Ankara’da Huzurevi ve Güçsüzler Yurdunda Barınan Yaşlıların Beslenme Alışkanlıkları Ve Sağlık Durumları Üzerinde Bir Araştırma

(1)

Beslenme ve Diyet Dergisi / J Nutr and Diet 26(1):18-24,1997

ANKARA’DA HUZUREVİ VE GÜÇSÜZLER YURDUNDA BARINAN

YAŞLILARIN BESLENME ALIŞKANLIKLARI VE SAĞLIK

DURUMLARI ÜZERİNDE BİR ARAŞTIRMA

Y rd . D oç. D r. M e tin S a ip S Ü R Ü C Ü O Ğ L U *

-Ö Z E T

Bu araştırm a, Ankara'da Keçiören Güçsüzler Yurdu, Beypazarı Güçsüzler Yurdu ve Ümitköy H uzurevi’nde barınan 50-98 yaşları arasında 59 erkek ve 65 kadın ol mak iizere toplam 124 kişinin beslenme alışkanlıkları ve sağlık durumlarım saptamak amacıyla planlanm ıştır. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre erkek yaşlıla rın % 66.10’unun, kadın yaşlıların % 61.54*ünün okur yazar olmadığı, BK İ'ne göre kadınların % 50.77’sinin,

erkeklerin ise % 57.63’ünün normal ağırlıkta oldukları belirlenm iştir. Erkeklerin % 9 8 .3 V in in , kadınların %92.31 ’inin günde 3 öğün yemek yedikleri, içecek ola rak da en fazla çay ve ayran içtikleri bulunmuştur. Araştırmaya alınan yaşlıların % 17.75’inin bir rahatsız lığı olmadığı, % 16.13’ünün hipertansiyon, % 12.90’ının hipertansiyona romatizma, % 12.10’unun şeker hastası olduğu, en çok uyguladıkları diyetin de hipertansiyona bağlı olarak tuzsuz diyet olduğu bulunmuştur.

A nahtar Sözcükler: Yaşlı, beslenme alışkanlığı, sağlık A B S T R A C T : A Study on N utritional H abits a n d H e  alth Status O f The Elderly Living at N ursing H om e and Old Age A sylum in A nkara Province

This study was carried out on the total o f 124 subjects (59 men, 69 women) between the ages o f 50-98 years, living in Ankara Keçiören Nursing Home, Beypazarı Nursing Home and Ümitköy Old Age Asylum with the purpose o f determining their general health status and nutritional habits. According to the results, 66.10% o f the metı and 61.54% o f the women were illiterate. A c cording to BM I 50.77% o f the vvomen and 57.63% o f the men had normal body weight. M ajority (98.31%) o f the men and (92.31%) o f the women ate three times a dav. Tea and ayran (diluted yoğurt) were the most pre- ferred drinks. 17.75% o f the subjects had no health problem s while 16.13% had hypertension, 12.90% had hypertension+rheum atoid artritis and 12.10% had di- abetes mellitus. Salt fr e e diet related to hypertension was the most fu lfille d diet by the research subjects.

K ey Words: E lderly, fo o d habits, health

Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ev Ekonomisi yüksekokulu Beslenme Anabilim Dalı Öğıetim Üyesi

G İR İŞ

B ugün, dü nyadaki yeni b u lu ş la r ve te k n o lo jik geliş m eler, insanların d a h a iyi bir y a ş a m a k a v u ş m a sın a yardımcı olm aktadır. B u n u n s o n u c u n d a insan ömrü önceki yıllarda sa p ta n a n ın a k s in e u z a m a k t a d ır . Ö zel likle gelişmiş ü lk e lerd e yaşlı n ü f u s h ız la artmakta, diğer bir ifadeyle yaşlı n ü f u s u n , g e n e l n ü fu s içindeki oranı y ü k s e lm e k te d ir (1). Y a ş lılık h a y a tın bir dev re si, bir parçası ve o r g a n iz m a n ın b iy o lo jik bir olayıdır (2). Y a şla n m a olayı bü tü n i n s a n la r d a m e y d a n a gele cek k açınılm az bir o lay o l m a s ı n a k a r ş ın , h e r bireyde aynı hızla o lu ş m a z (3). A s l ı n d a in s a n la rın yaşlı ola rak kabul edileceği z a m a n ın s a p t a n m a s ı o ld u k ç a g üç tür. A n c a k h ü cre ve d o k u la r d a k i y a ş l a n m a dikkate alınarak; 45-59 yaş o rta y a ş , 6 0 - 7 4 yaş yaşlılık, 75 yaş üzeri ihtiyarlık o la ra k b e l ir l e n m iş tir (4).

