Dün ve yarın neşriyatı:Hilmi Ziya'nın dilimize kazandırdığı eserler

(1)

Dün Ve Yarın Neşriyatı: ' •-VVWVWN/VWWVVV

H i l m i Ziyanın

dilimize kazan

dırdığı eserler

İLİM VE FELSEFE

Yazan: Moritz Schlicb

Türkçeye çeviren: Hilmi Ziya Ülken

M. Schlick, yeni ilim felsefesinde mühim bir mevki işgal eder. “ Viya na mektebi,, adı verilen felsefe cereyanım açanlardandır. 52 sahi- feden ibaret olan bu küçük kitabında müellif yeni mantık üzerine istinat eden ilim felsefesinin bşlıca pren- scbetle eski felsefelerin ilme dayan- sebete eski felsefelerin ilme dayan- mıyan, sırf indî düşüncelerine ve bil hassa metafiziklere hücum ediyor. Bütün bunların mantıkî kafalar ha linde ifade edildikleri zaman tamamiyle “ manasız,, kaldıklarım göster meğe çalışıyor.

Schlick bu kadar küçük bir ki tap içerisinde yeni felsefenin buhra nı, pazitivizm ve realizm, kaziyele rin medlûlü, realite neye delâlet eder gibi mühim meselelere dokunmakta ve çok kolay bir şekilde bu ilim felse fesinin bu esaslı meselelerdeki görüş lerini ifade etmektedir. Felsefe cere yanının esaslarına ait Cornop’un “ eski mantık ve yeni mantık,, adlı mühim makalesi de (felsefe yıllığı, cilt II) de Türkçeye çevrilmiş ve neşredilmiştir. Bu iki tetkik biri

bi-2

Hilmi Ziya

HİLMİ ZİYA

Bay Hilmi Ziya 1901 de İstanbul- da doğmuştur. İlk tahsili Tefeyyüz idadisinde, orta tahsili İstanbul sul tanisinde, yüksek tahsili Mülkiye mektebinde (Mezuniyeti 1921) yap mış; Darülfünun coğrafya asistanlı ğında (1921 . 1923), Bursa lisesi coğ rafya muallimliğinde (1923), Ankara lisesi felsefe ve içtimaiyat muallimli- ğnide (1924 - 1926), Maarif Vekâleti istatistik müdürlüğünde talim ve terbiye heyeti mütercimliğinde, (1926 ya kadar), İstanbul kız ve erkek mu allim mektebi, İstanbul lisesi, Ga latasaray ve Kabataş liseleri felsefe muallimliklerinde bulunmuştur. (1926 - 1934).

Bugün İstanbul Üniversitesi Türk tefekkürü tarihi doçentidir. (1933 denberi).

Almanyada Türkiyatçılarla temas etmiş ve onların rehbehliği ile devlet kütüphanesinde çalışmıştır.

İçtimaiyat (tercüme), metafizik, umumî ruhiyat dersleri, aşk ahlâkı, umumî içtimaiyat İnsanî vatanper verlik, Türk tefekkürü tarihi, (cild I ve II), Felsefe yıllığı (cild I ve II), şehir içtimaiyatı, tabiat kanunları (Bovfronxdan tercüme). İlim ve felsefe (tercüme), yeni İlmî zihniyet (tercüme), Aristo metafiziği, (ter cüme), uyanış devirlerinde tercüme nin rolü> Türk filösofları antolo jisi, telifçiliğin tenakuzları

(2)

isimle-K t T A P

V E

K

■**rinde çok özlü eserler yazmış, tercü- |

|| me etmiştir. İ

Anadolu, Mihrap, Felsefe ve içti- j : maiyat, Muallimler Birliği, Türk yur- j du, Mülkiye^ Galatasaray mecmuala- t

rında makaleleri çıkmıştır. f Telkin ve kendine telkin (Baudo- ! :: vinden tercüme), Tarihi materya- | :: lizm ve yeni ilim, yirminci asır filo- | ; sofları, (Bedrettin Simavî varidat i ve temsil) (Hacı Bektaş; Makalât | :: en eski metin) adlı eserleri neşredil- f

:: mek üzeredir. |

Emsaline meşkolacak bir cev- | herdir. Fakültenin ve bütün mesai | âleminin en canlı bir uzvudur. Do- * :: çent olarak çalışmaktadır. Fakat t il filen yani hakikatte yaptığı profe- î :: sörlüktür, çok yakm bir zamanda | profesörler arasında da en parlak bir i mevkide olduğu anlaşılacağma ve İ : bunu hiç bir hasis kuvvetin menede- t miyeceğine asla şüphe yoktur. Fakat t :: onun aradığı yalnız vicdan rahatıdır. ♦

| h. k. :

rini tamamlamaktadır. İstanbul Üni versitesi felsefe profesörü Reichen- bach’m mensup olduğu bu geniş fi kir cereyanından haberdar olabilmek için, bu iki tetkikin herhalde okun ması lâzımdır.

