Adli Tıp Dergisi Cilt / Vol.:26, Sayı / No:1 Adli Tıp Dergisi Cilt / Vol.:26, Sayı / No:1
ORİJİNAL MAKALE ORIGINAL ARTICLE
Alper Keten, Ramazan Akçan, Mustafa Karapirli, Perihan Durgut, İbrahim Kılınç, Emre Karacaoğlu, Ali Rıza Tümer Sağlık Kuruluna İtiraz Nedeni İle Başvuran Olguların İncelenmesi
Keten A, Akcan R, Karapirli M, Durgut P, Kılınc I, Karacaoglu E, Tumer AR. Evaluation of Cases Referred to Medical Board Due to Appeal. J For Med 2012;1: 20-26 doi: 10.5505/adlitip.2012.46036 Keten A, Akcan R, Karapirli M, Durgut P, Kılınc I, Karacaoglu E, Tumer AR.
Evaluation of Cases Referred to Medical Board Due to Appeal. J For Med 2012;1: 20-26 doi: 10.5505/adlitip.2012.46036
21 20
ABSTRACT
Objective:
A number of rights have been entitled to disabled citizens, and in order to use these rights a health report from a medical board is obligatory.
Also in our country, disabled citizens are required to document their disabilities with a medical board report. Occasionally conflicting situations occur in these reports arranged by the health care institutions, resulting in repeating report processes.
Methods:
A hundred reports of 43 cases sent due to appeals to Ankara Ataturk Training Research Hospital which was appointed as an arbitrator hospital by the Health Department of the Province were assessed in the light of the legislation.
Results:
Mean age of the cases included in the study was 45,8. Of the cases, 24 (55,8%, n: 43) were males and 19 (44,2%, n: 43) were females. In the reports prepared by the medical board of our hospital, the disability severity rate remained the same in 5 (11,6%) of the cases, while this rate was changed in 36 (83,7%) of them. The disability severity rate wasn’t stated in the previous reports in 2 (4,7%) cases. A different report was prepared by our medical board for whether the case was disabled or not in 18 (41,8%) of the cases, while no change was made for severity of disability in the report in 25 (58,2) of the cases.
Conclusion:
More than one report to be arranged for the same case not only increases the work load but also causes delays in
gaining of the rights. Therefore, it is concluded that the regulation about establishment of the medical boards should be revised and the physicians in charge should receive a special training.
Key words: disabled, disability
severity rate, medical board, appeal.
ÖZET
Amaç:
Özürlü vatandaşlar için bir ta-kım haklar tanınarak bu hak-ların kullanılmasında özürlü sağlık kurulu raporu alınma-sı gerekmektedir. Ülkemizde özürlü vatandaşlarımızın özür-lerini sağlık kurulu raporu ile belgelemesi zorunludur. Özürlü sağlık kurullarınca düzenlenen bu raporlarda zaman zaman çelişkili durumlar oluşmakta ve tekrarlayan rapor alım süreci yaşanmaktadır.
Yöntemler:
Ankara Atatürk Eğitim ve Araş-tırma Hastanesi sağlık kuruluna itiraz üzerine Sağlık Müdürlüğü tarafından hakem hastane ola-rak gönderilen 43 olguya ait 100 rapor mevzuat ışığında değer-lendirilmiştir.
Bulgular:
Çalışmaya dahil edilen olguların yaş ortalaması 45.8 dır. Olgula-rın 24’ü (%55,8, n: 43) erkek, 19’u (%44,2, n: 43) kadındır. Hastane-miz sağlık kurulu tarafından dü-zenlenen raporlarda olguların 5 ’inde (%11,6) özür oranı değiş-memişken 36 (%83,7) olguya ait özür oranı değişmiştir. 2 (%4,7) olgunun ise önceki raporların-da özür oranı belirtilmemiştir. Olgulardan 18’inin (%41,8) ağır özürlü olup olmadığı hususun-da hastanemiz sağlık kurulunca farklı bir rapor düzenlenmişken 25 (%58,2) olguda ağır özürlülük yorumunda herhangi bir deği-şiklik olmamıştır.