Y a ş la n m a ile işitm e, g ö r m e , tat ve k o k u a lm a d u y u larında d a belirgin bir a z a l m a g ö r ü lü r (5). Bunların y an ın d a yaşlılarda h ip e r ta n s iy o n , k a l p - d a m a r hasta lıkları, kanser, dia b et, k e m i k ve e k l e m hastalıkları, mental hastalıklar, b ö b re k h a s ta lık la r ı, sin d irim ve so lu n u m sistemi h astalık ları gibi r a h a ts ız lık la r a sık lıkla rastlan m a k tad ır (6-9). Y a ş lıla r ın k ö tü b e s le n m e sine bağlı olarak da; p ro te in enerji m a ln ü trisy o n u , dem ir yetersizliği an e m isi ve bazı v ita m in yetersiz likleri g ö rü lm ek ted ir. Ö z e llik le , y a l n ız y a ş a y a n er kek yaşlılarda sk o rb ü t d a h a sık lık la iz len m e k ted ir

(10,11). Bu tab lon un o r ta y a ç ı k m a s ı n d a y a ş a m ın ilk yıllarında kazanılan y an lış ve hatalı b e s le n m e alış kanlıklarının önem li bir rolü vardır. Y a ş lıla r d a kötü beslenm enin başlıca n ed e n leri a r a s ı n d a , s o s y o e k o n o mik düzey, eğitim se v iy esi, diş s o ru n la rı ve mental sağlık da sayılabilir ( 12).

Ü lkem izde k o r u n m a y a ve b a k ı m a m u h ta ç yaşlıların bakımı bazı b ak a n lık la r, S o s y a l H i z m e tle r Ç o c u k Esirgem e K u ru m u , b e le d iy e le r, bazı d e r n e k ve vakıf lar tarafından y ap ılm ak tad ır. B u a r a ş t ır m a huzurevi ve güçsüzler y u r d u n d a b arın an y a ş lıla rın bazı b es len me alışkanlıklarını ve sağlık d u r u m la r ın ı belirlem ek am acıyla planlanm ıştır.

(2)

A R A Ş T I R M A Y Ö N T E M İ V E A R A Ç L A R I

Bu araştırm a, Ş u b at-M ay ıs 1994 tarihleri arasında A n k ara K eçiören B elediyesine bağlı Keçiören G üç süzler Y u rd u , T ü rk iy e G üçsüzler ve Kimsesizlere Y ardım V a k f ı ’na bağlı B eypazarı Güçsüzler Yurdu ile Sosyal H iz m e tle r Ç o c u k Esirgem e K u ru m u ’na bağlı A n k a ra Ü m itk ö y H uzurevinde yürütülmüştür. B uralarda kalan 50-98 yaşları arasında 59 erkek 65 kadın olm ak üzere toplam 124 kişi araştırma kapsa mına alınmıştır. İleri derecede konuşm a ve işitme güçlüğü ile yatağa bağlı olan hastalar araştırmaya alınm am ıştır.

A raştırm a verileri; anket form u yardımıyla karşılıklı g ö rü şm e tekniği kullanarak toplanmıştır. Anket for m u n d a bireyler h ak k ın d a genel bilgiler, bireylerin b eslenm e alışkanlıklarını ve sağlık durumlarını sap tayacak sorular yer almıştır. A nketör olarak A.Ü. Zi raat Fakültesi Ev E k o n o m isi Y üksek Okulu son sınıf öğrencileri kullanılm ıştır.

Bireylerin ağırlık d u ru m u , Beden Kitle İndeksine (BKI) göre 19.9 ve d ah a az “ z a y ı f ’, 20.0-24.9 “Nor m a l” , 25.0-29.9 “ h a fif şişm an ” , 30-39.9 “şişman” olarak d eğerlendirilm iştir (13).

A raştırm a s o n u c u n d a elde edilen verilerin istatistik sel analizleri M İ N İT A B program ında yapılmıştır. İs tatistiksel analizler olarak khi-kare testi uygulanmış, bazı değerler için aritm etik ortalam a ve standart hata kullanılmıştır.

B U L G U L A R V E T A R T IŞ M A G enel B ilgiler

A raştırm a k a p s a m ın a alınan yaşlıların eğitim düzey leri ve vücut ağırlıklarına göre (BKİ) dağılımı Tablo

1 'de verilmiştir.

