminberȱkonularakȱcamiȱyapıldıÂını,ȱmescidinȱbânîsiȱNiyaziȱEfendiȱtaraȬ fındanȱmescideȱikiȱbinȱkuruóȱvakfedildiÂini,ȱyıllıkȱ120ȱkuruólaȱhatiplikȱiçinȱKaȬ rahisarlıȱ köyüȱ nüfusȱ defterindeȱ 29.ȱ numaradaȱ kayıtlıȱ H.1282/M.1865Ȭ1866ȱ doȬ Âumlu,ȱ askeriyeceȱ birȱ mahzuruȱ olmayanȱ veȱ müftüȱ Hacıȱ Ahmedȱ Efendiȱ huzuȬ rundaȱyapılanȱimtihandaȱbaóarılıȱolupȱȱhatiplikȱiçinȱehilȱolduÂuȱanlaóılanȱNiyaȬ ziȱEfendi’ninȱhatipȱolarakȱatanmasıȱiçinȱ8ȱZilhicceȱ1320/9ȱMartȱ1903’teȱberatȱtaȬ lepȱedilmiótirȱ(KkSȱno.112:ȱ90Ȭ2).ȱ
4.ȱKayacalıȱKöyüȱAdıȱGüzelȱoÂluȱHalilȱbinȱHasanȱVakfıȱ
SaidiliȱnahiyesiȱKayacalıȱköyündenȱolupȱKonya’daȱmisafirȱolanȱAdıȱGüzelȱ oÂluȱ Halilȱ binȱ Hasan,ȱ Konyaȱ mahkemesinde,ȱ mütevelliȱ tayinȱ ettiÂiȱ Kayacalıȱ köyündenȱKeóóafȱoÂluȱMustafaȱbinȱMusaȱhuzurunda,ȱmalındanȱikiȱbinȱkuruóuȱ vakfedipȱóöyleȱóartȱkoómuótur;ȱikiȱbinȱkuruótanȱkefilleȱverilecekȱparanınȱonuȱonȱ birȱ buçukȱ hesabıylaȱ eldeȱ edilecekȱ gelirinȱ ikiȱ sehimȱ itibarȱ olunmasını,ȱ birȱ sehiȬ mininȱ köydeȱ ashabȬıȱ hayratınȱ ȱ yardımlarıȱ ileȱ inóaȱ ettiÂiȱ mescidinȱ tamirȱ veȱ terȬ mimineȱsarfȱolunmasını,ȱbirȱsehimininȱdeȱmescidinȱhatibineȱverilmesini,ȱhayattaȱ oldukçaȱvakfınȱmütevellisininȱberȬvechȬiȱhasbîȱkendisininȱolmasını,ȱvefatındanȱ sonraȱaslahȱevladıȱevladınınȱerkekȱolanlarına,ȱneslininȱkesilmesindenȱsonraȱhaȬ kimȱreyineȱgöreȱköydenȱehilȱolanȱbirȱkióiyeȱtevliyetinȱverilmesiniȱóartȱkoómuóȬ turȱ (KkS,ȱ no.ȱ114:ȱ 12Ȭ2).ȱVakfiye,ȱ15ȱ Zilkadeȱ1322/22ȱOcakȱ1905’teȱKonyaȱ mahȬ kemesindeȱtescilȱedilmiótir.ȱkahitȱolarak,ȱMahkemeȬiȱóer’ȱkâtibiȱelȬHâcȱAliȱRızaȱ Efendi,ȱ Kâtipȱ Mehmedȱ Fahriȱ Efendiȱ ibnȱ Aliȱ Efendiȱ veȱ Mübaóirȱ Tahir’inȱ adıȱ geçmektedirȱ (KkS,ȱ no.114:ȱ 13Ȭ1).ȱ Buȱ vakfınȱ 114ȱ numaralıȱ ker’iyeȱ Sicili’ninȱ 19.ȱ
sayfadaȱbirȱsuretiȱdahaȱvardır.ȱBuȱsuretinȱyanȱtarafındaȱdefterinȱ25.ȱnumarasınȬ daȱkayıtȱolunduÂunuȱsehvenȱburadaȱtekrarȱkaydedildiÂiȱbelirtilmiótirȱ(KkS,ȱno.ȱ 114:ȱ19Ȭ1).ȱVakfiyeninȱbirȱdiÂerȱsuretiȱ147ȱnumaralıȱKonyaȱker’iyeȱSicilindeȱolupȱ buȱsuretinȱkenarınaȱdaȱ“vakfiyetȱüzreȱteslimȱveȱkabz”ȱifadesiȱyazılmıótırȱ(KkS,ȱno.ȱ 147:ȱ53Ȭ1).ȱ 5.ȱKonurviranȱKöyüȱAbbasȱoÂluȱGbrahimȱEfendiȱibnȱGsmailȱVakfıȱ
