Meyvaların Beslenmemizdeki Yeri ve
Kullanılması
Dr. Sevinç Yücecan* / Türkân Ekinciler*
G ir iş
Y e te rli v e d e n g e li b eslen e b ilm ek için sebze ve m ey v a g ru b u n d a n g ü n d e en a z 3 p o rsiy o n y e m e k g e re k tiğ in i b iliy o ru z .1 B u n d a n önceki y azım ızda s e b z e le rin y a p ısı, ö zellik leri besin d eğ eri ve kullan ılm asın ı a n la tm ıştık .2 B u y a z ıd a d a m e y v a la rd a n söz edeceğiz.
M e y v a l a r ı n T a n ı m ı v e Y a p ıs ı
B o ta n ik te , b itk ile rin o lg u n laşm ış çekird ek leri ve çekirdeğe y akın kısım l a r ı n a m e y v a d e n m e k te d ir. Bu ta n ım a göre salatalık , p atlıcan , kabak , b ib e r ve d o m a te s in m ey v a olm ası g erekir. H a lb u k i p ra tik te b u n la r sebze o la r a k k a b u l ed ilir. Bu n e d e n le gen el o la ra k sofrad a ta tlı yerine yenenlere m e y v a d e n i r .3 T a z e m e y v a la r; m e ta b o lik re ak siy o n la rın sü rd ü ğ ü canlı h ü c r e le r d e n o lu şm u ştu r. Bu h ü c re le r, besin ve su gereksinm elerini k arşı la y a n b itk ile r d e n k esilm elerin e k arşın y a şa r d u ru m d a d ıra r.
H ü c r e le r , p e k tik m a d d e le rle b irb irin e b a ğ la n ırla r. H ü c re d u v a rı n ın esas m a d d e le ri sellüloz, p e k tin , hem isellüloz ve liğ n in d ir. P ek tin ; h a m m e y v a d a p ro to p e k tin a d ı a ltın d a k alsiy u m -m ag n ezy u m tu z la rı ile b irle şm iş o la r a k b u lu n u r. M ey v a o lg u n laştık ç a p ro to p e k tin pek tine, o d a, p e k tik a s id e d ö n ü ş ü r ve m ey v a g ittik çe y u m u şar.
M e y v a n ın ta z e y ap ısı seb zelerd e o ld u ğ u gibi h ü c re n in içindeki iyo n la r ın s a ğ la d ık la r ı b a s ın ç la g erg in d u ru m y a r a ta n özelliklerini sü rd ü rm esin e b a ğ lıd ır. H ü c r e d u v a r ın ın elâstikyapısı gerginliğe ve n o rm a l h ac m in s a ğ la n m a s ın a y a r d ım c ı o lu r. H ü c re n in h a c m i k ü çü ld ü k çe h ü c re y u m u şar. H ü c r e su iç in e k o n u rs a su'çek erek h ac m i b ü y ü r. N o rm a lin ü stü n d e h acm in
48 BESLENM E V E D İY E T D E R G İS İ b ü y ü m e si d u v a r la rın k ırılm a sın a yo l a ç a r. K ır ı l a n d u v a r l a r d a n h ü c r e d e ki su d ışarı çık ar ve g erg in lik k a y b o lu r.
H ü c re h a c m in e , h ü c re b o şlu ğ u n d a k i ç ö z e ltin in iç in d e k i m a d d e l e r i n o sm atik b asın cı etk i ed er. M e y v a b itk id e ik e n h ü c r e n i n o s m o tik b a s ın c ı b itk in in d iğ er k ısım la rın d a k i b a sın ç la d e n g e d e d ir. M e y v a b i t k id e n k e s il diğ i a n b u den g e k a y b o lu r. B itk id e n a y r ıla n m e y v a n m s a k la n d ığ ı o r t a m a göre h ü c re d e k i su m ik ta rı a z a lır. K u r u b ir o r t a m d a h ü c r e n i n s u y u d a h a sü ra tli a z a ld ığ ın d a n m ey v a g e rg in d u r u m u n u k a y b e d e r .4’5
M e y v a la r ın B e s in D e ğ e r i
M e y v a la r, g ü n lü k enerji ve p ro te in g e re k sin m e sin e ço k a z k a t g ı d a b u l u n u rla r. Bu n ed e n le şişm an k im selerin ta tlı y e rin e s o f r a la r ın d a ta z e m e y v a b u lu n d u rm a la rı salık v e rilir. B u n u n y a n ın d a m in e r a lle r v e v i t a m in l e r y ö n ü n d e n z e n g in d irle r. Ö z ellik le m e y v a la r k a p s a d ık la r ı v i t a m in ç e şid i v e m ik ta rı b a k ım ın d a n fa rk lıd ırla r. G e n ellik le tu r u n ç g ille r , şe fta li, ç ile k v e b en zeri m e y v a la r v ita m in C , kay ısı A v ita m in i iç in iy i k a y n a k t ı r l a r . D iğer m e y v a la rd a k i C v ita m in i m ik ta rı d a h a az o lm a k la b ir lik te ta z e o lara k y en d iğ in d e C v ita m in i g e re k sin m e sin in k a r ş ıla n m a s ın d a y a r d ı m c ı d ırla r. H e rh a n g i b ir m ey v a çe şid in in k a p s a d ığ ı v ita m in C m i k ta r ı ik lim e ve diğer y etiştirm e k o ş u lla rın a g ö re d e ğ iş m e k te d ir. M e y v a la r ı n t o p l a n d ık ta n so n ra a m b a la jla m a ve s a k la m a y ö n te m le ri d e v i t a m in C m i k t a r ı n a etki e d e r.6 Ç eşitli m e y v a la rın k a lo ri ve b e sin d e ğ e rle ri T a b l o I d e g ö s te rilm iştir.7
M e y v a la rın besin d e ğ e ri k a d a r iş ta h ü z e rin e d e o lu m lu e tk ile ri v a r d ır . M e y v a la rın lezzeti b ileşim le rin d ek i asit v e ş e k e rd e n ile ri g e lm e k te d ir . M e y v a la r o lg u n laştık ç a asit m ik ta rı a z a lm a k ta , şek e r m ik ta r ı a r t m a k t a d ı r Ş ek erin v erd iğ i ta d ın asitle birleşm esi so n u c u h o şa g id e r b ir le z z e t o lu ş m a k ta d ır. M e y v a la r ay rıc a , k a p s a d ık la rı sellü lo z d o la y ıs ı ile b a r s a k fa a liy e tle rin i d ü z e n le rle r. G e n ellik le k a b u k lu m e y v a la r, k a y ıs ı, e rik , ü z ü m , in c ir ve b u n la r d a n y a p ıla n m a r m e la t ve re ç e lle r b a r s a k h a r e k e t le rin i a r ttırd ığ ın d a n k a b ız lık ta n şik ay eti o la n la r a sa lık v e r ilir . E kşi elm a ve şeftali ise ish ali o la n k im selere iyi g elir.