E rk e k le r in % 6 6 . 1 0 ’u n u n , kadınların ise % 6 1.54 ünü n o k u r y a z a r olm a d ığ ı belirlenmiştir. Kırk yaş üstü kişiler üzerinde yapılan bir araştırmada o ku ry aza r o lm ayanların oranı %69.5 olarak bulun m uştur (14).

Erkeklerin % 5 7 . 6 3 ’ünün, kadınların % 50.77’sinın BKİ ne göre norm al kiloda oldukları ortaya çıkmış tır. H a fif şişm an ve şişman olanların oranı; erkek bi reylerde % 32.2, kadın bireylerde ise % 41.54’dür. Bi reylerin cinsiyet durum ları ile. zayıf, normal, hafif şişm an + şişm an olmaları arasında istatistiksel açıdan önem li bir ilişki bulunam am ıştır (p>0.05). Yapılan bir araştırm ada; yaşlılarda şişmanlığın önemli bir sağlık sorunu olduğu, yaşlı kadınlardaki şişmanlık

oranının, erkeklerden fazla olduğu belirlenmiştir (15). Yine 45-65 yaş grubu erkekler üzerinde yapılan bir araştırmada da B K İ ’ne göre hafif şişman olanla rın oramda % 15.7 olarak saptanmıştır (16).

Tablo 2 ’de yaşlıların yaş ve boy uzunluklarına göre dağılımları verilmiştir.

T ablo’dan yaşlıların yaş ve boy uzunluklarının dağı lımı incelendiğinde; yaşlıların % 51.61’inin 60-71, %34.68’inin ise 72 ve üzeri yaş grubunda olduğu; %61.28’nin boy uzunluğunun 148-165 cm arasında yer aldığı belirlenmiştir. Yaşlıların ortalama yaşı 69.34 ± 0.95 yıl, boy uzunluğu ise 161.25 ± 0.88 cm olarak hesaplanmıştır.

Araştırma kapsamına alınan bireylerin % 81.45’i bu rada bulunmaktan dolayı mutlu olduklarını, %15.32’si bazen mutlu, bazen de mutsuz olduklarını, %3.23 gibi az bir oranda birey ise burada bulunm ak tan memnun olmadıklarını ifade etmişlerdir. Türki y e ’de yaşlıların barındırıldığı altı kurumda beslenme durumu ve bununla ilgili bazı faktörler üzerinde ya pılan bir araştırmada; yaşlıların % 8 7 .5 ’inin bulun dukları yerde yaşamaktan hoşnut oldukları saptan mıştır (17).

Yaşlıların daha önceki kaldıkları yerlerden ayrılma nedenlerine göre dağılımı Tablo 3 'de gösterilmiştir. Erkek yaşlıların % 40.69’u; kadın yaşlıların % 43.08’i bakacak kimseleri olmadığı için bu kurumda kaldık larını belirtmişlerdir. Her yönden burası daha iyi di yenlerin oranı kadınlarda erkeklerden daha fazladır (%49.15, %26.15). Yaşlıların cinsiyet durumları ile daha önceki kaldıkları yerden ayrılma nedenleri ara sındaki ilişki ististiksel açıdan önemli bulunmuştur

(p<0 .0 5 ).

Tablodan görüldüğü gibi yaşlıların büyük çoğunlu ğunun hiç bir geliri bulunmaktadır. Bu oranlar erkek lerde %89.84, kadınlarda ise %73.85 olarak bulun muştur. Yaşlıların cinsiyete göre geliri olup olm am a durumları istatistiksel açıdan önemli bulunmamıştır (P >0.05). Türkiye’de yaşlıların barındığı 6 kurum da yapılan bir araştırmada da yaşlıların % 6 4 ’ünün hiç bir gelirinin olmadığı belirlenmiştir (17).

Beslenme Alışkanlıkları

Beslenme alışkanlıkları insanların bedensel ve zihin sel sağlıklarını önemli derecede etkilemesi açısından önemlidir. İnsanların öğün sayıları ve zam anlan, öğün atlama gibi nedenler yeterli ve dengeli beslen meyi aksatan önemli uygulam alardır. Bu nedenle yaşlıların beslenme durumları, onların sağlıkları

(3)

üze-2 0 SÜRÜCÜOĞLU MS.