Saidiliȱ nahiyesiȱ Konurviranȱ köyündenȱ Abbasȱ oÂluȱ Gbrahimȱ Efendiȱ ibnȱ GsȬ mail,ȱmütevelliȱtayinȱettiÂiȱKadınhanıȱkasabasıȱahalisindenȱGçilliȱzâdeȱMehmedȱ Efendiȱ ibnȱ Hacıȱ Osmanȱ Efendiȱ huzurundaȱ ikiȱ binȱ kuruóuȱ vakfedipȱ óöyleȱ óartȱ eylemiótir;ȱ vakfettiÂiȱ ikiȱ binȱ kuruótanȱ kefilleȱ verilecekȱ paradanȱ onuȱ onȱ birȱ buȬ çukȱ hesabıylaȱ eldeȱ edilecekȱ gelirinȱ ikiȱ sehimȱ kabulȱ edilmesini,ȱ birȱ sehimininȱ aynıȱ köydeȱ ashabȬıȱ hayratınȱ yardımlarıȱ ileȱ inóaȱ olunanȱ mescidinȱ tamirȱ veȱ terȬ mimineȱ harcanması,ȱ birȱsehimininȱ deȱcamideȱ hatipȱ olanȱ kióiyeȱ verilmesiniȱ haȬ yattaȱoldukçaȱkendisininȱberȬvechȬiȱhasbîȱmütevelliȱolmasını,ȱvefatındanȱsonraȱ erkekȱ evladıȱ evladınınȱ aslahȱ olanınınȱ mütevelliȱ olmasını,ȱ neslininȱ kesilmesinȬ denȱsonraȱkardeóiȱAhmed’inȱerkekȱevladıȱevladınınȱmütevelliȱolmasını,ȱneslininȱ kesilmesindenȱsonraȱköyȱahalisindenȱehilȱolanȱbirȱkióiyeȱmarifetȬiȱóer’leȱtevliyeȬ tinȱ verilmesiniȱ istemiótir.ȱ Vakfiye,ȱ 26ȱ Muharremȱ 1325/2ȱ Martȱ 1907’deȱ tescilȱ edilmiótir.ȱ MahkemeȬiȱ óer’ȱ kâtibiȱ Mehmedȱ Efendiȱ ibnȱ Aliȱ Efendi,ȱ Kâtipȱ Rüódüȱ EfendiȱibnȱHacıȱkakirȱEfendi,ȱMukayyidȱGhsanȱEfendiȱibnȱAhmedȱEfendi,ȱMüȬ baóirȱTahirȱEfendiȱibnȱMehmedȱveȱMahfirȱMehmedȱȱvakfiyeninȱóahitleriȱolarakȱ kaydedilmiótirȱ(KkS,ȱno.ȱ116:ȱ83Ȭ1).ȱAynıȱvakfiyeninȱbirȱbaókaȱsuretiȱ138ȱnumaȬ ralıȱ Konyaȱ ker’iyeȱ Sicilindeȱ bulunmaktadır.ȱ Vakfiyeninȱ buȱ suretindeȱ deȱ erkekȱ evladıȱ neslininȱ kesilmesindenȱ sonraȱ erkekȱ kardeóiȱ Ahmed’inȱ evladıȱ evladınınȱ mütevelliȱ olmasıȱ óartȱ koóulmuótur.ȱ Vakfiyeninȱ buȱ suretindeȱ vâkıfınȱ mührüȱ deȱ bulunmaktadırȱ(KkS,ȱno.ȱ138:ȱ116Ȭ1).ȱ
KonurviranȱköyüȱahalisindenȱAbdülbakiȱoÂluȱGbrahimȱEfendiȱibnȱMehmedȱ Ali,ȱGbrahimȱbinȱAbbas,ȱmeclisȬiȱóer’eȱgelerek,ȱKonurviranȱköyündeȱcamiȱolmaȬ dıÂındanȱkıóȱveȱyazȱgünlerindeȱcumaȱveȱbayramȱnamazlarındaȱsıkıntıȱçekildiÂiȬ ni,ȱ köydeȱ camiyeȱ ihtiyaçȱ olduÂundanȱ köyünȱ büyükȱ veȱ nüfusununȱ fazlaȱ olduȬ Âundanȱköydeȱhayırȱsahipleriȱtarafındanȱdahaȱönceȱinóaȱedilenȱmescideȱminberȱ konularakȱcamiyeȱdönüótürüldüÂünü,ȱbuȱsebepleȱcamideȱcumaȱveȱbayramȱnaȬ mazlarıȱkılınmasıȱiçinȱgerekliȱizninȱverileceÂiȱbirȱberatınȱkendilerineȱverilmesiniȱ 6ȱSaferȱ1325/22ȱMartȱ1907’deȱtalepȱetmiólerdirȱ(KkS,ȱno.139:ȱ66Ȭ1).ȱ
6.ȱKuróunluȱYaylasıȱHacıȱHimmetȱoÂluȱMehmedȱEfendiȱibnȱHacıȱHimmetȱ binȱEminȱVakfıȱ
SaidiliȱnahiyesiȱKuróunluȱYaylasıȱahalisindenȱHacıȱHimmetȱoÂluȱMehmedȱ Efendiȱ ibnȱ Hacıȱ Himmetȱ binȱ Emin,ȱ mahkemeȬiȱ óer’deȱ mütevelliȱ tayinȱ ettiÂi,ȱ Konya’nınȱ Kürkçüȱ Mahallesindenȱ Gplikçiȱ müderrisiȱ Çerkezȱ zâdeȱ Hacıȱ Halisȱ Efendiȱ ibnȱ merhumȱ Hacıȱ Mustafaȱ Efendiȱ huzurunda,ȱ kendiȱ malındanȱ 20ȱ adetȱ liraȬiȱOsmani’yiȱvakfedipȱóöyleȱóartȱetmiótir;ȱparanınȱonuȱonȱbirȱbuçukȱhesabıyȬ laȱkefilleȱverilmesini,ȱgelirinȱikiȱsehimȱitibarȱedilerek,ȱbirȱsehimininȱashabȬıȱhayȬ ratınȱ yardımlarıylaȱ Kuróunluȱ Yaylası’ndaȱ inóaȱ eylediÂiȱ mescidinȱ tamirȱ veȱ terȬ mimineȱsarfȱolunmasını,ȱbirȱsehimininȱmescitteȱhatipȱolanȱzataȱverilmesini,ȱhaȬ yattaȱoldukçaȱkendininȱvakfaȱmütevelliȱolmasını,ȱölümündenȱsonraȱerkekȱevlaȬ dıȱ evladınınȱ aslahȱ olanınınȱ ȱ mütevelliȱ olmasını,ȱ neslininȱ kesilmesindenȱ ȱ sonraȱ köydenȱeminȱbirininȱmütevelliȱolmasınıȱistemiótir.ȱVakfiye,ȱ28ȱZilhicceȱ1324/12ȱ kubatȱ 1907’deȱ tescilȱ edilmiótir.ȱ ȱ Vakfiyeȱ suretindeȱ hakimȬiȱ óer’,ȱ vâkıfȱ veȱ müteȬ vellininȱmühürleriȱbulunmaktadırȱ(KkS,ȱno.ȱ138:ȱ100Ȭ1).ȱ
7.ȱKuyuluȱZebirȱKöyüȱHacıȱAbdülgaffarȱzâdeȱAliȱEfendiȱibnȱHacıȱMazharȱ Vakfıȱ
SaidiliȱnahiyesiȱKuyuluȱZebirȱköyündenȱHacıȱAbdülgaffarȱzâdeȱAliȱEfendiȱ ibnȱ Hacıȱ Mazhar,ȱ KarabaÂȱ köyüȱ ahalisindenȱ Hacıȱ Mehmedȱ AÂaȱ ibnȱ Mehmedȱ huzurunda,ȱ kendiȱ malındanȱ ikiȱ binȱ kuruóuȱ vakfedipȱ óöyleȱ óartȱ koómuótur;ȱ ikiȱ binȱkuruóunȱkefilleȱonuȱonȱbirȱbuçukȱhesabıylaȱmütevelliȱtarafındanȱverilmesiȬ ni,ȱgelirinȱikiȱsehimȱkabulȱedilmesini,ȱbirȱsehimininȱashabȬıȱhayratınȱyardımlaȬ rıylaȱköydeȱinóaȱedilenȱmescidinȱtamirȱveȱtermimineȱsarfȱolunmasını,ȱbirȱsehiȬ minȱ iseȱ mescitteȱ hatipȱ olanlaraȱ verilmesini,ȱ hayattaȱ oldukçaȱ kendisininȱ müteȬ velliȱolmasını,ȱvefatındanȱsonraȱerkekȱevladınınȱaslahȱevladınaȱtevliyetinȱverilȬ mesini,ȱ nesliȱ kesildiktenȱ sonraȱ tevliyetinȱ hakimȬiȱ óer’ȱ marifetiyleȱ köyȱ ahalisinȬ denȱeminȱbirȱkióiyeȱtevcihȱolunmasını,ȱvakfınȱgelirindenȱfazlasınınȱfakirlereȱveȬ rilmesiniȱóartȱkoómuótur.ȱVakfiye,ȱ14ȱMuharremȱ1314/26ȱHaziranȱ1896’daȱtescilȱ edilmiótirȱ (KkS,ȱ no.ȱ 127:ȱ 40Ȭ1).ȱ Buȱ vakfiyedeȱ diÂerȱ vakfiyelerdenȱ farklıȱ olarakȱ vakfınȱfazlaȱgelirlerininȱfakirlereȱverilmesiȱönemliȱbirȱözelliktir.ȱ 8.ȱKuyuluȱZebirȱKöyüȱAliȱEfendiȱibnȱHacıȱAbdülkadirȱVakfıȱ SaidiliȱnahiyesiȱKuyuluȱZebirȱköyüȱaóiretindenȱAliȱEfendiȱibnȱHacıȱAbdülȬ kadir,ȱmeclisȬiȱóer’deȱmütevelliȱtayinȱettiÂiȱaynıȱaóirettenȱSüleymanȱEfendiȱibn,ȱ huzurundaȱmalındanȱikiȱbinȱkuruóuȱvakfedipȱóöyleȱóartȱetmiótir;ȱkefilleȱverileȬ cekȱparanınȱȱonuȱonȱbirȱbuçukȱhesabıylaȱeldeȱedilecekȱgeliriȱikiȱsehimȱkabulȱediȬ lerek,ȱ birȱ sehimininȱ Zebirȱ köyündeȱ hayırȱ sahiplerininȱ yardımıȱ ileȱ inóaȱ olunanȱ