M e y v a la r ın K u l l a n ıl m a s ı
M e y v a la r ta z e ve işlenm iş o la ra k iki şek ilde k u l l a n ı lı r la r .6
A . Taze Olarak: E n fa z la tü k e tile n şek lid ir. Ç o c u k la r iç in p ü re s i
y a p ılır, sık ıla rak suyu ç ık a rılır v e y a b ü tü n o la ra k y e n ir. M e y v a la r ı ta z e o la ra k y e rk e n C v ita m in in d e b ir k a y ıp o lm a m a s ın a ço k d ik k a t e tm e lid ir . M e y v a kesilip h a v a te m a s ın a b ıra k ılırsa , p ü re v ey a s u y u u z u n s ü re b e k le
ti-o
hJ m < ’5 U ç *«d/}2
>bJ) o (/ı 0) W 0) > o 13 'e o t* 4— I a c rN Jh d Jh W) o o C o3
o G 0) rt d > >s o s >s
> p < w l i g * 3 >• E rs c •£ U CJ îd ^ u "O c a İS i« 6c o pQ rt O Jh &H "w * 3 C c/3 bo O O G ' } C O t >- ı r ) C M C M C O e O — — co -r — • C O O O ( D m -r — cm cs u-5 o0
o o d W M i n i f l W ^ M c O O M o o o o o o o o o o m i û ^ - c o M ^ m ^ N M c n m c o c o 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 c n ^ ^ r - ^ i o ^ ^ i O L O t û i O ı M ^ C ^ 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 o o o o o o o o o o o o o o o o o (M 10CO o ın o m o o CM c o o ^ ^ ^ r ^ c û C ^ m r ^ ı O c o c ^ c M0 0
—• o o o o d o o o ’—' O t o o o o o o c v i T f ı n c o — o c o * n c £ CO' - ' Cvj ı OCO’t ı O ^ ' - ^ C O r - ı ^ r ^ . « L n ^ ^ _ , o ^ r ^ L O C M r ^ O c O t n c M o « O W M ^ - ' ^ h O O O ^ O O O 1 ■■ö c4J İH 0 r-* CS cr> co co CO O) CM tn co CO O) r--.S CuO CM CO m r-. co CO r-*. CO O) r>» r-*. <J) m (£> in ÎH CM >bfî u CO C£> CM co m r-*. CM tD t£> CO > b/D 0 0 0 0 0 0 0 O 0 0 O O O 0 O c o c o c M c o c û c o t o ^ t û c o r ^ t ' - ' C M i n t o O O O C M — < O — < 0 0 0 0 0 0 0 CO f ?sj »D IJ-) O to o co 10 r-. « Û r f < 0 N O ( £ i c v | C O ı O H C O ( O — c d o c- cocmcm r ^ c o c o c o r ^ c o c o c o c o c o o ^ o i .2 13 t u E u ra I -S H W2
>» c u C "O o td ■u3 a .„ ibo w> .2 "â :3 C :3 Q ‘SD ü" S 3 5 o > t- «İ W M co coK a rb o n h id ra t S cö > OJ Q > bö co ü a g> 2 S ’> t/3 r-. o coo C Oo coo o•f oc o c oo -t*o «-ino c oo C M C M C M E o o o o o o o o o d o o* bO E PQ > & < hh -S öî) Q s c <D o E ««2 d 13 oj G rs >bo *2 bo a 'S u o em o İd 3 ^ 03 bo -2 «3 > c s CO O CO •— ı r^- co C M C s i ^ C N r L n c n ^ L n ^ c o o o o o o o o o o o m o coo coo C Mo oco oo coo C Mo coo o o o o o o o o o
§
o o m m o o o o o o M « « M CO CO CO CM — r>* — ır> m co co o o ‘'t1 — o —- o o o o c m — o O r h CM CO O O CO 0 M - —* — •** Q3 OCO CM co m r-~ — co C M o C O co * T * <75 r-* C M co f—• •—1 C O f>. O l C O O l O l ^ O M ^ C O İ ' O O O ’- ' O C M C M C O — O CMCMCMCMr - ~COCOCOCM o o o o o o o o o C T J C O C O C O C O C O C O C M C O r ^ 0 0 0 0 0 0 0 - ^ 0 0 co O) Th M Oi ’t İT) to iO r - » — -t* oCO f (Jr< «â Nu •-• u vy < W d > >N < >* c a ^ X* w a n CO CO —' o o o co o o O CO CO CM CO co co m m CM CO o o m r** co o o co -*• o co O o co r-* r^.co mco co r--co co C MCO -t-co ocn c o t}-1 C M oC M I o CO CM — CMb
a .b
aj 3 o d- S â £ s :3 V* N - :;3 S =3 >■, w- a 3 o o ku ru er ik 2 0 .9 25 5 2. 5 0. 6 73 .0 3. 4 8 0 0 .1 2 80 0. 1 2 0 .1 1 Hurm a 2 0 .0 30 6 2. 2 0. 6 73 .0 2. 4 7 2 2 .1 60 0 .0 9 0 .1 0M EY V A LA R IN BESLEN M EM İZD EK İ Y ERİ VE KULLANILMASI 51 lirse, C v it a m in i n d e ö n e m li k a y ıp la r o lu r. A y rıca m e y v a la r güzel g ö rü n ü m le rin i, k a r a k te r is tik le z z e tle rin i ve re n k le rin i de en iyi şekilde taze o larak g ö s te rirle r.