Sonuç:
Aynı olgu için birden fazla rapor düzenlenmesi hem iş yükünü arttırmakta hem de hak kaza-nımlarının gecikmesine neden olmaktadır. Bu nedenle sağlık
kurullarının teşkiline ilişkin dü-zenlemenin yeniden gözden ge-çirilerek görevli hekimlerin özel eğitime tabi tutulması gerekliliği ortaya çıkmaktadır.
Anahtar Kelimeler: özürlü, özür
oranı, sağlık kurulu, itiraz.
SAĞLIK KURULUNA İTİRAZ NEDENİ İLE
BAŞVURAN OLGULARIN
İNCELENMESİ
Sorumlu Yazar: Uzm. Dr. Alper Keten,
Ankara Atatürk Eğitim Ve Araştırma Hastanesi Adli Tıp Polikliniği Ankara - Türkiye, e-posta: alperketen@gmail.com 1Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi Adli Tıp Birimi
2Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı 3Adalet Bakanlığı Adli Tıp Kurumu Ankara Grup Başkanlığı 4Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi Genel Cerrahi
Alper Keten1, Ramazan Akçan2, Mustafa Karapirli3, Perihan Durgut1,
İbrahim Kılınç4, Emre Karacaoğlu2, Ali Rıza Tümer2
Alındı: 26.01.2012 / Kabul: 21.02.2012
EVALUATION OF CASES
REFERRED TO MEDICAL BOARD DUE
TO APPEAL
Correspondence to: Uzm. Dr. Alper Keten,
Ankara Atatürk Eğitim Ve Araştırma Hastanesi Adli Tıp Polikliniği Ankara - Türkiye, e-posta: alperketen@gmail.com
1Department of Forensic Medicine, Ataturk Training Research Hospital, The Ministry of Health, Ankara, Turkiye 2Department of Forensic Medicine, Medical Faculty, Hacettepe University, Ankara, Turkiye
3 Ankara Regional Center, the Council of Forensic Medicine, The Ministry of Justice, Ankara, Turkiye 4Department of General Surgery, Ataturk Training Research Hospital, The Ministry of Health, Ankara, Turkiye Alper Keten1, Ramazan Akçan2, Mustafa Karapirli3, Perihan Durgut1,
İbrahim Kılınç4, Emre Karacaoğlu2, Ali Rıza Tümer2
Adli Tıp Dergisi Cilt / Vol.:26, Sayı / No:1 22 23 Adli Tıp Dergisi Cilt / Vol.:26, Sayı / No:1
GİRİŞ
Özürlülüğün tanımını ve özürlü-lere verilecek sağlık kurulu ra-porlarının düzenlenmesine iliş-kin usul ve esaslar 16.12.2010 tarihli ve 27787 (mükerrer) sayılı resmi gazetede yayım-lanan “Özürlülük ölçütü, sınıf-landırması ve özürlülere veri-lecek sağlık kurulu raporları hakkında yönetmelik’’ ile dü-zenlemiştir. Bu yönetmelikte özürlü; doğuştan veya sonra-dan; bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetme-si nedeniyle toplumsal yaşa-ma uyum sağlayaşa-ma ve günlük gereksinimlerini karşılamada güçlükleri olan, korunma, ba-kım, rehabilitasyon, danışman-lık veya destek hizmetlerine ihtiyaç duyan bireyler olarak tanımlanmıştır(1).