camininȱtamirȱveȱtermimineȱsarfȱolunması,ȱbirȱsehimininȱdeȱcamideȱhatipȱolanȱ zataȱverilmesini,ȱhayattaȱoldukçaȱ“berȬvechȬiȱhasbî”ȱkendininȱmütevelliȱolmasınıȱ ölümündenȱ sonraȱ aslahȱ erkekȱ evladıȱ (KkS,ȱ no.ȱ 110:ȱ 182Ȭ5)ȱ evladınınȱ mütevelliȱ olmasını,ȱneslininȱkesilmesindenȱsonra,ȱtevliyetinȱköyȱahalisindenȱehilȱbirȱkióiyeȱ verilmesiniȱistemiótir.ȱVakfiye,ȱ29ȱkevvalȱ1319/9ȱkubatȱ1902’deȱtescilȱedilmiótir.ȱ MahkemeȬiȱóer’ȱkâtibiȱMehmedȱFahriȱEfendiȱibnȱAliȱEfendi,ȱKâtipȱRüódüȱEfendiȱ ibnȱkakirȱEfendi,ȱMübaóirȱMevlüdȱAÂaȱibnȱGbrahim,ȱȱMahfirȱMehmedȱAÂaȱvakȬ fiyeninȱóahitleridirȱ(KkS,ȱno.ȱ110:ȱ183Ȭ1).ȱVakfiyeninȱ143ȱnumaralıȱKonyaȱker’iyeȱ Sicilindekiȱ nüshasındaȱ vâkıfınȱ adıȱ Aliȱ ibnȱ Hacıȱ Kadirȱ olarakȱ kaydedilmiótirȱ (KkS,ȱno.ȱ143:ȱ79Ȭ1).ȱȱ
Vakfiyeden,ȱmütevellininȱvakıftanȱherhangiȱbirȱgeliriȱolmadıÂı,ȱmütevelliliȬ Âiȱ “berȬvechȬiȱ hasbî”ȱ yaniȱ paraȱ almadanȱ hayırȱ amaçlıȱ yaptıÂıȱ anlaóılmaktadır.ȱ Ayrıcaȱ vakfiyedeȱ vâkıfınȱ Zebirȱ köyündekiȱ aóiretininȱ ismiȱ yazılmamıótır.ȱ Zebirȱ köyününȱ birȱ Yörükȱ köyüȱ olduÂuȱ bilinmektedir.ȱ Özellikleȱ buȱ köyȱ veȱ civarınaȱ Osmanlıȱ dönemindeȱ Sarıkeçiliȱ Yörükȱ aóiretininȱ yerleótiÂiȱ bilinmektedir.ȱ Vâkıfȱ AliȱEfendiȱibnȱHacıȱAbdülkadirȱdeȱbüyükȱolasılıklaȱbuȱYörükȱaóiretineȱmensupȬ tur.ȱ
9.ȱMeydanlıȱKöyüȱHacıȱHüseyinȱAÂaȱibnȱDedeȱoÂluȱveȱHacıȱGsaȱoÂluȱHacıȱ YusufȱVakfıȱ
Saidiliȱ nahiyesiȱ Meydanlıȱ köyündenȱ Hacıȱ Hüseyinȱ AÂaȱ ibnȱ Dedeȱ OÂluȱ veȱ HacıȱGsaȱAÂaȱibnȱHacıȱYusuf,ȱmeclisȬiȱóerdeȱmütevelliȱtayinȱettikleriȱKonya’nınȱ BüyükȱSinanȱMahallesindenȱSalihȱEfendiȱibnȱAhmedȱEfendiȱhuzurundaȱherȱbiriȱ binȱkuruótanȱtoplamȱikiȱbinȱkuruóuȱvakfedipȱóöyleȱóartȱetmiólerdir;ȱikiȱbinȱkuȬ ruóunȱ kefilleȱ onuȱ onȱ birȱ buçukȱ hesabıylaȱ verilmesini,ȱ eldeȱ edilecekȱ gelirinȱ üçȱ sehimȱ itibarȱ edilerek,ȱ birȱ sehimininȱ köydeȱ ashabȬıȱ hayratınȱ yardımlarıȱ ileȱ adıȱ geçenȱDedeȱoÂluȱveȱYusufȱAÂa’nınȱbinaȱettirdikleriȱmescidinȱtamirȱveȱtermimiȬ ne,ȱ diÂerȱ ikiȱ sehimininȱ mescitteȱ imamȱ veȱ hatipȱ olanaȱ verilmesini,ȱ hayattaȱ olȬ dukçaȱberȬvechȬiȱhasbîȱikisininȱmüóterekȱolarakȱmütevelliȱolmasını,ȱölümlerinȬ denȱsonraȱköyȱahalisindenȱHacıȱGsa’nınȱkardeóiȱMevludȱbinȱHacıȱYusuf’unȱmüȬ tevelliȱolmasını,ȱonunȱölümündenȱsonraȱevladınınȱerkekȱveȱaslahȱevladıȱevladıȬ nınȱ mütevelliȱ olmasını,ȱ nesillerininȱ kesilmesindenȱ sonraȱ hakimȱ rey’iȱ ileȱ köyȱ ahalisindenȱehilȱbirininȱmütevelliȱolmasınıȱistemiótir.ȱVakfiye,ȱ9ȱZilkadeȱ1317/12ȱ Martȱ 1900’deȱ tescilȱ edilmiótir.ȱ MahkemeȬiȱ óer’ȱ kâtibiȱ Mehmedȱ Efendiȱ ibnȱ Aliȱ Efendi,ȱRüódüȱEfendiȱibnȱkakirȱEfendi,ȱMehmedȱAÂaȱveȱMevludȱAÂaȱvakfiyeȬ ninȱ óahitleridirȱ (KkS,ȱ no.ȱ 110:ȱ 25Ȭ2).ȱ Vakfiyeninȱ birȱ diÂerȱ sureti,ȱ 27ȱ kevvalȱ 1318/18ȱkubatȱ1901ȱtarihliȱolarakȱ132ȱnumaralıȱKonyaȱker’iyeȱSicilindeȱkayıtlıdırȱ (KkS,ȱno.ȱ132:ȱ63Ȭ1).ȱ