M e y v a la r y e tiş tirilirk e n d iğ e r b itk ilere d e u y g u lan d ığ ı gibi, h aşere le r d e n k o r u n m a k iç in ila ç la n ırla r. Bu ilâ ç la r m eyv a ü zerin d e kalır. M e y v a y ık a n m a d a n y e n irse z e h irle n m e le re yol aç ar. Bu n ed en le yem eden ö n c c ç o k iy i b ir şek ild e y ık a n m a lıd ır.
B . İşlenm iş O larak: T a z e o la ra k y enilem ey en , ezilmiş, h a m ve kü çük
m e y v a la r v e y a çok o lg u n la rı k o m p o sto , ta tlı, m a rm e la t, reçel ve jö le y a p ı l a r a k k u lla n ıla b ilir .
K om posto: T a z e e lm a , ay v a , erik, gibi m e y v a la r kom posto için
e lv e r iş lid irle r. Y a ln ız m e y v a n ın tü rü n e g ö re p işirm e yö n tem i uy g u lan ır. S e r t m e y v a la r (a y v a , a r m u t, elm a) k u lla n ılıy o r ve k o m po stonu n y u m u şa k o lm a s ı iste n iy o rs a ö n ce soyulm uş, gerekirse dilim lenm iş m eyv alar s ıc a k s u y a a tı l a r a k y u m u ş a y ın c a y a d eğ in pişirilir, son ra şekerlenir. H a f i f a te ş te 10-15 d a k ik a d a h a p işirilir. B u n u n aksine y u m uşak m eyvalar (ç ile k , e rik , ta z e kaysı) k u lla n ılıy o rsa , m eyvelerin ç a b u k d ağ ılm am ası için ö n c e h a f i f k o y u lu k ta şekerli ş u ru p h a z ırla n ır. Y ıkan ıp , ay ık lan a n çekirdek v e ç e k ird e k e v leri ç ık a rıla n m e y v a la r b u şu ru b a eklenir, 15-20 dakika h a f i f a te ş te p iş irilir. B öylece b u m e y v a la rın dağılm ası ö n len ir.8
B ir p o rs iy o n k o m p o sto için o rta b ü y ü k lü k te m ey v ala rd an 1 adet, ç ile k , v işn e g ib i m e y v a la rd a n 1 /2 su b a rd a ğ ı, m ey v an ın tü rü n e göre 2-3 silm e y e m e k k aşığı (20-30 gm ) şeker ve 1 1/2 su b a rd a ğ ı su kullan ılır. K o m p o s to , s u y u n u n a y r a n k ıv a m ın d a b ir k o y u lu k ta olm ası gerekir.