Dünya Sağlık Örgütü, gelişmiş ülkelerde nüfusun %10 unu gelişmekte olan ülkelerde ise %12sini özürlülerin oluşturdu-ğunu kabul etmektedir( 2). Ül-kemizde Ulusal Özürlüler Veri Tabanına kayıtlı özürlülerin % 29,2’si zihinsel özürlüler, % 25,6’sı süreğen hastalığı olan özürlüler, % 8,8’i ortopedik özürlüler, % 8,4’ü görme özür-lüler, % 5,9’u işitme özürözür-lüler, % 3,9’u ruhsal açıdan özürlüler, % 0,2’si dil ve konuşma özürlü-ler ve % 18’i birden fazla özüre sahip olanlardır(3). Özürlü nü-fusun sahip oldukları bir takım haklar bulunmaktadır. Özürlü nüfusa sunulan hak ve hizmet-lerin iyileştirilmesi ve özürlü nüfusun yaşam kalitesinin
art-tırılması ülkelerin gelişmişlik göstergelerindendir(4). Ülke-mizde kayıtlı olan özürlü birey-lerin % 27’si özürlü aylığından, % 11,2’si ise Sosyal Yardım-laşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü’nün ayni ve nakdi yardımlarından düzenli olarak yararlandıklarını belirtmiştir(3). Bu hakların elde edilmesin-de sağlık kurulu raporu ile bu durumun tespiti zorunludur. Özürlü Sağlık Kurulu Raporu ise Özürlü Sağlık Kurulunca ha-zırlanan, kişilerin özür ve sağlık durumunu, yararlanabileceği sosyal hakları ve çalıştırılama-yacağı iş alanlarını belirten bel-geyi ifade etmektedir(1). Ülkemizde yetkilendirilen has-tanelerde sağlık hizmetlerinin sunumu ile birlikte özürlü sağlık kurulu raporlarının düzenlen-mesi hizmeti de sunulmaktadır. İlgili yönetmeliğe göre Özürlü sağlık kurulları; iç hastalıkları, göz hastalıkları, kulak-burun-boğaz, genel cerrahi veya or-topedi, nöroloji veya ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanlarından oluşacağı, kurumda varsa fi-zik tedavi ve rehabilitasyon uz-man hekiminin de kurulda yer alması zorunlu olduğu ayrıca ihtiyaç halinde farklı branşlar-dan kurullarda görevlendirme yapılması gerektiği belirtilmiş-tir. (5). Ayrıca adli makamların istemi üzerine, Adli Tıp Kurumu 3. İhtisas Kurulu da; Sosyal Si-gortalar ve İş Kanunları ile ilgili olaylar, maluliyetler, meslekte kazanma gücü kaybı, meslek hastalıkları ve mesleki kusur-lar, hürriyeti bağlayıcı cezaların infazının ertelenmesi, sürekli
hastalık, sakatlık ve kocama sebepleri ile belirli kişilerin cezalarının hafifletilmesi veya kaldırılmasına ilişkin işlemler hakkında bilimsel ve teknik gö-rüş bildirmektedir (6).
Çalışmamızda Ankara Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastane-si Sağlık Kurulu’na başvuran özürlülerin sağlık kurulu ra-porlarını retrospektif olarak in-celeyerek daha önce düzenle-nen raporlar ile Ankara Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi Sağlık Kurulu’nca düzenlenen raporların değerlendirmesini güncel mevzuat çerçevesinde tartışmayı planladık. Çalışma-mız mükerrer sağlık kurulu raporlarının incelendiği ilk ça-lışma özelliği taşımaktadır.
MATERYAL ve
METOD
Çalışmamız Ankara Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi Eğitim Planlama ve Koordinas-yon Kurulunun izni ile yapılmış-tır. Çalışmada Ankara Atatürk Etiğim ve Araştırma Hastanesi Sağlık Kuruluna önceki rapor-larına itiraz nedeniyle başvuran olguların dosyaları retrospektif olarak incelendi. Çalışmada 43 olguya ait 100 rapor incelen-di. Olgular; cinsiyet, yaş, itiraz edilen raporun düzenlendiği hastane türü, itiraz nedeni, ön-ceki özür oranı, hastanemizce düzenlenen rapordaki tanısı, özür oranı ve ağır özürlülük hususları açısından değerlen-dirilmiştir.