Tablo 1. Eğitim Düzeyleri ve Vücut Ağırlıklarına Göre (BKİ) Yaşlıların Dağılımı

Sayı Erkek (n:59) % Sayı Kadın (n:65) % Eğitim Düzeyi

Okur yazar değil ₃₉ _66.10 ₄₀ _61.54

İlkokul mezunu ₁₂ _20.34 ₁₀ _15.38

Orta öğretim mezunu ₇ _11.86 ₁₃ _20.00

Yüksekokul mezunu ₁ _1.70 ₂ _3.08 (BKİ) (kg/m2) Zayıf ₆ _10.17 ₅ _7.69 Normal ₃₄ _57.63 ₃₃ _50.77 Hafif şişman ₁₈ 30.50 22 33.85 Şişman ₁ 1.70 5 7.69 X2: 1.21 SD:2 p>0.05

Tablo 2. Yaş ve Boy Uzunluklarına Göre Yaşlıların Dağılımı Yaş (yıl) -59 60-65 66-71 72-77 78-83 84+ Toplam Sayı 17 30 34 15 15 13 124 % 13.71 24.19 27.42 12.10 12.10 10.48 100.00 Boy uzunluğu (cm) -147 148-153 154-159 160-165 166-171 172+ Toplam Sayı % 9 23 28 24 28 J2_ 124 7.26 18.55 22.58 19.35 22.58 9.68 100.00

Yaşlıların Daha Önceki Kaldıkları Yerlerden Ayrılm a N edenleri ve H e rh a n g i B ir G elirlerin in O lu p simama Durumlarına Göre Dağılımları

Nedenler

Erkek (n:59) Kadın (n:65) Önemlilik

Bakacak kimsesi olmadığı için Her yönden burası daha iyi Beni istemediler

Kimseye yük olmak istemedim Gelir durumu

Hiç bir geliri yok Yakınlarından Emekli maaşı var

rinde etkili olmaktadır (18). Beslenm e yanında, çev re faktörleri de yaşlanm a hızının belirlenmesinde önem li bir etmendir (19).

f a b l o 4 de yaşlıların günlük öğün sayıları ve kurum j ı s i n d a yem ek yemeye gitme sıklıklarına göre dağı

Sayı _% _Sayı 24 40.69 28 29 _49.15 ₁₇ 3 _5.08 ₁₂ 3 _5.08 ₈ 53 _89.84 ₄₈ 3 _5.08 ₁₆ 3 _5.08 ₁ % 43.08 26.15 18.46 12.31 73.85 24.61 1.54 X2: 10.85 p < 0 .05 S D: 3 X2: 5.23 p>0.05 SD:3

lımı g ö ste rilm iş tir.Y a şlıla rın g ü n l ü k ö ğ ü n sayıları in celendiğinde; e rk e k le rin % 9 8 . 3 1 ’in in . k a d ın la r ın ise % 9 2 .3 1 ’inin g ü n d e 3 ö ğ ü n y e m e k y e d ik le r i g ö r ü l mektedir. A n k a r a ’d a farklı s o s y o - e k o n o m i k d ü z e y deki yaşlıların b e s le n m e d u r u m la r ı ü z e rin d e y apılan bir başka ara ştırm a d a ; b ire y le rin % 6 8 .4 7 's in in g ü n d e

(4)

Tablo 4. Günliık Öğün Sayıları İle Kurum Dışına Yemek Yemeye Gitme Sıklıklarına Göre Yaşlıların Dağılımı

Sayı Erkek (n:59) % Kadın (n:65) Sayı % Öğün Sayısı İki öğün ₁ _1.69 5 7.69 Üç öğün Sıklık 58 98.31 60 92.31 Hiç gitmeyen ₄₈ _81.36 53 81.54 Seyrek gider ₇ _11.86 11 16.92 Ayda 2-3 kez ₃ _5.08 1 1.54 Yemeği sevmeyince ₁ _1.70 - -3, % 2 7 .3 9 ’unun ise 2 miştir (19).

öğün yem ek yedikleri belirlen- Araştırma kapsamına alınan yaşlıların kurum kantininden hiç bir şey

% 85.48’inin almadıkları, Yaşlıların b ü yük ç o ğ u n lu ğ u dışarıda yem ek yemeye

gitm em ektedirler. B unun en büyük nedeni yaşlıların içinde b u lu n d u ğ u e k o n o m ik durum dur. Erkeklerin % 81.36'sı, kadınların ise % 8 1 .5 4 ’ii kurum dışında hiç yem ek y e m e m e k te d irle r. Yaşlıların sürekli olarak k u ru m d a y e m e k y em ele ri, onların alışmış oldukları kendi yörelerine ait yem ekleri özlemelerine neden olabilir. Bu yüzden bazı günler, yörelerine özgü y e meklerin çıkarılm ası yaşlıların moral değerlerinin yük se lm esin e katk ıd a bulunabilir.