YENİ İLMÎ ZİH N İYET

Yazan: Gaston Bachelard

Gaston Bachelard, Fransada am- pirist pozitivizmi aşmak için yaptığı teşebbüsleriyle tanınmış bir filösof- tur . “ müterakki takripler,, yardı- miyle realiteye yaklaşmak mümkün olduğuna kani olan filösof tamamiyle tahlilci olan Meyerson'un karşısında cephe yapmaktadır. Ona göre bütün ilim derece derece ve takribi olarak realiteye yaklaşan birçok müterakki istikraların mecmuudur. “ İzafiyetin

1 T A P Ç I L I K

istikraî kıymeti,, adlı eserinde mü ellif Meyerson’un “ izafiyetçi tahlil,, adlı kitabına şiddetle hücum ederek bu eski tezini müdafaa etmekte idi. Son kitaplarından biri olan “ yeni ilmi zihniyet,, de ise bütün fikirlerini top lamakta ve hulâsa etmektedir. Bu kitabın asıl kıymetini, müellifin yal nız kendi fikirlerinin bir hulâsasını yapmakla kalmıyarak, ayni zamanda son 20 - 30 sene içinde müsbet ilmin geçirdiği büyük inkilabı anlatması ve onun doğurduğu felsefî neticeleri gös termesidir. Bachelard, yukarıda zik rettiğimiz felsefe cereyanına mensup olmamakla beraber , başka bir isti kametten gene ilim felsefesi yapmak tadır. Müellif başlangıçta ilim felse fesinin esasındaki mudilliğin sebep lerini anlattıktan sonra bunun başlıca meselelerine birer birer girmiye ça lışıyor. Hendese felsefesinin dilemle ri (yan kıyası mukassimleri) ni Nev- ton mihanikiyeti reddeden veya aşan yeni fiziki, madde ve şua hakkında yeni fizikteki mühim araştırmalar ve bundan doğan felsefî neticeleri, son zamanlarda Le Brogie’nin fizikte ye ni bir ufuk açmış olduğu mevceler ci simcikler meselesini, nihayet bu esas lı fizik problemlerinin doğurduğu bir netice olmak .üzere determinizm ve endeterminizm (muayyeniyetçilik ve gayri muayyeniyetçilik)davasını tet kik ediyor. Kitabın en mühim faslı bütün bu İlmî araştırmalardan çıkan felsefî neticeye ayırdığı fasıldır: Mü ellif burada yeni ilmin Descartes’dan beri gelen bilgi nazariyesini aştığı ve ilmin artık en basiti, en icra edile mez ve elemantar olanı aramaktan

(Alt tarafı f> mcı say ifada)

(3)

K İ T A P

V E

K I T A P Ç I L I K

GAZETELER

Genel tutarı

:

118 Gündelik gazeteler

43

Gündelik olmıyan gazeteler

75

118 Vilâyetler üzerine dergi

rin basımı:

ve

gazetele-Gazete ve bülten Gündelikler Gündelik olmıyanlar Afyon — 1 Amasya — 1 Ankara 6 2 Antalya — 1 Aydın — 1 Balıkesir 1 2 Bilecik — 1 Bolu — 1 Burdur — — Bursa

—

6 Çanakkale — 1 Çankırr — 2 Çoruh — 1 Çorum — 1 Denizli 1 1 Diyarıbekir 1 Edirne 2 Elâziz — 1 Erzurum — 2 Eskişehir — 1 Gaziantep 1 2 Giresun — 2 Gümüşane — 1 İçel 2 — İstanbul 15 7 İzmir 8 1 İsparta — 1

Kars

— 1 Kastamonu — 2 Kayseri — 1 Kırklareli 6 — 2 Kocaeli

—

Konya 3

1

Kütahya

—

1

Malatya

1

Manisa

—

Maraş

—

1

Mardin

—

1

Muğla

—

1

Niğde

—

1

Ordu

1

2 Samsun

—

3 Seyhan 2 2 Sinop

—

1

Sivas

1

2 Tekirdağ

—

1

Tokat

—

Trabzon

—

3 Urfa

—

2 Y ozgat

—

•1

Zonguldak

1

43

1

75 B. Hilmi Ziya

Baş tarafı 3 te

ziyade son tahlilde yine bazı mürek kepler, bazı kompleksler karşısında bulunduğunu ve bilgimize temel olan bu elemanter esasların nihayet komplekslerden ibaret bulunduğu

nu söylüyor.

A R İST O : M E TA F İZİK (BİRİNCİ K İT A P )

Büyük Yunan filösofu Aristo’nun metafiziğinden yalnız birinci kitabın, tercümesidir. Başında Aristonun ha yat:, felsefesi ve modern felsefe üze rindeki tesirine dair bir tahlil vardır. Bu kısım Aristo hakkında bir fikir edinmek istiyen talebe ve felsefe me raklıları için kâfi malûmat