MeydanlıȱköyündenȱSalihȱEfendiȱibnȱAbdullah,ȱHacıȱHalilȱbinȱGsaȱveȱAliȱbinȱ Mehmed,ȱ meclisȬiȱ óer’eȱ gelerekȱ köylerineȱ yakınȱ birȱ yerdeȱ camiȱ olmadıÂındanȱ kıóȱgünlerindeȱveȱcumaȱnamazlarındaȱMüslümanlarınȱveȱihtiyarlarınȱmeóakkatȱ çektiklerini,ȱcumaȱveȱbayramȱnamazıȱedaȱetmekȱiçinȱdahaȱönceȱHacıȱYusufȱveȱ HacıȱHüseyinȱtarafındanȱinóaȱolunanȱmescideȱminberȱkonularakȱcamiȱolduÂuȬ nu,ȱ camideȱ cumaȱ veȱ bayramȱ namazlarıȱ kılınmasıȱ içinȱ izinȱ talepȱ etmiólerdir.ȱ CamiȱiçinȱikiȱbinȱkuruóȱvakfedildiÂi,ȱvakfınȱgelirindenȱhatibinȱmaaóınınȱödeneȬ ceÂi,ȱ Saidiliȱ nahiyesiȱ Çavundurȱ Mahallesiȱ nüfusuȱ ikinciȱ hanesiȱ üçüncüȱ numaȬ radaȱ kayıtlıȱ olanȱ veȱ askeriyeceȱ iliókisiȱ olamayanȱ Aliȱ Fakihȱ oÂluȱ Hasanȱ Efendiȱ ibnȱYusufȱimtihanȱedilerekȱhizmeteȱehliyetiȱveȱiktidarıȱolduÂuȱanlaóıldıÂındanȱ hatipliÂinȱonaȱverilerekȱberatȱverilmesiniȱ27ȱZilkadeȱ1317/30ȱMartȱ1900‘deȱtalepȱ etmiólerdirȱ(KkS,ȱno.ȱ110:ȱ33Ȭ3).ȱ
Meydanlıȱ köyündekiȱ mescidinȱ camiyeȱ dönüótürülerekȱ camiyeȱ hatipȱ tayinȱ edildiÂiȱanlaóılmaktadır.ȱTayinȱedilenȱhatibinȱmaaóıȱvakıftanȱödenecektir.ȱ
10.ȱPusadȱKöyüȱÇerkezȱMuhaciriȱMollaȱGsmailȱb.ȱHacıȱÖmerȱVakfıȱ
Konya’yaȱbaÂlıȱbulunanȱSaidiliȱnahiyesiȱPusadȱköyüȱsakinlerindenȱÇerkezȱ muhaciriȱMollaȱGsmailȱb.ȱHacıȱÖmer,ȱmütevelliȱtayinȱeylediÂiȱÇerkezȱmuhaciriȱ MusaȱEfendiȱibnȱHacıȱOsmanȱhazırȱolduÂuȱhaldeȱmalındanȱikiȱbinȱkuruóuȱvakȬ fedipȱ óöyleȱ óartȱ etmiótir;ȱ onuȱ onȱ birȱ buçukȱ hesabıylaȱ mütevelliȱ eliyleȱ istirbahȱ olunacakȱparanınȱgelirininȱdörtȱsehimȱkabulȱedilmesini,ȱbirȱsehimininȱdahaȱönȬ ceȱ Pusadȱ köyündeȱ hayırȱ sahiplerininȱ binaȱ ettiÂiȱ camininȱ tamirȱ veȱ termimineȱ sarfȱ olunması,ȱ ikiȱ sehimininȱ camideȱ imamȱ veȱ hatipȱ olanlara,ȱ birȱ sehimininȱ deȱ vakfınȱmütevellisineȱverilmesini,ȱhayattaȱoldukçaȱkendininȱmütevelliȱolmasını,ȱ vefatındanȱ sonraȱ evladıȱ evladınınȱ mütevelliȱ olmasını,ȱ neslininȱ kesilmesindenȱ sonraȱ hariçtenȱ ehilȱ birininȱ mütevelliȱ olmasınıȱ óartȱ ederekȱ parayıȱ mütevelliyeȱ teslimȱetmiótir.ȱVakfiye,ȱ5ȱRecebȱ1301/2ȱMayısȱ1884’teȱtescilȱedilmiótir.ȱȱkahitler;ȱȱ MahkemeȬiȱóer’ȱkâtibiȱHacıȱAliȱRızaȱEfendiȱibnȱSeyyidȱEfendi,ȱAhmetȱEfendiȱibnȱ AbdülhalimȱEfendi,ȱMahfirȱMehmedȱb.