K urum dışında y e m e ğ e gidenlerin, en çok hangi ye mekleri yedikleri sorulm uştur. Buna göre yaşlıların CA 2 1 2 1 W keb a p , % 2 2 . 7 3 ’ü döner, % 1 8 .1 8 ’i pizza, % 13.64 ii pide. % 13.64'ii börek ve % 4 .5 4 ’ü ise tavuk yediklerini ifade etm işlerdir.

A raştırm a k a p s a m ın a alınan yaşlıların bazı içecekle ri içme sıklıklarına göre dağılımı Tablo 5 ’de olduğu gibidir.

Y aslılar gü n d e iki veya üç kez çay ve kahve alm ak tan hoşlanabilirler. Bu sinir sisteminde olumlu etki y apa cağ ın d an , besinlerin sindirilmesini kolaylaştıra bilir. Çay ve kahvenin aşırı tüketiminden sakınılma- lıdır. İhlam ur, taze m eyve suları ve ayran daha uygun içeceklerdir (2 0 ). Bunların yanında süt tüketiminin de arttırılması g e re k m e k te d ir (21). Tablo 5 ?den yaş lıların bazı içecekleri içme sıklıkları incelendiğinde; hergiin en i azla tüketilen içecekler arasında %83.87 oranla ç a \ birinci, CZ 2 1 .11 oranla ayran ikinci sırada yer alm aktadır. Ihlam ur ve kahve de hergün en az içi len iç e c e k l e r d e n d i r ( c7r0.81, % 1.61). Yaşlıların ''( 84.68 i kahveyi, 9^83.06'sı renkli meşrubatları, (/< 7 8 .23 ii ise sade meşrubatları hiç içmediklerini be lirtmişlerdir.

% 14.52’sinin ise en çok meyve, sebze, süt ve yoğurt gibi yiyecekleri satın aldıkları belirlenmiştir.

Bireylerin tamamının yemeklerini kendileri yedikle ri saptanmıştır. Kurumda pişen yemeklerden m em nun olanların oranı %85.48, memnun olmayanların oranı % 14.52’dir. Yaşlılar için pişirilecek yemekle rin sindirimi kolay olan, yemek alışkanlıklarına uy sun, çiğneme ve yutma kolaylığı olan menüler tercih edilmelidir. Yemeklerin pişirilmesinde diyetin ener jisini arttırıcı, sindirimi güçleştirici kızartmalardan

kaçınılmalıdır (2 0 ,21).

Araştırma kapsamına alınan yaşlıların %38.71 i ye meklerin tat ve kokusundan rahatsız olurken, % 61.29’u rahatsız olmamaktadır. Tablo 6 ’da, ye meklerin tat ve kokusundan rahatsızlık duyan yaşlı ların, rahatsızlık duydukları, yemeklere göre dağılı mı verilmiştir.

Tablodan görüldüğü gibi; yaşlıların büyük çoğunlu ğunun karnabahar, pırasa ve et yemeklerinin tat ve kokusundan rahatsızlık duydukları bulunmuştur. Bu bulguda yaşlıların daha önceki beslenme alışkanlık larının büyük rolü olduğu gibi, yemeklerin pişirilme ve servisinin de etkisi vardır.

Yemeklerin tat ve kokusundan rahatsızlık duymaları na göre tabak artığı bırakma ve en çok yemek artığı bıraktıkları öğünlere göre yaşlıların dağılımı Tablo 7 'de verilmiştir.

Tablo incelendiğinde yaşlıların % 6 1 .2 9 'u n u n tabak artısı bırakmadığı. %38.71 ’inin ise bıraktığı belirlen miştir. Yemeklerin tat ve kokusundan rahatsız olarak tabak artığı bırakanların oranı % 2 0.16, bırakmayan ların oranı ise % 18.55’dir. Bu d u ru m u öğünlere göfC (teğerlendirdiğimizde;yemeklerin tat ve kokusundan

(5)

22

SÜRÜCÜOĞLU MS.