E lm a , a r m u t , şeftali, kaysı, çilek ve vişne gibi m e y v ala rd an h a fif t a t l ı l a r y a p ıla b ilir . B u t ü r ta tlıd a önce h a m u r h a z ırla n ır. H a m u r içine
1 su b a r d a ğ ı u n , 1 /3 su b a r d a ğ ı y ağ , 1 ta tlı kaşığı tu z ç a ta lla karıştırılır. Ü z e r in e 3 y e m e k kaşığı su serp ilerek h a m u r y ap ılır. H a m u r ikiye b ö lü n ü p 1 /4 c m k a lın lık ta a ç ılır. H a m u r u n b iri 20 cm . ç a p ta kalıp veya tepsiye y a y ılır. K a lk m a m a s ı iç in b ir iki y e rd e n kesilir. Ü zeri, d ilim len dikten v e y a çile k ve v işn e d e o ld u ğ u g ib i a y ık la n d ık ta n so n ra şekerle k arıştırıl m ış m e y v a ile d o ld u r u lu r . Ü z e rin e ikinci h a m u r k ap a tılıp , ç a ta lla b u h a r ç ık m a sı iç in d e lin ir. S ıc ak fırın d a p em beleşinceye k a d a r pişirilir.
M e y v a v e m e y v a s u la rın a şeker eklenerek pişirilm esi ile reçel, m a r m e l a t v e jö le a d ı v e rile n ü rü n le r eld e edilir. R eçel, tem izlenm iş ve a y ık la n m ış m e y v a la rın şe k e rd e n y ap ılm ış şu ru p için d e v eya şekerle b e k le tile re k m e y v e n in su y u ç ık tık ta n so n ra ateşte pişirilm esi ile elde edilir. K a y ısı, e lm a , a r m u t, a y v a , m a n d a lin a , in cir, p o rta k a l, üzü m , çilek, vişne
52 B E SLEN M E V E D İY E T D E R G İS İ g ib i m e y v e le r ş e k e rd e n y a p ılm ış ş u ru p iç in d e p iş ir ilir le r . A y v a r e ç e lin d e b ü y ü k lü ğ ü n e g ö re 2 v e y a 3 a y v a y ık a n ıp k a b u k l a r ı s o y u l d u k t a n s o n r a k ü ç ü k d ilim le re k esilir v e y a re n d e le n ir. S o n r a ü z e r in i k a p a t a c a k k a d a r su k o n u r. Y u m u ş a y ın c a y a k a d a r p iş irilir. Y e d i o r t a b ü y ü k l ü k t e su b a r d a ğ ı şeker e k len e rek ş u ru p k o y u la ş m c a y a k a d a r k a y n a t ı l ı r . B ir l i m o n su y u sıkılıp b ira z d a h a k a y n a tılır.
Ç ilek, d u t, v işne g ib i m e y v a la r ise ö n c e şe k e rle b ir m ü d d e t b e k l e t i l i r . S o n ra elde ed ile n m e y v a n ın su y u ile p iş irilirle r. Ç ile k v e d u t r e ç e li iç in 1 ölçü y ık an m ış m e y v a 1 ö lçü şeker, v işn e re ç e li iç in 1 ö lç ü y ı k a n m ı ş çek ird eğ i çıkırılm ış m e y v a y a 1 1 / 2 ö lç ü şe k e r y e t e r l id i r .
M a rm e lâ t, ezilm iş m e y v a n ın şek e rle k a y n a tılm a s ı s o n u c u e ld e ed ilir. E lm a, ay v a, erik , kayısı, şefta li, a r m u t , ü z ü m , i n c ir , p o r t a k a l d a n y a p ıla b ilir. M e y v a la r y ık a n ıp k a b u k la r ı v e ç e k ir d e k le ri a y r ı l d ı k t a n s o n r a p a r ç a la n ır ve ü z e rle rin i ö rte c e k k a d a r su ile y u m u ş a y ı n c a y a k a d a r pişirilir. E zm e m a k in a sı v e y a t a h t a k a ş ık la e z ile re k k e v g ir d e n g e ç ir ilir .
1 ölçü m ey v a ezm esi iç in 3 /4 ö lç ü şek er ve 1 /4 lim o n s u y u k o n a r a k b i r a z ko y u laşm ca y a k a d a r k a y n a tılır.