ȱAhmedȱveȱHacıȱMustafaȱAÂa’dır.ȱ(KkS,ȱ 103:ȱ66Ȭ3).ȱBuȱvakfiyeninȱdeȱdiÂerȱvakfiyelerleȱaynıȱözellikteȱolduÂuȱgörülmekȬ tedir.ȱ Ayrıcaȱ vakfiyedenȱ Kadınhanıȱ Pusadȱ köyündeȱ Çerkezȱ muhacirlerininȱ iskânȱedilmióȱolduÂuȱdaȱanlaóılmaktadır.ȱ 11.ȱkahviranȱKöyüȱMusaȱEfendiȱibnȱVeliyüddinȱVakfıȱ SaidiliȱnahiyesiȱkahviranȱköyündenȱMusaȱEfendiȱibnȱHalil,ȱmütevelliȱtayinȱ ettiÂiȱaynıȱköydenȱȱSüleymanȱEfendiȱibn,ȱhuzurunda,ȱmalındanȱikiȱbinȱkuruóuȱ vakfedipȱóöyleȱóartȱkoómuótur;ȱikiȱbinȱkuruóunȱrehinȱveȱkefilleȱmütevelliȱtaraȬ fındanȱonuȱonȱbirȱbuçukȱhesabıȱileȱverilmesini,ȱeldeȱedilenȱgelirinȱbirȱsehimininȱ
kahviranȱ köyündeȱ hayırȱ sahipleriȱ tarafındanȱ inóaȱ edilenȱ mescidinȱ ȱ tamirȱ veȱ termimineȱsarfȱedilmesini,ȱikiȱsehimininȱmescidinȱimamȱveȱhatibineȱverilmesini,ȱ hayattaȱ oldukçaȱ berȬvechȬiȱ hasbîȱ kendisininȱ mütevelliȱ olmasını,ȱ ölümündenȱ sonraȱ hariçtenȱ ehilȱ birininȱ mütevelliȱ olmasınıȱ istemiótir.ȱ Vakfiye,ȱ 15ȱ Zilkadeȱ 1310/1ȱ Haziranȱ 1893’teȱ tescilȱ olunmuótur.ȱ SerȬkâtipȱ Salimȱ Efendiȱ ibnȱ Hüseyinȱ Naciȱ Efendi,ȱ Kâtipȱ Ahmedȱ kükrüȱ ibnȱ Abdülhalimȱ Efendi,ȱ Mukayyidȱ elȬHâcȱ MustafaȱEfendiȱibnȱHacıȱMehmedȱEfendiȱveȱMahfirȱMehmedȱvakfiyeninȱóahitȬ leridirȱ(KkS,ȱno.ȱ106,ȱ82Ȭ4).ȱȱ
MusaȱEfendiȱibnȱVeliyüddin,ȱ15ȱZilkadeȱ1310/1ȱHaziranȱ1893ȱtarihliȱveȱoȱtaȬ rihteȱKonyaȱnaibiȱbulunanȱHüseyinȱHasibȱEfendiȱimzalıȱveȱmühürlüȱvakfiyesiȱ ileȱ mahkemeyeȱ gelip,ȱ malındanȱ ikiȱ binȱ kuruóuȱ vakfedip,ȱ paranınȱ gelirininȱ üçȱ sehimȱ olarakȱ birȱ sehimininȱ kahviranȱ köyündekiȱ mescidinȱ tamirȱ veȱ termimine,ȱ ikiȱ sehimininȱ imamȱ veȱ hatipȱ olanȱ kióiȱ verilmesini,ȱ hayattaȱ oldukçaȱ kendininȱ ölümündenȱ sonraȱ iseȱ evladınınȱ mütevelliȱ olmasınıȱ óartȱ koótuÂunu,ȱ berȬvechȬiȱ hasbîȱtevliyetinȱköyȱahalisindenȱKuóçuȱoÂluȱHacıȱAbdullahȱAÂaȱibnȱMustafa’yaȱ verilmesini,ȱ imamlıÂınȱ iseȱ vâkıfaȱ verilmesiȱ hakkındaȱ 9ȱ Rebiülevvelȱ 1312/31ȱ AÂustosȱ1894ȱtarihliȱbirȱkıtaȱilâmȱolduÂundan,ȱköydenȱadıȱgeçenȱHacıȱAbdullahȱ Efendi’yeȱtevliyetinȱberȬvechȬiȱhasbîȱverilip,ȱberatȱtevcihȱedilmesiniȱ23ȱCemaziȬ yelevvelȱ1312/23ȱKasımȱ1894’teȱtalepȱetmiótirȱ(KkS,ȱno.ȱ107:ȱ55:ȱ4).ȱ
12.ȱYeniceȱKayaȱKöyüȱMülazımȱAliȱAÂaȱibnȱHacıȱSüleymanȱVakfıȱ