BULGULAR
Çalışmaya dahil edilen olgular 19-77 yaşları arasında olup yaş ortalaması 45,8 dir. Olguların 24’ü (%55,8, n:43) erkek, 19’u (%44,2, n:43) kadındı. Olgular
için düzenlenen rapor sayısı 2 ila 5 arasında değişmektey-di. Olguların aldığı raporların 80 (%80, n:100)’inin Eğitim ve Araştırma hastanesi 19 (%19, n:100)’unun Devlet hastanesi 1’inin (%1, n:100) ise
üniversi-te hastanesi tarafından düzen-lenmiş olduğu görüldü(Tablo1). Rapor almak amacıyla yeniden başvuru nedeni incelendiğinde olguların 3 (%6,9)’ü raporlar arasında çelişkinin
giderilme-Alper Keten, Ramazan Akçan, Mustafa Karapirli, Perihan Durgut, İbrahim Kılınç, Emre Karacaoğlu, Ali Rıza Tümer Sağlık Kuruluna İtiraz Nedeni İle Başvuran Olguların İncelenmesi
RAPOR DÜZENLEYEN SAĞLIK KURULU RAPOR SAYISI YÜZDE(%)
Devlet Hastanesi 19 19
Eğitim ve Araştırma Hastanesi 80 80
Tıp Fakültesi Hastanesi 1 1
Toplam 100 100
Tablo 1: Raporların düzenlendiği hastane türleri
si amacıyla gönderilmişken 17 (%39,5)’si özür oranına itiraz, 16 (%37,3)’sı ağır özürlü olup olmadığının yeniden tespiti iken 7 (%16,3) olgu hem özür oranına hem de ağır özürlü ol-madığı yönündeki rapora itirazı vardı(Tablo2). Olgular için dü-zenlenen raporlar kıyaslandı-ğında olguların 5 (%11,6)’inde özür oranı değişmemişken 36
(%83,7) olguya ait özür oranı değişmişti, 2 (%4,7)olguya ait önceki raporlarında hastalık ta-nısı konulmuşken herhangi bir özür oranından bahsedilmediği görülmüştür(Tablo3).
Olgular için düzenlenen rapor-lardaki özür oranı arasındaki farklar incelendiğinde aynı kişi için düzenlenen raporlar
ara-sındaki özür oranı farkı yüzde 1-65 (Ort: % 20,5) değerleri ara-sında farklılıklar içermekteydi. Olgulardan 18 (%41,8)’inin ağır özürlü olup olmadığı hususun-da farklı bir rapor düzenlen-mişken 25 (%58,2) olguda ağır özürlülük yorumunda herhangi bir değişiklik olmamıştır.
Tablo 2: İtiraz nedenleri
İTİRAZ NEDENİ OLGU SAYISI YÜZDE(%)
Özür oranı 17 39.5
Ağır özürlülük 16 37.3
Özür oranı ve ağır özürlülük 7 16.3
Çelişkili rapor 3 6.9
Adli Tıp Dergisi Cilt / Vol.:26, Sayı / No:1 24 25 Adli Tıp Dergisi Cilt / Vol.:26, Sayı / No:1
Tablo 3: Rapor Sonucu
RAPOR SONUCU ÖZÜR ORANI OLGU SAYISI YÜZDE(%)
Değişen 36 83.7
Değişmeyen 5 11.6
İlk raporda özür oranı belirtilmeyen 2 4.7
Toplam 43 100
TARTIŞMA
Çalışmaya dahil edilen olgula-rın yaş ortalaması 45,8 bulun-muştur. Yapılan bazı çalışma-larda özürlülerin en sık 10-14 yaşında olduğu belirtilmiş iken (7,8,9) çalışmamızla uyumlu olarak Özyurda’nın Ankara’da yaptığı çalışmasında da özür-lülerin en sık 40 yaş ve üze-rinde olduğu belirtilmiştir(10). Başbakanlık tarafından 2002 yılında yapılan Türkiyede Özür-lüler Araştırmasında median yaş 33,8 olarak verilmiştir(4). Yapılan bazı hastane merkezli çalışmalarda çocuk olguların daha sık olarak bulunması ço-cuk bölümleri olmayan has-tanelerin sağlık kurullarında çocuk olguların değerlendiri-lemediğini bu nedenle çocuk bölümü olan hastanelerin yaş oranının düşük olduğunu dü-şündürmüştür.