Tablo 5. Bazı İçecekler İçme Sıklıklarına Göre Yaşlıların Dağılımı

İçecek Hergün içer Arasıra Hiç içmez Toplam

Sayı % Sayı % Sayı % Sayı %

Süt ₁₂ _9.86 87 70.16 25 20.16 124 100.00 Ayran ₂₇ _21.77 ₈₂ 66.13 15 12.10 124 100.00 Çay ₁₀₄ _83.87 ₈ _6.45 12 9.68 124 100.00 Ihlamur ₁ _0.81 ₆₅ 52.42 58 46.77 124 100.00 Kahve ₂ _1.61 ₁₇ _13.71 105 84.68 124 100.00 Sade meşr. - — ₂₇ 21.77 97 78.23 124 100.00 Renkli meşr. - - 21 16.94 103 83.06 124 100.00

Tablo 6. Koku ve Tadından Rahatsızlık Duyulan Ye- meklere Göre Yaşlıların Dağılımı

Yemekler Karnabahar Pırasa Et yemekleri Kereviz Kapuska+karnabahar Pırasa+karnabahar Kapuska Ispanak Kuru fasülve Toplam Toplam Sayı %

rahatsız olarak ta b a k artığ ın ın en ç o k ö ğ le (% 2 2 .9 2 ) ve ak ş a m (% 2 7 .0 8 ) y e m e k l e r i n d e o l d u ğ u g ö r ü l m e k tedir. Y aşlıların y e m e k l e r i n tat ve k o k u s u n d a n r a h a t sızlık d u y u p d u y m a m a l a r ı ile ta b a k artığı b ıra k ıp b ı r a k m a m a d u ru m la r ı a r a s ın d a k i fa rk ista tistik se l açı dan ö n e m s iz b u l u n m u ş t u r ( p > 0 .0 5 ) . A n k a r a h u z u r e vinde y a ş lıla rd a s o s y a l, s a ğ lık v e b e s l e n m e d u r u m l a rı ü z e r i n d e y a p ı l a n b ir a r a ş t ı r m a d a ; b i r e y l e r i n

% 4 8 ’inin ta b a ğ ın d a hiç bir z a m a n a rtık b ır a k m a d ığ ı, % 2 3 ’ünü n b a z e n , % 2 9 ’u n u n h e r z a m a n artık b ıra k tı ğı b e lirle n m iş tir (7).

S a ğ lık D u r u m la r ı

Y aşlıların şu a n d a k i r a h a ts ız o ld u k la r ı h a s ta lık la r a göre dağılım ı T a b lo 8 ’d e o l d u ğ u g ib id ir.

T a b lo d a n g ö r ü ld ü ğ ü gibi, y a ş lıla rın % 1 7 . 7 5 ’inın hiç bir rahatsızlığı b u l u n m a z k e n , % 8 2 . 2 5 ’inin bir y a da bir kaç h astalık tan d o la y ı r a h a ts ız l ık ç e k tik le r i bulu- m u ş t u r . Y a ş l ı l a r ı n % 1 6 . 1 3 ’ü n ü n h i p e r t a n s i y o n ,

Tablo>7. Yemeklerin Tat ve Kokusundan Rahatsızlık D uym alarına Göre Tabak A rtığı B ıra k m a v e E n Ç o k A rtık B ı

raktıkları öğü nlere Göre Yaşlıların Dağılımı 13 6 6 5 5 5 3 3 2_ 48 27.08 12.50 12.50 10.42 10.42 10.42 6.25 6.25 4.16 100.00 Tabak Artığı Bırakır Bırakmaz Toplam Bırakanlar Sabah kahvaltısı Öğle yemeği Akşam yemeği T oplam Rahatsız olur Sayı %* Rahatsız olmaz 25 23 48 1 11 13 25 20.16 18.55 38.71 2.08 22.92 27.08 52.08 Yiizdeler t o p la m a g ör e al ı n m ış tı r X 2 5 90 p>0 05 23 76 1 8 14 23 18.55 42.74 61.29 2.08 16.67 29.17 47.92 Toplam Sayı % 48 76 124 2 19 27 48 38.71 61.29 100.00 4.16 39.59 56.25 100.00 S D . l

(6)

Tablo 8. Yaşlıların Şu A n da Şikayet Ettikleri H asta lıklara Göre D ağılım ı (n:124)