J ö le ; p ek tin i fa z la m e y v a s u y u n u n şe k e rle k a y n a tı l m a s ı ile e ld e edilir. İy i b ir jö le , p a r la k , b e r ra k , ç ö k ü n tü ve k r i s t a l l e r d e n y o k s u n , y u m u şak y a p ıd a , ta z e m e y v a n ın k o k u , le z z e t v e r e n g in i k o r u y a n , k a b ı n d a n a lt ü st e d ild iğ in d e şekli b o z u lm u y a n s a l l a n d ı ğ ı n d a t i t r e y e n , k o l a y kesilebilen, k esinti y e rin d e p a r la k v e k esk in b ir s a tıh b ı r a k a n y a p ı d a d ı r . Böyle b ir jö le için şu esas la r a d ik k a t e tm e lid ir.
1. J ö le y a p ıla c a k m e y v a su la rı u y g u n o r a n d a h e m a s it h e m d e pektin, k ap sa m a lıd ır.
2. M e y v a s u la rın ın asit ve p e k tin m i k ta r ı n a u y g u n o r a n d a ş e k e r k u lla n ılm a lıd ır.
3. P işirm e y ö n te m in e d ik k a t e d ilm e lid ir.
H e r m e y v a n ın su y u jö le y a p m a y a e lv erişli d e ğ ild ir . J ö l e y a p m a k iç in k u lla n ıla n m e y v e le rin b a ş ın d a ekşi e lm a , a y v a , k o r u k , y e şil e r ik le r , lim o n , p o rta k a l ve k ızılcık g elir. A r m u t v e t a t l ı e lm a p e k tik y ö n ü n d e n ze n g in ise de asit a z d ır v e d a h a çok lim o n e k le n m e s in i g e r e k t i r i r . G e n e l o la ra k h a m m e y v a la rın s u la rın d a fa z la p e k tin v e a s it b u l u n s a d a b u n l a r d a ta z e m e y v a n ın özel k o k u su y e te rsiz d ir. O lg u n m e y v a la r e n g ü z e l k o k u y u v e rirle r. Ç ok fa z la o lg u n , k ü fle n m iş v e ç ü r ü m ü ş o l a n l a r a n o r m a l b i r ko k u o lu ş tu ru rla r ki jö le y a p a r k e n b ö y le m e y v e le ri a y ı r m a k g e r e k ir . J ö le y a p a rk e n g en el o la ra k 3 /4 o lg u n ve 1 /4 h a m c a m e y v a k u l l a n ı l m a s ı
M EY V A LA RIN B E SLE N M E M İZ D EK İ YERİ VE KULLANILMASI 53
R e ç e l, m a r m e la t v e jö le le r in % 65 i şek erd ir. Bu o ra n d a k i şeker b a k te r i , m a y a v e k ü f le r in gelişm esin i z o rla ş tırm a k su retiy le y iyeceklerin u z u n s ü re s a k la n m a s ın ı sa ğ la r. Ş eker m ik ta rı az o lu rsa k ü fle r k o lay ca ç o ğ a lır , f a z la o lu r s a şe k e r re ç e ld e n a y rılır şekerleşm e o lu r.