Çalışmamızda erkek/kadın oranı 1,26 olarak bulunmuş-tur. Yapılan çalışmalarda Sağ-lık kurulu raporu düzenlenen erkek oranı kadın oranına göre yüksek olarak bulunmuştur. Bu oran Akarın yaptığı
çalışmasın-da 1,98 olarak, Arslan’ın yaptığı çalışmasında 1,4, Kesiktaş’ın çalışmasında 1,03, Beşer ve Ark. çalışmasında 1,48 olarak verilmişken Yılmaz ve ark. İs-tanbulda yaptıkları çalışmada kadın erkek oranının benzer olduğu ifade edilmiştir. Türkiye özürlü kayıt sistemi 2010 veri-lerine göre erkek/kadın oranı 1,41 dir(3,7,9,10,11,12). Çalış-mamız özürlü kayıt sistemi ile uyum göstermiştir.
Çalışmaya dahil edilen olgu-ların eski raporolgu-larına bakıldı-ğında 2-5 arasında rapor dü-zenlendiği görülmüştür. İtiraz nedenlerine bakıldığında en sık olarak özür oranına itiraz birinci sırada iken ağır özürlü-lük değerlendirmesi ve çelişkili raporlar düzenlenmesi itiraz nedenleri arasındadır. Özürlü sağlık kurulu raporuna; özürlü, velisi veya vasisi veyahut ra-poru isteyen kurum tarafından İl Sağlık Müdürlüğü’ne itiraz edilebilir. İtiraz edilen özürlü sağlık kurulu raporu ile itiraz üzerine verilen özürlü sağlık kurulu raporundaki kararlar aynı yönde ise özürlü sağlık ku-rulu raporu kesinleşir. Özürlü
sağlık kurulu raporlarının fark-lı olması durumunda, Sağfark-lık Bakanlığınca belirlenmiş olan hakem hastanelerden tekrar rapor alınması sağlanmakta-dır(1). Bu durum düzenlenen raporda belirtilen özür oranının yanlışlığı yada ağır özürlü olup olmadıkları hakkındaki karara itiraz etmek suretiyle karşı-mıza çıkmaktadır. Ülkemizde yapılan benzer çalışmalarda bu konuda bir bilgiye rastlanma-mıştır.
Olguların önceki raporları in-celendiğinde raporların; 80’inin Eğitim ve Araştırma Hastanesi, 19’unun Devlet Hastanesi 1 inin ise Üniversite Hastanesi tara-fından düzenlendiği görülmüş-tür. Olguların ilk aldıkları rapo-ra bakıldığında 18’inin (%41) ilk raporlarını devlet hastanesin-den aldıkları itiraz sürecindeki raporlarını ise %55,8 (24 olgu) oranında eğitim ve araştırma hastanesinden almış oldukları görüldü. Bu durum Sağlık Ba-kanlığı tarafından belirlenmiş hakem hastaneler listesinde eğitim ve araştırma hastanele-rinin daha fazla olması ile açık-lanabilir(5).
Yeniden değerlendirilmesi amacıyla yapılan başvuru so-nucunda düzenlenen rapor ile önceki raporlar kıyaslandığında 43 olgunun 36’sında özür oranı değişmişken 5’i önceki rapo-ruyla uyum göstermiştir. İki ol-gunun önceki raporlarında her-hangi bir oran belirtilmemişti. Bu durumun Özürlü sağlık ku-rulu raporu düzenlenmesinde kullanılan özürlüler yönetme-liğini kullanmak ve birden çok özrü olan olgular için kullanılan balthazard formülünün kulla-nılmasında yapılan hatalardan kaynaklandığını düşünmekte-yiz. Diğer bir itiraz nedeni olan ağır özürlülük hususunda ise 23 olgunun 15 inde bu hususta da farklı bir karar verildiği orta-ya çıkmıştır. Ağır özürlü tanımı: Özür durumuna göre özür oranı %50 ve üzerinde olduğu tespit edilenlerden günlük yaşam ak-tivitelerini başkalarının yardımı olmaksızın yerine getireme-yeceğine özürlü sağlık kurulu tarafından karar verilen kişiler olarak tanımlanmıştır(1). Ka-rarlardaki farklılık, bu kararın verilmesinde oluşturulmuş ob-jektif kriterlerin olmamasından kaynaklandığını düşündürmek-tedir.