Hastalıklar _Sayı _%

Hiç hastalığı olmayan ₂₂ _17.75

Hipertansiyon ₂₀ 16.13

Hipertansiyon+romatizma 16 12.90

Şeker hastalığı ₁₅ _12.10

Hipertansiyon+kalp damar hast. 10 8.06

Romatizma ₁₀ _8.06 İşitme kaybı ₈ _6.45 Hipertansiyon+karaciğer hast. 6 4.84 Psikolojik Hastalık ₄ _3.23 Böbrek Hastalığı ₅ _4.03 Astım ₅ _4.03 Böbrek Hast.+romatizma 3 2.42 % 1 2 . 9 0 ’ının h i p e r t a n s i y o n + ro m a tiz m a , % 12. 10’unun şeker hastalığı, % 8 .0 6 ’sının ise hiper- ta n siy o n + k a lp d a m a r hastalıklarından şikayetçi ol dukları saptanm ıştır. Y apılan bir araştırmada da yaş lıların en çok hip e rta n siy o n , ro m atizm a ve şeker h as talığından şikayetçi oldukları belirlenmiştir (15). D i ğer bir başk a araştırm a so n u c u n d a ise 45-65 yaş gru bu erk ek le rd e en ç o k sindirim sistemi ve kalp+dam ar hastalığı o ld u ğ u bildirilm iştir (16).

Yaşlılıkta önem li bir sağlık sorunu olan diş eksikliği nin. özellikle b e s le n m e yetersizliğinin başlıca

neden-Tablo 9. Uyguladıkları D iyet ve

leri arasında olduğu ileri sürülmektedir (7). Çünkü yeterli dişi olmayan kişilerde çiğneme ve yutma güç lüğü olacaktır. Bu araştırmada; bireylerin % 54.42’sinin takma diş kullandığı, % 2 9 .0 3 ’ünün kendi dişleri olduğu, % 1 8 .5 5 ’inin ise y a n m protez diş kullandığı bulunmuştur.

Tablo 9 ’da, uyguladıkları diyete ve sigara içme du rumlarına göre yaşlıların dağılımı verilmiştir.

Toplumu etkileyen özellikle yaşlılardaki sağlık so runlarının hazırlayıcı etkenlerinin arasında sigarayı her zaman görmek m ümkün olmaktadır. Bu araştır mada erkek yaşlıların % 5 9 .3 2 ’si, kadın yaşlıların % 7 5 .3 8 ’i sigarayı hiç kullanmadıklarını; erkeklerin % 13.56’sı, kadınların ise % 1 5 .3 8 ’i sigarayı daha ön ceki yıllarda bıraktıklarını belirtmişlerdir. Sigarayı halen içenlerin oranı erkeklerde %27.12, kadınlarda ise % 9 .2 4 ’dür. Cinsiyetin sigara içip içmeme üzerine etkisi, istatistiksel olarak önem li b u lu n m u ştu r (p<0.05). A n k a ra ’nın Çubuk ilçesinde yaşayan 40 yaş ve daha büyük yaş grubu üzerinde yapılan bir araştırmada erkeklerin % 4 7 .2 ’sinin, kadınların ise % 0 .8 ’inin sigara içtikleri belirlenmiştir (14). 45-65 yaş grubu erkeklerde hipertansiyon durumu üzerinde yapılan bir başka araştırmada da kişilerin % 55.7’sinin sigara içmediği, %4 4 .3 ’ünün ise içtiği belirlen miştir (16).

Erkek yaşlıların % 55.93’ünün, kadın yaşlıların ise % 35.38’inin diyet yapmadığı bulunmuştur. Her iki grupta da diyet uygulayanların çoğunluğu (%35.59;

Sigara İçme Durumlarına Göre Yaşlıların Dağılımı

Erkek (n:59) Kadın (n:65) Sayı % Sayj % Önemlilik Sigara İçme Hiç kullanmadı ₃₅ 59.32 49 75.38 X2:6.78 Bıraktı ₈ 13.56 10 15.38 p<0.05 1-10 adet ₄ 6.78 -\. SD: 1 1 1 -20 adet ₁₂ 20.34 4 6.16 21 +adet - 2 3.08 Diyet Diyet yapmıyor ₃₃ 55.93 23 35.38 X2:5.27 Tuzsuz Diyet ₂₁ 35.59 27 41.54 p<0.05 Diabet Diyeti ₃ 5.08 7 10.77 SD: 1

Mide Hast. Diyeti ₁ 1.70 4 6.15

Kalp Hast. Diyeti ₁ 1.70 2 3.08

(7)

24

SÜRÜCÜOĞLU MS.

%41.54) hipertansiyona bağlı olarak tuzsuz diyet al maktadırlar. Yaşlıların cinsiyetlerinin diyet yapıp yapm adıklarına etkisi istatistiksel olarak önem li b u lunmuştur (p<0.05). Bir araştırm a b u lg u su n d a da yaşlıların en fazla hipertansiyon diyeti aldıkları b u

lunmuştur (16).