M e y v a la r k u r u t u l a r a k d a s a k la n a b ilir. E lm a , y a rm a şeftali, kayısı, a r m u t , v işn e , d u t ,e rik , ü z ü m , in c ir g ib i m e y v a la r k u ru tm a y a elverişlidir. K u r u t u l a n m e y v a la r ın g ö rü n ü ş le r in in ve lezz etlerin in güzel olm ası için k u r u t u l m a d a n ö n c e b a z ı işle m le re ta b î tu tu lu r la r . Ö rn e ğ in , sarı m ey v ala r k ü k ü r t b u h a r ı n a t u tu lu r la r . B öylelikle k a r a rm a la r ı önlenm iş o lu r ve d o ğ a l r e n k le r i k o r u n u r , k ü f le r in m a y a ve b a k te rile rin gelişm elerine e n g e l o l u n u r , a y r ıc a b u işlem ile k u r u m a h ızı a r ttırıla ra k enzim fa a liy e t le ri ö n le n m e y e ça lışılır. K u r u tu l a n m e y v a la rd a C v ita m in i k a y b o lu r. K u r u t m a k l a A v ita m in in d e o lu şa n k a y ıp d a h a a z d ır (% 25-30). K u r u tu l a n m e y v a la r k a r a n lık ve se rin y e rd e sa k la n ırsa v ita m in le rd e k i k ay ıp m i k ta r l a r ı d a h a a z a lı r .3' 6
K u r u m e y v a la r d a n , a şu re , k o m p o sto ve h o ş a f y a p ıla b ilir. K u ru m e y v a k o m p o s to la rı y a p ılırk e n , m e y v a la r ö n ce su d a bek letilerek y u m u şa tı lı r v e s o n ra p iş irilir. D a h a s o n ra şeker ek len ip b ira z d a h a pişirilir. Ş e k e r ö n c e e k le n irse m e y v a n o rm a l g ö rü n ü m ü n ü ve y u m u şak lığım k a z a n a m a z . P işm iş k u r u m e y v a la rd a n , k u lla n ıla n şeker m ik ta rı a r ttırı l a r a k re ç e l v e m a r m e la t d a y a p ıla b ilir .8
Ö z e t
G ü n lü k y e m e k lis te m iz d e y e r alm a sı g erekli y iy ecek lerd en b iri de m eyv a- l a r d ı r . M e y v a la r, v ita m in ve m in e ra l y ö n ü n d e n ze n g in d irle r. D üşük k a lo r ili o ld u k la r ın d a n şişm a n k im selerin ta tlı y e rin e so fra la rın d a taze m e y v a b u l u n d u r m a l a r ı salık v e rilir. M e y v a la r, besin d eğ erleri y a n ın d a b a r s a k la r ı n n o r m a l çalışm ası iç in de g erek lid ir. M e y v a la rın ta z e o la ra k tü k e tilm e s i d a h a u y g u n o lm a k la b e r a b e r b u şekilde k u lla n ıla m a y a n la r, k o m p o s to , re ç e l m a r m e la t y a d a jö le y a p ıla ra k d eğ e rlen d irileb ilir.
K AY N AK LA R
1. Y ü ce ca n , S . : Y eterli ve D engeli Beslenebilmek için N eler Yemeliyiz, Beslenme ve D iy e t D ergisi, 1: 115, 1972.
2 . Y ü cecan , S., E kinciler, T . : Sebzelerin Beslenmem izdeki Y eri ve K ullanılm ası, B eslenm e ve D iy et D ergisi, 2: 198, 1973.
3 . U ze l, A . : S ebze ve M eyveler, Gıda Beslenme ve D iyet, Sağlık ve Sosyal Y ardım B akanlığı Y ayını. A n k ara. 63, 1972.
4 . M e y er, L. H . : V egetables a n d F ruits, Food C hem istry. R e inhold Publishing C o rp o ra tio n , N ew Y ork 218, 1966.
54 BESLENM E VE 13İY ET D E R G İS İ 5 . G risw old, R . M .: V eg etab les a n d F ruits, T h e E x p e rim e n ta l S tu d y o f Foods.
H o u g h to n M ifflin C o m p an y , Boston, 161, 1962.
6 . U z e l, A., Y ücecan, S .: L a b o ra tu v a r N o tla rı, H a c e tte p e Ü n iv ersitesi B eslenm e ve D iyetetik B ölüm ü, A n k a ra 1969.
7 . U zel, A., K oksal O ., P ek d u r, U . : G ıd a K om pozisyon C etv elleri, H a c e tte p e Ü n iv e r sitesi Beslenme ve D iy et Bölüm ü, A n k ara, 1969.
8 . K otschevar, L. H . M c YVilliams, M .: U n d e rsta n d in g F ood ,J o h n a n d Sons. In c. 205, 1969.