SONUÇ
Düzenlemiş olan raporlara itiraz edilmesi yoluyla tekra-ren rapor düzenlenmesi hem iş yükünü arttırmakta hem de hastaların elde edebilecekleri haklarının gecikmesi sonucu-nu doğurmaktadır. Busonucu-nun en aza indirilebilmesi
amacıy-la rapor düzenlemekle yetkili Sağlık Kurullarında görevli he-kimlerin görev almadan önce hizmet içi eğitime alınması, kurullarda rapor düzenleme eğitimi almamış hekimlerin görev yapmasının engellenme-si gerekmektedir. Bunun yanı sıra üniversite hastanelerine bağlı sağlık kurulları ile eğitim ve araştırma hastaneleri sağlık kurullarında adli tıp uzman-larının da görev alması önem taşımaktadır. Ayrıca raporların düzenlenmesinde kullanılan tıbbi rehberlerin yeniden göz-den geçirilerek güncel hale ge-tirilmesi son derece önemlidir. Kurulların çalışmasına yardım-cı olmak üzere sosyal hizmet uzmanlarının görevlendirilmesi özellikle objektif kriterler içer-meyen ağır özürlülük kararında sosyal incelemelerin yapılması sonucunda kararın verilmesi gerekmektedir. Böylece sos-yal devlet anlayışının bir gereği olan özürlü vatandaşlarımızın haklarından daha hızlı ve adil şekilde faydalanması sağlan-mış olacaktır.
Alper Keten, Ramazan Akçan, Mustafa Karapirli, Perihan Durgut, İbrahim Kılınç, Emre Karacaoğlu, Ali Rıza Tümer Sağlık Kuruluna İtiraz Nedeni İle Başvuran Olguların İncelenmesi
Adli Tıp Dergisi Cilt / Vol.:26, Sayı / No:1 26 Adli Tıp Dergisi Cilt / Vol.:26, Sayı / No:1
KAYNAKLAR
1. Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Rapor-ları Hakkında Yönetmelik. Resmi Gazete: 16.12.2010. http://www.resmigazete.gov. tr (erişim tarihi: 23.01.2012)
2. World Health Organization.Disability prevention and rehabilitation – technical report series 668. Geneva: WHO, 1981. 3. Türkiye İstatistik Kurumu. Özürlülerin sorun ve beklentileri araştırması 2010. 4. T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Ensti-tüsü Başkanlığı ve T.C. Başbakanlık Özür-lüler İdaresi Başkanlığı. Türkiye ÖzürÖzür-lüler Araştırması 2002.
5. Özürlü sağlık kurulu raporu verme-ye verme-yetkili sağlik kuruluşları ve hakem hastaneler http://www.saglik.gov.tr/TR/ dosya/1-71588/h/ozurlu.doc (erişim tarihi: 23.01.2012)
6. Adli Tıp Kurumu. http://www.atk.gov.tr/ Kurumsal_AT_ihtisaskurulu.html (erişim tarihi: 23.01.2012)
7. Akar T, Demirel B. Bir üniversite hasta-nesine başvuran özürlülerin analizi. Turki-ye Klinikleri J Foren Med 2008;5(3):101-8. 8. Beyazova M, Bumin Ç, Beyazova U, Bu-min MA, Aksöz Ş. Etimesgut Sağlık Ocağı bölgesinde sakatlık epidemiyolojisi. Gazi Tıp Dergisi 1987;3(1):119-30.
9. Yılmaz H, Kesiktaş N, Eren B, Köse R. İstanbul İlinde özürlülük oranı ve özürlü-lerin durumu. Türkiye Fiziksel Tıp ve Re-habilitasyon Dergisi 1998;1: 51-53. 10. Özyurda F, Soyer A. Sakatlık sorunu ve demografik özellikleri. Saglık Derg 1982;156:59-67.
11. Arslan Ş, Gökçe Kutsal Y. Yaşlılarda özürlülüğün değerlendirilmesine yöne-lik çok merkezli epidemiyolojik çalışma. Geriatri 1999;2(3):103-114.
12. Beşer E, Atasoylu G, Akgör Ş, Ergin F. Aydın il merkezinde özürlülük preva-lansı, etiyolojisi ve sosyal boyutu. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni 2006;5: 267-275.