Yaşlıların tam am ına yakını (% 9 8 .5 3 ’ü) aldıkları bu diyetleri uyguladıklarını, % 1 .4 7 ’si ise bu diyetleri uygulayamadıklarını belirtmişlerdir.

K A Y N A K L A R

1. Yeung D L, Imbach A. Geriatric nutrition in Canada. Journal of Nutrition for the Elderly 7(3):27-45,1988. 2 . Sukyasyan A. Yaşlanma olayı. Klinik Gelişim 6:2255

2 2 5 8 ,1993.

3. Yılmazer 1, Gürdağ M. Yaşlılık ve yaşlılıkta beslenme. Beslenme ve Diyet dergisi 11:17-29,1982.

4. WHO. Protecting the Health of the Elderly. Publich Health in Europe 18, Copenhagen, 1983.

5. Morley J E, Silver A J, Fiatorone M, Arshang D, Mo- oradian D. Geriatric grand rounds; Nutrition and the el

derly. J Am Geriatr Soc 34:823-832,1986.

6 . Yücecan S. Türkiye de Beslenme Sorunları ve Boyut ları. Devlet Bakanlığı Hacettepe Sağ. Tek. Yüksekoku-

u 32-74 s.. Başbakanlık Basımevi, Ankara. 1989.

7. Ozcan G. Ankara’daki Huzurevlerindeki Yaşlılarda osyal, Sağlık ve Beslenme Durumları İle İlgili Bir Araştırma. H.Ü. Sağlık Bilimleri Fakültesi Bilim Uz manlığı Tezi. Ankara. 1978.

^ ^ a. ^ an O- Özel Durumlarda Hipertansiyon Tedavisi. Kardiyoloji Derneği Arşivi 16:113-116,1988. 9. Velıoglu S. Koruyucu Hekimlik ve Halk Sağlığı. İst.

^ aym^a n - 1113, Tıp Fakültesi No: 66, Kurtuluş Matbaası, İstanbul, 1965.

10. Andeıson F, Williams B. Practical Managament of the " derly. (4th Edıtıon). Blackwell Scientific Publicati- ons. Oxford, 1983.

11. Exton-Smith A N. Nutritional Deficiencies In the El derly. Nutritional Problems in Modern Society. John Libbey and Company Limited, London, 1981.

12. Erdal R. Halk Sağlığı Yönünden Yaşlılık. H.Ü. Tıp Fa kültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Yayımı No: 9, An kara, 1989.

13. Pekcan G. Şişmanlık ve Saptama Yöntemleri. Şişman lık Çeşitli Hastalıklarla Etkileşimi ve Diyet Tedavisin de Bilimsel Uygulamalar. Türkiye Diyetisyenler Der neği Yayını: 4,7-37. Sayfa Volkan Matbaacılık, Anka ra, 1993.

14. Baykan S. Ankara’nın Çubuk İlçesi ve Köylerinde 40 Yaş Üstü Nüfus Grubundaki Bireylerin Beslenme Alış kanlıkları ve Sağlık Durumları Üzerinde Bir Araştır ma. H.Ü. Sağlık Tek. Yüksekokulu Doçentlik Tezi, Ankara, 1976.

15. Beyhan Ş. Bozkurt N , Özcan G. Ankara huzurevindekı yaşlılarda sağlık ve beslenme durumları ile karşılaştı rılmalı bir araştırma. Sağlık Dergisi 61(2);63-70.1989.

16. Karaağaoğlu N. 45-65 yaş grubu erkeklerde beslenme

alışkanlıkları ve hipertansiyon durumu. B eslen m e ve

Diyet Dergisi 21:45-58,1992.

17. Baykan S. Türkiye’de yaşlıların barındığı altı kurumda beslenme durumu ve bununla ilgili bazı faktörler. Bes lenme ve Diyet Dergisi 1 (3): 167-182,1972.

18. Sencer E. Beslenme ve Diyet, İ.Ü. Tıp Fakültesi Vakfı BAYDA Yayın No:4 İstanbul, 1983.

19. Soyuer Ş. Ankara’da Farklı Sosyo Ekonomik Düzey deki Yaşlıların Beslenme Durumları ve Bunu Etkile yen Bazı Faktörler Üzerinde Bir Araştırma. A.U. Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi. Ankara, 1994.

20. Baysal A. Beslenme Hacettepe Üniversitesi Yayınları No A / l 3, Ankara. 1990.

21. Baysal A. Genel Beslenme (7.Baskı). Hatipoğlu Ya yınları No: 14, Ders Kitabı Dizisi: No:08, Ankara,