Saidiliȱ nahiyesiȱ Yeniceȱ Kayaȱ köyündenȱ hayırȱ sahibiȱ Mülazımȱ Aliȱ AÂaȱ ibnȱ HacıȱSüleyman,ȱmeclisȬiȱóer’deȱmütevelliȱtayinȱettiÂiȱHâfızȱAliȱAÂaȱibnȱMehmedȱ Eminȱmahzarında,ȱmalındanȱüçȱbinȱkuruóuȱvakfedip,ȱparanınȱkefilleȱmütevelliȱ eliyleȱverilmesini,ȱeldeȱedilecekȱgelirden,ȱYeniceȱKayaȱköyündeȱöncekiȱseneȱinóaȱ ettirdiÂiȱ camideȱ imamȱ veȱ hatipȱ olanlarınȱ herȱ birineȱ yıllıkȱ yüzȱ ellióerȱ kuruótanȱ toplamȱüçȱyüzȱkuruó,ȱmütevelliȱolanȱkióiyeȱdeȱyıllıkȱ50ȱkuruóȱverilmesini,ȱhayatȬ taȱoldukçaȱkendisinin,ȱölümündenȱsonraȱiseȱevladıȱevladınınȱmütevelliȱolmasınıȱ óartȱkoómuótur.ȱVakfiye,ȱ17ȱkabanȱȱ1287/13ȱKasımȱ1870’teȱKonyaȱmahkemesindeȱ tescilȱedilmiótir.ȱKâtipȱSalimȱEfendi,ȱEytâmȱMüdürüȱAbdülkadirȱEfendi,ȱKâtipȱ DervióȱEfendi,ȱKâtipȱkükrüȱEfendi,ȱKâtipȱkemsȱEfendi,ȱHacıȱKamilȱEfendi,ȱMahȬ firȱbaóıȱTahirȱAÂaȱvakfiyeninȱóahitleridirȱ(KkS,ȱno.ȱ97:ȱ1Ȭ1).ȱȱ
Yeniceȱ Kayaȱ köyüȱ ahalisiȱ meclisȬiȱ óer’eȱ gelerek,ȱ köylerindenȱ Mülazımȱ Aliȱ AÂaȱibnȱHacıȱSüleyman’ınȱkendiȱmalıȱüzerineȱkendiȱmalındanȱmescitȱinóaȱettirȬ diÂini,ȱköylerineȱyakınȱyerdeȱcamiȱolmadıÂındanȱkıóȱgünlerindeȱcumaȱveȱbayȬ ramȱnamazlarınıȱkılmadaȱzorlukȱçektiklerindenȱmescideȱizinleȱminberȱkonulupȱ beratlaȱcamiȱyapıldıÂını,ȱMülazımȱAliȱAÂa’nınȱvakfettiÂiȱüçȱbinȱkuruótanȱyıllıkȱ
yüzȱ elliȱ kuruóȱ ileȱ birȱ hatipȱ atanmasıȱ içinȱ Evkafȱ Müdürüȱ vekiliȱ Abdürrahimȱ EfendiȱhazırȱolduÂuȱimtihanlaȱSaidiliȱnahiyesiȱKaraȱHisarlıȱMahallesiȱnüfusȱdefȬ terindeȱ26.ȱhaneȱbeóinciȱnumaradaȱkayıtlıȱ29ȱyaóındaȱolanȱȱHâfızȱAhmedȱEfendiȱ ibnȱHasan’ınȱvazifeȱiçinȱehilȱolduÂuȱanlaóıldıÂındanȱadıȱgeçeneȱberatȱverilmesiȱ talepȱedilmiótirȱ(KkS,ȱno.ȱ97:ȱ3Ȭ2).ȱ SONUÇȱ
Selçuklularȱ dönemindeȱ kurulanȱ Kadınhanı,ȱ Osmanlılarȱ dönemindeȱ Saidiliȱ nahiyesininȱ merkezȱ kasabasıȱ olmuótur.ȱ Nahiyeȱ sınırlarıȱ içindeȱ XVI.ȱ yy.danȱ itiȬ barenȱ kırktanȱ fazlaȱ köyȱ bulunmaktadır.ȱ Zamanlaȱ nahiyeninȱ merkeziȱ olanȱ KaȬ dınhanıȱ kasabasıȱ adıȱ önȱ planaȱ çıkarken,ȱ Saidiliȱ óeklindeȱ kullanımȱ CumhuriȬ yet’leȱbirlikteȱdeȱdevamȱetmiótir.ȱ
Osmanlıȱ vakıfȱ sistemiȱ içindeȱ önemliȱ birȱ yereȱ sahipȱ olanȱ paraȱ vakıflarınınȱ sonȱ yüzyıllardaȱ bütünȱ Osmanlıȱ coÂrafyasındaȱ arttıÂıȱ gözlenmektedir.ȱ Buȱ baÂȬ lamdaȱKadınhanıȱmerkezȱveȱköylerindeȱdeȱparaȱvakıflarındaȱbüyükȱbirȱartıóȱsözȱ konusudur.ȱKadınhanıȱidariȱveȱadliȱyöndenȱKonya’yaȱbaÂlıȱolduÂundanȱkuruȬ lanȱparaȱvakıflarınınȱvakfiyeleriȱKonyaȱker’iyeȱMahkemesindeȱtescilȱedilmiótir.ȱ KadınhanıȱveȱköylerindeȱkurulanȱparaȱvakıflarınınȱgenelȱolarakȱanaȱsermayesiȬ ninȱ ikiȱ binȱ kuruóȱ olduÂuȱ anlaóılmaktadır.ȱ Geneldeȱ mahalleȱ veȱ köydeȱ kurulanȱ camiȱveȱmescidinȱtamirȱveȱbakımıȱileȱimamȱveȱhatipȱgibiȱgörevlilerinȱmaaólarıȱ içinȱparaȱvakıflarınınȱtesisȱedildiÂiȱgörülmektedir.ȱKadınhanıȱparaȱvakıflarındaȱ paranınȱonuȱonȱbirȱbuçukȱhesabıylaȱyaniȱ%15ȱgelirleȱihtiyaçȱsahiplerineȱkefilȱveȱ rehinȱyöntemiȱileȱverildiÂiȱanlaóılmaktadır.ȱBirçokȱvâkıf,ȱölümündenȱsonraȱmüȬ tevellilikȱ makamınaȱ çocuklarını,ȱ nesillerininȱ kesilmesindenȱ sonraȱ mahalleȱ veȱ köylerindeȱehilȱkióileriȱóartȱkoómakȱsuretiyleȱdeȱvakfınȱdevamlılıÂınıȱsaÂlamayıȱ hedeflemiólerdir. ©
KAYNAKLAR
AKGÜNDÜZ,ȱ Ahmet,ȱ (1996),ȱ Gslâmȱ Hukukundaȱ veȱ Osmanlıȱ Tatbikatındaȱ Vakıfȱ Müessesesi,ȱ Gstanbul,ȱOsmanlıȱAraótırmalarıȱVakfıȱYay.ȱ
ȬȬȬȬȬȬȬȬȬȬȬȬȬȬȬȬȬȬȬȬȬ,ȱ (2002),ȱ “Osmanlıȱ Hukukundaȱ Vakıflar,ȱ Hükümleriȱ veȱ Çeóitleri”,ȱ TürkȬ
ler,ȱ C.10,ȱ (Ed.:ȱ Hasanȱ Celalȱ GÜZEL,ȱ Kemalȱ ÇGÇEK,ȱ Salimȱ KOCA),ȱ Ankara,ȱ Yeniȱ TürkiyeȱYay.,ȱs.ȱ447Ȭ460.ȱ BaóbakanlıkȱOsmanlıȱAróiviȱ(BOA),ȱ(1996),ȱ387ȱNumaralıȱMuhâsebeȬiȱVilâyetȬiȱKaramanȱveȱ RûmȱDefteriȱ(937/1530),ȱKonya,ȱBeyȬóehri,ȱAkȬóehir,ȱLarende,ȱAkȬsaray,ȱNiÂde,ȱKayseriyyeȱ veȱGçȬilȱLivâları,ȱAnkara:ȱBaóbakanlıkȱOsmanlıȱAróiviȱYay.ȱ ÇA<ATAY,ȱNeóet,ȱ(1971),ȱ“OsmanlıȱGmparatorluÂundaȱRibaȬFaizȱKonusuȱParaȱVakıflarıȱ veȱBankacılık”,ȱVakıflarȱDergisi,ȱS.ȱ9,ȱs.ȱ39Ȭ56.ȱ GÜNERG,ȱHasan,ȱ(1976),ȱ“VakıfȱGóletmeleri”,ȱVakıflarȱDergisi,ȱS.ȱ11,ȱAnkara,ȱs.ȱ25Ȭ46.ȱ Konyaȱker’iyeȱSiciliȱ(KkS),ȱno.ȱ96,ȱ97,ȱ99,ȱ103,ȱ106,ȱ110,ȱ112,ȱ114,ȱ116,ȱ125,ȱ127,ȱ132,ȱ138,ȱ139,ȱ 141,ȱ143.ȱ KonyaȱVilayetȱSalnamesiȱ(KVS),ȱ1322.ȱ
FAROQHI,ȱ Suraiya,ȱ (2000),ȱ Osmanlı’daȱ Kentlerȱ veȱ Kentliler,ȱ (Çev.:ȱ Neyyirȱ KALAYCIO<Ȭ LU),ȱGstanbul,ȱTarihȱVakfıȱYurtȱYay.ȱ
KONYALI,ȱGbrahimȱHakkı,ȱ(199ȱ 7),ȱ Âbideleriȱ veȱ Kitabeleriȱ Gleȱ Konyaȱ Tarihi,ȱ Ankara,ȱ EnesȱYay.ȱ
KÜÇÜKDA<,ȱYusuf,ȱ(1989),ȱ“LâleȱDevri’ndeȱKonya”,ȱ(SelçukȱÜ.ȱSosyalȱBilimlerȱEnstitüȬ süȱYeniçaÂȱTarihiȱAnaȱBilimȱDalıȱBasılmamıóȱDoktoraȱTezi),ȱKonya.ȱ
ÖZCAN,ȱ Tahsin,ȱ (2003),ȱ Osmanlıȱ Paraȱ Vakıflarıȱ Kanûnîȱ Dönemiȱ Üsküdarȱ ÖrneÂi,ȱ Ankara,ȱ TTK.ȱ
SAK,ȱ Gzzet,ȱ (2005),ȱ ker’iyeȱ Sicillerindeȱ Bulunanȱ Konyaȱ Vakfiyeleriȱ (1650Ȭ1800),ȱ Konya,ȱ KöȬ menȱYay.ȱ
TUk,ȱMuhittin,ȱ(2007),ȱSosyalȱveȱKültürelȱAçıdanȱKonya,ȱKonya,ȱTabletȱYay.ȱ ÜNAL,ȱMehmetȱAli,ȱ(2002),ȱOsmanlıȱMüesseseleriȱTarihi,ȱIsparta,ȱFakülteȱKitabevi.ȱ YEDGYILDIZ,ȱ Bahaeddin,ȱ (2003),ȱ XVIII.ȱ Yüzyıldaȱ Türkiye’deȱ Vakıfȱ Müessesesiȱ Birȱ Sosyalȱ
TarihȱGncelemesi,ȱAnkara,ȱTTK.ȱ
ȬȬȬȬȬȬȬȬȬȬȬȬȬȬȬȬȬ,ȱ (1984),ȱ “XVIII.ȱ Asırȱ Türkȱ Vakıflarınınȱ Gktisadiȱ Boyutu”,ȱ Vakıflarȱ Dergisi,ȱ S.18,ȱAnkara,ȱs.ȱ5Ȭ42ȱ
